ทักษะการคิดสําหรับผู้สอนในศตวรรษที่ 21

6.3.3.1 การคิดเชิงวิจารณ เปนการคิดพิจารณาขอเท็จจริงตางๆ หรือ สภาพการณตา งๆ วา ถกู หรือผดิ ใชเหตุผลประกอบ คอื มีการพจิ ารณาวาอะไรเปน เหตอุ ะไรเปนผล ซ่งึ จําแนกเปน 2 ประเภท คือ (1) การคดิ แบบอปุ นัย เปนการพจิ ารณาเหตุผลจากเร่ืองท่ัวไปนําไปสูเร่ืองเฉพาะ และทําการสรุป (2) การคดิ แบบนริ นยั เปน การพิจารณาจากเหตผุ ลยอยๆ นํามาสรปุ เปน เรอ่ื ง 6.3.3.2 การคดิ สรา งสรรคเ ปนการคิดพจิ ารณาถึงส่งิ ใหมๆ วามีความสัมพันธ กับการแกปญหามากนอยเพียงใด รวมท้ังความสามารถในการคิดและแสดงออกของความคิดที่ แปลกๆ ใหมๆ กไ็ ด กลาวโดยสรุป คือ ประเภทของการคิดมีการแบงไดหลายลักษณะ คือ แบงตามขอบเขต ความคิด แบงตามความแตกตางของเพศ แบงตามความสนใจของนักจิตวิทยาและการแบงตาม ลักษณะทั่วไป สวนการคิดเก่ียวกับเร่ืองสวนตัวมนุษยมีแนวทางการคิดที่เปนอิสระหรืออาจมี ความคิดทถ่ี ูกควบคมุ กไ็ ด 7. ปจ˜ จัยทสี่ ‹งผลต‹อการคดิ มีนักวิชาการหลายทานไดอธิบายปจจัยท่ีสงผลทางความคิดซ่ึงสามารถรวบรวมและ สกดั ปจจัยสําคัญที่เกยี่ วของกบั การคดิ ประกอบดวยส่งิ ตางๆ ดังน้ี 7.1 พื้นฐานทางครอบครัว ถือวาเปนปจจัยหลักท่ีสําคัญตอการพัฒนาความคิด นับแตการเตรียมพรอ มดานโภชนาการทเ่ี อ้อื ตอการพฒั นาเซลลสมองใหแข็งแรงสมบูรณพรอมท่ีจะ เรยี นรูส ่ิงตางๆ รวมถึงการปลูกฝงวิธีการคิดใหแกผูเรียน การใหผูเรียนสามารถคิดไดดวยตนเอง รวมถงึ รูปแบบการเลย้ี งดแู ละการปฏิบตั ิตนของสมาชิกในครอบครัวที่จะเอ้ือตอการพัฒนาการคิด ของผเู รยี น 7.2 พ้ืนฐานความรู การเรียนรูท่ีไดมาจากการกลั่นกรองและเก็บในรูปความรูดานตางๆ ทจ่ี ะสงผลตอ วธิ คี ดิ วิธปี ฏิบตั ิ ความเชอ่ื บุคลกิ ภาพทางความคิด ตลอดจนแนวทางแกปญหาตางๆ เพราะความรทู ่ไี ดม หี ลากหลายรปู แบบ มหี ลายขัน้ ตอนในการฝก ฝนจะเห็นไดวาบางคร้ังผูท่ีมีระดับ การศึกษาท่แี ตกตา งกนั สงผลตอรปู แบบการคิดทแ่ี ตกตา งกันดวยเชน กัน 7.3 ประสบการณชวี ิต บทเรยี นตางๆ ท่ผี านมาในชีวิตเราทุกวันนไี้ มว าจะเปนเรื่องเล็กหรือ เปนเรื่องใหญ เปนขอมูลที่มีผลโดยตรง รวมถึงสภาพแวดลอม ท่ีเปนตัวกระตุนสําคัญยิ่งตอ การเรยี นรูตอ วธิ กี ารคิดของผเู รยี น 7.4 การทํางานของสมอง สมองของแตละคนท่ีเกดิ มามีเอกลกั ษณเ ฉพาะตัวทล่ี ะเอียดออน ที่ทําใหทุกคนมีเอกลกั ษณทางความรสู กึ นึกคิดและบุคลิกภาพรวมทัง้ ศักยภาพดานตางๆ ไมเทากัน Thinking Skills For 21st Century Teachers 51

ตั้งแตเริม่ เกิดจนถงึ โต รวมถงึ กระบวนการการรับรูเปน สภาวะท่ีเราตอบสนองตอ สงิ่ หน่งึ สิง่ ใดภายใต กลไกของสมอง จติ ใจ ท่มี ีผลตอวิธีการคิดของคนเปนอยางมาก 7.5 อาหารท่ีสง ผลตอ การพฒั นาสมองและพัฒนาการคดิ อาหารที่อุดมไปดวยโปรตีนนั้นมี ท้ังที่ไดจากพืชและสัตว โปรตีนจากพืชมักจะพบมากในพืชตระกูลถ่ัว รวมทั้งผลิตภัณฑจากถั่ว โปรตีนที่มีคุณภาพสูง พบมากในเนื้อสัตวทุกชนิด รวมถึงอาหารที่มีวิตามิน เกลือแรและไอโอดีน จะชว ยใหผ เู รียนมสี ขุ ภาพสมบูรณแขง็ แรงพฒั นาท้ังรางกาย จติ ใจและสติปญ ญา 7.6 วัฒนธรรมเปนวิถีชีวิตท่ีมีอิทธิพลตอความคิด ความเชื่อและการปฏิบัติของคนอยาง มาก จึงถือวา เปน ปจ จัยท่มี ีความสําคัญดา นหนึง่ 7.7 จริยธรรม ผูทีม่ ีจรยิ ธรรมสูงยอมมีกรอบในการคิด การตัดสินใจและการหาแนวทาง แกปญ หา การประมวลความคิดแตกตา งอยางสิน้ เชงิ กับผทู ขี่ าดจรยิ ธรรม 7.8 ศักยภาพทางการเรียนรู ผูเรียนแตละคนมีศักยภาพการรับรู การประมวลขอมูลใน อตั ราทตี่ างกนั ท้ังความรวดเรว็ และลุมลึก สงผลใหแตละคนคิดไมเทา กนั คดิ ไมเ หมือนกันแมวาจะมี ประสบการณเ หมือนกนั กต็ าม 7.9 ประสาทรับรู เชน หูพิการ ตาพิการหรือการรับรูผิดปกติ ก็ทําใหวิธีคิดแตกตางจาก ผูเรียนทั่วไป และในทางตรงกันขา มหากมปี ระสาทรับรูท ฉ่ี ับไวกวาผเู รียนคนอื่นกส็ ามารถรับรูขอมูล ไดร วดเร็วและละเอยี ดกวา ผเู รยี นอ่นื ๆ 7.10 การอบรมเลย้ี งดู ซ่ึงไดแ ก ความรกั ความเอาใจใส ความเขาใจตองใชเหตผุ ลกบั ผเู รียน ใหรูสึกวาเขาไดเสนอความคิดเห็นของตนเองตอผูปกครองได ไมปดกั้นความคิดและสนับสนุนใน การคดิ ทผ่ี ปู กครองเหน็ สมควร กลาวโดยสรุป คอื ปจจัยทสี่ ง ผลตอ การคดิ มีหลายปจ จัยดว ยกันปจจัยท่ีสําคัญไดแกปจจัย ทางครอบครัว พื้นฐานดานความรู ประสบการณชีวิตและกลไกการทํางานของสมองของผูเรียน ปจ จัยท่ีรองลงมาคือวัฒนธรรม วิถีชวี ติ ความเชื่อสภาพแวดลอมทีผ่ เู รยี นไดรับรูรวมถึงศักยภาพใน การเรียนรูของผูเรยี นแตล ะคนทม่ี ีความแตกตา งกนั และการอบรมเลยี้ งดู ดงั นั้นปจจัยตางๆที่กลาว มาขางตนจึงมีความสัมพันธตอ ความคิดของผเู รยี น 52 Thinking Skills For 21st Century Teachers

8. กรอบความคดิ ของการคดิ ลกั ษณะของการคดิ และคําที่เกยี่ วของกบั การคดิ ไวเ ปน 5 กลุม ใหญๆ คอื 8.1 ทกั ษะการคิด เปน คําทีแ่ สดงออกถงึ การกระทาํ หรือพฤติกรรม ท่ีตองใชความคิด เชน พฤตกิ รรมพื้นฐานที่สง ผลตอ ทกั ษะการคิด ไดแก การสงั เกต การเปรยี บเทยี บ การจําแนกแยกแยะ การขยายความ การแปลความ การตีความ การจดั กลมุ การจัดหมวดหมู การใชคําถาม การสืบคน ขอมลู การสรุป เปนตน ซ่งึ คําตา งๆ เหลา น้เี ปน พฤตกิ รรมท่ี ไมม คี ําวา “คดิ ” เปนสวนประกอบ แตก็ มคี วามหมายของ “การคดิ ” อยูในตวั คาํ ในกลุมน้ีมีลักษณะของพฤตกิ รรมหรือการกระทาํ ที่ชดั เจน หากบุคคลสามารถทําไดอยา งชาํ นาญ จะเรียกวามี “ทักษะ” ดังนน้ั จึงเรยี กกลมุ นว้ี า “ทกั ษะการคิด” 8.2 ลักษณะการคิด เปนคําท่ีแสดงลักษณะของการคิด ซึ่งใช ในลักษณะเปนคําวิเศษณ เชน คดิ กวาง คิดถกู คดิ คลอ ง คิดรอบคอบ คิดละเอยี ดลออ คิดยืดหยนุ คดิ ขนั้ สงู เปนตน ซึง่ เปนคาํ ที่ไมไดแ สดงออกถงึ พฤติกรรม หรอื การกระทาํ โดยตรง แตสามารถแปลความไปถงึ พฤตกิ รรม หรือ การกระทาํ ประการใดประการหนงึ่ หรือหลายประการ รวมกัน จึงเรียกกลมุ น้วี า “ลกั ษณะการคดิ ” 8.3 กระบวนการคดิ เปนคําทแี่ สดงลักษณะการคดิ แตเปน คําท่ีครอบคลุมพฤติกรรมหรือ การกระทําหลายประการสัมพันธก นั เปน ลาํ ดับขั้นตอนมีความหมายถึง กระบวนการในระดับที่สูง หรอื มากกวา ซบั ซอ นกวาลักษณะการคดิ เชน การคดิ รอบคอบที่หมายถึงการคิดใหกวางรอบดาน รวมทงั้ การคดิ ใหล ึกซงึ้ ถงึ แกน หรอื สาเหตทุ มี่ าของสงิ่ ท่คี ดิ และอาจจะตองมกี ารคดิ ไกล พิจารณาถึง ผลทจ่ี ะตามมาและการคิดท่เี ปน กระบวนการ จงึ ตอ งอาศยั พฤตกิ รรมหรือการกระทําทักษะจํานวน มาก 8.4 ความสําคัญของการคิดแตละลักษณะ โดยลักษณะการคิดบางประการที่คิดวาเปน พ้ืนฐานท่ีสําคัญและจําเปนตอการสงเสริม ฝกฝนใหกับผูเรียน สรุปไดดังนี้ เปน 4 ลักษณะ ดังนี้ 1. ลักษณะการคิดที่เปนหัวใจของการคิด คือ เปาหมายของการคิด ไมวาจะคิดเกี่ยวกับส่ิงใด การต้ังเปาหมายของการใหถูกทางเปนส่ิงสําคัญมาก เพราะการคิดนั้นหากเปนไปในทางที่ผิด แมความคดิ จะมีคุณภาพสักเพียงใดกอ็ าจจะคดิ ใหเกิดความเสียหายความเดือดรอนแกสวนรวมได 2. ลกั ษณะการคิดระดับพ้ืนฐาน ท่ีจําเปนสําหรับบุคคลทุกระดับ ไดแก “การคิดคลอง” หมายถึง กลา ท่จี ะคดิ และมีความคดิ หลงั่ ไหลออกมาไดอ ยา งรวดเรว็ “การคิดหลากหลาย” หมายถงึ คดิ ใหไ ด ความคดิ ในหลายลักษณะหลายประเภท หลายชนดิ หลายรปู แบบ “การคดิ ละเอียดลออ” หมายถึง การคิดเพื่อใหไดขอมูลอันจะสงผลให ความคิดมีความรอบคอบขึ้น “การคิดชัดเจน” หมายถึง การคิดใหเกิดความเขาใจสิ่งที่คิด สามารถอธิบายขยายความไดดวยคําพูดของตนเอง 3. ลักษณะการคิดระดบั กลาง ไดแก “การคดิ กวา ง” หมายถงึ การคิดใหไดหลายดาน หลายแงมุม “การคิดลึกซึ้ง” หมายถึง คิดใหเขาใจถึงสาเหตุท่ีมาและความสัมพันธตางๆ ที่ซับซอน ที่สงให เกิดผลตางๆ รวมท้ังคุณคาความหมายที่แทจริงของสิ่งน้ัน “การคิดไกล” หมายถึง การประมวล Thinking Skills For 21st Century Teachers 53

ขอ มูล ในระดบั กวา งและระดบั ลึก เพอื่ ทํานายส่ิงที่จะเกดิ ข้นึ ในอนาคตและ “การคดิ อยางมีเหตุผล” หมายถึง การคิดโดยใชหลักเหตุผลแบบนิรนัยหรืออุปนัย และ 4.ลักษณะการคิดระดับสูง ไดแก “การคิดท่ตี อ งมกี ระบวนการ” มขี ้นั ตอนทมี่ ากและซบั ซอนขน้ึ ในทีน่ ขี้ อเรยี กวา กระบวนการคิด และ กระบวนการคิด ที่มีความสําคัญและจําเปนในที่นี้ คือ “กระบวนการคิดอยางมีวิจารณญาณ” ซง่ึ หากบคุ คลใด สามารถคดิ ไดอยา งมวี จิ ารณญาณแลวก็จะไดส านความคิดทีผ่ านการกลัน่ กรองมา ดีแลวนําไปใชในสถานการณตางๆ ได เชน นําไปใชในการแกปญหา การตัดสินใจ การริเร่ิม การสรา งสรรคสิง่ ใหมๆ หรือการปฏิบัตกิ ารสรา ง และการผลิตสงิ่ ตา งๆ กลาวโดยสรุป คือ กรอบความคิดของการคิดแบงตามกลุมคําได 5 กลุมคําใหญๆ คือ 1.ทกั ษะการคิด เปน คาํ ท่ีแสดงออกถงึ การกระทําหรอื พฤตกิ รรม 2. ลกั ษณะการคิด เปนคําที่แสดง ถงึ ลกั ษณะของการคิด ซึง่ ใชในลักษณะเปนคําวิเศษณ 3. กระบวนการคิด เปนคําที่แสดงลักษณะ การคิด แตเปนคําที่ครอบคลุมพฤติกรรมหรือการกระทําหลายประการสัมพันธกันเปน ลําดับ ข้ันตอน 4.ความสําคัญของการคิดแตละลักษณะ โดยลักษณะการคิดบางประการท่ีคิดวาเปน พ้ืนฐานท่ีสําคัญและจําเปนตอการสงเสริม ฝกฝนใหกับผูเรียนและ 5.หลักการของการคิด ซึ่งท้ัง ทักษะการคิด ลักษณะการคิด กระบวนการคิด ความสําคัญของการคิดและหลักการคิดเปน ความสําคญั และเปน หวั ใจของการคิดทั้งสิ้น โดยผูสอนท่ีเนนกระบวนการคิดควรทําความเขาใจใน คาํ ตางๆเหลาน้เี พื่อนาํ ไปจัดกระบวนการเรียนรูท ่สี ง เสรมิ การคดิ ทม่ี ีประสิทธิภาพ 9. อปุ สรรคของการคิด อปุ สรรคของการคิด การคิดก็ยอ มมอี ปุ สรรคเชนเดยี วกับการทํางาน และเมอื่ มีอุปสรรคเรา ก็ตองพยายามขจดั อปุ สรรคเหลา นัน้ ใหห มดไป ไดแก 9.1 การดว นสรุป มีความเชอื่ อยใู นใจอยูแลว จงึ เชือ่ ทนั ทีโดยขาดความระมัดระวงั 9.2 การมแี รงจงู ใจทไ่ี มถกู ตอ ง บางครงั้ อาจเกดิ แรงจูงใจภายนอกซง่ึ อาจไมค ํานึงถงึ เหตุผล หรอื ความจาํ เปน 9.3 การมอี คติ เปนปจจยั พืน้ ฐานท่ที ําใหม นุษยไ มใชความคิด มนุษยทุกคนยอมมีความคิด ตอส่ิงตางๆ แตกตางกันเม่ือมีอคติทางความคิดแลวน้ัน ยังจะสงผลตอการสรุปความคิดท่ีไมมี ศกั ยภาพ 9.4 ความบกพรองของสขุ ภาพไมว าจะเปนทางรางกายหรอื จิตใจจะสงผลใหประสิทธิภาพ ของการคดิ ลดลง เชน เมื่อปวดศีรษะทําใหคิดอะไรไมคอยออก หรือความกังกลใจในเรื่องใดเร่ือง หนงึ่ ก็มผี ลตอ ความคดิ เปน ตน 54 Thinking Skills For 21st Century Teachers

9.5 สภาพแวดลอมท่ีไมเหมาะสม เชน สภาพแวดลอมที่วุนวาย ผูคนพลุกพลาน เสียงดัง อากาศรอนจะทาํ ใหขาดสมาธใิ นการคิด การคิดจะไมป ลอดโปรงก็เปน อุปสรรคตอ ความคดิ ทงั้ ส้ิน 9.6 การขาดทักษะทางภาษา ทักษะทางภาษาถือเปนการสื่อสารเบื้องตนการคิดและ ถา ยทอดความคดิ จําเปน ตองใชภาษาในการสอ่ื สาร การขาดทกั ษะทางภาษา เชน ใชคําที่คลุมเครือ จะทาํ ใหก ารคดิ และการแสดงความคิดไมชัดเจน ความคิดก็จะอยูในวงแคบ 9.7 การไมมคี วามรแู ละประสบการณ การคดิ ทุกอยางตอ งอาศัยความรเู ปนพื้นฐานสําคัญ ผูท่ีมีความรูมากการคิดก็แตกฉานลึกซ้ึงมากข้ึนและถามีประสบการณ ประสบการณก็จะชวย สงเสรมิ ใหการคิดเปนไปอยา งถกู ตอ งมีประโยชน ความรูและประสบการณจึงเปนส่ิงสําคัญท่ีจะทํา ใหก ารคิดมีประสทิ ธิภาพมาก 9.8 ความเรงรัดเก่ียวกับเวลา การคิดเร่ืองตางๆ อยางเรงรีบในเวลาจํากัดเหมือนกับถูก บังคับใหคิด สมองจะเกิดความเครียดไมอยากคิด ความคิดที่ไดก็ไมสมบูรณ นอกจากน้ียังมีสวน อื่นๆ ท่ีเปนอุปสรรคตอการคิด เชน ความเหน็ดเหน่ือย การปลอยใหอารมณใดอารมณหนึ่งมา ครอบงํา อยา งไรก็ดอี ปุ สรรคเหลา น้สี ามารถแกไ ขไดแ ละถาการคิดไมมีอุปสรรค ความคิดท่ีไดจาก การคดิ ทีม่ ีประสิทธภิ าพจะมีประโยชนอ ยางย่ิง 9.9 การขาดกําลังใจ ผูที่คิดไมออกมักเกิดความทอแท สิ่งสําคัญประการหน่ึง คือ ขาดกาํ ลังใจจากผูใ กลช ดิ เมือ่ เลาปญ หาใหฟ ง มักจะเฉยไมใหขอคิดเห็นหรือขอเสนอแนะทําใหหมด กาํ ลงั ใจไมอยากคดิ อกี ตอไปจึงเปน อุปสรรคในการคดิ ของผูค นโดยทวั่ ไป คนที่ตองใหเกิดผลสําเร็จ ในดา นคดิ จึงตอ งหมน่ั ใหก าํ ลังใจตนเองอยเู สมอและนอมรับกําลังใจจากผูอนื่ กลา วโดยสรุป คือ อุปสรรคท่ีขัดขวางกระบวนการคิดของผูเรียนมีหลากหลายปจจัยโดย เปน ปจ จัยพน้ื ฐานที่ทําใหม นษุ ยไมใชความคิดก็ คือ การดวนสรุป การมีอคติทางความคิดของผูคิด ตอเร่ืองน้ันๆ สภาพแวดลอมที่มีผลตอความคิด ปญหาสุขภาพที่ทําใหการคิดไมราบร่ืนหรือ แมก ระทั่งการขาดประสบการณ ทักษะทางภาษา การส่ือสารการขาดกาํ ลงั ใจรวมถงึ เวลาทบี่ ีบคั้นก็ เปนอปุ สรรคทางการคดิ ทั้งสิน้ 10. บทสรุป ธรรมชาติของการคิดของมนุษยเปนกลไกทางสมองท่ีเกิดขึ้นอยางตอเนื่อง ตลอดเวลา เราไมส ามารถหา มไมใหส มองพักหรือหยดุ การทํางานได เชนเดียวกับที่เราไมสามารถหามไมใหคิด ได ดังนั้นการคดิ จึงมอี ิทธิพลตอ การดาํ เนินชีวิตของมนุษยทุกคน เพราะการคิดเปน จุดเร่ิมตนของ การกระทําเพ่ือทําใหการคิดน้ันเปนรูปธรรมมากข้ึน ผลของการคิดทําใหเกิด พฤติกรรม การแสดงออกของแตล ะบคุ คลเปน สิ่งเดียวที่สามารถบอกไดว า บุคคลนัน้ กาํ ลังคิดอะไร อยูในขณะน้ัน Thinking Skills For 21st Century Teachers 55

ความหมายของการคิด คือ กระบวนการที่เกิดข้ึนในสมองที่ใชสัญลักษณหรือภาพแทน สิ่งของ เหตุการณหรือสถานการณตางๆ โดยมีการจัดระบบความรู ขอมูล ขาวสารซึ่งเปน ประสบการณเดิมกับประสบการณใหมหรือส่ิงเราใหม ที่ไปได ท้ังใน รูปแบบ ธรรมดาและ สลับซบั ซอน กระบวนการคดิ จะเกิดขนึ้ ตอง ประกอบไปดว ย สิง่ เรา ทเี่ ปนปญ หา สิ่งเราท่ีเปนความ ตองการและสง่ิ เรา ท่ชี วนสงสัย ปจจยั ท่สี งผลตอการคดิ ประกอบดว ย พน้ื ฐานทางครอบครวั พน้ื ฐานความรู ประสบการณ ชวี ติ การทาํ งานของสมอง วฒั นธรรม จรยิ ธรรม การรบั รู สภาพแวดลอม ศักยภาพทางการเรียนรู และประสาทรบั รู ในสว นของอุปสรรคของการคิดมักจะเกิดข้ึนเมื่อมนุษยเรามีอคติ ความบกพรอง ของสขุ ภาพ สภาพแวดลอ มท่ีไมเ หมาะสม การขาดทักษะทางภาษา การไมมีความรูและประสบการณ ความเรงรัดเก่ียวกับเวลา และการขาดกําลังใจ เปนตน ดังนั้นมนุษยเราควรขจัดอุปสรรคที่จะมา ขวางกนั กระบวนการคิดใหหมดไป 56 Thinking Skills For 21st Century Teachers

3บทท่ี ทฤษฏกี ารเรยี นรู้ ที่เกย่ี วข้องกับการพฒั นาการคิด Thinking Skills For 21st Century Teachers 57



3บทท่ี ทฤษฏีการเรยี นรŒู ท่ีเกยี่ วขŒองกบั การพัฒนาการคดิ การเรียนรู คือ กระบวนการท่ีทําใหคนเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ความคิด มนุษยสามารถ เรยี นรูไดจากการไดยินการสัมผัส การอาน การใชเทคโนโลยี การเรียนรูของผูเรียนและผูใหญจะ ตา งกัน ผเู รียนจะเรยี นรูด ว ยการเรียนในหอ งเรยี น การซกั ถาม ผูใหญมกั เรยี นรูดวยประสบการณท่ี มีอยู แตก ารเรียนรจู ะเกดิ ขึ้นจากประสบการณที่ผูสอนนําเสนอ โดยการปฏิสัมพันธระหวางผูสอน และผูเรียน ผูสอนจะเปน ผทู ี่สรา งบรรยากาศทางจติ วทิ ยาที่เอือ้ อํานวยตอการเรียนรู ที่จะใหเกิดข้ึน เปนรูปแบบใดก็ได เชน ความเปนกันเอง ความเขม งวดกวดขนั หรือความไมม รี ะเบยี บวินยั สิง่ เหลาน้ี ผูส อนจะเปนผูสรางเงอื่ นไข และสถานการณเรยี นรูใหก บั ผูเรยี น ผสู อนจะตอ งพจิ ารณาเลือกรปู แบบ การสอนเพ่ือพัฒนาการคิด รวมท้ังการสรางปฏิสัมพันธกับผูเรียนเพ่ือสงเสริมใหผูเรียนเกิด การเรียนรูทส่ี ามารถนาํ ไปใชออกแบบการเรียนรูเพอ่ื พฒั นาการคิดไดอยางประสบผลสําเร็จ ดังน้ัน การสอนเพื่อพฒั นาการคดิ ตอ งทาํ ความเขาใจกับทฤษฎีการเรยี นรู 3 กลมุ หลกั ประกอบดวย ทฤษฎี กลมุ พฤติกรรมนยิ ม (Behaviorism Learning Theory) ทฤษฎีกลมุ ปญญานยิ ม (Cognitivism Learning Theory) และทฤษฎีกลมุ คอนสตรัคติวสิ ม (Constructivist Learning Theory) Thinking Skills For 21st Century Teachers 59

1. ทฤษฎีกลุม‹ พฤตกิ รรมนยิ ม การเรียนรูตามแนวคิดกลุมทฤษฎีพฤติกรรมนิยม (Behaviorism Learning Theory) หมายถึง การเปล่ยี นแปลงพฤติกรรมซง่ึ เปนผลอันเน่อื งมาจากประสบการณที่คนเรามปี ฏสิ มั พนั ธกบั สง่ิ แวดลอม หรอื จากการฝก หดั งานท่สี าํ คัญของผูสอนก็คือชวยผูเรียนแตละคนใหเกิดการเรียนรู โดยมีผูสอนทํา หนา ทีจ่ ดั สงิ่ แวดลอมทางการเรยี นรูใหผ เู รียนเกิดการเรยี นรูอ ยางมีประสทิ ธภิ าพ ดังนนั้ ความรเู กยี่ วกบั กระบวนการเรยี นรูข องผูเรยี นจึงเปนรากฐานสําคญั ของการจัดการเรียนการสอนอยางมีประสิทธิภาพ (สรุ างค โควตระกลู , 2553) ทฤษฎีการเรียนรูกลุมพฤติกรรมนิยม (Behaviorism Learning Theory) เนนการเรียนรูท่ี เกิดขึ้นโดยอาศัยความสัมพันธระหวางส่ิงเราและการตอบสนอง ซ่ึงสามารถอธิบายไดดวย การทดลอง พิสูจน และนําเสนอตามพัฒนาการของความรู (วีณา ประชากูล และประสาท เนอื งเฉลิม, 2553) ดังน้ี 1.1 ทฤษฎกี ารวางเงื่อนไขแบบคลาสสคิ (Classical Conditioning) ทฤษฎีน้ีไดร ับการพฒั นาเมือ่ พาฟลอฟ (Pavlov) ทําการศึกษากับสุนัข โดยฝกสุนัขให ยืนน่ิงในหองทดลอง ทข่ี างแกม ของสุนัขตดิ เครอ่ื งมือวดั ระดบั การไหลของนํ้าลาย การทดลองแบงออกเปน 3 ขัน้ คอื กอนการวางเง่ือนไข ระหวางการวางเงื่อนไข และ หลังการวางเงื่อนไข ซ่งึ แสดงดงั ภาพที่ 3-1 ขัน้ ท่ี 1 • เสยี งกระดงิ่ (CS) ไมม‹ นี ้าํ ลาย (ก‹อนการวางเง่อื นไข) • ผงเน้อื (UCS) นา้ํ ลายไหล (UCR) ขั้นท่ี 2 • เสยี งกระด่งิ นํ้าลายไหล (UCR) (ระหว‹างการวางเงื่อนไข) และผงเนื้อ (UCS) • ทําข้ันท่ี 2 ซํา้ หลายๆ ครัง้ ขนั้ ที่ 3 • เสยี งกระดิ่ง (CS) น้ําลายไหล (CR) (หลงั การวางเงือ่ นไข) ภาพท่ี 3-1 การวางเงื่อนไขแบบคลาสสคิ ท่มี าภาพ: วณี า ประชากลู และประสาท เนอื งเฉลิม (2553) 60 Thinking Skills For 21st Century Teachers

การเรยี นรแู บบวางเง่อื นไขแบบคลาสสิค คอื การตอบสนองท่ีเปนไปโดยอัตโนมัติเม่ือ นาํ สงิ่ เราใหมมาควบคกู บั สง่ิ เราเดมิ เสียงกระดิง่ ในขั้นท่ี 1 สิ่งเราท่ีไมไดวางเงื่อนไข (Unconditioned Stimulus หรือ US) คือสิ่งเราท่ีกอใหเกิดการตอบสนองไดตามธรรมชาติ ซ่ึงในท่ีน้ีก็คือ อาหาร สิง่ เราทว่ี างเง่อื นไข (Conditioned Stimulus หรือ CS) คือ ส่ิงเราทที่ ําใหเกิดการตอบสนองไดหลังจาก ถูกวางเง่ือนไขแลว ซึ่งในทนี่ ้ีก็คือ เสียงกระดิ่ง การตอบสนองที่ไมไดถูกวางเง่ือนไข (Unconditional Response หรือ UCR) คือ การตอบสนองท่ีเกิดข้ึนตามธรรมชาติ การตอบสนองท่ีถูกวางเงื่อนไข (Conditional Response หรือ CR) คือ การตอบสนองอนั เปนผลมาจากการเรียนรูท่ถี กู วางเงือ่ นไขแลว กระบวนการการเรียนรูของพาฟลอฟเปนผลจากการเรียนรูแบบวางเง่ือนไข ความสามารถของอวัยวะรับสมั ผัสทจ่ี ะตอบสนองในลกั ษณะเดิมตอ สิง่ เรา ท่ีมีความคลายคลึงกันได อวยั วะรบั สัมผัสสามารถจะจําแนกความแตกตา งของสงิ่ เราได การลบพฤติกรรมชั่วคราว เปนการ จัดการพฤตกิ รรมของการตอบสนองใหล ดนอ ยลง อันเปน ผลเนอื่ งจากการทไี่ มไ ดรบั สง่ิ เรา ทีไ่ มไดร ับ การวางเงอ่ื นไข ซง่ึ ในทีน่ ีก้ ็คือ รางวัลหรือส่ิงที่ตองการน่ันเอง การฟนตัวของการตอบสนอง ที่วาง เง่ือนไขหลังจากเกดิ การลบพฤติกรรมช่ัวคราวแลว สักระยะหน่งึ พฤติกรรมท่ีถูกลบเงื่อนไขแลวอาจ ฟน ตวั เกิดข้ึนมาอกี ไดร บั การกระตุนโดยสิง่ เรา ที่มีการวางเงอ่ื นไข 1.2 ทฤษฎกี ารวางเงือ่ นไขแบบการกระทาํ (Operant Conditioning) ทฤษฎีน้ีไดรบั พัฒนาโดย สกินเนอร (Skinner) ซ่ึงมีความเชื่อวาทฤษฎีการวางเงื่อนไข แบบคลาสสิคจํากัดอยูกับพฤติกรรมการเรียนรูของมนุษยท่ีเกิดข้ึนเปนจํานวนนอย ในขณะท่ี พฤติกรรมสวนใหญของมนษุ ยจะเปนผูลงมือปฏิบัติเอง ไมใชเกิดจากการจบั คูระหวางสิ่งเราใหมกับ ส่ิงเราเกา สกินเนอร ไดอธิบายพฤติกรรมการเรียนรูของมนุษยวาประกอบดวย องคประกอบ 3 ประการ ซึ่งเรียกยอๆ วา A-B-C องคประกอบน้ีจะดาํ เนินตอเน่ืองกันไป ผลที่ไดร ับกลับกลายเปน สิ่ ง ที่ ก อ ใ ห เ กิ ด ขึ้ น ก อ น อั น นํ า ไ ป สู ก า ร เ กิ ด พ ฤ ติ ก ร ร ม แ ล ะ นํ า ไ ป สู ผ ล ท่ี ไ ด รั บ ต า ม ลํ า ดั บ แสดงดงั ภาพท่ี 3-2 สง่ิ ท่ีก‹อใหเŒ กิดข้นึ ก‹อน (Antecedent) พฤตกิ รรม (Behavior) ผลท่ีไดรŒ ับ (Consequence) ภาพท่ี 3-2 องคป ระกอบการเรียนรขู องมนุษย ท่ีมาภาพ: วีณา ประชากลู และประสาท เนืองเฉลิม (2553) Thinking Skills For 21st Century Teachers 61

ทฤษฎีนี้ไดอ ธบิ ายเพม่ิ เตมิ เก่ยี วกบั การเสริมแรง (Reinforcement) ซึง่ เปน สงิ่ ทีม่ ีอิทธพิ ล ตอการแสดงพฤติกรรมของบคุ คล สามารถแยกเปน 2 ประเภท คอื การเสรมิ แรงทางบวก เปนส่ิงท่ี กอ ใหเ กดิ การแสดงพฤติกรรมเพ่มิ ขน้ึ และการเสริมแรงทางลบ เปน สิง่ ท่เี มอ่ื นําออกไปแลวจะทําให การแสดงพฤติกรรมเพิ่มข้ึน การลงโทษ การเสรมิ แรงทางลบและการลงโทษมีลักษณะท่ีคลายคลึง กันและมักจะใชแทนกันอยูเสมอ แตการเสริมแรงทางลบและการลงโทษตางกัน การลงโทษเปน การระงับหรือหยดุ ย้งั พฤติกรรมซึ่งแสดงดังภาพท่ี 3-3 o เพิ่มพฤตกิ รรม ก‹อใหเŒ กิดการกระทาํ พฤตกิ รรมน้ัน การเสรมิ แรง การลงโทษ o ลดพฤตกิ รรม ก‹อใหเŒ กิดการกระทาํ พฤติกรรมน้ัน ภาพที่ 3-3 การเสรมิ แรงและการลงโทษ ที่มาภาพ: วีณา ประชากลู และประสาท เนืองเฉลิม (2553) การทดลองของสกินเนอร บง ช้วี า ผเู รยี นจะเกิดการเรยี นรูไดน้ันผูเรียนตองเปนผูลงมือ กระทาํ เอง ดังนั้น ระยะเวลาในการใหการเสริมแรงจะมีอิทธิพลตอการเรียนรูมาก และนอกจากนี้ สกินเนอร ไดเ สนอแนะแนวทางการปรับพฤตกิ รรม โดยอาศยั กฎแหงผลมาใชอยา งเปนระบบเพื่อทาํ การปรบั พฤตกิ รรมของบคุ คล อาจจะใชท้ังการเสรมิ แรงทางบวกและการเสรมิ แรงทางลบประกอบ กนั ซ่งึ เนนการใชห ลักการชมทีม่ ปี ระสทิ ธิภาพ เชน ควรชมพฤติกรรมทสี่ มควรไดร บั การยกยอ ง ระบุ พฤตกิ รรมทีส่ มควรยกยองอยางชัดเจน และชมดวยความจรงิ ใจ 1.3 ทฤษฎีความสัมพนั ธเ ช่ือมโยง (Associative Theory) ทฤษฎีน้ีไดรับการพัฒนาโดย ธอรนไดค (Thorndike) ท่ีเช่ือวาการเรียนรูนั้นเกิดจาก การท่ีผูเรยี นสามารถสรา งความสมั พนั ธเ ช่ือมโยงระหวางสง่ิ เราและการตอบสนอง และไดรับความ พึงพอใจทีจ่ ะทําใหเกดิ การเรียนรขู ึน้ ธอรนไดค ไดตั้งกฎแหงการเรยี นรทู ่สี าํ คญั ไว ดงั น้ี 62 Thinking Skills For 21st Century Teachers

1. กฎแหง ผล (Law of Effect) กฎน้ีใหความสําคัญกับผลท่ีไดหลังจากการตอบสนอง แลว ถาผลที่ไดเปนที่นาพึงพอใจ บุคคลน้ันมีแนวโนมที่จะแสดงพฤติกรรมมากย่ิงข้ึนตรงกันขาม ถาผลท่ไี ดจ ากการตอบสนองไมเ ปน ทน่ี า พงึ พอใจ บคุ คลนนั้ มแี นวโนม ทจ่ี ะแสดงพฤตกิ รรมนน้ั ลดลง 2. กฎแหง การฝก (Law of Exercise) กฎน้ีใหความสําคัญกบั การฝก โดยการเนนวาสิ่ง ใดก็ตามทีค่ นเราฝกบอยๆ เราจะทําสงิ่ นน้ั ไดดี ตรงกนั ขา มกบั สิง่ ใดกต็ ามที่เรากระทาํ โดยขาดการฝก เรายอมทําไมไดดีเหมือนเดิม นักจิตวิทยาไดแบงลักษณะการฝกออกเปน 2 ประเภท คือ การฝก ติดตอกนั และการฝกแบบใหพ ักเปนระยะ 3. กฎแหงความพรอม (Law of Readiness) กฎแหงความพรอมนี้มีสาระสําคัญดังนี้ “เมอื่ บคุ คลพรอมที่จะกระทําแลวไดทํา เขายอมเกิดความพอใจ” “เม่ือบุคคลพรอมจะกระทําแลว ไมไดทาํ เขายอ มเกดิ ความไมพ อใจ” และ “เมือ่ บคุ คลไมพรอมท่ีจะกระทําแตตองกระทํา เขายอมเกิด ความไมพอใจ” จากหลักดังกลา วจะเนนเรือ่ งความพรอมทง้ั ทางกายและทางจิตใจดว ย ภาพท่ี 3-4 ทฤษฎคี วามสัมพนั ธเ ชื่อมโยง ทม่ี าภาพ: วณี า ประชากลู และประสาท เนอื งเฉลิม (2553) 1.4 ทฤษฎกี ารเรียนรŒูทางสังคม (Social Learning Theory) นกั จติ วทิ ยากลุมพฤติกรรมนิยมมคี วามคิดเห็นตรงกันวาทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบการ กระทําคอนขางมีขีดจํากัดในการอธิบายเรอ่ื งการเรยี นรู หลายคนจึงขยายการศึกษาออกไปโดยหัน ไปสนใจกระบวนการคดิ ท่มี ีผลตอ การเรียนรซู ง่ึ เราไมสามารถจะเห็นไดโดยตรง บันดูรา (Bandura) ไดอ ธบิ ายวาการเรยี นรตู อ งเปนปฏสิ มั พนั ธก นั และกนั ระหวางบุคคลกบั สง่ิ แวดลอ ม (Social Learning Theory) บันดรู าไดแบง ลาํ ดับขน้ั การเรียนรูโ ดยการสงั เกต ออกเปน 4 ข้ัน ดังน้ี Thinking Skills For 21st Century Teachers 63

1. ความสนใจ การเรียนรูในลักษณะน้ีจะเกิดขึ้นไดก็ตอเมื่อผูเรียนมีความสนใจและ เอาใจใสต อ สง่ิ ท่ีนา สนใจ เชน การเรยี นการสอน ผูสอนจะตอ งจดั เนื้อหาใหน า สนใจ เปนตน 2. ความจํา การท่ีผูเรียนจะแสดงพฤติกรรมตามแบบไดน้ันตองอาศัยความจําซ่ึง อาจจะกระทําไดโดยอธบิ ายชาๆ ใหผ ูเรยี นหลายๆ คร้งั เปนตน 3. การลงมือกระทาํ เม่อื เริ่มกระทาํ ตามใหมๆ น้ัน อาจจะไมเปนธรรมชาติ ซึ่งจะตอง อาศัยการแนะนาํ ฝกฝนบอยๆ 4. การจงู ใจและการเสรมิ แรง พฤตกิ รรมใดๆ ก็ตามที่บคุ คลจะทาํ ตามกต็ อเมื่อพฤติกรรม นั้นมคี วามนาสนใจ ดงั น้ัน การจูงใจและการเสริมแรงจะมีอิทธิพลตอการเรียนรูมาก บันดูรา ไดแบง การเสริมแรงออกเปน 3 ลกั ษณะ คอื การเสรมิ แรงโดยตรง การเสริมแรงท่ไี ดรบั อทิ ธิพลจากผอู ื่น และ การเสรมิ แรงตนเอง การเรียนรูตามทฤษฎีของบันดูรา จะสงผลใหผูเรียนเกิดพฤติกรรมใหมๆ เชน การสังเกตการปฏิบตั ิงานในหองทดลองท่ีดีจะกอใหเ กิดการเรยี นรทู ี่มปี ระสิทธภิ าพ สามารถกระตนุ พฤตกิ รรมที่สามารถกระทําไดแลว เชน ทักษะการพูด ถาไดดูตัวอยางบุคคลที่พูดเกงก็จะทําใหมี ความสามารถในเร่อื งการพูดไดด ีดวย สามารถเพม่ิ หรือลดการไตรตรองการแสดงพฤติกรรม และ การสงั เกตพฤตกิ รรมของผอู ่นื อาจกอใหเกดิ การมลี ักษณะอารมณร วมดวย กลาวโดยสรุป ทฤษฎีการเรียนรูกลุมพฤติกรรมนิยม (Behavioral Learning Theories) เปนทฤษฎีท่กี ลา วถึงธรรมชาติของมนุษยในลักษณะที่เปนกลาง คือ ไมดีไมเลว การกระทําตาง ๆ ของมนษุ ยเกิดจากอิทธพิ ลของส่ิงแวดลอมภายนอก หลักการจัดการเรียนการสอนตามทฤษฏีน้ีจึง มักคํานึงถึงความพรอม ความสามารถและเวลาที่ผเู รียนจะเรียนไดด ีท่สี ดุ การจัดการเรยี นการสอน ทเ่ี นน การพฒั นาการคดิ ควรใหท างเลือกทหี่ ลากหลายเพ่อื ตอบสนองระดบั ความสามารถและระดับ การคิดของผูเรียน พฤติกรรมของมนุษยเกิดจากการตอบสนองตอส่ิงเรา การเรียนรูเกิดจาก การเชื่อมโยงระหวางสงิ่ เรา และการตอบสนอง กลุมพฤตกิ รรมนยิ มใหความสนใจกับพฤตกิ รรมมาก เพราะพฤตกิ รรมเปนส่ิงทเ่ี หน็ ไดช ัดเพ่ือแสดงออกใหเห็นถึงกระบวนการคดิ ของมนษุ ย 64 Thinking Skills For 21st Century Teachers

2. ทฤษฎกี ลุ‹มป˜ญญานยิ ม ทฤษฎีการเรียนรูในกลุมปญญานิยม (Cognitivism Learning Theory) ใหความสําคัญกับ ความสามารถในการต้ังวัตถุประสงค การวางแผน ความต้ังใจ ความคิด ความจํา การคัดเลือก การใหความหมายกับสิ่งเราตา งๆ ท่ีไดจากประสบการณ นักจิตวิทยากลมุ ปญ ญานยิ มมคี วามเชอ่ื วา มนษุ ยน นั้ มพี ัฒนาการตามวุฒภิ าวะ มนษุ ยมีสตปิ ญญาหรอื โครงสรางของสตปิ ญ ญาที่สามารถปรับให เกดิ การเรยี นรูจากสภาพแวดลอ มไดตามระดบั วุฒภิ าวะหรือความพรอ ม นกั จติ วิทยาพวกนีไ้ มปฏเิ สธ อทิ ธพิ ลของส่ิงแวดลอม พรอ มกันนนั้ ก็ไมปฏเิ สธความเปน \"มนุษย\" และความตองการพื้นฐานของ คน ในชวงประมาณป ค.ศ. 1970 ไดมีนักจิตวิทยาและนักการศึกษากลุมใหมที่เรียกตนเองวา “นักปญ ญานิยม” ซึง่ ขยายขอบเขตของแนวคดิ ทีเ่ นนทางดานพฤติกรรม ออกไปสูกระบวนการทาง ความคดิ ซงึ่ เปน กระบวนการภายในสมอง แนวคดิ กลุมน้ีเชื่อวาการเรียนรูของมนุษยไมใชเรื่องของ พฤติกรรมท่ีเกิดจากกระบวนการตอบสนองตอส่ิงเราจากภายนอกเพียงเทาน้ัน การเรียนรูของ มนุษยมีความซับซอนย่ิงไปกวานั้น การเรียนรูเปนกระบวนการทางความคิดที่เกิดจากการสะสม ขอมูล การสรา งความหมาย ความสัมพันธของขอมลู และการดึงขอมูลออกมาใชในการกระทําและ การแกปญหาตางๆ การเรียนรูเปนกระบวนการทางสติปญญาของมนุษยในการท่ีจะสรางความรู ความเขา ใจใหแ กตนเอง 2.1 แนวคดิ พ้นื ฐานเกย่ี วกับทฤษฎกี ลุม‹ ป˜ญญานยิ ม ปญญานิยมหรือกลุมความรูความเขาใจ หรือบางคร้ังอาจเรียกวากลุม พุทธินิยม เปน กลมุ ทีเ่ นนกระบวนการทางปญ ญาหรือความคิด นักคิดกลุมน้ี ไดขยายขอบเขตของความคิดที่ เนนทางดา นพฤติกรรม ออกไปสกู ระบวนการทางความคิด ซงึ่ เปน กระบวนการภายในสมอง ทฤษฎี ปญญานยิ มนี้ เกิดข้นึ จากแนวคิดของชอมสก้ี (Chomsky) ที่ไมเห็นดวยกับสกินเนอร (Skinner) บิดา ของทฤษฎีพฤติกรรมนยิ ม ในการมองพฤติกรรมมนษุ ยไววา เปนเสมอื นการทดลองทางวทิ ยาศาสตร ชอมสกี้เช่ือวา พฤตกิ รรมมนษุ ยน ้ันเปน เร่ืองของภายในจิตใจ มนุษยไ มใชผาขาวท่ีเมื่อใสสีอะไรลงไป ก็จะกลายเปนสีน้ัน มนุษยมีความนึกคิด มีอารมณจิตใจและความรูสึกภายในที่แตกตางกันออกไป การเรียนรูของมนุษยมีความซับซอน การเรียนรูจึงเปนกระบวนการทางความคิดท่ีเกิดจาการสะสม ขอมลู การสรางความหมาย และความสัมพันธของขอมูลและการดึงขอมูลออกมาใชในการกระทํา และการแกป ญหาตา งๆ การเรียนรูเ ปน กระบวนการทางสตปิ ญ ญาของมนษุ ยในการท่ีจะสรางความรู ความเขา ใจใหแกต นเอง ดังนั้นการออกแบบการเรยี นการสอนก็ควรทจี่ ะคํานึงถงึ ความแตกตา งภายใน ของมนษุ ยดวย Thinking Skills For 21st Century Teachers 65

ทฤษฎใี นกลุมน้ที ่ีสําคัญๆ มี 5 ทฤษฎี คือ 1. ทฤษฎเี กสตัลท (Gestalt Theory) แนวความคิดเก่ียวกับการเรียนรูของทฤษฏีนี้ คือ การเรียนรูเ ปน กระบวนการทางความคดิ ซึ่งเปน กระบวนการภายในตวั มนษุ ย บคุ คลจะเรยี นรูจากสิ่ง เราท่ีเปนสวนรวมไดดีกวาสวนยอย หลักการจัดการเรียนการสอนตามทฤษฏีน้ีจะเนนกระบวน การคิด การสอนโดยเสนอภาพรวมกอนการเสนอสวนยอย สงเสริมใหผูเรียนมีประสบการณมาก และหลากหลายซงึ่ จะชวยใหผเู รยี นสามรถคดิ แกป ญหา คิดรเิ รมิ่ และเกดิ การเรียนรแู บบหยงั่ เห็นได 2. ทฤษฎีสนาม (Field Theory) แนวความคิดเกี่ยวกับการเรียนรูของทฤษฏีน้ี คือ การเรียนรูเกิดขึ้นเม่ือบุคคลมีแรงจูงใจหรือแรงขับที่จะกระทําใหไปสูจุดหมายปลายทางท่ีตน ตองการ หลักการจัดการเรียนการสอนตามทฤษฏีน้ีเนนการเขาไปอยูใน “โลก” ของผูเรียน การสรางแรงจูงใจหรือแรงขับโดยการจัดสิ่งแวดลอมท้ังทางกายภาพและจิตวิทยาใหดึงดูด ความสนใจและสนองความตอ งการของผเู รียนเปนสง่ิ จําเปน ในการชว ยใหผ ูเรียนเกิดการเรยี นรู 3. ทฤษฎีเครื่องหมาย (Sign Theory) ของทอลแมน (Tolman) แนวความคิดเก่ียวกับ การเรยี นรขู องทฤษฏีนีค้ ือ การเรยี นรูเกิดจากการใชเครื่องหมายเปนตวั ชีท้ างใหแสดงพฤติกรรมไปสู จุดหมายปลายทาง หลักการจัดการเรียนการสอนตามทฤษฏีน้ีเนนการสรางแรงขับและหรือ แรงจงู ใจใหผเู รียนบรรลุจุดมงุ หมายใดๆ โดยใชเครื่องหมาย สัญลักษณหรือสิ่งอ่ืนๆ ท่ีเปนเครื่องช้ี ทางควบคูไ ปดว ย 4. ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปญญา (Intellectual Development Theory) นักคิด คนสําคัญของทฤษฏีนี้มีอยู 2 ทาน ไดแก เพียเจต (Piaget) และ บรูเนอร (Bruner) แนวความคิด เกย่ี วกบั การเรยี นรขู องทฤษฏีน้เี นน เรือ่ งพฒั นาการทางสตปิ ญญาของบุคคลทเี่ ปน ไปตามวัยและเชื่อ วามนุษยเลือกท่ีจะรับรูสิ่งที่ตนเองสนใจและการเรียนรูเกิดจากระบวนการการคนพบดวยตนเอง หลกั การจัดการเรียนการสอนตามทฤษฏีนี้ คือ คํานึงถึงพัฒนาการทางสติปญญาของผูเรียนและ จัดประสบการณใหผูเรียนอยางเหมาะสมกับพัฒนาการนั้น ใหผูเรียนไดมีประสบการณและ มปี ฏิสัมพนั ธก บั สง่ิ แวดลอมมากๆ ควรใหผูเ รยี นไดค น พบการเรยี นรดู วยตนเอง สงเสรมิ ใหผ ูเ รียนได คดิ อยา งอิสระและสอนการคิดแบบรวบยอดเพ่อื ชว ยสงเสริมความคดิ สรางสรรคของผเู รียน 5. ทฤษฏีการเรียนรูอยางมีความหมาย (A Theory of Meaningful Verbal Learning) ของออซูเบล (Ausubel) เช่ือวา การเรียนรูจะมีความหมายแกผูเรียน หากการเรียนรูนั้นสามารถ เชื่อมโยงกับสง่ิ ใดสง่ิ หน่ึงท่ีรมู ากอ น หลักการจัดการเรียนการสอนตามทฤษฏีน้ี คือ มีการนําเสนอ ความคิดรวบยอดหรอื กรอบมโนทศั น หรอื กรอบแนวคิดในเร่อื งใดเรอ่ื งหน่ึงแกผูเรียนกอนการสอน เน้ือหาสาระน้ันๆ จะชว ยใหผ ูเ รียนไดเรยี นเนื้อหาสาระน้นั อยา งมคี วามหมาย ต้งั แตป  ค.ศ. 1960 นักทฤษฎีการเรียนรูเร่ิมตระหนักวา การท่ีจะเขาถึงการเรียนรูได อยางสมบูรณนั้น จะตองผานการพิจารณา ไตรตรอง การคิด (Thinking) เชนเดียวกับพฤติกรรม และควรเร่ิมสรางแนวคิดเกี่ยวกับการเรียนรูในทรรศนะของ การเปล่ียนแปลงกระบวนการคิด 66 Thinking Skills For 21st Century Teachers

(Mental change) มากกวา การเปลย่ี นแปลงทางพฤติกรรม ดังน้นั จึงมี การเปลี่ยนกระบวนทัศนจาก ความสนใจเกีย่ วกบั สงิ่ เรา กับการตอบสนอง กลุมปญญานิยม ใหความสนใจเกี่ยวกับกระบวนการคิด การใหเหตุผลของผูเรียน ซง่ึ แตกตางจากทฤษฎกี ารเรียนรขู องกลมุ พฤติกรรมนิยม (Behaviorism) ท่ีมุง เนน พฤตกิ รรมท่ีสงั เกตได เทา นัน้ โดยมิไดส นใจกับกระบวนการคดิ หรือกิจกรรมทางสติปญญาของมนุษย (Mental activities) ซึ่ง เปน สงิ่ ทน่ี ักจติ วทิ ยากลุม พุทธปิ ญ ญาตระหนักถึงความจาํ เปนทีจ่ ะตอ งศึกษากระบวนการดังกลาวเปน ส่ิงที่ไมสามารถสังเกตได โดยใชกระบวนการทางวิทยาศาสตรพุทธิปญญา (Cognitive) เปนการให ความสาํ คญั ในการศกึ ษาเกี่ยวกับปฏิสมั พันธระหวางส่ิงเราภายนอก (สงผานโดยส่ือตางๆ) กับส่ิงเรา ภายในซ่งึ ไดแ ก ความรูค วามเขาใจ หรือกระบวนการรู-คิด หรือ กระบวนการคิด (Cognitive process) ทช่ี วยสง เสริมการเรยี นรูขอบเขตทเี่ กีย่ วขอ งกบั กระบวนการคดิ (กุญชรี คาขาย, 2540) ซ่ึงกระบวนการคดิ (Cognitive Process) ประกอบดวย 1. ความใสใ จ (Attending) 2. การรับรู (Perception) 3. การจาํ ได (Remembering) 4. การคดิ อยางมเี หตผุ ล (Reasoning) 5. การจินตนาการหรอื การวาดภาพในใจ (Imagining) 6. การคาดการณลวงหนา หรือการมแี ผนการรองรบั (Anticipating) 7. การตดั สนิ ใจ (Decision) 8. การแกป ญ หา (Problem solving) 9. การจัดกลมุ สงิ่ ตางๆ (Classifying) 10. การตีความหมาย (Interpreting) ฯลฯ กระบวนการคดิ ของมนษุ ยจงึ เปน ตวั ขับเคล่ือนทางสมองที่สามารถกําหนดพฤติกรรม การกระทําโดยปฏสิ ัมพนั ธท ง้ั ส่ิงเราภายนอกและสิง่ เรา ภายใน ทาํ ใหเ กิดเปน กระบวนการทางสมอง ของมนุษยเ พอื่ ใชใ นการดาํ เนนิ ชวี ิตและแกไขปญ หาตา งๆ ท่ีจะเกดิ ขน้ึ 2.2 นักจติ วทิ ยากลม‹ุ ปญ˜ ญานยิ ม (Cognitivism) ทฤษฎกี ารเรียนรตู ามแนวความรูความเขา ใจนจ้ี าํ แนกยอยออกเปน หลายทฤษฎีเชนกัน แตท ฤษฎซี ง่ึ เปนทย่ี อมรบั กันมากในระหวา งนักจิตวทิ ยาการเรียนรู และนาํ มาประยุกตใชกันมากกับ สถานการณก ารเรยี นการสอน ตวั อยางเชน 1. ทฤษฎพี ัฒนาการเชาวป ญ ญาของเพยี เจต (Jean Piaget) 2. ทฤษฎกี ารเรียนรโู ดยการคนพบของบรูเนอร (Bruner) 3. ทฤษฎกี ารเรยี นรูอยา งมคี วามหมายของ ออซเู บล (Ausubel) Thinking Skills For 21st Century Teachers 67

1. ทฤษฎพี ฒั นาการเชาวป ญญาของเพยี เจต ฌอง เพียเจต (Jean Piaget, 1969) นักจิตวิทยาชาวสวิสที่เปนที่รูจักในฐานะ ผูเชีย่ วชาญในทฤษฎีพฒั นาการทางดา นสติปญญา หนังสือและบทความท้ังหมดซ่ึงเปนผลงานของ เขาเก่ียวของกับความเจริญเติบโตและพัฒนาการทางสติปญญาของผูเรียน ซ่ึงทฤษฎีน้ีเนนถึง ความสาํ คญั ของความเปนมนุษย อยูท่มี นษุ ยมีความสามารถในการสรางความรูผานการปรับตัวให เขากับส่ิงแวดลอม ซึ่งปรากฏอยูในตัวผูเรียนต้ังแตแรกเกิด ความสามารถนี้คือการปรับตัว (Adaptation) เปนกระบวนการทีผ่ ูเรยี นสรางโครงสรางทางปญญา (Schema) โดยการมีปฏิสัมพันธ โดยตรงกับส่ิงแวดลอม 2 ลักษณะ คือ ผูเรียนพยายามปรับตัวใหเขากับส่ิงแวดลอม โดย ซึมซับประสบการณ (Assimilation) และการปรับโครงสรางสติปญญา ( Accommodation) ตามสภาพแวดลอมเพื่อใหเกิดความสมดุลในโครงสรางความคิด ความเขาใจ (Equilibration) ทั้งน้ี เพยี เจต ไดแบง ลาํ ดบั ขั้นพฒั นาการทางสติปญญาไว 4 ขนั้ ดังนี้ (1) ขน้ั ประสาทรับรแู ละการเคลอื่ นไหว (Sensorimotor Stage) พฒั นาการระยะ นอี้ ยใู นชว ง 2 ปแรกหลังเกิด ข้ันน้ีเปนข้ันของการเรียนรูจากประสาทสัมผัส ในข้ันน้ีพัฒนาการจะ กา วหนาอยา งรวดเรว็ มีการพัฒนาการเรียนรู การแกปญหา มีการจัดระเบียบการกระทํา มีการคิด กอ นท่จี ะทาํ การกระทําจะทาํ อยางมีจุดมุงหมายดวยความอยากรูอยากเห็น และผูเรียนยังสามารถ เลียนแบบ โดยไมจําเปน ตองมตี วั แบบใหเหน็ ในขณะน้ันได ซึ่งแสดงถงึ พฒั นาการดา นความจําที่เพิ่ม มากขน้ึ ในชวง 18-24 เดือน (2) ขั้นกอนปฏิบัติการคิด (Preoperational Stage) ข้ันนี้จะอยูในชวง 2-7 ป ในระยะ 2-4 ป ผเู รียนยังยดึ ตนเองเปน ศูนยกลาง มีขีดจํากัดในการรับรู สามารถเขาใจไดเพียงมิติ เดียว ในระยะ 5-6 ป ผูเรียนจะยางเขาสูข้ัน Intuitive Thought ระยะนี้เปนชวงหัวเล้ียวหัวตอของ การคิด ท่ีขนึ้ อยกู ับการรับรูกับการคิดอยางมีเหตุผลตามความจริง ซึ่งผูเรียนจะกาวออกจากการ รบั รเู พยี งมิติเดียว ไปสกู ารรับรูไดใ นหลายๆ มิติในเวลาเดียวกันมากขึ้น และจะกาวไปสูการคิดอยาง มีเหตุผล โดยไมยึดอยูกับการรบั รเู ทานั้น ผูเ รียนจะเริม่ มีความคิดรวบยอดเกีย่ วกับสิ่งตางๆ รอบตัว ดีขน้ึ แตยงั คิดและตดั สนิ ผลของการกระทําตา งๆ จากส่งิ ท่เี หน็ ภายนอก (3) ขั้นปฏบิ ัตกิ ารคดิ ดวยรปู ธรรม (Concrete Operational Stage) ข้ันนี้ เริ่มจาก อายุ 7-11 ป ผเู รยี นจะมีความสามารถคิดเหตผุ ลและผลทเ่ี กย่ี วขอ งกบั ปรากฏการณท เี่ กดิ ขนึ้ โดยไม ยึดอยูเฉพาะการรับรูเหมือนขั้นกอนๆ ในข้ันนี้ผูเรียนจะสามารถคิดยอนกลับ สามารถเขาใจเรื่อง การอนุรักษ สามารถจัดกลุมหรือประเภทของสิ่งของ และสามารถจัดเรียงลําดับของสิ่งตางๆ ได ผเู รยี นในขนั้ ปฏิบตั ิการคิดดว ยรูปธรรมจะพัฒนาจากการยดึ ตนเองเปนศนู ยกลางไปสคู วามสามารถ ท่ีจะเขา ใจแนวคิดของสงั คมรอบตัว และสามารถเขาใจวาผูอ่ืนคิดอยางไรมากข้ึน แมวาการคิดของ ผูเ รยี นวยั น้ีจะพฒั นาไปมากแตการคิดของผูเรียนยังตองอาศัยพ้ืนฐานของการสัมผัสหรือส่ิงท่ีเปน รูปธรรม ผูเรียนยังไมสามารถคิดในส่ิงท่ีเปนนามธรรมที่ซับซอนไดเหมือนผูใหญ อยางไรก็ตาม ตอนปลายของขน้ั น้ีผูเรยี นจะเรมิ่ เขา ใจสาเหตุของเหตุการณรอบตัวพรอมจะแกปญหา ไมเพียงแต 68 Thinking Skills For 21st Century Teachers

สิ่งท่ีสัมผัสไดหรอื เปน รปู ธรรมเทานนั้ แตผูเ รยี นจะเร่ิมสามารถแกป ญ หา โดยอาศัยการตัง้ สมมตฐิ าน และอาศยั หลักของความสัมพนั ธของปญหานั้นๆ บา งแลว (4) ข้ันปฏิบัติการคิดดวยนามธรรม (Formal Operational Stage) ตั้งแตอายุ 11 ป จนถึงวัยผูใหญเ ปน ชวงท่ีผเู รียนจะสามารถคดิ ไมเ พยี งแตในสิ่งท่ีเห็นหรือไดยินโดยตรงเหมือน ระยะกอนๆ อกี ตอ ไป แตจ ะสามารถจินตนาการเง่ือนไขของปญหาในอดีต ปจจบุ ัน และอนาคต โดย พฒั นาสมมตฐิ านอยางสมเหตสุ มผลเกย่ี วกับเหตกุ ารณท ่ีเกิดข้นึ ได ซงึ่ กห็ มายถึงวา ในระยะน้ีผเู รยี น จะมคี วามสามารถคิดหาเหตุผลเหมือนผใู หญนั่นเอง 2. ทฤษฎกี ารเรียนรโู ดยการคนพบของบรเู นอร บรเู นอร ไดใหช่ือการเรียนรูของตนวา “Discovery Approach” หรือการเรียนรู โดยการคน พบ บรูเนอรเ ชื่อวา การเรยี นรูจะเกิดขึ้นไดกต็ อเม่ือผเู รยี นไดม ีปฏสิ ัมพันธก ับส่ิงแวดลอม ซ่ึงนําไปสูการคนพบการแกปญหา ผูเรียนจะประมวลขอมูลขาวสาร จากการมีปฏิสัมพันธกับ สิ่งแวดลอม และจะรบั รสู ิง่ ทีต่ นเองเลือก หรือสิ่งที่ใสใจ การเรียนรูแบบนี้จะชวยใหเกิดการคนพบ เนือ่ งจากผูเรยี นมีความอยากรอู ยากเหน็ ซึง่ จะเปน แรงผลักดันทท่ี าํ ใหสํารวจส่งิ แวดลอม และทําให เกดิ การเรยี นรูโดยการคน พบ โดยมแี นวคิดทเี่ ปน พ้ืนฐาน ดงั น้ี (1) การเรยี นรูเปนกระบวนการที่ผเู รียนมปี ฏิสัมพนั ธก ับสง่ิ แวดลอ มดวยตนเอง (2) ผูเรียนแตละคนจะมีประสบการณและพ้ืนฐานความรูท่ีแตกตางกัน การเรียนรจู ะเกิดจากการทีผ่ ูเรียนสรา งความสัมพันธระหวางส่ิงที่พบใหมกับความรูเดิมแลวนํามา สรางเปนความหมายใหม (3) พัฒนาการทางเชาวนปญญาจะเหน็ ไดช ดั โดยทผี่ ูเรยี นสามารถรบั สง่ิ เรา ทใ่ี ห เลือกไดห ลายอยา งพรอมๆ กัน บรูเนอร เชื่อวา ผูสอนสามารถชวยพัฒนาใหผูเรียนเกิดความพรอมได โดย ไมต อ งรอเวลา ซง่ึ สามารถทีจ่ ะสอนไดใ นทกุ ชวงของอายุ ขัน้ ตอนพฒั นาการทางปญ ญาของบรเู นอร มี 3 ขั้นตอน ดงั นี้ 1. เอนแอคทฟี (Enactive Representation/mode) 2. ไอคอนนิค (Iconic Representation/mode) 3. ซมิ โบลคิ (Symbolic Representation/mode) วิธีการที่ผูเรียนใชเปนเคร่ืองมือในการคนพบความรูขึ้นอยูกับพัฒนาการของ ผเู รียน ซ่งึ คลายกบั พฒั นาทางเชาวนปญ ญาของเพียเจต ข้ันพัฒนาการท่ีบรูเนอรเสนอมี 3 ข้ัน คือ ฉะนั้นวิธีการท่ีผเู รียนใชเ ปน เคร่อื งมอื ในการคนพบความรแู บง ออกเปน 3 วธิ ีดงั ตอ ไปนี้ Thinking Skills For 21st Century Teachers 69

(1) เอนแอคทีฟ (Enactive mode) วิธกี ารเรียนรูในขน้ั นี้จะเปน วิธีที่มีปฏิสัมพันธ กับสิง่ แวดลอม โดยการสัมผัส จบั ตองดว ยมอื ผลกั ดงึ รวมถงึ การใชปากกับวตั ถุส่ิงของท่ีอยูรอบๆ ตวั ส่ิงทส่ี ําคญั ท่สี ุด คอื ผเู รียนจะตอ งลงมือกระทําดวยตนเอง เชน การเลียนแบบ หรือการลงมือ กระทํากับวตั ถสุ ่งิ ของ สวนผูใหญจ ะใชท กั ษะทางการทีซ่ บั ซอ น เชน ทกั ษะการขจี่ กั รยาน เลน เทนนสิ เปนตน (2) ไอคอนนิค (Iconic mode) เมื่อผูเรียนสามารถท่ีจะสรางจินตนาการ หรือ มโนภาพ (Imagery) ข้นึ ในใจได ผเู รยี นจะสามารถเรยี นรูส่งิ ตางๆ ในโลกไดดวย Iconic mode ดังน้ัน ในการเรียนการสอนผูเรียนสามารถท่ีจะเรียนรูโดยการใชภาพแทนของการสัมผัสจากของจริง เพอื่ ทีจ่ ะชวยขยายการเรียนรูที่เพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะ ความคิดรวบยอด กฎและ หลักการ ซึ่งไม สามารถแสดงใหเห็นได บรูเนอรไดเสนอแนะใหนําโสตทัศนวัสดุมาใชในการสอน ไดแก ภาพน่ิง โทรทัศน หรืออื่นๆ เพ่ือท่ีจะชวยใหผูเรียนเกิดจินตนาการประสบการณท่ีเพ่ิมขึ้น ผูเรียนประมาณ 5-8 ป จะใช Iconic mode (3) ซิมโบลคิ วิธกี ารท่ใี ชส ัญลักษณ หรือ Symbolic mode วิธกี ารน้ีผูเรียนจะใช ในการเรียนได เมื่อผูเรียนมีความสามารถที่จะเขาใจในสิ่งที่เปนนามธรรม หรือความคิดรวบยอดที่ ซับซอ น จึงสามารถทจ่ี ะสรางสมมุติฐานและพิสจู นว า สมมตุ ฐิ านถกู หรือผิดได สรปุ ไดว า บรเู นอร กลา ววา คนทกุ คนมพี ฒั นาการทางความรูความเขาใจ หรือ การรคู ดิ โดยผา นกระบวนการท่เี รียกวา Acting, Imagine และ Symbolizing ซ่ึงอยูใน ข้ันพัฒนาการ ทางปญ ญา คอื Enactive, Iconic และ Symbolic representation ซ่ึงเปนกระบวนการท่ีเกิดขึ้นตลอด ชีวิต มใิ ชเ กิดข้ึนชวงใดชวงหนง่ึ ของชวี ิตเทา นนั้ 3. ทฤษฎีการเรยี นรูอยา งมีความหมายของออซูเบล (Ausubel, David 1963) เปน นักจิตวิทยาแนวปญญานิยม ออซูเบลกลาวไววาการเรียนรูจะมีความหมายแกผูเรียน หากการ เรียนรนู ัน้ สามารถเชือ่ มโยงกับสิ่งใดส่ิงหน่ึงท่ีรูมากอน หลักการจัดการเรียนการสอนตามทฤษฏีนี้ คือ มกี ารนําเสนอความคิดรวบยอดหรือกรอบมโนทัศน หรือกรอบแนวคิดในเรื่องใดเร่ืองหน่ึงแก ผเู รยี นกอนการสอนเน้ือหาสาระน้นั ๆ จะชวยใหผ เู รยี นไดเรียนเนอื้ หาสาระนนั้ อยา งมีความหมาย ออซเู บล แบงการเรยี นรอู อกเปน 4 ประเภท ดังตอ ไปนี้ (1) การเรยี นรูโดยการรับอยา งมคี วามหมาย (2) การเรียนรโู ดยการรบั แบบทองจําโดยไมค ดิ หรอื แบบนกแกวนกขุนทอง (3) การเรยี นรูโดยการคน พบอยา งมีความหมาย (4) การเรยี นรโู ดยการคน พบแบบทองจําโดยไมค ดิ หรอื แบบนกแกวนกขุนทอง 70 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ออซูเบล สนใจท่ีจะหากฎเกณฑและวิธีการสอนการเรียนรูอยางมีความหมาย ไมวาจะเปนโดยการรับหรือคนพบ เพราะออซูเบลคิดวาการเรียนรูในโรงเรียนสวนมาก เปน การทองจําโดยไมค ดิ การเรยี นรูโดยการรับอยางมคี วามหมาย ออซูเบล ใหความหมายวา เปนการเรียนรูท่ีผูเรียนไดรับมาจากการท่ีผูสอน อธบิ ายสง่ิ ทจี่ ะตอง เรยี นรูใหฟงและผูเรียนรับฟงดวยความเขาใจ โดยผูเรียนเห็นความสัมพันธกับ โครงสราง พุทธปิ ญ ญาที่ไดเ กบ็ ไวในความทรงจาํ และจะสามารถนาํ มาใชในอนาคต ออซูเบล กลา ววาทฤษฎีของตนมีวัตถุประสงคท่ีจะอธิบายการเรียนรูเก่ียวกับ พุทธิปญญาเทาน้ัน ไมรวมการเรียนรูแบบการวางเง่ือนไขแบบคลาสสิก การเรียนรูทักษะทาง มอเตอรและการเรียนรูโดยการคนพบ การเรียนรูอยางมีความหมายข้ึนอยูกับตัวแปร 3 อยาง ดงั ตอไปน้ี 1. สิ่งท่ีจะตองเรียนรูจะตองมีความหมาย ซ่ึงหมายความวาจะตองเปนส่ิงท่ีมี ความสัมพนั ธกบั ส่ิงท่เี คยเรยี นรแู ละเกบ็ ไวในโครงสรา งพทุ ธิปญญา 2. ผูเ รยี นจะตอ งมปี ระสบการณ และมคี วามคิดท่ีจะเชื่อมโยงหรือจัดกลุมส่ิงท่ี เรียนรใู หมใ หสัมพนั ธกบั ความรูห รอื สงิ่ ท่เี รยี นรูเกา 3. ความต้ังใจของผเู รียนและการที่ผูเรียนมีความรู-คดิ ที่จะเชอื่ มโยงส่งิ ท่เี รียนรู ใหมใ หมคี วามสมั พันธก บั โครงสรา งพุทธปิ ญ ญาทีอ่ ยูในความทรงจาํ แลว กลาวโดยสรุป ทฤษฎีการเรียนรูในกลุมปญญานิยม (Cognitive Learning Theories) เปนที่พัฒนาดา นกลุม ความรูความเขา ใจ หรือบางครั้งอาจเรียกวา กลุมพทุ ธนิ ยิ ม เปน กลุม ที่เนนกระบวนการทางปญญาหรือความคิด นักคิดกลุมน้ี ไดขยายขอบเขตของความคิดที่เนน ทางดานพฤติกรรม ออกไปสูกระบวนการทางความคิด ซ่ึงเปนกระบวนการภายในสมอง การดึง ขอ มลู ออกมาใชในการกระทําและการแกปญหาตางๆ การเรียนรูเปนกระบวนการทางสติปญญา ของมนษุ ยในการทจี่ ะสรา งความรคู วามเขาใจใหแกตนเองซ่งึ เปนแนวทางในการพัฒนาตนเองใหเ กิด กระบวนการคดิ กระบวนการทางปญญาเพือ่ นาํ สหู นทางแหง ความสําเรจ็ ในทีส่ ดุ 3. ทฤษฎกี ารเรยี นรูกŒ ลม‹ุ คอนสตรคั ตวิ ิสม ทฤษฎีการเรียนรกู ลมุ คอนสตรคั ติวิสม (Constructivist) หรอื ทฤษฏีการสรา งองคความรูด วย ตนเอง นักทฤษฎกี ลุมนี้ เชอื่ วา การเรยี นรูเปน กระบวนการสรา งมากกวาการรับรู ดังน้ัน เปาหมาย ของการสอนจะสนับสนุนการสรางมากกวาความพยายามในการถายทอดความรู ทฤษฎี คอนสตรคั ตวิ สิ ต แบงเปน 2 ประเภท คอื Cognitive Constructivist และ Social Constructivist ดังน้ี Thinking Skills For 21st Century Teachers 71

3.1 ทฤษฎีสราŒ งความรŒูนยิ มเชิงปญ˜ ญา (Cognitive Constructivist) ทฤษฎีสรางความรูนิยมเชิงปญญา มีรากฐานทางปรัชญาของทฤษฏี มาจากความ พยายามท่ีจะเช่ือมโยงประสบการณเดิมกับประสบการณใหม ดวยกระบวนการที่พิสูจนอยางมี เหตผุ ลเปน ความรทู ี่เกิดจากการไตรตรอง เพียเจต มีแนวคิดวามนุษยเราตอง “สราง” (Construct) ความรูดวยตนเองโดยผานทางประสบการณ ซึ่งประสบการณเหลานี้จะกระตุนใหผูเรียนสราง โครงสรางทางปญญา หรือเรียกวา สกีมา (Schema) รูปแบบการทําความเขาใจในสมองสกีมา เหลาน้ี สามารถเปล่ียนแปลงได ขยายและซับซอนข้ึนได โดยผานทางกระบวนการการดูดซึม และ การปรบั โครงสรา งทางปญญา โดยมกี ระบวนการ ดงั น้ี 1. การดดู ซึมเขา สโู ครงสรางทางปญญา (Assimilation) เปนการตีความหรือรับขอมูล จากสิง่ แวดลอ มมาปรบั เขา กับโครงสรา งทางปญ ญา 2. การปรับโครงสรางทางปญญา (Accommodation) เปนความสามารถในการปรับ โครงสรา งทางปญ ญาใหเ ขา กับสิ่งแวดลอม โดยการเชื่อมโยงระหวา งความรทู ีม่ ีอยเู ดิมและสิ่งที่ตอง เรยี นใหม การดูดซึมเขาสูโครงสรางทางปญญา (Assimilation) และ การปรับโครงสรางทาง ปญญา (Accommodation) แสดงดังภาพท่ี 3-5 เสียสมดุลทางป˜ญญา ผูŒเรยี น ปญ˜ หา ปรับสมดุลทางปญ˜ ญา สารสนเทศใหม‹ Assimilation Accommodation การเรียนรŒู ภาพที่ 3-5 แนวคดิ ของ Cognitive Constructivist ทมี่ าภาพ: สุมาลี ชยั เจรญิ (2554) ทฤษฎีนี้เชื่อวา สิ่งตางๆ ในโลกท่ีมีอยูจริงนั้นความหมายของส่ิงตางๆ น้ันไมมีอยูใน ตัวของมันเอง แตจ ะเกิดข้นึ กบั การใหความหมายของแตละบคุ คล ดังนั้น ทฤษฎีนี้จึงใหความสําคัญ กับกระบวนการและวิธีการของบุคคล ในการแปลความหมาย และสรางความรู ความเขาใจจาก 72 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ประสบการณ และถือวากระบวนการในสมองเปนส่ิงที่มีความสําคัญท่ีแตละบุคคลใชในการแปล ความหมายของปรากฏการณตางๆ ในโลกนี้ ซึ่งการแปลความหมายของแตละบุคคลจะขึ้นอยูกับ การรับรู ประสบการณ ความเช่ือ อาจกลาวไดวา ผูเรียนจะไมเพียงแตรับขอมูลความรูเทานั้นแต จะตองจัดกระทําขอมูล ความรู หรือประสบการณตางๆ และสรางความหมายหรือสรางความรู ขึน้ มาดว ยตนเอง (ทิศนา แขมมณี, 2544) เพียเจต ไดใ หความกระจางเกี่ยวกับ “การสรางความหมายวาจะมีการสรางข้ึน โดย ผูเรียนมีปฏิสัมพันธอยางมีความหมายกับโลกท่ีอยูรอบตัวเรา” น่ันหมายความวาส่ิงที่ผูเรียนได เรียนรู จะมีความหมาย ถา แยกฝกทักษะของแบบฝก หัดโดยตัดตอนเปน สวนยอยๆ จนจบ ผเู รยี นจะ ยังคงเรียนรสู ิ่งเหลา นใ้ี นหอ งเรยี นของเพยี เจต แตจ ะแตกตางกนั ท่วี า ผูเ รียนจะเขาไปเรียนในกจิ กรรม ท่มี ีความหมาย เชน ในชั้นเรียนทเี่ รยี นเรื่องการเก็บสะสมเงิน หรือการฝากธนาคาร หรือการเขียน ขา วหนังสอื พิมพใ นชนั้ เรยี น กจิ กรรมทงั้ หมดจะตรงขามกับการฝกทกั ษะเด่ียวท่ีแยกฝกทักษะยอยๆ ในแบบฝกหัด ซงึ่ แตกตา งกับกจิ กรรมการเรยี นตามสภาพจรงิ (Authentic Learning) ผเู รยี นใหความ สนใจ และมคี วามหมายตอ พวกเขา ในหอ งเรยี นตามแนวเพยี เจต จะเนน กจิ กรรมสภาพจรงิ จะมีผล ตอผูเรียนมากกวาระดับคะแนนท่ีไดจากการทดสอบหรือคําชมเชยวาดีมาก โดยเฉพาะในสาขา คอมพวิ เตอรก ารศกึ ษา (Educational Computing) ทฤษฎีท่ีรูจักกันคือ Cognitive Constructivist หรือ ทีเ่ รียกวา “Dirty Teaching” จะเนน วิชาที่เปน องครวมและสภาพจริง ซ่ึงจะมีการเนนตรงกันขามกับ วธิ กี ารท่แี บง แยกเนือ้ หาเปน สวนๆ หรือเรียกวา “Clean Teaching” 3.2 ทฤษฎีสรŒางความรŒูนยิ มเชงิ สงั คม (Social Constructivist) เปนทฤษฎีที่มีรากฐานมาจาก ไวก็อตสก้ี (Vygotsky) ซ่ึงมีแนวคิดท่ีสําคัญท่ีวา “ปฏิสัมพันธทางสังคม มีบทบาทสําคัญในการพัฒนาดานพุทธิปญญา” รวมทั้งแนวคิดเกี่ยวกับ ศักยภาพในการพัฒนาดานพุทธิปญญาที่อาจมีขอจํากัดเกี่ยวกับชวงของการพัฒนาที่เรียกวา การพฒั นาขอบเขตของการเรยี นรู (Zone of Proximal Development) ถาผูเรยี นที่อยตู ํ่ากวา ขอบเขต ของการเรียนรู จําเปนท่ีจะตองไดรับการชวยเหลือในการเรียนรู ที่เรียกวาฐานความชวยเหลือ (Scaffolding) และไวก็อตสกี้เช่ือวาผูเรียนสรางความรูโดยผานทางการมีปฏิสัมพันธทางสังคม กับผอู ืน่ ไดแก ผูเรยี นกับผูใหญ พอแม ผสู อน และเพ่อื น ในขณะท่ีผเู รียนอยใู นบริบทของสังคมและ วฒั นธรรม (Sociocultural Context) (สุมาลี ชัยเจรญิ , 2554) ความเปน มาของทฤษฎีสรา งความรนู ิยมเชงิ สงั คม (Social Constructivist) 1. ทฤษฎสี รางความรนู ยิ มเชิงสงั คม เปนแนวคิดของไวก็อตสกี้ ซึ่งเปนพื้นฐานสําคัญ ของการเรียนรูตามแนวคอนสตรัคติวิสต (Social Constructivist) ไวก็อตสกี้ เช่ือวา องคประกอบ สําคัญทมี่ อี ทิ ธพิ ลตอการเรียนรขู องบคุ คลนน้ั ก็คอื การสรา งสื่อกลาง (Mediation) และมีการปฏสิ มั พันธ (Interaction) ทางสงั คมและวฒั นธรรม Thinking Skills For 21st Century Teachers 73

2. การมีปฏิสัมพันธระหวางบุคคลกับส่ิงแวดลอมรอบตัวโดยเฉพาะสิ่งแวดลอมทาง สังคมและวัฒนธรรม ชว ยพัฒนาความสามารถในการเรียนรขู องบุคคล 3. การชวยเหลือและช้ีแนะจากผูท่ีมีความชํานาญมากกวาจะทําใหบุคคลสามารถ แกป ญ หาทีไ่ มส ามารถแกดว ยตนเองได 4. ประสบการณจากการแกปญหาดังกลาว จะชวยทําใหบุคคลเกิดการเรียนรูและ สามารถแกปญหาน้ันไดโดยลําพังในเวลาตอมา ในดานการเรียนรูของบุคคล ไวก็อตสก้ีไดเสนอ แนวคดิ เกยี่ วกับการพฒั นาขอบเขตของการเรยี นรูไว สรปุ ไดว าผเู รียนสามารถพฒั นาความสามารถ ในการเรียนรขู องตนเองขนึ้ ไดดว ยการรบั คําชีแ้ นะหรือทํางานรว มกบั ผทู ม่ี คี วามชํานาญเกี่ยวกบั เรื่อง น้ันๆ ไวก็อตสก้ี อธิบายการพัฒนาขอบเขตของการเรียนรูวาเปนการลดชวงหางระหวางระดับ พัฒนาการทางสติปญญาท่ีผูเรียนมีอยูในขณะน้ัน ซ่ึงดูไดจากปญหาที่ผูเรียนไมสามารถแกไดโดย ลําพงั แตสามารถแกปญ หานั้นไดถ า ไดร บั การชี้แนะจากผทู ี่มคี วามชาํ นาญมากกวา ชวยใหผูเรียนรู และสามารถแกปญหานั้นไดดวยตนเองในเวลาตอมาจุดเนนของทฤษฎี Social Constructivist ใหความสําคัญกับการคนหาวิธีท่ีทําใหปจเจกบุคคลและกลุม มีสวนรวม ในการสรางการรับรู เกีย่ วกบั ความเปนจริงทางสงั คม การสรางความเปนจริงทางสังคมจึงเปนกระบวนการที่ดําเนินอยู ตลอดเวลา และถูกผลติ ซาํ้ โดยผานการจดั กระทํากบั ความรแู ละการตีความของบคุ คล 3.3 การนําคอนสตรคั ตวิ สิ ตไปใชŒ อยา งไรก็ตามการจดั การเรยี นรูตามแนวคอนสตรัคตวิ สิ ตเชื่อวา ความรไู มส ามารถสงผานจาก ผูสอนไปยังผูเรียนหรือจากหนังสือเรียนไปยังตัวผูเรียนไดอยางงายๆ แตผูเรียนควรจะเปนคนสราง คาํ อธิบายหรอื สรา งความคิดขึน้ มาดว ยตวั เอง ผูส อนเปนเพยี งผตู รวจสอบความเขาใจของผูเรียนแตละคน และเปนผูพฒั นาเทคนคิ การจัดการเรยี นรู เพ่อื ชว ยใหผูเรียนเกิดการเปลี่ยนแปลงมโนคติ ผูเรียนตองมี สวนรวมในการเรียนกับเพ่ือนและผูสอน ซ่ึง เยเกอร (Yager, 2000) ไดสนับสนุนแนวคิดการนํา คอนสตรัคตวิ ิสต ไปใชในการเรียนการสอน ดังนี้ 1. ผูสอนสามารถปรับแนวปฏิบัติเดิมที่เปนอยูไปสูแนวการจัดการเรียนรูตามทฤษฎี คอนสตรัคตวิ ิสตโดยจัดกิจกรรมใหมีการใชคําถามและความคิดของผูเรียนเพ่อื นาํ ไปสูบทเรียน 2. มกี ารยอมรับและสนับสนุนความคดิ รเิ ริ่มของผเู รียน 3. มกี ารสนบั สนุนความเปนผนู าํ ของผูเ รียน การจัดกระทําขอมูลขาวสาร การทํางาน รวมกนั 4. การลงมือกระทําตามผลท่ีเกิดขึ้น จากกระบวนการเรียนรู มีการใชความคิด ประสบการณ และความสนใจของผูเ รียนเพ่ือนําไปสูบทเรียน 5. มกี ารใชคําถามท้งั ปลายเปด และปลายปด และสนับสนุนผูเรียนเพ่ือนําไปสูคําถาม และคาํ ตอบทีเ่ ปนเหตเุ ปนผล สนบั สนุนใหผเู รียนไดตรวจสอบแนวความคิดของตนเอง เชน การตอบ คาํ ถามการคาดคะเน และการทาํ นายผล 74 Thinking Skills For 21st Century Teachers

6. มีการคน หาทางออกตามแนวคิดของผูเรยี นกอนการเสนอแนวคิดของผูสอน 7. มีการใชการรวมมือเปนยุทธศาสตรในการเรียนรู โดยเนนที่การทํางานรวมกัน การยอมรบั ในตวั บคุ คลและใชเ ทคนคิ การแบง งาน 8. มีการสนบั สนุนเวลาใหเ พียงพอกบั การคดิ และการวเิ คราะห เชน ความสัมพันธและ การใชแนวความคิดทัง้ หมดท่เี กดิ กับผเู รียน การจัดการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสําคัญตามทฤษฎีคอนสตรัคติวิสตควรไดรับ การปรับเปล่ยี นแนวการสอนจากเดิม เวลาท่ีใชในการอธิบายหรือถามใหผูเรียนตอบจากผูสอน หรือ ผเู รยี นสผู เู รียน ควรเปลยี่ นเปน ผูเรียนแตล ะกลมุ ชว ยกนั คดิ และเปด โอกาสใหผ เู รยี นรับการสงเสริมให ผเู รียนไดศ ึกษาคน ควา ผเู รียนแตละกลุมชวยกันสืบเสาะหาความรู ผูเรียนทําแบบฝกหัด เพ่ือฝกการ แกปญหา และการเช่ือมโยงความสมั พันธของมโนทัศนตางๆ แทนการใหผเู รยี นจาํ ความคิดตามที่ไดรับ จากผสู อน แตเนนวิธีการคดิ ของผเู รียน รวมไปถึงการจดั ส่ิงแวดลอ มของหองเรยี นท่เี ปดโอกาสใหผ เู รยี น ไดรับการสนับสนนุ ความรว มมือระหวา งผูเรยี นและผูเรียน ระหวางผูเรียนและผูสอน ผูสอนใชคําถาม อยางสอดคลองทําใหเกิดความกระจางและสามารถตรวจสอบความสัมพันธระหวางความรูเดิมของ ผูเรียนและประสบการณใหมในชน้ั เรยี น ผูเ รียนกจ็ ะพฒั นามโนทศั นท ่ีถูกตองมากยง่ิ ข้ึน 3.4 บทบาทผสŒู อนตามทฤษฎคี อนสตรัคตวิ ิสต การพัฒนาผูสอนใหเปนผูสอนตามทฤษฎีคอนสตรัคติวิสต มีลักษณะท่ีแตกตางจาก การสอนแบบดั้งเดิมท่ีเช่ือวา ผูสอนเปนผูถายทอดใหความรูแกผูเรียน ซึ่ง Devries and Kohlberg (1990) ไดเสนอหลกั การสําคัญในการพัฒนาความคดิ และการเปล่ียนแปลงพฤติกรรมการสอนของ ผูส อนไปสูการเปน ผูส อนตามทฤษฎคี อนสตรัคตวิ ิสต ดงั นี้ 1. ผสู อนทยี่ ึดวธิ กี ารสอบแบบดั้งเดิมมีความคิดเรื่องการสอนวาผูสอนคือผูถายทอด ความรูที่ไดรับการฝกหัด จะเนนที่เนื้อหาสาระความรูและวิธีการท่ีจะนําเสนอใหกับผูเรียน โดย ผูสอนจะลําดับเน้อื หา ฝก ฝน ตรวจสอบและทดสอบผูเรยี น ปรับเปล่ียนบทบาทจากการเปนผูสอน ไปสูก ารเปนผสู ราง ผูส อนลดบทบาทการเปน ผสู อนมาเปน ผใู หค ําแนะนําเพอื่ ใหผ ูเรียนไดเปนผูสราง ความรูด ว ยตนเอง แตผูส อนจะตอ งติดตามความสนใจและส่ิงที่ผูเรียนเรียนรู เพ่ือชวยใหการเรียนรู ของผูเรียนบรรลุผล 2. ความสนใจเปนปจจยั สําคัญในการเรียนรขู องผเู รยี น การใหความสนใจกบั ความคิด และความสนใจของผูเรียนเปนส่ิงสําคัญ ผูสอนตองใหการสนับสนุนและกระตุนความสนใจของ ผเู รียนไปสกู ารเรียนรู จงึ มคี วามแตกตางจากการใหแ รงเสริมภายนอก เชน รางวัลตางๆ ผูเรียนทํา กิจกรรมตามท่ีผูสอนกําหนด และความสนใจเปนเสมือนแรงจูงใจภายในที่นําผูเรียนไปสู การพฒั นาการเรยี นรู Thinking Skills For 21st Century Teachers 75

3. วิธีการสอนแบบดง้ั เดมิ ตามแนวคิดพฤตกิ รรมนยิ ม มีวิธีการสอนทีต่ องการใหผเู รยี น เช่ือฟงและปฏิบัติตามผูสอน เพราะถือวาผูสอนคือแหลงความรูและเปนเสมือนกฎเกณฑใน การควบคมุ การแสดงออกของผูเรียน ความสัมพันธระหวางผูเรียนกับผูสอน จึงเปนความสัมพันธ แบบพึ่งพาผอู นื่ แตการเปลย่ี นแปลงความคดิ ของผูสอน จากการบงั คับควบคมุ ไปสูการพัฒนาผเู รยี น ใหพึ่งพาตนเอง แตบทบาทผูสอนตามทฤษฎีคอนสตรัคติวิสต เนนการสงเสริมใหผูเรียนสามารถ ควบคมุ ตนเอง สรา งความสมั พนั ธแ บบรวมมอื ใหเกิดขนึ้ ระหวา งผูสอนกับผูเรียน กลาวโดยสรุปทฤษฎีการเรียนรูกลุมคอนสตรัคติวิสม เนนวาในกระบวนการ การจัดการเรียนรูตามทฤษฎีคอนสตรัคติวิสต ผูสอนเปรียบเสมือนผูอํานวยความสะดวกใน การเรยี นรแู ละมอบอาํ นาจใหก บั ผูเรยี นในการสรางความเขา ใจในเนอ้ื หาดวยตนเอง การนําแนวคิด สรา งความรูดวยตนเองไปใชในการจัดการเรียนรู ผูสอนจําเปนตองพิจารณาถึงขอตกลงเบ้ืองตน เก่ียวกับการคดิ ของผูเรยี นใหมวาผเู รยี นมคี วามรูเดิมอยางไร แลวผูสอนเริ่มตนบทเรียนใหตอเน่ือง จากความรูเดิมที่ผูเรียนมีอยูเดิม กระตุนใหผูเรียนไดแสดงความคิดของตนเองใหปรากฏออกมา โดยผานการนําเสนอเหตุการณท่ีทาทายความคิดของผูเรียน ไดมีโอกาสสํารวจทางเลือกท่ี หลากหลายดวยวิธีตางๆ ผานการอภิปรายกลุมยอย ผูเรียนมีโอกาสที่จะใชความคิดใหมๆ ในสถานการณท ี่ตา งออกไป 4. บทสรุป การพฒั นาการเรียนการสอนเพ่ือพัฒนาทกั ษะการคดิ ผูพฒั นาตองทาํ ความเขาใจกับทฤษฎี การเรียนรูซ่ึงเปนพ้ืนฐานที่จะนํามาใชในการพัฒนากระบวนการคิด ทฤษฎีการเรียนรูที่เก่ียวของ ประกอบดวย 3 ทฤษฎกี ลุม คือ 1. ทฤษฎีกลุมพฤติกรรมนิยม เปนทฤษฏีที่วาดวยเนนการเรียนรูที่เกิดข้ึนโดยอาศัย ความสัมพันธระหวางสิ่งเรากับการตอบสนอง ซึ่งเปนผลอันเน่ืองมาจากประสบการณที่คนเรามี ปฏิสัมพันธกับส่ิงแวดลอม หรือจากการฝกหัด ซ่ึงสามารถอธิบายไดดวยการทดลอง พิสูจน และ นําเสนอตามพัฒนาการของความรู 2. ทฤษฎกี ลุม ปญ ญานิยม เปนทฤษฏีท่วี า ดว ยการพฒั นาผูเรียนหรอื พฒั นาความคิดของ คนทั่วไป ซงึ่ เปน การกระทาํ หรอื พฤตกิ รรมทกุ อยา งตองมาจากจิต นักจิตวิทยาปญญานิยมมีความ เชื่อวา มนุษยนั้นมีพัฒนาการตามวุฒิภาวะ มนุษยมีสติปญญาหรือโครงสรางของสติปญญาท่ี สามารถปรับใหเกิดการเรียนรูจากสภาพแวดลอมไดตามระดับวุฒิภาวะหรือความพรอม นกั จติ วิทยาพวกนไ้ี มปฏิเสธอิทธิพลของสิ่งแวดลอม พรอมกันน้ันก็ปฏิเสธความเปน \"มนุษย\" และ 76 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ความตอ งการพนื้ ฐานของคน ทฤษฎใี นกลุมนีท้ ี่สาํ คญั ๆ มี 5 ทฤษฎี คอื ทฤษฎเี กสตัลท ทฤษฎีสนาม ทฤษฎีเครื่องหมาย ทฤษฎีพฒั นาการทางสติปญญาและทฤษฏีการเรียนรูอ ยา งมีความหมาย 3. ทฤษฎีกลุมคอนสตรัคติวิสม เปนทฤษฏีที่มีรากฐานมาจากทฤษฎีพัฒนาการทาง สตปิ ญญาของเพียเจต ซึ่งเนนเก่ียวกับสรางความรูนิยมเชิงปญญา (Cognitive Constructivist) และ ไวก็อตสก้ี ซ่ึงเนนเกี่ยวกับสรางความรูนิยมเชิงสังคม (Social Constructivist) แนวคิดของทฤษฎีน้ี มุงเนน การสรา งมากกวา การรับความรู โดยเช่อื วา การเรียนรู เปนกระบวนการท่ีเกิดขึ้นภายในของ ผูเ รยี น โดยมีผเู รียนเปนผูสรา ง (Construct) ความรู โดยการเชื่อมโยงกบั ประสบการณเ ดิมหรอื สกีมา ของตนเองเพ่ือใหเกิดการเรียนรู การจัดการเรียนรู ตามทฤษฎี คอนสตรัคติวิสต ผูสอน เปรียบเสมือนผูอํานวยความสะดวกในการเรียนรูสวนผูเรียนเปนผูสรางความรูและลงมือปฏิบัติ กิจกรรมการเรยี นรดู ว ยตนเอง Thinking Skills For 21st Century Teachers 77

78 Thinking Skills For 21st Century Teachers

4บทที่ แนวทางจดั การเรียนรู้ เพอื่ สง่ เสรมิ การคดิ ในศตวรรษท่ี 21 Thinking Skills For 21st Century Teachers 79



4บทที่ แนวทางจัดการเรียนรŒู เพือ่ สง‹ เสริมการคดิ ในศตวรรษท่ี 21 แนวทางจัดการเรียนรูเพือ่ สง เสริมการคิดในศตวรรษที่ 21 เปน กระบวนการเรยี นการสอนท่ี เนน ผเู รยี นเปนสําคัญ วธิ ีสอนเทคนิคการสอน รูปแบบการสอนตา งๆ ท่ีผูสอนเลือกใช ตองคํานึงถึง การพัฒนากระบวนการคิดของผูเรียนควบคูไปกับการพัฒนาเน้ือหาในสาระวิชา การออกแบบ กิจกรรม การเรียนรูทห่ี ลากหลายใหเ หมาะสมกบั ศกั ยภาพของผูเรียน ทง้ั นี้ ผูส อนตอ งจดั เตรียมวสั ดุ อุปกรณ เคร่ืองมือ และส่ือการเรียนการสอนเพ่ือสนับสนุนการเรียนรูใหแกผูเรียน โดยคํานึงถึง สภาพผูเรียน ความถนดั ความสนใจ ความตองการ และบรบิ ทของผเู รียนเปนหลัก แนวทางจัดการ เรียนรูเพื่อสงเสริมการคิดในศตวรรษที่ 21 ไดนําเสนอใหเห็นถึงแนวปฏิบัติของผูสอนที่จะพัฒนา ผูเ รยี นใหกาวไปในศตวรรษท่ี 21 เหน็ ภาพรวมของโลกทเี่ ปลี่ยนแปลงไปในปจจุบัน การพฒั นาทักษะ การสอนคดิ ของผสู อนในยุคทีก่ ารศกึ ษากาํ ลังพัฒนาไปขางหนา แนวทางการพัฒนาผูสอน รวมถึง ระบบท่ีจะมาสนบั สนุนการสอนของผูสอนในยุคท่ีมีการเปล่ียนแปลงอยา งตอเนอ่ื ง องคประกอบของ บททกี่ ลา วมาขางตน จะเปน แนวทางในการพฒั นาผูเรยี นเพอ่ื พัฒนาระบบการคิดใหมีประสิทธิภาพ มากยง่ิ ขนึ้ 1. แนวทางจดั การเรยี นรŒูในศตวรรษท่ี 21 ปรากฏการณท่ีมีบทบาทตอการเปล่ียนแปลงทักษะการดําเนินชีวิตในโลกศตวรรษที่ 21 ซึ่งทุกคนตองตระหนักท่ีนําไปสูเหตุผลและประเด็นการปรับเปลี่ยนบทบาทผูสอน วิธีการเรียนของ ผเู รยี น การจัดหลกั สตู รสถานศึกษา การพฒั นาแหลง เรยี นรูแ ละบทบาทของชุมชนในทองถิ่น มีดังนี้ (วจิ ารณ พานชิ , 2555) Thinking Skills For 21st Century Teachers 81

1.1 โลกเทคโนโลยี ในชีวิตความเปนอยูประจําวันและชีวิตการทํางานคนจะใชและพึ่งพา เทคโนโลยีเปน หลัก โดยเฉพาะเทคโนโลยขี าวสารและการคมนาคม ดังน้ัน ทกั ษะดานเทคโนโลยจี ึงมี ความสําคัญเปนอยางมากและหลีกเล่ียงไมไดในศตวรรษท่ี 21 ซึ่งตองพัฒนาทักษะสําหรับ เทคโนโลยีกบั คน 2 กลุม คอื กลุมคนกลุมที่ 1 ใชเทคโนโลยีในการทํางานและดําเนินชีวิตประจําวัน อยางรเู ทาทนั กลุมคนกลุมท่ี 2 ทํางานใหบ ริการและคิดพฒั นาผลิตภณั ฑตลอดจน สรางนวัตกรรม ที่ตอบสนองความตองการใชงานอยา งเหมาะสมตอคุณภาพชีวติ ในสภาพจริง ซง่ึ ในกลุม ท่ี 2 คนไทย ยังตองสรา งและพฒั นาทักษะความคดิ เชงิ สรางสรรคแ ละพัฒนานวตั กรรมของคนไทยขนึ้ ใชเ องและ นาํ ไปแลกเปลย่ี นการใชง านในเวทีเศรษฐกิจโลก 1.2 โลกเศรษฐกิจและการคา เปนผลสืบเน่ืองมาจากความเปนโลกเทคโนโลยีท่ีมีการคิด พัฒนานวัตกรรมขึ้นใชงานในการดําเนินชีวิตประจําวัน และชีวิตการทํางานของทุกอาชีพ มีการ พัฒนาเทคนิคการเรียนรูทักษะการใชงานเกิดการสรางกลยุทธการขายจนเกิดการแขงขันในเวที เศรษฐกิจโลก ในเมื่อ ผลิตภัณฑที่เปนเทคโนโลยีใหมๆ มีความเกี่ยวของและจําเปนตอชีวิต ความเปน อยู ทุกคนจึงพยายามเรียนรูทักษะการใชงานเพ่ือแขงขันในดานประสิทธิภาพการทํางาน ความเกย่ี วของกบั สภาพแวดลอมทางเศรษฐกจิ ที่เนน การขายเปน หลกั จงึ มีความจําเปนตองพัฒนา ทกั ษะทางการคาที่มีจิตวิญญาณของผูประกอบการ ของการคาในรูปแบบใหมๆ ที่เนนเทคโนโลยี เนน ผลผลติ ในเชิงนวตั กรรมท่ีตองอาศยั เทคนิคและความชํานาญใหมๆ มากขึน้ 1.3 โลกาภิวัตนกับเครือขาย สืบเนื่องจากสภาพแวดลอมทางเศรษฐกิจท่ีเนนการขาย เปนหลักการสื่อสาร สื่อความหมายและการเลือกเครือขาย วิธีการสื่อสารตองมีความถูกตอง รวดเร็วไมจ าํ กดั สถานทีซ่ งึ่ ความเปน โลกาภิวตั นจ ะถกู นํามาเปนตัวชวยไดอ ยางรวดเร็วทุกท่ีทุกเวลา ดงึ โลก กวา งใหแคบเล็กลงมาถอื เปน อทิ ธพิ ลท่ที าํ ใหค นในศตวรรษที่ 21 ตอ งสรางทักษะการเรียนรู ไดม ากมายหลายชองทาง โดยเฉพาะเร่อื งเครือขายท่ีจบั มือในกลุมเดยี วกันที่ตอ งสรางความรวมมือ กันทํางานแลกเปล่ยี นความรูใ นเชิงพัฒนาคณุ ภาพชวี ติ และการทํางานปรากฏการณที่เกิดขึ้นในโลก ศตวรรษท่ี 21 ก็คอื การพ่ึงพากันในระดับโลกจะมีมากข้นึ ในเร่ืองการดําเนนิ ชวี ติ และแกไ ขปญ หาของ โลกการเปนพลเมืองของโลกดิจิทัลและการเปนประชาธิปไตยความตองการผูประกอบการที่มี ความคดิ สรางสรรคใ นการทํางานคิดงานใหมข้ึนมาและความสัมพันธระหวางบุคคลแบบออนไลน ซ่งึ ในโลกเทคโนโลยเี ครอื ขา ยและธุรกจิ ตองการผูประกอบการที่เปน ผูสรา งสรรคม ากข้นึ 1.4 ส่งิ แวดลอ มและพลังงาน เปน ผลจากในศตวรรษที่ผานมาโลกไดพ ฒั นาการใชเ ทคโนโลยี ท่นี าํ เอาทรัพยากรมาใชโดยไมคํานึงถึงการสูญเสีย สภาพความสมดุลของสภาพแวดลอม ปญหา จากสภาพแวดลอมจึงเกิดข้ึนมากมายหลายเหตุการณ ดังนั้น ความใสใจท่ีจะคืนความสมดุลทาง ธรรมชาติ และสภาพแวดลอมจึงเกิดขึ้น การเรียนรูและแกปญหาจะเปนการชวยเหลือกัน หรือ ทํางานรว มกนั มากขึ้น โดยใชค วามเปนโลกาภวิ ัตนกับเครือขายกีดกันสําหรับผูท่ีไมใหความรวมมือ 82 Thinking Skills For 21st Century Teachers

และทางตรงขามผลิตภัณฑท่ีชวยรักษาสมดุลทางธรรมชาติและสิ่งแวดลอมก็จะรวมมือกันในเชิง ธุรกจิ การคา และเชงิ การ สรา งพันธมติ ร 1.5 ความเปนเมือง สืบเน่ืองจากการเขาถึงขอมูลขาวสารการรูเทาทัน สื่อ สารสนเทศใน ความเปนโลกาภิวัตนทําใหลดชองวางของสังคมชนบทลงการซื้อขายสินคา ธุรกิจการคาการใช เทคโนโลยี ตา งๆ เกิดขน้ึ เหมือนสงั คมเมอื งส่งิ ที่เกดิ ขึ้นชดั เจนก็ คอื เศรษฐกิจและชวี ติ สมัยใหมท่ียึด โยงอยกู ับ การคา และบรกิ ารที่ตัง้ อยูบ นวถิ ีชวี ติ สมยั ใหมทีต่ องอาศัยเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่แขง กันผลติ นํามาใชใหมก ันมากขนึ้ นาํ ไปสูการเปน Global cities มากขน้ึ และชดั เจนขน้ึ 1.6 คนจะอายุยืนขึ้น ความกาวหนา การคิดคน ผลิตภัณฑทางยา การรักษาพยาบาลรวมถึง เทคโนโลยีทางการแพทยเฉพาะทางพัฒนาอยางไมมีท่ีสิ้นสุดประกอบกับคนเขาถึงองคความรู ความรเู ทาทันส่ือ สารสนเทศในความเปนโลกาภิวัตนทําใหคนดูแลสุขภาพและปองกัน รักษาโรค เฉพาะทาง อยางแมนยําทาํ ใหคนอายยุ นื มากขึน้ เกิดเปนสังคมของผูสูงอายุ การดําเนินชีวิตและวิถี ชีวิตจะเปล่ียนไป คนสูงอายุยังมีพลังสมองและทํางานไดอยูคนรุนใหมมีนอยลงจึงเกิดการสราง สังคมการอยูร ว มกนั ของคนรุนใหมก บั คนรุนเกาที่มีคุณภาพชีวิตผสมผสานกันไดอยางลงตัว ไมถูก ทอดทง้ิ เกิดเปนกลุมปญหาใหมจากผสู งู อายุ 1.7 อยกู ับตวั เองหรือสังคมกมหนา เปนผลสืบเน่ืองมาจากความเจริญทางดานเทคโนโลยี และความเปนโลกาภวิ ัตน การสนทนาระหวางบุคคล หรอื กลุม คนทร่ี ูจักกันจะใชผ านทางเทคโนโลยี มาก กวา มาพบหนากันปฏสิ ัมพันธซึ่งหนาลดนอยลงผเู รียนจะเขา ช้นั เรียนนอยลงแตคุยกันผานชอง ทางเทคโนโลยกี นั มากข้ึน ขอสรุปจากปรากฏการณท่ีเกิดขึ้นในศตวรรษท่ี 21 คือ คนไทยตองเรียนรเู ทคโนโลยีใหม เพ่ือกาวใหทันผลิตภัณฑที่ถูกวางตลาดแลวพิจารณาวาสมควรใชหรือไม หรือจะมองกาวขาม เทคโนโลยีใหมเหลานั้นไป แลวพัฒนาตอยอดการสรางผลิตภัณฑใหมที่สอดคลองกับบริบทของ สงั คม ถ่นิ ฐานของเราเองขึ้นใชเอง คนไทยเปนผูร ับรูขอมูลสารสนเทศเพ่ือส่ือสารรวมมือกับ ระดับ นานาชาติหรือ เปนผูรูเทาทันสารสนเทศสื่อเทคโนโลยีนําไปใช เปนประเด็นสาระสําคัญสราง ความรว มมือเพอื่ พฒั นานวตั กรรมและสง่ิ ใหมในดานการผลิตและดานเศรษฐกิจการคา คนไทยจะ เปนผูเ รยี นรูและพฒั นาตนเองได พรอมรบั การเปลยี่ นแปลงตามทันการเปลีย่ นแปลงสินคาใหมๆ ได เร่ือยไปหรอื เปนผูรจู ักตวั เองและพัฒนาเพ่ือเปนตัวของตัวเอง พรอมกําหนดการเปล่ียนแปลงและ ออกแบบสินคาใหมสูตลาดไดเสมอซึ่งหมายความวาคนไทยจะเปนผูซ้ือ (Consumer) หรือจะเปน ผผู ลติ (Producer) น่ันเอง การจัดการเรียนการสอน และการปลูกฝงสังคมทางบานในปจจุบันปลูกฝงวัฒนธรรม การรบั ในตัวผูเรียนไทยในสิ่งเหลา นีใ้ ชห รือไม คือ เชื่อตามที่ไดฟง ขาดความมั่นใจในตัวเองไมแสวง หาขอ มลู สารสนเทศทเ่ี ช่ือถือได ขาดความกระตือรือรน ติดรูปแบบเดิมๆ เปนผูบริโภคทําอะไรแค Thinking Skills For 21st Century Teachers 83

พอผานไมอดทนไมชอบทํางานหนัก ชอบทํางานคนเดียวไมนึกถึงสวนรวมเอาตัวรอดเกงขาด คุณธรรม จริยธรรม ไมสนใจสันติวิธีและขาดอัตลักษณไทย แลวการจัดการเรียนการสอน และ การปลูกฝงสงั คมทางบานในยคุ ศตวรรษท่ี 21 จะปลูกฝง วัฒนธรรมการสรางในตัวผูเรียนไทยในส่ิง เหลานี้ไดอ ยา งไร คอื รูจ กั คิด วเิ คราะห มีความคดิ สรางสรรค มคี วามมน่ั ใจในตนเอง แสวงหาความ รู รูเทาทนั สาระสนเทศใน การสรา งองคความรดู วยตนเอง คดิ สรา งสรรค เรียนรูเปน ผูประกอบการ และผูผลิตมุงความเปนเลิศ อดทนทํางานหนักทํางานไดเปนทีม รับผิดชอบตอสวนรวมคํานึงถึง สังคมมีคุณธรรมยึดม่ันในสันติธรรมและมีความเปนไทยทักษะแหงศตวรรษที่ 21 ตองกาวใหพน กับดักของตะวนั ตก (ไพฑูรย สนิ ลารัตน, 2557) การเรียนรูต อ งไมใ ชสถานการณสมมตใิ นหอ งเรียน แตตอ งออกแบบการเรยี นรูใหไดเรียนใน สภาพท่ีใกลเคียงชีวิตจริงท่ีสุด และควรเปนบริบทหรือสภาพแวดลอมในขณะเรียนรู เกิดการ สั่งสมประสบการณใหมเอามาโตแยงความเชื่อหรือคานิยมเดิม ทําใหละจากความเช่ือเดิมหันมา ยดึ ถอื ความเชอื่ หรือคานิยมใหมที่เรียกวากระบวนทัศนใหมทําใหเปนคนท่ีมีความคิดเชิงกระบวน ทัศนท่ี ชดั เจน และเกิดการเรยี นรูเชิงกระบวนทศั นใ หมไ ด ทัง้ นจ้ี าํ เปน ตอ งมคี วามสามารถในการรับ รขู อ มลู หลักฐานใหม และนํามาสังเคราะหเปน ความรเู ชิงกระบวนทศั นใ หมขอ สาํ คัญสําหรับคนที่จะ เรียนรูไ ด ตองเกิดประเดน็ คาํ ถามอยากรูก อ นจึงจะอยากเรียนไมใชผูสอนอยากสอนเพียงฝายเดียว กลา วโดยสรุปไดวาการออกแบบสถานการณการเรียนรูจึงควรใชบริบทสภาพแวดลอมที่ ผเู รียน คนุ เคยและรูจ ักซงึ่ ก็คอื สภาพของครอบครัว ชมุ ชนและทองถน่ิ ของผูเรียนนั่นเองส่ิงที่ไดจาก คําถามอยากรูของผูเรียนจะทําใหผูสอนเห็นความแตกตางของพื้นฐานความรูและพื้นฐาน ประสบการณเดิมของผูเรียนไดเปนรายบุคคลเพื่อเปนการตอยอดสงเสริมกระบวนการคิดใหกับ ผเู รียนเรียนรผู านหอ งเรยี นท่เี สริมสรา งกระบวนการคิดอยา งเปน ระบบเพอ่ื นําพาสกู ารเรียนรูตลอดชวี ติ กรอบแนวคดิ สาํ คัญของการเรยี นรูในศตวรรษท่ี 21 ภาพที่ 4-1 ภาพกรอบแนวคิดสําคัญของการเรยี นรใู นศตวรรษที่ 21 ทีม่ าภาพ: https://www.google.co.th/search?q=ทกั ษะแหง ศตวรรษท+่ี 21 84 Thinking Skills For 21st Century Teachers

กรอบแนวคิดเชิงมโนทศั นส าํ หรับทกั ษะแหงศตวรรษที่ 21 เปนท่ียอมรับในการสรางทักษะ การเรียนรูในศตวรรษท่ี 21 (Model of 21st Century Outcomes and Support Systems) ซึ่งเปนที่ ยอมรบั อยา งกวางขวางเนื่องดวยเปนกรอบแนวคิดท่ีเนนผลลัพธท่ีเกิดกับผูเรียนท้ังในดานความรู สาระวิชาหลัก และทักษะแหงศตวรรษ ท่ี 21 ท่ีจะชวยผูเรียนไดเตรียมความพรอมในหลากหลาย ดาน รวมทั้งระบบสนับสนุนการเรียนรู ไดแกมาตรฐานและการประเมิน หลักสูตรและการเรียน การสอน การพัฒนาผูส อน สภาพแวดลอมทเี่ หมาะสมตอการเรียนในศตวรรษที่ 21 การเรียนรใู นศตวรรษที่ 21 ตองกาวขา ม “สาระวิชา” ไปสูการเรียนรู “ทักษะแหงศตวรรษ ท่ี 21” (21st Century Skills) ซ่ึงผูสอนจะเปนผูสอนไมได แตตองใหผูเรียนเปนผูเรียนรูดวยตนเอง โดยผูสอนจะออกแบบการเรียนรู ฝกฝนใหตนเองเปนโคช (Coach) และผูอํานวยความสะดวก (Facilitator) ในการเรยี นรูโดยใชปญ หาเปนฐาน PBL (Problem-Based Learning) ของผูเรียน ซ่ึงสิ่งท่ี เปนตัวชวยของผูสอนในการจัดการเรียนรู คือ ชุมชนการเรียนรูผูสอนเพื่อศิษย (Professional Learning Communities: PLC) เกดิ จากการรวมตัวกนั ของผสู อนเพอ่ื แลกเปล่ียนประสบการณก ารทาํ หนาท่ีของผสู อนแตล ะคน กลาวโดยสรปุ แนวทางการจดั การเรยี นรูในศตวรรษที่ 21 ในระบบการเรียนการสอนตองมี การพัฒนาควบคูกันไประหวางการความรูสาระวิชาหลักและทักษะแหงศตวรรษที่ 21 ทจ่ี ะชว ยผูเรียนไดเตรยี มความพรอ มในการเรยี นรู มคี วามพรอ มในการดําเนินชีวิต มีทักษะชีวิตและ ทักษะทางสังคมกาวสคู วามเปนมนุษยท สี่ มบูรณในอนาคต 2. ทกั ษะจาํ เปšนสาํ หรบั ผูสŒ อนในศตวรรษที่ 21 ถาจะกลาวถึงบุคคลที่เปนแกนหลักในการขับเคล่ือนการศึกษาก็ คือ ครู ครูเปนบุคคล สําคัญยิง่ ตอ ภารกจิ ในการพัฒนาเยาวชนของชาตโิ ดยนอกจากผสู อนจะตอ งมีจิตวิญญาณความเปน ครแู ลว ยงั ตองเปนผูทรงความรูในเนือ้ หาทจ่ี ะถายทอดสูผ ูเรียน และครูยังตองจัดการเรียนการสอน ไดอยางเปนระบบและมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ยังตองพัฒนาศิษยใหมีทักษะการเรียนรู แหง ศตวรรษที่ 21 ดว ย ดงั นนั้ ครจู ึงตอ งเรียนรทู ่จี ะปรบั ตวั และพฒั นาตนเองอยูเ สมอ ทักษะจําเปน สําหรับผูสอนไทยในศตวรรษที่ 21 ทคี่ วรตอ งพัฒนามดี งั นี้ 2.1 ทักษะในการต้ังคําถาม การตั้งคําถามเปนการกระตุนความสนใจอยากรูของผูเรียน ผูเรียนจะไดฝกคิด และคนหาคําตอบดวยตนเองตามทฤษฎีการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem Based Learning) ดังน้ันผูสอนจึงควรเรียนรูและฝกฝนทักษะการใชคําถามในการเรียน การสอนใหช าํ นาญ Thinking Skills For 21st Century Teachers 85

2.2 ทกั ษะการจดั การเรียนรแู บบสบื เสาะ ที่สอนใหผเู รียนหาความรูดวยตัวเองจากการลง มอื ปฏบิ ัติ เพราะความรทู ่ีไดจากการปฏิบตั จิ ะเปนความรทู ่คี งทน อกี ทงั้ ผเู รยี นยงั สามารถนําความรู ทีไ่ ดไปประยุกตใ ชใ นสถานการณอื่นไดอกี ดวย ผสู อนจงึ ตองเขาใจบทบาทของตนเองและฝกฝนอยู เสมอ 2.3 ทักษะในการคัดเลือกความรู เปนทักษะท่ีสอนใหผูเรียนสามารถจําแนกแยกแยะ แหลงขอมูลท่ีนาเช่ือถือและไมนาเช่ือถือ รวมถึงการคิดอยางมีวิจารณญาณเพื่อกล่ันกรองขอมูล ความรูกอนนําขอมูลนั้นมาเปนความรูหรือนําเสนอ ดังน้ันผูสอนตองสามารถชี้แนะแนวทางใน การคดั เลอื กความรูใหแ กผเู รียนได 2.4 ทักษะในการประเมินผลตามสภาพจริง ในการเรียนการสอนสมัยใหมผูสอนตองให ความสาํ คญั ตอกระบวนการเรียนรูของผูเรียนควบคูไปกับความรูที่ผูเรียนไดรับ ดังน้ัน ผูสอนตอง กําหนดเกณฑก ารประเมินกระบวนการเรียนรู เกณฑก ารทดสอบความรู รวมถึงเจตคติของผูเรียน ที่ชัดเจนและเปนรูปธรรมรวมถึงการคํานึงถึงความแตกตางระหวางบุคคล เพราะฉะน้ัน ผูสอนจึง ตองออกแบบการประเมนิ ผลการเรียนรูใ หเหมาะสมกับธรรมชาตขิ องวชิ า 2.5 ทกั ษะการสอนคิด ผูสอนตองสามารถจัดการเรียนรูท่ีสนับสนุนใหผูเรียนฝกฝนการคิด หรือตกผลึกทางความคิด ออกแบบการเรียนรูใหเหมาะสมกับระดับพัฒนาการของผูเรียน สงเสริม ความสามารถที่แตกตางกันของผูเรียน (multiple intelligences) และประเมินความกาวหนาของผูเรียน แตล ะกลุมไดอ ยางเหมาะสม โดยใชเ หตุการณปจ จบุ นั รอบตวั มาเปน กรณศี ึกษาใหผ ูเรยี นคน หาคาํ ตอบ 2.6 ทักษะการบูรณาการการสอน ผูสอนตองสามารถจัดการเรียนการสอนท่ีเชื่อมโยง ความรูหลายแขนงไวดวยกัน เพราะในชีวิตจริงผูเรียนตองประยุกตใชความรูที่หลากหลายใน การดาํ เนนิ ชวี ติ และแกไ ขปญหาท่เี กิดขนึ้ 2.7 มีจิตวิญญาณความเปนผูสอน ผูสอนไมไดมีหนาที่เฉพาะถายทอดวิชาความรูหรือ จัดการเรียนการสอนใหกับผูเรียนเทาน้ัน แตผูสอนยังมีบทบาทในการอบรมสั่งสอนคุณธรรม จรยิ ธรรม ประคบั ประคองใหจบการศกึ ษาออกไปเปน พลเมืองท่ีดีมคี ณุ ภาพของประเทศตอไป 2.8 ตองเรียนรูส่ิงใหมๆ ขอมูลขาวสารเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็ว ความรูมีอยูมากมาย รอบตัวใหแ สวงหาดวยเทคโนโลยีสารสนเทศทก่ี าวหนา ผสู อนจึงไมอาจหยดุ นิ่งท่ีจะแสวงหาความรู เพมิ่ เตมิ เพอ่ื พฒั นาตนเองอยเู สมอ 2.9 เปด ใจรับการเปลีย่ นแปลง ทกั ษะการปรบั ตวั ใหเ ทาทนั การเปลีย่ นแปลง เปนสิ่งสําคัญ ทที่ งั้ ผูสอนและผูเรียนพึงมี หลายสิ่งรอบๆ ตัวเกิดการเปลี่ยนแปลง ผูสอนตองเปดใจยอมรับและ รูจกั ปรับตวั เพ่ือทําหนา ทผี่ ูสอนและดําเนนิ ชีวติ อยางมคี วามสุข 2.10 เปนแบบอยา งดานคุณธรรม คุณธรรมจริยธรรมสําคัญไมแพจิตวิญญาณ ความเปน ผสู อน ผูสอนตอ งประพฤติปฏิบัตติ นใหเปน แบบอยางที่ดีแกผูเรียน โดยเฉพาะอยางย่ิงในปจจุบันที่ 86 Thinking Skills For 21st Century Teachers

กระแสขอ มลู ขา วสารถาโถมเขาสูตวั ผูเรียน การเปน แบบอยางและการชแี้ นะดานคณุ ธรรมจึงเปน สิ่ง สาํ คัญ 2.11 เปนท่ีปรึกษาที่ดีใหกับผูเรียน ผูสอนตองเปนท้ังผูถายทอดวิชาความรูและผูให คําปรกึ ษาแกผ เู รียนไดทกุ เรื่อง 2.12 มีความคิดสรางสรรค (Creativity, Creation, Creating, Creative Thinking) เปนหนึ่ง ในทักษะสําคัญของ ผูสอน ที่ไดรับการกําหนดใหเปนทักษะท่ีจําเปนจะตองนําไปใช ในกระบวนการพฒั นาผเู รยี นในชวงศตวรรษท่ี 21 2.13 ผูสอนตองทาํ ตนใหศษิ ยร ัก การปฏบิ ตั ิตอผูเรียนอยางกัลยาณมิตรจะทําใหผูเรียนไม เกิดความกลวั และวติ กกงั วล ซ่ึงเปนอุปสรรคตอการเรยี นรู 2.14 ยึดหลักแหงความพอเพียง ผูสอนตองไมใชจายเกินตัว ไมฟุงเฟอตามสังคมรอบขาง เปน แบบอยา งท่ีดใี หก บั ผูเ รียน การพัฒนาผูสอนในศตวรรษท่ี 21 จะตองมีการกําหนดนโยบายที่ชัดเจนมีระบบสนับสนุน การอบรมพัฒนาและการจัดการเรียนการสอน รวมถึงการนําเทคโนโลยีสารสนเทศเขามาชวยใน การพัฒนา แตอยางไรก็ตาม ไมเพียงแตการสนับสนุนจากภายนอกเทาน้ัน ตัวผูสอนเองจะตอง พัฒนาตนเองไปสูผูสอนในศตวรรษท่ี 21 ดวย ตอ งเปดใจรับการเปลี่ยนแปลง อกี ทงั้ ตอ งมีทกั ษะและ ความสามารถรอบดานท่ีต้ังอยูบนมโนธรรม และความอดทน เพื่อสงเสริมใหศิษยมีความคิด สรา งสรรค สามารถสรางองคค วามรูจากการหาคําตอบดว ยตนเอง รวมท้ังตองสรางศิษยใหมที กั ษะ ชวี ิตและการทาํ งานตามสภาพแวดลอ มท่ีเหมาะสมอีกดวย นอกจากน้ี ถนอมพร เลาหจรัสแสง (2545) กลาววาผูสอนยังตองปรับเปล่ียนวิธีการสอน และตอ งพฒั นาทักษะทีจ่ ําเปน สําหรับการเรยี นรูในศตวรรษที่ 21 โดยมที กั ษะท่ีจําเปนสําหรับผูสอน ไทยในอนาคต ไว 8 ประการ ดงั น้ี 1. Content ผูสอนตอ งมคี วามรแู ละทักษะในเรื่องที่สอนเปนอยางดี หากไมรูจริงในเร่ืองที่ สอนแลว กย็ ากท่ผี เู รยี นจะมีความรูความเขาใจในเน้ือหานั้นๆ 2. Computer Integration ผูสอนตองมีทักษะในการใชเทคโนโลยีเขามาชวยในการจัดการ เรียนการสอน เนอ่ื งจากกิจกรรมการเรียนการสอนท่ีใชเทคโนโลยีจะชวยกระตุนความสนใจใหกับ ผเู รียน และหากออกแบบกจิ กรรมการเรยี นการสอนอยา งมีประสทิ ธภิ าพ จะชวยสงเสริมความรูและ ทกั ษะท่ีตอ งการไดเปนอยางดี 3. Constructionist ผูสอนตองเขาใจแนวคิดท่ีวา ผูเรียนสามารถสรางองคความรูไดดวย ตวั เอง โดยเชอ่ื มโยงความรเู ดมิ ทมี่ ีอยูภายในเขา กบั การไดลงมอื ปฏบิ ัตกิ จิ กรรมตา งๆ ดังนนั้ ผูส อนจงึ ควรนําแนวคดิ น้ไี ปพัฒนาวางแผนการจัดกิจกรรมการเรียนรูเพ่ือใหผูเรียนเกิดความรูท่ีคงทนและ เกดิ ทกั ษะทตี่ อ งการ Thinking Skills For 21st Century Teachers 87

4. Connectivity ผูสอนตอ งสามารถจัดกิจกรรมใหเช่ือมโยงระหวางผูเรียนดวยกัน ผูเรียน กับผูสอน ผูสอนภายในสถานศึกษาเดียวกันหรือตางสถานศึกษา และสถานศึกษากับชุมชน เพ่ือสรางสภาพแวดลอมในการเรียนรูที่เปนประโยชน ใหผูเรียนไดลงมือปฏิบัติอันจะกอใหเกิด ประสบการณต รงกบั ผูเรียน 5. Collaboration ผูส อนมีบทบาทในการจัดกิจกรรมการเรียนรูในลักษณะการเรียนรูแบบ รวมมือระหวางผูเรียนกับผูสอน และผูเรียนกับผูเรียนดวยกัน เพ่ือฝกทักษะการทํางานเปนทีม การเรยี นรูด วยตนเอง และทักษะสําคญั อืน่ ๆ ทเี่ กี่ยวของ 6. Communication ผูสอนตองมีทักษะการส่ือสาร ทั้งการบรรยาย การยกตัวอยาง การเลอื กใชสอ่ื และการนาํ เสนอ รวมถึงการจัดสภาพแวดลอมใหเอื้อตอการเรียนรู เพื่อถายทอด ความรใู หก ับผเู รียนไดอ ยา งเหมาะสม 7. Creativity ผูส อนตองออกแบบสรา งสรรคก ิจกรรมการเรียนรู จัดสภาพแวดลอมใหเอ้ือ ตอการเรยี นรูด ว ยตนเองของผูเรยี นมากกวา การเปนผถู า ยทอดความรหู นาหอ งเพยี งอยางเดียว 8. Caring ผูสอนตองมีมุทิตาจิตตอผูเรียน ตองแสดงออกถึงความรัก ความหวงใยอยาง จรงิ ใจตอผูเรียน เพือ่ ใหผูเ รยี นเกดิ ความเชื่อใจ สงผลใหเกิดสภาพการเรียนรูต่ืนตัวแบบผอนคลาย ซ่ึงเปนสภาพทผ่ี เู รียนจะเรียนรไู ดดีทีส่ ดุ สรุปไดวา บทบาทของผสู อนไดเปลย่ี นจากการบรรยายหนาช้ันเรียนเพียงอยางเดียวมาเปน การกลาวนําเขาสูบทเรียน ทําหนาที่เปนเพียงผูแนะนํา ใหคําปรึกษา และแกปญหาใหแกผูเรียน มีทักษะการส่ือสารท่ีดีทําใหผูเรียนเขาใจงาย มีวิธีการสอนท่ีหลากหลายมากขึ้น ออกแบบ สรางสรรคกิจกรรมการเรียนรูที่ตอบโจทยของผูเรียน มีการนําคอมพิวเตอรมาใชในการเรียน การสอนแบบปฏสิ ัมพนั ธผานเครือขายอยางมีประสิทธิภาพและสุดทายตองแสดงออกถึงความรัก ความหว งใยอยา งจรงิ ใจตอผูเรียนดว ยความจรงิ ใจทําใหผสู อนตองมีการปรบั ทศั นคตใิ หมเพอ่ื พัฒนา การศกึ ษาไทยใหมปี ระสิทธภิ าพมากยิง่ ขนึ้ 3. บทบาทของผูสŒ อนในศตวรรษท่ี 21 ไพฑูรย สินลารัตน (2557) กลาววา บทบาทของผูสอนในศตวรรษท่ี 21 น้ัน ไดใหมุมมอง เก่ียวกับเร่ืองน้ีไววา ผูสอนไทยในยุคศตวรรษท่ี 21 จะตองกลับมาดูการศึกษาโดยรวมของเราได ปฏิรูปการศกึ ษาท่เี นน ทกั ษะ เพือ่ นําไปสูการมีผลิตภณั ฑใหมๆ ที่มีคณุ ภาพแลวหรือยัง เพราะขณะท่ี โลกตอนนี้มกี ารพัฒนาดวยไอเดียความคิดสรางสรรคและนวัตกรรมใหมๆ แตเรายังคงเลือกที่จะ เปนผูรับมากกวาท่ีจะเปนนักสรางสรรคเสียเอง ทําใหประเทศไทยเราตกอยูในฐานะเปนเพียง ผูบรโิ ภคอยางหลกี เลยี่ งไมไ ด ฉะนนั้ มนั ถงึ เวลาแลว ที่จะตอ งเปลีย่ นวฒั นธรรมการเรียนรูของผูเรียน ไทยเสียใหม ใหรูจักการสรางสรรค รวมกันวางแผน รูจักแยกแยะ รูจักประยุกต วิจัยคนควา 88 Thinking Skills For 21st Century Teachers

สรางผลงาน วางแผนและประมวลผลเปน ซ่ึงตัวแปรที่สําคัญในเรื่องน้ีก็คือผูสอน ซ่ึงคุณลักษณะ สําคัญ 7 ประการของผสู อนในศตวรรษท่ี 21 มีดังนี้ 3.1 สรา งและบรู ณาการความรไู ด ผสู อนจะตองสามารถบรู ณาการความรูตางๆท่ีมีมาใชใน การสรางสรรคและพัฒนาองคความรูใหมๆ 3.2 มีความคิดวิเคราะหแ ละสรางสรรค ผูสอนจะตองสอนใหผเู รียนมีทกั ษะกระบวนการคิด โดยสามารถคดิ วเิ คราะหในเรื่องตา งๆ และมีความคดิ สรางสรรคท่เี ปนประโยชน 3.3 มีวิสัยทัศนและตกผลึกทางความคิดเพ่ือแลกเปล่ียนความคิดเห็นกับผูเรียน ผูสอน จะตองเปนคนมีวสิ ัยทัศน เนนใหผูเรียนเกิดการเรียนรู โดยการสงเสริมการเรียนรูแบบผูเรียนเปน สําคัญ เพื่อใหผูเรียนตกผลึกทางความคิดไดดวยตัวเอง และมีโอกาสแลกเปลี่ยนความคิดเห็น ระหวา งกนั 3.4 ผูสอนตองรแู ละเขาใจเทคโนโลยใี หม มที กั ษะใหมๆ พรอ มทง้ั ช้แี นะขอ ดขี อ เสยี ใหผูเรียน ได ผูสอนจะตอ งสามารถใชเ ทคโนโลยีสงเสริมการศกึ ษาไดหลากหลาย และสามารถช้ีใหผูเรียนเห็น ถึงขอ ดีขอ เสีย และการใชเทคโนโลยีตา งๆอยา งเหมาะสม 3.5 มีทักษะการสอนผูเรียนใหเติบโตเต็มศักยภาพและสรางผลงานใหมๆ ผูสอนจะตอง สง เสริมการเรยี นรใู หผเู รียนตามวัยและใหผเู รียนพฒั นาอยางเตม็ ที่ตามศกั ยภาพของผูเรียนและเนน ใหผูเรียนเปลยี่ นจากเปนผรู ับ กลายเปน ผูพัฒนาและสรางสรรคสงิ่ ใหม 3.6. ตองเขมแข็งในจรรยาบรรณ คณุ ธรรม จริยธรรม และชักชวนใหคนอื่นๆทําเพ่ือสังคม ผสู อนจะตองยึดม่นั ในจรรยาบรรณวชิ าชพี รกั ษาคุณธรรมจริยธรรมและเปนบุคคลหน่ึงในสังคมท่ี ชวยใหสมาชิกในสังคมนั้นๆมีแนวทางในการปฏบิ ตั ิตนตอ ตนเองแปละสงั คมท่เี หมาะสม 3.7 มีบทบาทนําดานการสอนและวิชาชีพ พัฒนาคุณภาพของโรงเรียนและในวิชาชีพรวมกับ ผูบริหารมากขึ้น ผูสอนจะตองมีบทบาทตอการสงเสริม พัฒนา และประเมินผลการเรียนรูและ วิชาชีพในโรงเรียนรวมกับบคุ ลากร ผบู รหิ ารและชุมชน จากคุณลักษณะท้งั 7 ประการท่กี ลาวมา จะเห็นไดว า ลกั ษณะของผสู อนในยุคศตวรรษ 21 นั้น เรื่องของการใชเทคโนโลยีและการสรางใหผูเรียนเปนนักคิดและนักพัฒนา ถือเปนหัวใจหลัก ในการสงเสริมการเรียนรู ซ่ึงเปนไปตามยุคสมัยที่เปล่ียนแปลงไป ผูสอนจะเปนผูสอนอยางเดียว เหมือนเม่ือกอนไมได จะตองใหผูเรียนเรียนรูดวยตนเองดวย โดยท่ีผูสอนออกแบบการเรียนรู เปนผูแนะนําและอํานวยความสะดวก ในการเรียนรูใหกับผูเรียน ท้ังน้ี เพื่อใหผูเรียนสามารถ สรางสรรคแ ละพฒั นาองคความรูไดด วยตวั เอง ซึง่ การสรางสรรคดวยตัวเองน้ี คือ แนวทางสําคัญ แหง ศตวรรษที่ 21 Thinking Skills For 21st Century Teachers 89

4. บทบาทของผูŒสอนกับการสอนคิดในศตวรรษท่ี 21 วจิ ารณ พานิช (2555) กลาววา หัวใจในการเรยี นรูในศตวรรษท่ี 21 ไมใชก ารสอน แตหัวใจ อยูที่การเรียน ผูสอนจึงย่ิงสําคัญเพราะตองมีหนาที่เปนผูสอนฝกการทํางานของลูกศิษยมากกวา การสอนทั่วไป “ผสู อนจงึ ไมเ นน สอน แตตอ งตัง้ คาํ ถามไปเรื่อยๆ แมกระทั่งผูเรียนดื้อ เกเร กระทํา ความผิด แตท ําอยา งไรใหผูเรียนเหลา นนั้ เกดิ กระบวนการเรียนรู โดยที่ไมมใี ครบอก เปนเรียนรูจาก ขา งใน ทกั ษะการเรยี นรูในศตวรรษที่ 21 จงึ อยทู ีก่ ารทําเอง ปฏิบัติเอง คิดเอง (Learning by Doing) โดยเริ่มจากการเรียนรผู า นโครงงาน (Project Based Learning) ทาํ ใหเ ห็นวาการจดั การเรียนรไู ดด ีน้ัน ผูสอนและผูเรียนสามารถทํารวมกันได” “ผูสอนจึงเปนผูทําหนาที่ออกแบบการเรียนรู ทํารวมกัน เปนทมี และมีการปรับประเมิน รว มกันกับผูสอน และผูเรียนเอง ซึ่งจะชวยใหผูเรียนไดเรียนทักษะ การทาํ งานเปน ทีม (Collaboration skill) ฟง คนอื่น แลวก็เรียนรูความแตกตาง ที่ตองเกิดขึ้นมากกวา การเรียนแบบแขงขัน และถาจะใหลึกตองใหผูสอนชวนผูเรียนสะทอนความคิดผานบทเรียน แลวผูสอนก็ชักชวนใหเ กิดการคดิ ประเมินรว มกนั เปนลกั ษณะ “โปรเจ็คทซ อ นโปรเจ็คท” แนวทางในการสง‹ เสรมิ การคิดในหอŒ งเรียน 4.1 ใชเ ทคนคิ สง เสริมการคิด เปน ตัวชวยกระตุนใหผูเรยี นคิด ผูสอนสวนใหญพยายามสอน ใหผูเ รียนคดิ แตไมร ูวาจะกระตุนผเู รียนไดอ ยา งไร เทคนคิ สงเสรมิ การคดิ จะชว ยพัฒนาใหผูเรียนคิด อยางเปน ระบบ สามารถนําขอมลู มาจดั กระทาํ ใหเ ปน สารสนเทศทสี่ ื่อถงึ ความหมายไดอ ยางถูกตอง เชน เทคนิคหมวก 6 ใบ 4.2 การจดั สภาพแวดลอมใหเหมาะสม สภาพแวดลอมเปน สวนสาํ คญั ในการพัฒนาการคิด ทั้งสภาพบรรยากาศในหองเรียน การจัดทําบอรดผลงานผูเรียน บอรดคําถาม ปราศจากเสียง รบกวนภายนอก แสงท่สี วา งเหมาะกับการเรียนรู การจดั มุมประสบการณเพื่อใหผูเรียนสามารถใช เวลาในการศกึ ษาดว ยตนเอง แหลงคน ควา ที่จะชว ยสง เสริมการแสวงหาความรูดวยตนเอง รวมถึง การสรางบรรยากาศการเรียนรขู องผสู อนในการจดั การเรยี นการสอน เชน การจดั กจิ กรรมทีท่ าทาย ความสามารถของผูเ รียน 4.3 สอดแทรกในกิจกรรมการเรียนการสอน ผูสอนสามารถออกแบบกิจกรรมการเรียนท่ี เนน ทักษะการคดิ ไดจากการวิเคราะหหลกั สตู ร หลักสตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพน้ื ฐานไดก ําหนดไว อยา งชัดเจนในมาตรฐานการเรยี นรแู ละตวั ชีว้ ัด ดังนน้ั ผสู อนจงึ ตอ งวิเคราะหหลกั สูตรและดึงการคิด ออกมาเพ่ือออกแบบกิจกรรมการเรียนได ตรงตามหลักสูตร รวมท้ังควรใหผูเรียนเรียนรูจากการ จดั ประสบการณทีม่ คี วามหลากหลายมาสรางองคค วามรใู หมดวยตนเอง 4.4 กิจกรรมสง เสริมกระบวนการคิด การฝกทักษะกระบวนการคิดน้ันสามารถนําไปใชใน การจัดกจิ กรรมประจาํ ป กจิ กรรมโฮมรมู กจิ กรรมหนาเสาธง การจัดนิทรรศการ การทําโครงงาน 90 Thinking Skills For 21st Century Teachers

เพ่ือฝกผูเรียนตลอดเวลา โดยที่ผูสอนทําเปนเรื่องปกติ เปนประจําทุกวัน งายบาง ซับซอนบาง ตามวัตถปุ ระสงคของการจดั กจิ กรรม ระดับ ความรูความสามารถของผูเ รียนและชวงเวลา 4.5 สงเสริมการใชแบบฝกทักษะการคิด ผูสอนสามารถออกแบบฝกทักษะการคิดดวย การฝกคดิ อยา งเดยี ว หรอื สอดแทรกไปกบั การสรางองคค วามรคู วบคไู ปดว ย ผูส อนควรออกแบบให มีลักษณะของกระบวนการ ขั้นตอน เพื่อใหผูเรียนสะทอนความคิดของตนเองออกมาเปนลําดับ เปนข้นั ตอน 4.6 สรางวัฒนธรรมการคิดใหเกิดขึ้นทั้งโรงเรียน ผูสอนท่ีเปนตนแบบท่ีดีท่ีจะสรางนิสัย นกั คิดใหก บั ผเู รียน เชน ผูส อนตองการปรับเปล่ียนพฤติกรรมการตรงตอเวลา ผูสอนตองเขาสอน ตรงเวลา หากผูส อนตอ งการสรา งใหผูเ รยี นเปนนกั คดิ ทยี่ อดเยย่ี ม ผสู อนจึงตอ งเปนนักคดิ ทดี่ ี 4.7 จัดหา หรือ จัดซ้ือ สื่อ เคร่ืองมือและวัสดุอุปกรณท่ีสงเสริมการคิด เพ่ือกระตุน ความสนใจของผเู รียน ผูสอนมีบทบาทสําคัญท่ีจะชวยพัฒนาผูเรียนใหเปนนักคิดท่ีดี กลาวคือ คิดถูก คิดดี และ คิดเปน ทําใหผูเรียนแสดงพฤติกรรมการคิดไปในทางท่ีถูกตอง เวลา 1 ใน 3 ของ ผูเรียนที่อยูใน โรงเรียน จึงเปนโอกาสดีท่ีผูสอนจะไดขัดเกลาผูเรียนใหเปนมนุษยท่ีสมบูรณมีท้ังความรู ความสามารถ ทักษะกระบวน และคุณลักษณะอันพึงประสงคตามที่หลักสูตรกําหนดและตามที่ สงั คมคาดหวงั จึงถือไดว า เปนหนาท่ีของผูสอนที่จะตองตระหนักและใหความสําคัญกับการศึกษา คนควา หลักการและทฤษฎที ่จี ะนํามาใชใ นการออกแบบการจดั กจิ กรรมการเรยี นรูต อไป 5. แนวทางการพฒั นาผสŒู อนในศตวรรษท่ี 21 ภาสกร เรืองรองและคณะ (2556) กลาววา การจัดการศึกษาในประเทศไทยตองมี การพฒั นาใหสอดคลองกบั สภาวการณโลก ไมเพียงเฉพาะผูส อนเทา นน้ั แตห มายรวมถึงการพัฒนา ทง้ั ระบบใหเอื้อตอการเรียนรูในยุคสมัยใหมดวย โดยมีแนวทางท่ีควรสงเสริมและเปดมุมมองของ การพัฒนาผสู อนในศตวรรษที่ 21 ดังน้ี 5.1 การจัดการศึกษาในอดีต การพัฒนาผูสอนยังมีทิศทางที่ไมชัดเจน และไมคอยให ความสําคัญอยางจริงจัง หากตอ งการใหเ กดิ ผลลัพธท ่ีดตี อ ผูเ รียนแลว ควรจะมกี ารกาํ หนดนโยบาย เพื่อเปนกรอบในการพัฒนาผสู อนใหต รงจุด เพื่อสนองตอบตอ ปญหาท่ีเกิดขึ้นในปจจุบัน โดยควรมี การกําหนดหนวยงานการพฒั นาผสู อนอยางทว่ั ถงึ ทกุ พืน้ ที่ ไมใชก าํ หนดอํานาจการพัฒนาผสู อนไวท ่ี สวนกลางอยา งเดยี ว 5.2 ควรมกี ารพฒั นาระบบการผลิตผสู อนออกสูตลาดการศึกษา รวมทั้งหลักสูตรผูสอนท่ี ทันตอ การเปล่ียนแปลงไปของสงั คมโลก Thinking Skills For 21st Century Teachers 91

5.3 ควรมีการใหความรูและปรับแนวคิดของผูสอนใหเขาใจวิธีการเรียนรูในยุคสมัยใหม ที่ผูเรียนสามารถสรา งความรไู ดด ว ยตนเอง จากการสืบคน การลงมือปฏิบัติ มีอิสระในการเรียนรู โดยมีผสู อนคอยชีแ้ นะในลกั ษณะของผูใหค าํ ปรกึ ษา 5.4 ควรอาศัยประโยชนจากเทคโนโลยีสารสนเทศ เพ่ือใหผูเรียนเขาถึงขอมูล ความรูได แบบไมม ีขีดจาํ กัดเฉพาะในหอ งเรียน หรือจากผสู อนเทาน้นั 5.5 ควรถายทอดแนวคิดและการปฏิบัติในการจัดการเรียนรู เพื่อสรางผูเรียนใหรูจักคิด วเิ คราะห อยา งมเี หตมุ ผี ล มจี ิตวจิ ยั ใชขอมลู เพอื่ การพฒั นาและแกปญหา 5.6 ควรสง เสริมใหผูสอนไดศึกษาและเรียนรูอยางตอเน่ืองตลอดชีวิต แลกเปล่ียนเรียนรู รวมกบั ผอู ่นื และยึดหลักการจดั การเรยี นรูใหส อดคลองกับชวี ิตจริง 5.7 ควรสรา งระบบ coaching โดยใหผูสอนทม่ี ีความเช่ยี วชาญในการจดั การเรียนการสอน เปน ผูฝกปฏิบัติใหกับผูสอนท่ียังขาดความชํานาญ ฝกปฏิบัติใหผูสอน เปนการทํางานอยางใกลชิด ระหวางผูสอนผมู ปี ระสบการณกับเพื่อนผูสอนในการปรับเปลี่ยนวิธีการเรียนการสอนและแกปญหา การเรยี นรขู องผเู รยี นเปนรายกลมุ หรอื รายบุคคล 5.8 การผสมผสานกระบวนการวัดผลเขากับกระบวนการสอนอยางแนบแนนปรับให ยืดหยุนหลากหายใชไดในหลายสถานการณ หลายเปาหมาย โดยเฉพาะการวัดทักษะหรือ คุณลักษณะใหมๆ ตามกรอบคิดรว มสมัย 5.9 การนาํ เทคโนโลยที างไกลมาชว ยในการพฒั นาผสู อน เพื่อถายทอดความรูและทักษะท่ี สําคัญใหกับผสู อนท่วั ประเทศ อาจอยใู นรูปแบบของเวบ็ ไซตฝ กอบรม หรือวดิ ีโอคอนเฟอเรนซ 5.10 การสงเสริมใหผูสอนทําวิจัยควบคูไปกับการจัดการเรียนการสอน เพ่ือเปลี่ยนไปสู ผูสอนนกั วิจัย โดยผูส อนจะนําปญหาที่พบในชนั้ เรยี นจากประสบการณไปเปนปญ หาในการวิจยั เพ่ือ หาแนวทางการแกไข หรอื แนวทางในการพฒั นาการเรียนการสอนตอ ไป 5.11 ยุทธศาสตร “การสรางแรงบันดาลใจ จุดไฟพลังผูสอน” เนนการคนหาและหนุนเสริม “ผูส อนผูจดุ ไฟการเรียนร”ู ผูสอนในแบบดงั กลาวจะถกู เนน การฝกใหร ูจักต้ังคําถาม เช่ือมโยงประเด็น สาํ คญั และต้ังโจทยช วนใหผ ูเรยี นคิด แนวทางของการพฒั นาผูส อนมกั ใชตัวอยางจากผูสอนผูสรางแรง บันดาลใจดวยกนั มาแลกเปลี่ยนและถายทอดประสบการณหรือการเนนใหฝกต้ังคําถาม อันจะทําให ผูเรียนเกดิ การใฝเ รยี นรตู อเนอ่ื งตลอดชวี ติ ตอ ไป 5.12 สนับสนุนการอบรมผูสอนตามหลกั สตู รอบรมผสู อน (Training OBEC) หรือหลักสูตรท่ี เรียกวา “คปู องผสู อน” เพื่อใหผูส อนเพม่ิ ความรู ทักษะและความเปนผสู อน ตามศกั ยภาพและความ สนใจ สง ผลใหยกระดบั ประสิทธภิ าพการสอนในหอ งเรียนของตนพรอมทั้งสะสมช่ัวโมงในการพัฒนา ตนเองจากหลักสูตรที่ไดรับการรับรองจากสถาบันคุรุพัฒนา ไมตํ่ากวา 12 ช่ัวโมง/ป (ไมเกิน 20 ชว่ั โมงตอ ป) เพอ่ื ใชในการเล่ือนวทิ ยฐานะของผสู อน 92 Thinking Skills For 21st Century Teachers

สรปุ ไดว า นโยบายที่ชัดเจนจะกอ ใหเกิดการพฒั นาผสู อนอยางทว่ั ถงึ การกําหนดมาตรฐาน วิชาชพี ผูส อนและการนาํ เทคโนโลยีมาประยุกตใชก็เปน สวนสําคัญในการกระตุนใหผูสอนมีการพัฒนา ตนเอง โดยเปลย่ี นแปลงท้ังทัศนคติ วิธีสอน และบทบาท ทั้งยังสงผลใหเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู และประสบการณที่หลากหลาย จนกลายเปนองคความรูใหมที่สามารถนํามาปรับใชภายใตบริบท ของการพัฒนาระบบการจัดการเรยี นรูในสถานศึกษา 6. ระบบสนับสนนุ การเรยี นรŒู สําหรบั ศตวรรษที่ 21 ภาพท่ี 4-2 ภาพระบบสนบั สนุนการเรยี นรูสาํ หรบั ศตวรรษที่ 21 ที่มาภาพ: สํานกั บรหิ ารงานมัธยมศกึ ษาตอนปลาย. (ม.ป.ป.) การออกแบบกิจกรรมการเรยี นรูทใี่ หผูเรียนสรางองคความรูดวยตนเอง โดยมีผูสอนเปน ผอู าํ นวยความสะดวกชวยใหผเู รียนไดส บื คนรวบรวมความรจู ากแหลงอางอิงทีเ่ ชือ่ ถอื ได สรางกระบวน การแลกเปล่ียนเรยี นรูก บั กลุมเพ่อื น นาํ ไปสูการไดคําตอบที่มีทฤษฎีความรูรองรับเกิดจินตนาการ สรางกระบวนการพัฒนางานท่ีเปนประโยชนตอการดํารงชีวิตของตน และคนในสังคม วางแผน การทํางานสืบคนสรางข้ันตอนและกระบวนการตามการอางอิงของทฤษฎีความรู และพิสูจน สมมติฐานคาํ ตอบ สรปุ เปนขอ คนพบใหมในรปู ผลงาน หรอื นวตั กรรม เปน กระบวนการท่นี ําไปสูการ พัฒนาทักษะพ้นื ฐานการสรางความรู ทักษะการดํารงชีวิต และพัฒนาคุณลักษณะของพลเมืองใน ศตวรรษที่ 21 ซงึ่ ตองมีระบบมาใชส นบั สนนุ การเรียนรู ดงั ตอไปนี้ (อนชุ า โสมาบุตร, ออนไลน) Thinking Skills For 21st Century Teachers 93

6.1 ระบบมาตรฐานการเรยี นรูใŒ นศตวรรษที่ 21 จดุ เนŒน คือ 6.1.1 เนนทักษะความรูและความเช่ียวชาญท่ีเกิดกับผูเรียน การออกแบบกิจกรรม การเรียนรูจึงเนนไปท่ีเรียนรูจากการลงมือปฏิบัติในรูปแบบ Project-Based Learning: PBL ท่ีถูก กระตุนใหผูเรียนเกิดคําถามอยากรูแบบใชปญหาเปนฐาน เกิดความตองการสืบคนหาคําตอบ ท่ถี ูกอา งอิงดว ยทฤษฎีความรโู ดยมีการแลกเปลย่ี นเรยี นรูกบั กลุม เพ่ือนและรว มกันลงมือปฏิบัติเพ่ือ พสิ จู นยนื ยันสมมติฐานคําตอบ เกิดจิตนาการพัฒนาผลงานและนวัตกรรมท่ีทําใหการดํารงชีวิตมี คณุ ภาพ 6.1.2 สรางความรคู วามเขาใจในการเรียนท่มี ีการบรู ณาการความซาํ้ ซอ นสาระเนื้อหา รายวิชาใน 8 กลุมสาระการเรียนรูทั้งในรายวิชาและขามรายวิชา รวมทั้งบูรณาการสาระเน้ือหา ความรใู นศตวรรษท่ี 21 เขา ไปดว ยการออกแบบกิจกรรมการเรียนรูจึงตองจัดทําหนวยการเรียนรู บูรณาการขึ้นเพื่อนําตัวช้ีวัดมาตรฐานรายวิชาของรายวิชาที่มีสาระเน้ือหาซํ้าซอน หรือเปนเรื่อง เดยี วกันนาํ ไปบูรณาการกับบรบิ ท สภาพแวดลอมของชมุ ชน ภมู ิลาํ เนาถ่ินฐาน ที่เปนสถานการณที่ ผเู รียนรูจกั และ คนุ เคยทาํ ใหเช่อื มโยงความคดิ ไปสูความจําไดงายขึ้นโดยเฉพาะการกระตุนคําถาม อยากรู 6.1.3 มุง เนนการสรา งความรแู ละเขาใจในเชงิ ลกึ มากกวา การสรางความรแู บบผิวเผิน กจิ กรรมการเรยี นรูจ ึงตองออกแบบใหเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรูกับกลุมเพื่อนในเชิงการอภิปราย กลุมตั้งแตคําถามถามอยากรู สมมติฐานคําตอบเพ่ือชวยกันสืบคนทฤษฎีความรูท่ีมีแหลงอางอิง เช่อื ถือ ไดมาอภิปรายสนับสนุน หรอื โตแยงย่นื ยนั คําตอบท่ีเปนจริงรวมถงึ การใชท ฤษฎีความรูสราง กระบวนการทดลอง หรอื ปฏบิ ัตเิ พือ่ พัฒนาช้ินงาน ผลงาน หรอื นวตั กรรม ซงึ่ เปนการฝกทักษะการ เขา ถงึ สารสนเทศและพัฒนาการคิดแบบมีวิจารณญาณซึ่งจะทําใหเกิดความรูและเขาใจในเชิงลึก มาก กวา การบอกเลา เรื่องใหผเู รยี นจดจํา 6.1.4 ยกระดับความสามารถผูเรียนดวยการใหขอมูลที่เปนจริง การใชส่ือหรือ เครือ่ งมอื ทมี่ ีคณุ ภาพจากการเรยี นรูในสถานศกึ ษาการทาํ งานและในการดํารงชวี ติ ประจําวนั ผูเรยี น ไดเรยี นรู อยางมคี วามหมายและสามารถแกไขปญ หาท่เี กิดขน้ึ ได การออกแบบกจิ กรรมเนน ไปท่กี าร ใหผูเรียนไดส บื คนเขา ถงึ ทฤษฎีความรูแบบเทา ทันสารสนเทศและสอ่ื ท่ีไดจากแหลงอางอิงท่ีเช่ือถือ ได ซึง่ จะทําใหผเู รยี นมที ักษะการเทา ทนั สารสนเทศ สือ่ เทคโนโลยี ไมถูกชวนเชือ่ หรือชักจูงแบบไม มเี หตุผลโดยสืบ คนจากหนังสือ หรือใหเทคโนโลยีการสืบคนแบบอิเล็กทรอนิกสไดอยางมีทักษะ การใชงาน 6.1.5 ใชหลักการวัดประเมินผลท่ีมีคุณภาพระดับสูง การออกแบบและเลือกใช เครอ่ื งมอื วัดผลประเมนิ ผลตองสอดคลองกบั การออกแบบกิจกรรมการเรียนรู และตัวช้วี ัดมาตรฐาน รายวิชา ซึ่งจําแนกเปนการวัดประเมินผลความรู ความสามารถเก่ียวกับทฤษฎีความรูหรือ 94 Thinking Skills For 21st Century Teachers

ดา นพทุ ธพิ สิ ัย (Cognitive domain) การวัดประเมินผลทักษะการปฏิบตั เิ ปนการวดั ระดบั คณุ ภาพของ ทกั ษะการปฏบิ ัตติ ามขั้นตอนกระบวนการทํางานและวัดระดับคุณภาพของผลงานดานทักษะพิสัย (psychomotor domain) และการวัดผลประเมินผลดานจติ พสิ ัย (Affective domain) 6.2 ระบบการประเมนิ ทกั ษะในศตวรรษท่ี 21 จดุ เนŒน คอื 6.2.1 สรางความสมดุลในการประเมินผลเชิงคุณภาพ โดยการใชแบบทดสอบ มาตรฐาน สําหรับการทดสอบยอยและทดสอบรวมใหใชในการประเมินผลในช้ันเรียน สวน แบบทดสอบมาตรฐานนนั้ จุดมุง หมายในการใชป ระโยชน จําแนกได 3 ประเภท คือ แบบทดสอบวัด ผลสัมฤทธ์เิ ปน แบบทดสอบทีใ่ ชว ดั ปรมิ าตรความรูความสามารถ ทักษะเก่ียวกับดานวิชาการที่ได เรยี นรูมาวารับรูไวไ ดมากนอยเพยี งไร แบบทดสอบความถนัดเปน แบบทดสอบท่ีใชวัดความสามารถ ทเ่ี กิดจากการสะสมประสบการณที่ไดเรียนรูมาในอดีต สวนมากใชในการทํานายสมรรถภาพของ บคุ คลวา สามารถเรยี นไปไดไ กลเพียงไร โดยมีจดุ มุง หมายเพ่ือพยากรณอ นาคต ขอเท็จจริงท้ังในปจจุบันและประสบการณในอดีต นํามาเปนรากฐานการทํานาย ใน 2 ลักษณะ คือ แบบทดสอบวัดความถนัดทางการเรียนใชวัดเพ่ือทํานายวาผูเรียนแตละคนจะ สามารถเรียนตอไปในแขนงใดจึงจะดีและจะเรียนไปไดมากเพียงใด และแบบทดสอบความถนัด เฉพาะอยางหรือความถนัดพิเศษ หมายถึง แบบทดสอบวัดความ ถนัดที่เก่ียวกับอาชีพหรือ ความสามารถพิเศษทน่ี อกเหนือจากความสามารถดา นวิชาการ เชน ความถนดั เชงิ กล ความถนัดทา งดา นดนตรี ศลิ ปะ การแกะสลกั กฬี า เปนตน ซ่ึงความถนดั ประเภทนี้มีความสมั พันธกับความถนัด ทางการเรียน สวนจุดมุงหมายการใชประโยชนของแบบทดสอบมาตรฐาน ประเภทที่ 3 คือ แบบทดสอบวัดบคุ ลิกภาพมีหลายประเภท คอื แบบทดสอบวัดทศั นคติ ใชวัดทศั นคติของบุคคล ท่ีมี ตอบุคลสิ่งของ การกระทําสังคม ประเทศ ศาสนา แบบทดสอบวัดความสนใจ อาชีพ และ แบบทดสอบวัดการปรบั ตัว ความมั่นใจ 6.2.2 เนน การนาํ ประโยชนของผลสะทอ นจากการปฏิบัตขิ องผูเ รียนมาปรบั ปรุงแกไข งาน ผลลพั ธทีเ่ กิดจากการออกแบบกจิ กรรมการเรียนรูแบบ Project-Based Learning: PBL จําเปน ตอ งมกี ารติดตามความกา วหนาของระดบั คณุ ภาพการปฏิบัตติ ามข้ันตอนในแตล ะกระบวนการ และ วัดระดับคุณภาพของผลงาน หรือผลิตภัณฑ เพ่ือตรวจสอบการติดขัด หรือความกาวหนาตาม ทฤษฎีการรับรู และทฤษฎกี ารปฏบิ ัติ ซึ่งเปนจุดสําคัญของผูสอนในศตวรรษท่ี 21 ตองมีเครื่องมือ วัดผล และจัดเก็บขอมูลผูเรียนเปนรายบุคคล นําไปวิเคราะหเปรียบเทียบ และแยกแยะจัดกลมุ คุณภาพนําไปออกแบบการปรับปรุง แกไข หรือสนับสนุนตอยอดความกาวหนาของผูเรียนเปน กลุม หรอื รายบคุ คลตอไป 6.2.3 ใชเ ทคโนโลยีเพ่ือยกระดับการทดสอบวัดและประเมินผลใหเกิดประสิทธิภาพ สูงสุด การติดตามความกาวหนาของทฤษฎีการรับรู และทฤษฎีการปฏิบัติรวมถึงความรู Thinking Skills For 21st Century Teachers 95

ความสามารถในศตวรรษที่ 21 เนนการวัดผลประเมินผลพฤติกรรมการปฏิบัติและเจตนคติในการ ปฏิบัติกิจกรรมตามการออกแบบกิจกรรมการเรียนรูที่ผูสอนมีการออกแบบไวอยางเขาถึงขอมูล พฤตกิ รรมทีร่ วดเรว็ และกวางขวางท้งั เร่อื งสถานที่ และเวลา เครื่องมอื การวัดผล และเทคโนโลยีเชิง ระบบที่นํามาใชสนับสนุนการติดตามความกาวหนาและวิเคราะหผล เก็บรวบรวมผลจึงตอง เหมาะสมและใชไดตรงลักษณะของการใชงานท่ีสามารถใหผูเรียนรายงานผลการรับรูสภาพของ ปญ หาผลขอสรปุ การอภิปรายสมมตฐิ านคําตอบของคําถามอยากรู ผลขอสรุปของผังมโนทัศนการ ไดมาซ่ึงการคนหาคําตอบผลขอคนพบ เชิงคุณภาพของผูเรียนเปนรายกลุมและรายบุคคลมีการ บันทกึ ผลงานภาพ เสียง หรือวิดีโอและ อื่นๆ ไดอ ยา งดเี คร่ืองมอื เชิงระบบอกี อยางคือคลังขอสอบที่ สามารถจัดเก็บวิเคราะหผล ความรู ความสามารถของผูเรียน ตามตัวชี้วัดมาตรฐานรายวิชา สามารถชจี้ ดุ ออนของการเรยี นรูไดร าย ตัวช้ีวัดมาตรฐานรายวิชา ทั้งภาพรวมทุกคน และรายบุคคล ท่ีนําไปแกไขกระบวนการ เรียนรูทั้งรูปแบบกิจกรรมเคร่ืองมือท่ีใชในการเรียนรูขอบกพรองของ ผูเรยี นหรือแมก ระทัง่ ของผสู อนและระดบั ความยากงา ยของขอสอบและถาเปน ระบบที่ลดงานผูสอน เชิงเอกสารไดแลวผูสอนจะมีเวลาไปเตรียมการออกแบบกิจกรรมการเรียนรูและติดตาม ความกา วหนาของผเู รยี นไดมากข้ึน 6.2.4 สรางและพัฒนาระบบแฟมสะสมงาน (Portfolios) ของผูเรียนใหเปนมาตรฐาน และมีคุณภาพ ผลจากการใชเครอื่ งมือทม่ี ีประสิทธภิ าพในการติดตาม วิเคราะหจัดเก็บสารสนเทศ เชิงคณุ ภาพของผูเรียนเปนรายกลุมและรายบุคคลรวมถึงการเก็บผลสัมฤทธ์ิภาพรวมทุกวิชาและ ภาพรวมเฉพาะทางความสามารถตามโปรแกรมการเรียนของผเู รียนรายบุคคล เก็บผลการวัดความ ถนัดทางการเรียนของโปรแกรมการเรียน และความถนัดเฉพาะทางดานอาชีพ เก็บผลการวัด บคุ ลกิ ภาพทมี่ ีตอ การทาํ งานทีถ่ ูกออกแบบกจิ กรรมการทํางานในหนว ยบรู ณาการเฉพาะทางสําหรบั โปรแกรมการเรยี น หรอื กจิ กรรมบริการสาธารณประโยชนใ นวันสําคัญของชาติ และของทุกศาสนา เก็บช้ินงาน ผลงานของผูเรียนรายบุคคล ท่ีถูกสรางและพัฒนาเปนระบบแฟมสะสมงานมีการนํา เทคโนโลยีมาสนับสนุนการวิเคราะหจัดเก็บและนําเสนอรายงานที่นําไปสูการมองเห็นภาพ ความสามารถ ความถนัด และบุคลิกภาพของผูเรียนทง้ั ตวั อันจะเปนประโยชนของแกการตัดสินใจ ในการวางเสนทางการศึกษาตอสู การประกอบอาชีพของผูเรียนเปนขอมูลประกอบการพิจารณา ของผูป กครองและผูท เ่ี กย่ี วของได อยางแมน ยาํ ไมเ กิดการหลงทางกบั ผูเรียน 6.3 ระบบหลกั สตู รและการสอนในศตวรรษที่ 21 จุดเนนŒ คอื 6.3.1 การสอนใหเกิดทักษะการเรียนในศตวรรษที่ 21 มุงเนน เชิงสหวิทยาการของ วิชาแกนหลัก โดยการสอนเปดโอกาสใหผูเรียนไดรวมมือกันคนควา หรือศึกษาส่ิงที่สนใจ และ ผูเรียนกับผูสอนจะตองรวมมือกันออกแบบกิจกรรมการเรียนรูอาจ เปนกลุมเล็กๆ หรือศึกษา เปนรายบคุ คลกไ็ ด เพ่ือใหเกิดการเชอื่ มโยงหลายรายวิชาเขาดวยกัน ไมใชแตดานเน้ือหาวิชาแตยัง 96 Thinking Skills For 21st Century Teachers

รวมถึงวิธีการสอนของผูสอนอีกดวย ถาผูสอนสอนแยกเปนรายวิชาจะทําใหการเรียนการสอน ไมต อเนอ่ื ง ลกั ษณะของหลักสูตรแบบสหวิทยาการจะตองจัดตารางเวลาใหมากพอแกการเรียนรู นั่นคือลดเวลาฟง บรรยายแตมาเพมิ่ กจิ กรรมการเรียนรูการศึกษาหาความรูตองเปนไปอยางอิสระ ภายใตการแนะนําของผูสอนการศึกษาเพื่อเสริมสรางนั้นผูสอนตองใชเวลาใหเหมาะสมเพื่อ เสรมิ สรา งรากฐานความรู ใหผูเรยี นโดยตองมีความตอบสนองความสนใจของผูเรียนที่ตางกัน ซ่ึงองคประกอบ เหลา น้ที ําใหผ สู อนคนพบความสามารถและความสนใจของผูเ รียนและเปดโอกาสใหผ เู รยี นไดพ ัฒนา ทักษะตางๆ ของตนใหกาวหนาตอไปหลักสูตรเชิงสหวิทยาการจะรวมเน้ือหาหลายวิชามาอยูใน หนวยการเรียนรูแบบบูรณาการและการทํา โครงงานจะจดั ตารางเรียนในคาบการจัดกิจกรรมการ เรียนรูแ ละเนอ้ื หาวิชาจะตองจัดใหเอ้ือตอการเรียนการสอนที่เก่ียวกับวิถีชีวิตประจําวันของผูเรียน มากย่งิ ขึ้น ผูเ รียนจะใชเ วลาเรยี นรูทกั ษะของวชิ าตา งๆ และใชเวลาประยุกตทักษะเหลาน้ันไปใชกับ กิจกรรมในชีวิตจริง ซึ่งหลักสูตรเชิงสหวิทยาการจะ แบงวิธีการสอนเปน 2 แบบ คือ การสอน ทางตรง (Direct Teaching) สําหรบั ทกั ษะพน้ื ฐานทีจ่ าํ เปน ของแตล ะวิชาหลกั โดยเฉพาะสาระเนื้อหา ท่ียุงยาก ซับซอน จะใชการเรียนรูในหองเรียนปกติ และการสอนทางออม (Indirect Teaching) สาํ หรับบทเรยี นท่ีผูเรียนนําทักษะพ้ืนฐานมาใชในการทํากิจกรรมท่ีตองใชความรูจากหลายๆ วิชา ตารางการเรียนรูจะจัดในหองเรียนรวมหรือลานกิจกรรมและสถานท่ีฝกทักษะประสบการณสวน บทบาทของผสู อนผูส อนควรพยายามใหผูเรียนเขารวมโครงการใหมากท่ีสุด ผูเรียนตองเรียนรูจาก กจิ กรรมและอุปกรณตา งๆ ที่จดั ใหการเรียนของผูเรียนตองใชวิธีหลากหลาย เชน การเรียนอยาง อิสระการเรียนรวมกันเปนกลุมๆ การเรียนรูจากวัสดุอุปกรณ และการเรียนรูจากประสบการณ รวมท้ังการเรยี นจากแบบเรยี นดว ย บทบาทของผสู อนในตารางคาบกิจกรรมตองไมนงั่ อยูเฉยๆ ตอง เดนิ ไปสงั เกตการทาํ งานของผูเรียนและรวมฟงการ อภิปรายของผูเรียนทุกกลุม ผูสอนตองเขาไป รวมกจิ กรรมกลุม ตามที่ผูเ รยี นรองขอวิธีการสอนแบบน้ี ผสู อนมบี ทบาทเปนผูแนะนํา ผูจัดการและ ผูอาํ นวยความสะดวกเทาน้ัน โดยโครงงานอาจ ตองการใชการสอนหลายรูปแบบเพื่อสนองความ ตองการหรือความสนใจของผเู รียนแตละคน ส่งิ สาํ คัญในการสอนเชงิ สหวทิ ยาการกค็ อื เปนการเนน ผูเรียนนสําคัญโดยผูสอนตองสนใจวาผูเรียนแสดงความเปนตัวของตนเอง และแสดงตอผูอ่ืน อยางไรบา ง รวมทั้ง ตอ งสนใจวา ผเู รยี นไดเ รียนรอู ะไรบาง สรางโอกาสท่ีจะประยกุ ตท ักษะเชิงบูรณาการ ขามสาระเนอื้ หาและสรางระบบการเรียนรทู เี่ นน สมรรถนะเปนฐานสรา งนวตั กรรมและวธิ กี ารเรยี นรู ในเชิงบูรณาการท่ีมีเทคโนโลยีเปนตัวเก้ือหนุน การเรียนรูแบบสืบคน และวิธีการเรียนจากการใช ปญหาเปน ฐานเพอ่ื การ สรางทกั ษะขน้ั สงู ทางการคิดแบบมีวิจารณญาณ 6.3.2 สรา งโอกาสที่จะประยุกตท กั ษะเชิงบูรณาการขามสาระเนอ้ื หา และสรางระบบ การเรียนรูท่ีเนนสมรรถนะเปนฐานการนําทักษะพ้ืนฐานที่จําเปนของแตละวิชาหลัก อันไดแก สาระความรูในศตวรรษท่ี 21 และสาระความรใู น 8 กลุมสาระการเรียนรู กระตุนใหผูเรียน Thinking Skills For 21st Century Teachers 97

สรา งทักษะการปฏบิ ัติในสภาพแวดลอมจรงิ เปนการนําไปสรู ะบบการเรียนรูที่เนนสมรรถนะเปนฐานที่ เนนความสามารถในการปฏิบตั ภิ ายใตเ งื่อนไขการใชเ ครื่องมือ วสั ดุ อุปกรณท่ีระบุไวใหไดมาตรฐาน ตามเกณฑการปฏิบัติและมีหลักฐานการปฏิบัติรวมไปถึงการประเมินผลและการตรวจสอบได สอดคลองกับการออกแบบกิจกรรมการเรียนรูจะมีการกําหนดเกณฑความสามารถท่ีผูเรียน พึงปฏบิ ตั ไิ ดต ามหลักสูตรท่ีเรยี ก วาเกณฑความสามารถจดั ทําขนึ้ เพ่ือความแนใจวา ผทู จี่ บการศกึ ษา ระดับหนึ่งๆ จะมีทกั ษะและความสามารถในดานตางๆ ตามที่ตองการ เปนหลักสูตรที่ไมไดมุงเรื่อง ความรูหรือ เน้ือหาวิชาท่ีอาจมีความเปลี่ยนแปลงไดตามกาลเวลา แตจะมุงพัฒนาในดานทักษะ ความสามารถ เจตคติและคานิยม อันจะมีประโยชนตอชีวิตประจําวัน และอนาคตของผูเรียน ในอนาคต หลักสูตรนี้มีโครงสรางแสดงใหเห็นถึงเกณฑความสามารถในดานตางๆ ท่ีตองการ ใหผเู รยี นปฏิบัติในแตละระดบั การศกึ ษาและในแตล ะระดับชั้นทักษะและความสามารถจะถูกกําหนด ใหมีความตอเนือ่ งกนั โดยใชท กั ษะและความสามารถทีม่ ใี นแตละระดับเปน ฐานสาํ หรบั เพ่ิมพูนทักษะ และความสามารถในระดบั ตอ ไป การจัดหลกั สตู รการเรียนการสอนในหลกั สตู รแบบฐานสมรรถนะ จึงมีกรอบมาตรฐานสมรรถนะ เปนตัวกําหนดความรู และ ทักษะที่คาดหวังวาผูเรียนจะสามารถ ปฏิบัติภาระงานและกิจกรรมตางๆ ไดเม่ือเรียนจบหลักสูตร และสามารถวัดและประเมินผลได ตามเกณฑการปฏบิ ตั ทิ กี่ าํ หนดองคป ระกอบของมาตรฐานสมรรถนะ 6.3.3 สรางนวตั กรรมและวธิ กี ารเรยี นรูใ นเชิงบูรณาการทีม่ เี ทคโนโลยเี ปนตัวเกื้อหนุน การเรียนรูแ บบสบื คน และวธิ กี ารเรียนจากการใชปญ หาเปน ฐาน เพอ่ื การสรางทักษะข้ันสูงทางการ คิด กระบวนการจัดการเรียนรูใ นศตวรรษท่ี 21 เนนไปทีก่ ารจดั การเรยี นรูโดยใ ชโ ครงงานเปนฐาน ที่ ใชพ ้ืนฐานการเรยี นรูโ ดยใชปญหาเปน ฐาน (Problem-based) ทใี่ ชป ญหาเปนตัวกระตุน ใหผูเรียนเกิด ความตอ งการทจ่ี ะใฝห าความรเู พือ่ แกป ญหาโดยเนนผูเรียนเปนผูตัดสินใจในส่ิงที่ตองการแสวงหา ความรแู ละรูจักการทาํ งาน รว มกันเปนทีมภายในกลุมผูเรียน โดยผูสอนมีสวนรวมนอยที่สุดซ่ึงการ เรยี นรูจ ากปญ หาอาจเปน สถานการณจริง 6.3.4 บรู ณาการแหลงเรยี นรูจากชมุ ชนเขามาใชในโรงเรียน นอกเหนอื จากแหลง เรียน รูท่เี ปนแหลง ขอมลู ขาวสาร สารสนเทศ และประสบการณท สี่ นบั สนุนสง เสรมิ ใหผ ูเรยี นใฝเรียน ใฝรู แสวงหาความรแู ละเรยี นรูด ว ยตนเองตามอธั ยาศยั อยางกวางขวางและตอเนื่อง เพื่อเสริมสรางให ผเู รียนเกิดกระบวนการเรียนรู และเปน บคุ คล แหงการเรียนรู หัวใจการจดั การเรยี นรโู ดยใชโครงงาน เปนฐาน จะใชแหลงเรียนรูท่ีเปนบริบทสภาพแวดลอมของชุมชน ถิ่นฐาน เปนสถานท่ีจัด ประสบการณใหกับผูเรียนใชสรางแรงบันดาลใจกระตุนคําถามอยากรู เนื่องจากเปนสภาพ และ สถานการณท่ีเกิดข้ึนจริง และผูเรียนรูจักคุนเคยวิธีการจัดแหลงเรียนรูในชุมชน ถ่ินฐาน ตองมี การจัดแบงพ้ืนท่ีการเรียนรูใหสอดคลองกับระดับของ การศึกษา และสอดคลองกับสาระเน้ือหา ในระดบั การเรียนรู 98 Thinking Skills For 21st Century Teachers

6.4 ระบบการพัฒนาทางวิชาชพี ในศตวรรษที่ 21 จุดเนนŒ คือ การจดั การเรยี นรูมงุ เนนเชิงสหวิทยาการของวชิ าแกนหลกั ไปสูกระบวนการปฏิบัติใน วถิ ชี ีวติ จริง โดยใชก ารจัดการเรยี นรูโดยใชโ ครงงานเปนฐาน คุณลกั ษณะอนั พึงประสงคข องผูสอนใน ศตวรรษที่ 21 จงึ ตองมคี วามรใู นเนื้อหาทสี่ อนอยา งลกึ ซึง้ มคี วามรูและเชี่ยวชาญในการสอนสามารถ พัฒนาหลักสูตรไดวางแผนการสอนและแบบเรียนที่เนนผูเรียนเปนสําคัญมีการคิดคนดําเนิน การสอนทผ่ี ูเ รียนทกุ คนสามารถเรยี นรูไดใหผูเรียนเรียนรูจากการสืบเสาะหาความรูชวยใหผูเรียน เขาใจธรรมชาติของวิทยาศาสตร คณิตศาสตรและเทคโนโลยีและเปดโอกาสใหผูเรียนไดพัฒนา เจตนคติ ทักษะตางๆ ท่ชี วยให ผูเรยี นมีการเรยี นรูท ีย่ ั่งยนื ซ่งึ ตอ งตระหนักและเนนทกั ษะและพัฒนา ผูสอนในเรอื่ งตอ ไปน้ี 6.4.1 สรางผูสอนใหเปนผูท่ีมีทักษะความรูความสามารถในเชิงบูรณาการการใช เครื่องมือและกําหนดยุทธศาสตรสูการปฏิบัติในชั้นเรียนและสรางใหผูสอนมีความสามารถใน การวเิ คราะหแ ละกาํ หนดกจิ กรรมการเรียนรูไ ดเ หมาะสม 6.4.2 สรางความสมบูรณแบบในมิติของการสอนดวยเทคนิควิธีการสอนท่ี หลากหลาย 6.4.3 สรางใหผูสอนเปนผูมีทักษะความรูความสามารถในเชิงลึกเกี่ยวกับ การแกปญ หา การคิดแบบวิจารณญาณ และทักษะดา นอน่ื ๆ ทสี่ ําคัญตอ วชิ าชีพ 6.4.4 สรางสมรรถนะทางวิชาชีพใหเกิดขึ้นกับผูสอนเพ่ือเปนตัวแบบ (Model) แหงการเรียนรูของชั้นเรียนที่จะนําไปสูการสรางทักษะการเรียนรูใหเกิดขึ้นกับผูเรียนไดอยางมี คุณภาพ 6.4.5 สรางใหผูสอนเปนผูท่ีมีความสามารถวิเคราะหผูเรียนไดท้ังรูปแบบการเรียน สติปญญา จดุ ออ น จุดแขง็ ในตัวผูเ รียนและสามารถวิจยั เชงิ คณุ ภาพที่มงุ ผลตอคณุ ภาพของผูเ รยี น 6.4.6 ชว ยใหผ สู อนไดเ กิดการพฒั นาความสามารถใหสูงขึ้น เพ่ือนําไปใชสําหรับการ กําหนดกลยุทธท างการสอน และจดั ประสบการณท างการเรยี นไดเ หมาะสมกบั บรบิ ททางการเรียนรู 6.4.7 สนับสนุนใหเกิดการประเมินผูเรียนอยางตอเน่ืองเพ่ือสรางทักษะและเกิด การพัฒนาการเรยี นรู 6.4.8 แบงปนความรูระหวางชุมชนทางการเรียนรูโดยใชชองทางหลากหลายใน การสือ่ สารใหเกิดขน้ึ 6.4.9 สรา งใหเกดิ ตวั แบบทีม่ กี ารพฒั นาทางวชิ าชพี ไดอ ยา งม่ันคงและยง่ั ยนื Thinking Skills For 21st Century Teachers 99

6.5 ระบบสภาพแวดลŒอมทางการเรยี นรูŒในศตวรรษท่ี 21 จุดเนนŒ คอื 6.5.1 สรา งสรรคแนวปฏบิ ตั ทิ างการเรยี น การรบั การสนบั สนนุ จากบคุ ลากรและ สภาพแวดลอ มทางกายภาพทเ่ี กอื้ หนุนเพือ่ ชว ยใหก ารเรยี นการสอนบรรลุผลสนับสนุนทางวิชาชีพแก ชมุ ชนท้ังในดา นการใหการศกึ ษาการมสี ว นรว มการแบง ปนสง่ิ ปฏิบัตทิ ่เี ปนเลิศระหวา งกันรวมท้ังการ บูรณาการหลอมรวมทกั ษะหลากหลายสูการปฏิบัติในชน้ั เรยี น 6.5.2 สรา งผเู รียนเกิดการเรียนรูจากส่ิงท่ีปฏิบัติจริงตามบริบท โดยเฉพาะการเรียน แบบโครงงาน 6.5.3 สรางโอกาสในการเขาถึงสื่อเทคโนโลยี เครอ่ื งมอื หรอื แหลงการเรยี นรูท ี่มี คณุ ภาพ 6.5.4 ออกแบบระบบการเรียนรูท เ่ี หมาะสมทง้ั การเรียนเปนกลุม หรอื การเรยี น รายบุคคล นาํ ไปสูก ารพัฒนาและขยายผลสูชมุ ชนท้งั ในรปู แบบการเผชิญหนา หรอื ระบบออนไลน กลาวโดยสรุประบบสนับสนุนการเรียนรู สําหรับศตวรรษที่ 21 ประกอบดวย ระบบ มาตรฐานการเรียนรูในศตวรรษท่ี 21 ระบบการประเมนิ ทกั ษะในศตวรรษท่ี 21 ระบบหลักสูตรและ การสอนในศตวรรษท่ี 21 ระบบการพัฒนาทางวิชาชีพในศตวรรษที่ 21 และ ระบบสภาพแวดลอม ทางการเรียนรูในศตวรรษท่ี 21 ซ่ึงทุกระบบมีความสําคัญตอการสนับสนุนผูเรียนในการจัดการ เรยี นรใู นศตวรรษท่ี 21 7. บทสรปุ แนวทางจัดการเรียนรูเพ่ือสงเสริมการคดิ ในศตวรรษที่ 21 ทุกคนตองตระหนักที่จะนําไปสู เหตุผลและประเด็นการการปรับเปลี่ยนบทบาทผูสอน วิธีการเรียนของผูเรียน การจัดหลักสูตร สถานศกึ ษาและพฒั นาแหลงเรยี นรู และบทบาทของชุมชน ทองถิ่น คือ โลกเทคโนโลยีโลกเศรษฐกิจ และการคา โลกาภวิ ัตนก บั เครอื ขาย สงิ่ แวดลอ มและพลังงาน ความเปนเมือง คนจะอายุยืนขึ้นและ การอยกู ับตนเอง ผสู อนควรมกี ารพฒั นา ดังนี้ 1. ทกั ษะในการตั้งคาํ ถาม 2. ทักษะการจดั การเรยี นรแู บบสืบเสาะ 3. ทักษะในการคัดเลือกความรู 4. ทักษะในการประเมินผลตามสภาพจริง 5. ทักษะการสอนคิด 6. ทักษะการบูรณาการการสอน 7. ทักษะในการประเมินผล 8. ควรมีจิตวิญญาณความเปนผูสอน พรอมทีจ่ ะเรยี นรูสงิ่ ใหมๆ 9. เปด ใจรับการเปลี่ยนแปลงเปนแบบอยางดานคุณธรรม และ 10. สามารถ เปน ท่ีปรึกษาทีด่ ใี หกบั ผูเ รียนได ระบบสนับสนุนการเรยี นรสู ําหรบั ศตวรรษที่ 21 ในการการออกแบบกจิ กรรมการเรยี นรูทใ่ี ห ผูเรียนสรางองคความรูดวยตนเอง โดยมีผูสอนเปนผูอํานวยความสะดวกชวยใหผูเรียนไดสืบคน 100 Thinking Skills For 21st Century Teachers