เศรษฐกิจพอเพียง

จดุ เริม่ ต้นแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพียง ผลจากการใช้แนวทางการพัฒนาประเทศไปสู่ความทันสมัย ได้ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงแก่ สังคมไทยอยา่ งมากในทกุ ด้าน ไม่วา่ จะเปน็ ดา้ นเศรษฐกิจ การเมือง วัฒนธรรม สังคมและส่ิงแวดล้อม อีกทั้งกระบวนการของความเปลี่ยนแปลงมีความสลับซับซ้อนจนยากที่จะอธิบายใน เชิงสาเหตุและ ผลลัพธ์ได้ เพราะการเปล่ียนแปลงทั้งหมดต่างเป็นปัจจัยเช่ือมโยงซึ่งกันและกัน สาหรับผลของการ พฒั นาในด้านบวกนนั้ ได้แก่ การเพิม่ ขนึ้ ของอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ความเจริญทางวัตถุ และสาธารณูปโภคต่างๆ ระบบสื่อสารท่ีทันสมัย หรือการขยายปริมาณและกระจายการศึกษาอย่าง ท่ัวถึงมากขึ้น แต่ผลด้านบวกเหล่าน้ีส่วนใหญ่กระจายไปถึงคนในชนบท หรือผู้ด้อยโอกาสในสังคม นอ้ ย แตว่ า่ กระบวนการเปลยี่ นแปลงของสังคมได้เกิดผลลบติดตามมาด้วย เช่น การขยายตัวของรัฐ เข้าไปในชนบท ได้ส่งผลให้ชนบทเกิดความอ่อนแอในหลายด้าน ทั้งการต้องพึ่งพิงตลาดและพ่อค้า คนกลางในการส่ังสินค้าทุน ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ ระบบความสัมพันธ์แบบเครือ ญาติ และการรวมกลุ่มกันตามประเพณีเพ่ือการจัดการทรัพยากรที่เคยมีอยู่แต่เดิมแตก สลายลง ภูมิ ความร้ทู เ่ี คยใช้แก้ปัญหาและส่ังสมปรับเปล่ียนกันมาถูกลืมเลือนและเร่ิม สูญหายไป สิ่งสาคัญ ก็คือ ความพอเพียงในการดารงชีวิต ซึ่งเป็นเงื่อนไขพื้นฐานท่ีทาให้คนไทยสามารถพึ่งตนเอง และดาเนิน ชีวิตไปได้อย่างมีศักดิ์ศรีภายใต้อานาจและความมีอิสระในการกาหนด ชะตาชีวิตของตนเอง ความสามารถในการควบคุมและจัดการเพ่ือให้ตนเองได้รับการสนองตอบต่อความต้อง การต่างๆ รวมท้งั ความสามารถในการจัดการปญั หาต่างๆ ได้ดว้ ยตนเอง ซึ่งท้ังหมดน้ีถือว่าเป็นศักยภาพพื้นฐาน ที่คนไทยและสังคมไทยเคยมีอยู่แต่ เดิม ต้องถูกกระทบกระเทือน ซึ่งวิกฤตเศรษฐกิจจากปัญหาฟอง สบแู่ ละปัญหาความอ่อนแอของชนบท รวมทั้งปัญหาอ่ืนๆ ที่เกิดข้ึน ล้วนแต่เป็นข้อพิสูจน์และยืนยัน ปรากฏการณน์ ไ้ี ด้เป็นอยา่ งดี

พระราชดาริวา่ ดว้ ยเศรษฐกิจพอเพียง “...การพัฒนาประเทศจาเป็นต้องทาตามลาดบั ข้ัน ต้องสรา้ งพ้ืนฐานคือ ความพอมี พอกิน พอใชข้ องประชาชน สว่ นใหญ่เบอื้ งตน้ ก่อน โดยใช้วิธกี ารและอปุ กรณ์ทป่ี ระหยัดแต่ถูกต้องตามหลักวชิ าการ เมื่อได้พ้นื ฐานความมนั่ คงพร้อม พอสมควร และปฏิบตั ิได้แล้ว จงึ ค่อยสรา้ งค่อยเสริมความเจริญ และฐานะทางเศรษฐกิจขั้นทสี่ ูงข้ึนโดยลาดับต่อไป...” (๑๘ กรกฎาคม ๒๕๑๗) “เศรษฐกิจพอเพยี ง” เป็นแนวพระราชดาริในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั ที่พระราชทานมานานกว่า ๓๐ ปี เปน็ แนวคิดที่ตั้งอยบู่ นรากฐานของวฒั นธรรมไทย เป็นแนวทางการพฒั นาท่ีตั้งบนพนื้ ฐานของทางสายกลาง และความ ไมป่ ระมาท คานงึ ถงึ ความพอประมาณ ความมเี หตผุ ล การสร้างภูมิคุม้ กันในตวั เอง ตลอดจนใช้ความรแู้ ละคณุ ธรรม เป็นพ้ืนฐานในการดารงชวี ิต ทส่ี าคัญจะต้องมี “สติ ปญั ญา และความเพยี ร” ซงึ่ จะนาไปสู่ “ความสขุ ” ในการดาเนิน ชวี ิตอยา่ งแทจ้ รงิ “...คนอื่นจะว่าอยา่ งไรกช็ ่างเขา จะวา่ เมืองไทยล้าสมยั วา่ เมืองไทยเชย ว่าเมอื งไทยไม่มีสิ่งทสี่ มัยใหม่ แตเ่ ราอยู่ พอมพี อกนิ และขอให้ทุกคนมีความปรารถนาที่จะให้เมืองไทย พออยู่พอกนิ มีความสงบ และทางานต้งั จติ อธษิ ฐานตง้ั ปณธิ าน ในทางนท้ี ่ีจะใหเ้ มอื งไทยอยู่แบบพออยพู่ อกนิ ไมใ่ ช่วา่ จะรุ่งเรืองอย่างยอด แต่ว่ามคี วามพออย่พู อกิน มคี วาม สงบ เปรยี บเทยี บกบั ประเทศอื่นๆ ถา้ เรารักษาความพออยู่พอกนิ น้ไี ด้ เรากจ็ ะยอดย่ิงยวดได้...” (๔ ธันวาคม ๒๕๑๗) พระบรมราโชวาทน้ี ทรงเห็นว่าแนวทางการพัฒนาทเี่ นน้ การขยายตวั ทางเศรษฐกิจของประเทศเป็นหลกั แต่ เพียงอย่าง เดยี วอาจจะเกดิ ปญั หาได้ จึงทรงเน้นการมีพอกินพอใชข้ องประชาชนสว่ นใหญใ่ นเบอ้ื งต้นก่อน เม่ือมีพื้นฐานความม่นั คง พรอ้ มพอสมควรแล้ว จงึ สรา้ งความเจรญิ และฐานะทางเศรษฐกจิ ให้สงู ขน้ึ ซ่งึ หมายถึง แทนทีจ่ ะเน้นการขยายตวั ของ ภาคอุตสาหกรรมนาการพัฒนาประเทศ ควรทจ่ี ะสร้างความมั่นคงทางเศรษฐกจิ พืน้ ฐานก่อน น่ันคอื ทาให้ประชาชนใน ชนบทส่วนใหญ่พอมพี อกนิ กอ่ น เป็นแนวทางการพัฒนาทเี่ น้นการกระจายรายได้ เพือ่ สร้างพื้นฐานและความมัน่ คงทาง เศรษฐกิจโดยรวมของประเทศ กอ่ นเนน้ การพัฒนาในระดับสูงข้นึ ไป

ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง เศรษฐกิจพอเพียง เป็นปรัชญาชี้ถึงแนวการดารงอยู่และปฏิบัติตนของประชาชนในทุกระดับ ต้ังแต่ระดับครอบครัว ระดับชุมชน จนถึงระดับรัฐ ทั้งในการพัฒนาและบริหารประเทศให้ดาเนินไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนา เศรษฐกิจ เพื่อให้ก้าวทนั ตอ่ โลกยุคโลกาภิวัตน์ ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงความ จาเปน็ ทจ่ี ะตอ้ งมีระบบภูมิคุ้มกันในตัวท่ีดีพอสมควร ต่อการกระทบใดๆ อันเกิดจากการเปล่ียนแปลงทั้งภายในภายนอก ทัง้ น้ี จะต้องอาศัยความรอบรู้ ความรอบคอบ และความระมัดระวังอย่างยง่ิ ในการนาวชิ าการต่างๆ มาใช้ในการวางแผน และการดาเนินการ ทุกข้ันตอน และขณะเดียวกัน จะต้องเสริมสร้างพ้ืนฐานจิตใจของคนในชาติ โดยเฉพาะเจ้าหน้าที่ ของรัฐ นกั ทฤษฎี และนักธุรกิจในทุกระดับ ให้มีสานึกในคุณธรรม ความซื่อสัตย์สุจริต และให้มีความรอบรู้ที่เหมาะสม ดาเนินชีวิตด้วยความอดทน ความเพียร มีสติ ปัญญา และความรอบคอบ เพ่ือให้สมดุลและพร้อมต่อการรองรับการ เปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็วและกวา้ งขวาง ทั้งด้านวัตถุ สังคม สงิ่ แวดล้อม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเ้ ปน็ อย่างดี ความหมายของเศรษฐกิจพอเพยี ง จงึ ประกอบดว้ ยคณุ สมบตั ิ ดังนี้ ๑. ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีท่ีไม่น้อยเกินไปและไม่มากเกินไป โดยไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อ่ืน เชน่ การผลิตและการบริโภคท่ีอยู่ในระดบั พอประมาณ ๒. ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับความพอเพียงนั้น จะต้องเป็นไปอย่างมีเหตุผล โดย พจิ ารณาจากเหตปุ จั จยั ท่ีเกย่ี วข้อง ตลอดจนคานึงถึงผลท่ีคาดว่าจะเกดิ ขึ้นจากการกระทานน้ั ๆ อย่างรอบคอบ ๓. ภูมิคุ้มกัน หมายถึง การเตรียมตัวให้พร้อมรับผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงด้านต่างๆ ที่จะเกิดขึ้น โดย คานงึ ถึงความเป็นไปได้ของสถานการณ์ต่างๆ ท่ีคาดว่าจะเกิดข้นึ ในอนาคต โดยมี เงือ่ นไข ของการตัดสินใจและดาเนนิ กิจกรรมต่างๆ ให้อยใู่ นระดบั พอเพียง ๒ ประการ ดังน้ี ๑. เงือ่ นไขความรู้ ประกอบดว้ ย ความรอบรูเ้ กีย่ วกบั วิชาการต่างๆ ท่ีเก่ียวข้องรอบด้าน ความรอบคอบที่จะนา ความรู้เหล่านัน้ มาพจิ ารณาใหเ้ ช่อื มโยงกนั เพื่อประกอบการวางแผนและความระมัดระวังในการปฏิบัติ ๒. เงื่อนไขคุณธรรม ทจี่ ะตอ้ งเสริมสรา้ ง ประกอบด้วย มีความตระหนักใน คุณธรรม มีความซ่ือสัตย์สุจริตและ มคี วามอดทน มคี วามเพยี ร ใชส้ ตปิ ญั ญาในการดาเนินชวี ิต

ประเทศไทยกบั เศรษฐกิจพอเพียง เศรษฐกิจพอเพียง มงุ่ เนน้ ใหผ้ ผู้ ลิต หรอื ผู้บรโิ ภค พยายามเริ่มตน้ ผลิต หรือบรโิ ภคภายใต้ ขอบเขต ข้อจากัดของรายได้ หรือทรัพยากรท่ีมีอยู่ไปก่อน ซ่ึงก็คือ หลักในการลดการพ่ึงพา เพิ่มขีดความสามารถในการควบคุมการผลิตได้ด้วยตนเอง และลดภาวะการเสี่ยงจากการไม่ สามารถควบคุมระบบตลาดได้อย่างมีประสิทธิภาพ เศรษฐกิจพอเพียงมิใช่หมายความถึง การ กระเบียดกระเสียนจนเกินสมควร หากแต่อาจฟุ่มเฟือยได้เป็นคร้ังคราวตามอัตภาพ แต่คนส่วน ใหญ่ของประเทศ มักใชจ้ า่ ยเกินตัว เกินฐานะทีห่ ามาได้ เศรษฐกจิ พอเพยี ง สามารถนาไปส่เู ป้าหมายของการสร้างความม่ันคงในทางเศรษฐกิจได้ เช่น โดยพื้นฐานแล้ว ประเทศไทยเปน็ ประเทศเกษตรกรรม เศรษฐกิจของประเทศจึงควรเน้นท่ี เศรษฐกิจการเกษตร เน้นความมั่นคงทางอาหาร เป็นการสร้างความม่ันคงให้เป็นระบบ เศรษฐกิจในระดับหนึ่ง จึงเป็นระบบเศรษฐกิจที่ช่วยลดความเส่ียง หรือความไม่ม่ันคงทาง เศรษฐกิจในระยะยาวได้ เศรษฐกจิ พอเพยี ง สามารถประยุกตใ์ ช้ได้ในทกุ ระดับ ทกุ สาขา ทุกภาคของเศรษฐกิจ ไม่ จาเป็นจะต้องจากัดเฉพาะแต่ภาคการเกษตร หรือภาคชนบท แม้แต่ภาคการเงิน ภาค อสังหาริมทรัพย์ และการค้าการลงทุนระหว่างประเทศโดยมหี ลกั การท่ีคล้ายคลงึ กนั คอื เนน้ การเลือกปฏบิ ตั ิอย่างพอประมาณ มเี หตมุ ผี ล และสร้างภูมิคมุ้ กนั ใหแ้ กต่ นเองและสังคม

การดาเนินชวี ติ ตามแนวพระราชดารพิ อเพยี ง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเข้าใจถึงสภาพสังคมไทย ดังน้ัน เมื่อได้พระราชทาน แนวพระราชดาริ หรือพระบรมราโชวาทในด้านต่างๆ จะทรงคานึงถึงวิถีชีวิต สภาพสังคมของ ประชาชนด้วย เพ่ือไม่ให้เกิดความขัดแย้งทางความคิด ที่อาจนาไปสู่ความขัดแย้งในทางปฏิบัติ ได้ แนวพระราชดาริในการดาเนนิ ชีวิตแบบพอเพียง ๑. ยดึ ความประหยัด ตดั ทอนคา่ ใช้จา่ ยในทกุ ดา้ น ลดละความฟมุ่ เฟอื ยในการใชช้ วี ิต ๒. ยดึ ถือการประกอบอาชีพดว้ ยความถูกต้อง ซอื่ สตั ยส์ ุจริต ๓. ละเลกิ การแกง่ แยง่ ผลประโยชน์และแข่งขนั กันในทางการค้าแบบตอ่ สกู้ ันอยา่ งรนุ แรง ๔. ไมห่ ยดุ นิง่ ทจี่ ะหาทางให้ชีวิตหลดุ พน้ จากความทกุ ข์ยาก ดว้ ยการขวนขวายใฝ่หา ความรู้ใหม้ รี ายไดเ้ พมิ่ พนู ข้นึ จนถึงขน้ั พอเพยี งเปน็ เป้าหมายสาคญั ๕. ปฏิบัตติ นในแนวทางที่ดี ลดละสงิ่ ช่ัว ประพฤตติ นตามหลักศาสนา