nutrition in pregnancy 3.1

Somdech Phra Debaratana Medical Center โภชนาการในหญิงตง้ั ครรภ์Nuttapimon Bhirommuang

SDMC ปญั หาทางโภชนาการจากขอ้ สรปุ ขององคก์ รอนามยั โลก ปี 25551. ภาวะเต้ยี และแคระแกรน็ ในเดก็ เลก็ (Stunting)2. ภาวะโลหติ จางในสตรวี ยั เจรญิ พนั ธุ์ (Anemia in a women of reproductive age)3. ทารกแรกเกดิ น้าหนกั ตวั นอ้ ย (Low birth weight)4. ภาวะน้าหนกั เกนิ ในเด็ก(Childhood overweight)5. การเล้ยี งลูกดว้ ยนมแม่ (Breastfeeding)6. ภาวะซูบผอมในเด็ก (Childhood wasting) Somdech Phra Debaratana Medical Center

ความสาคญั ของโภชนาการ 1 ต่อการตง้ั ครรภ์Outline 2 แนวทางการบรโิ ภคอาหารเพ่อื สง่ เสรมิ ภาวะโภชนาการขณะตง้ั ครรภ์ 3 โภชนาการเพ่อื ป้ องกนั โรคภมู แิ พ้ ในเด็ก Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC ความสาคญั ของ โภชนาการ ต่อการตง้ั ครรภ์ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC โภชนาการ ของหญงิ ก่อนตง้ั ครรภ์ ขณะตง้ั ครรภ์ และหลงั คลอด มคี วามสาคญั ตอ่มารดาและทารก โดยเฉพาะขณะตง้ั ครรภเ์ ป็นปจั จยั ท่สี าคญั ต่อการพฒั นาการของทารกในครรภท์ ง้ั ทางรา่ งกายและสตปิ ญั ญา การขาดสารอาหารบางอยา่ ง หรอื การไดร้ บัสารบางอย่างอาจทาใหเ้ กดิ ความพกิ ารแตก่ าเนิดในทารกตง้ั แตใ่ นครรภ์ หรอื อาจแสดงหลงัคลอด หรอื ในวยั ผูใ้ หญ่ โภชนาการในช่วงแรกของชีวติ : เรอ่ื งสาคญั ท่ถี กู หลงลมื และละเลย เครอื ข่ายโภชนาการช่วงแรกของชีวติ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC น้าหนกั ตวั ขณะตง้ั ครรภ์ : เพม่ิ เท่าไหร่ดี ? Somdech Phra Debaratana Medical Center

BMI Chart 2.00 1.90Height (m) 1.80 Underweight 1.70 Overweight Obese 1.60 Healthy Clinically weight Obese 1.50 1.40 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 115 120 125 130 Weight (kg)

SDMC ดชั นีมวลกาย (BMI) = น้าหนักกอ่ นตง้ั ครรภ์ (กโิ ลกรมั ) สว่ นสูงเป็นเมตร² Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC น้าหนกั ของหญิงตง้ั ครรภท์ ่เี ปล่ยี นแปลง ประกอบดว้ ยสว่ นประกอบหลกั ดงั น้ีทารก 3.2-3.6 กโิ ลกรมัไขมนั สะสม 2.7-3.6 กโิ ลกรมัปรมิ าณเลอื ดท่เี พม่ิ ข้ึน 1.4-1.8 กโิ ลกรมัน้าครา่ 0.9 กโิ ลกรมัเตา้ นมท่ขี ยายขนาดข้ึน 0.45-1.4 กโิ ลกรมัขนาดมดลูกท่ใี หญ่ข้ึน 0.9 กโิ ลกรมั รวม 10.25-12.9รก 0.7 กโิ ลกรมั กโิ ลกรมัรองศาสตรจารยแ์ พทยห์ ญงิ จรนิ ทรท์ พิ ย์ สมประสงค์ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC การบรโิ ภคอาหารของหญงิ ตง้ั ครรภท์ ่ดี อ้ ยคณุ ภาพไดร้ บั สารอาหารไม่ครบถว้ นตอ่ความตอ้ งการสาหรบั การเจรญิ เตบิ โตของทารกในครรภจ์ ะสง่ ผลใหท้ ารกแรกเกดิ มีน้าหนกันอ้ ยความเสย่ี งต่อการคลอดกอ่ นกาหนดหรอื มนี ้าหนกั แรกเกดิ ตา่ ในขณะท่หี ญงิ ตง้ั ครรภท์ ่ีไดร้ บั พลงั งานมากเกนิ ไป จะมผี ลทาใหท้ ารกมีน้าหนกั มากเกนิ ไป มีความเสย่ี งท่จี ะเป็นเด็กอว้ น และแม่มคี วามเสย่ี งภาวะอว้ นหลงั คลอด และเสย่ี งตอ่ ภาวะแทรกซอ้ นในอนาคต เช่นโรคเบาหวาน ความดนั โลหติ สูง เป็นตน้พลงั งานจากอาหารท่เี หมาะสมจะเป็ นสง่ิ ท่ที าใหห้ ญงิ ตง้ั ครรภม์ ีน้าหนกั เพ่มิ ข้ึนอยา่ งเหมาะสม ซ่ึงสง่ ผลดีทง้ั แม่และลกู โดยการประเมนิ น้าหนกั ท่ีควรเพ่มิ ข้ึนอย่างเหมาะสมน้นั ตง้ั ตน้ จากการคานวณดชั นีมวลกาย ของน้าหนกั กอ่ นตง้ั ครรภ์รองศาสตรจารยแ์ พทยห์ ญิงจรนิ ทรท์ พิ ย์ สมประสงค์ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC แนวทางการบรโิ ภคอาหาร เพอ่ื สง่ เสรมิ ภาวะโภชนาการ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC ความตอ้ งการพลงั งานในแต่ละช่วงอายคุ รรภ์ อายคุ รรภ์ น้าหนกั ท่เี พม่ิ ความตอ้ งการพลงั านท่ี เพม่ิ จากปกติไตรมาสแรกไตรมาสท่ี 2-3 < 2 กโิ ลกรมั 150-200 กโิ ลแคลอร่ี 1.4-1.8 กโิ ลกรมั /เดอื น 300 กโิ ลแคลอร่ี จนถงึ คลอด Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMCสารอาหารสาคญั ท่มี ผี ลต่อการเจรญิ เติบโตและ การพฒั นาการของสมองของทารก Somdech Phra Debaratana Medical Center

SอาหารทD่ีควรMC โปรตีน มมี ากในเน้ือสตั วถ์ วั่ เมลด็ แหง้ ผลติ ภณั ฑน์ มและไข่ ถา้ ขาดจะรบั ประทาน ทาให้ การเจรญิ เตบิ โต ของทารกไม่เป็นปกติ การพฒั นาสมองไม่ สมบูรณ์ แรธ่ าตเุ หลก็ มีมากในเลอื ด ตบั เน้ือสตั ว์ ไข่ ถา้ ขาดทาให้ แม่เป็น โลหติ จางมีผลกระทบตอ่ การพฒั นาสมองของทารก ไอโอดีน มีมากในอาหารทะเล เกลอื เสรมิ ไอโอดนี ถา้ แม่ขาดจะทาให้ การพฒั นาสมองทารก ผดิ ปกตทิ ารกเกดิ มาเเป็นโรคเออ๋ เป็นใบ้ หูหนวก การทางานของกลา้ มเน้ือไม่ประสานกนั วิตามินโฟเลท มีมากในตบั และผกั ใบเขียว เช่น กยุ่ ช่าย หน่อไมฝ้ รงั่ หญงิ ตง้ั ครรภต์ อ้ งการ โฟเลทเพอ่ื การเสรมิ สรา้ งสมองของทารก หนา้ ท่ี สาคญั ในการสรา้ ง DNA และเซลลต์ ่างๆโดยเฉพาะ ระยะครรภช์ ่วง เดือนแรก แคลเซียมสรา้ งความเจรญิ เตบิ โตและการพฒั นาการสรา้ งกระดูกใน ครรภม์ ารดา อาหารท่มี ี แคลเซยี มมาก ไดแ้ ก่ นมและผลติ ภณั ฑจ์ ากนม ปลาเลก็ ปลานอ้ ย Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC สรุปแนวทางการบรโิ ภคอาหาร เพอ่ื สง่ เสรมิ ภาวะโภชนาการะตง้ั ครรภ์ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC Somdech Phra Debaratana Medical Center

คาแนะนาเพม่ิ เติมในการรบั ประทานอาหารSDMC เพอ่ื สง่ เสรมิ การดูดซึมธาตเุ หลก็ ธาตเุ หลก็ ในอาหารท่มี าจากสตั ว์ เช่น เลอื ด เน้ือสตั วส์ แี ดง รา่ งกายจะสามารถ ดูดซมึ ไดโ้ ดยตรง แหลง่ ธาตเุ หลก็ ในอาหารจากพชื ไข่แดง นม จะตอ้ งมีกระบวนการท่เี ปล่ียน รูปแบบในการดูดซึมท่ลี าไส้ หลกี เลย่ี งการรบั ประทานกลมุ่ อาหารท่มี สี ารขดั ขวางการดูดซึมธาตเุ หล็ก ชา กาแฟ อาหารท่มี ีแคลเซ่ยี มสูง กลมุ่ อาหารท่มี ีสาร phytate และ polyphenols ในปรมิ าณสูง เช่น ขา้ วไม่ขดั สี ถวั่ เมลด็ แหง้ ถวั่ เหลอื ง ขม้นิ ยาบางชนิด เช่น antacid พรอ้ มกนั ตวั สง่ เสรมิ การดูดซึม เช่น วติ ามนิ ซี Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC อาหารท่ไี ม่ควรรบั ประทาน Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC ชาและกาแฟ ท่มี คี าเฟอนี เคร่อื งด่มื แอลกอฮอล์อาหารท่มี ีไขมนั สูง อาหารรสจดัอาหารใสผ่ งชูรส อาหารใสส่ ฉี ูดฉาด เน้ือสตั วดบิ /ปรุงไม่สกุ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC Caffeineมกี ารศึกษาท่พี บว่าคาเฟอนี มีผลเสยี ต่อการตง้ั ครรภ์ โดยอาจจะกอ่ ใหเ้ กดิ การแทง้ บตุ ร การคลอดกอ่ นกาหนด และการรบกวนตอ่ การเจรญิ ของทารก อย่างไรกต็ ามเป็นการยากท่จี ะวดั ปรมิ าณคาเฟอนี ท่มี ีอยู่ในเคร่อื งด่ืมแต่ละแกว้ ได้ แตป่ รมิ าณของคาเฟอนี ท่ไี ดร้ บั ในแตล่ ะวนั น้นั ไม่ควรเกนิ 200 – 300 mgเพ่อื ลดความเสย่ี งดงั กลา่ วArtificial sweetenersไม่ไดม้ ีหลกั ฐานท่ชี ดั เจนวา่ สารใหค้ วามหวานแทนน้าตาลชนิดต่าง ๆ อนั ไดแ้ ก่ aspartame , sucralose ,saccharin , acesulfame , potassium หรอื stevioside น้นั เพม่ิ ความเสย่ี งในการเกดิ ความพกิ ารของทารก แตส่ าหรบั saccharin น้ันถกู ขบั ออกไดช้ า้ ในทารก ดงั น้ันจงึ มผี ูเ้ ช่ียวชาญบางรายท่แี นะนาให้หลกี เล่ยี งการใช้ saccharin ในระหว่างตง้ั ครรภ์ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMCโภชนาการเพอ่ื ป้ องกนั โรคภมู ิแพใ้ นเด็ก Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC ใครคอื เด็กกลมุ่ ท่มี ีโอกาสเสย่ี งสูงในเกดิ ภมู ิแพ้1. เดก็ ท่คี ลอดกอ่ นกาหนด2. เดก็ ท่คี ลอดโดยการผ่าคลอด เสย่ี งในการเป็นภมู แิ พม้ ากกวา่ เดก็ ท่คี ลอดแบบธรรมชาติประมาณ 3 เท่า การคลอดแบบธรรมชาติ เม่อื เด็กผ่านช่องคลอดกจ็ ะไดส้ มั ผสั กบั แบคทีเรยี ท่ดี ี หรอื จุลนิ ทรยี ส์ ขุ ภาพภายในบรเิ วณช่องคลอด ซ่ึงจะไปเป็นเช้ือบกุ เบกิ เขา้ ไปอยูใ่ นลาไสข้ องเด็กทารก (Early Colonization) และเตบิ โตเพม่ิ จานวนอยู่ในลาไส้ ซ่ึงถา้ มอี ยูม่ ากระบบภมู ติ า้ นทานของเดก็ กจ็ ะดีและกลายเป็ นเด็กท่มี ีสขุ ภาพแข็งแรง3. การถา่ ยทอดทางพนั ธุกรรม ทารกท่พี อ่ แม่ไม่เป็นโรคภมู แิ พเ้ ลย ลูกก็มโี อกาสเป็นโรคภมู ิแพไ้ ดถ้ งึ รอ้ ยละ15 หากพอ่ หรอื แม่ฝ่ ายใดฝ่ ายหน่ึงเป็ นโรคภมู ิแพ้ ลกู ท่ีเกดิ มาจะมโี อกาสเป็ นโรคภมู ิแพไ้ ดถ้ งึ รอ้ ยละ 40 แตถ่ า้ ทง้ั พอ่ และแม่เป็นโรคภมู ิแพ้ โอกาสท่ลี ูกจะเป็นโรคภมู ิแพจ้ ะมีมากถงึ รอ้ ยละ 704. สง่ิ แวดลอ้ ม ลกั ษณะการแพท้ ่พี บไดโ้ ดยทวั่ ไป ไดแ้ ก่ การแพอ้ าหาร เช่น อาหารทะเล นมววั ไข่ แป้ งสาลี ถวั่ ลสิ ง อากาศ และยาปฏชิ ีวนะ เป็นตน้ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC ป้ องกนั ลูกแพ้ คณุ พอ่ คณุ แม่ช่วยได้แมพ้ นั ธุกรรมจะเป็นสง่ิ ท่คี วบคมุ และหลกี เล่ยี งไม่ได้ แต่สง่ิ ท่คี ณุ พอ่ คณุ แม่สามารถควบคุมไดค้ ือสง่ิ แวดลอ้ ม โดยสามารถช่วยใหล้ กู มีสง่ิ แวดลอ้ มท่ีดีตง้ั แตอ่ ยู่ในทอ้ งคณุ แม่ เม่ือคณุ แม่ตง้ั ครรภ์คณุ แม่ตง้ั ครรภต์ อ้ งดูแลรกั ษาสขุ ภาพตวั เอง กนิ อาหารท่มี ปี ระโยชน์ ระมดั ระวงั อยา่ กนิ อาหารท่ที าให้เกดิ การแพไ้ ดง้ า่ ยมากเกนิ ไป เช่น อาหารทะเล ไข่ ถวั่ ลสิ ง นมววั ช็อกโกแลต ผลติ ภณั ฑจ์ ากนม แป้ งสาลี เพราะอาจจะทาใหล้ ูกไดส้ มั ผสั กบั สง่ิ กอ่ ภมู ิแพเ้ หลา่ น้ีเรว็ เกนิ ไป เม่ือลกู นอ้ ยถอื กาเนิดมาเม่ือลกู เกดิ มาควรเนน้ ใหล้ กู ไดร้ บั นมแม่เพยี งอยา่ งเดียวอย่างนอ้ ยช่วง 6 เดือนแรก และควรพยายามหลกี เล่ยี งนมววั ใหน้ านท่สี ุด ควรใหล้ ูกอยู่ในสง่ิ แวดลอ้ มท่สี ะอาด มฝี ่ นุ และมลพษิ ใหน้ อ้ ยท่ีสดุ คณุพอ่ คณุ แม่รวมถงึ คนใกลช้ ิดตอ้ งงดสูบบหุ ร่ไี ม่ว่าจะนอกบา้ นหรอื ในบา้ นกต็ าม นพ.กลั ย์ กาลวนั ตวานิช กมุ ารแพทยผ์ ูเ้ ช่ียวชาญดา้ นโรคระบบทางเดนิ หายใจและโรคภมู ิแพ้ ศูนยก์ มุ ารเวช โรงพยาบาลบารุงราษฏร์ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC ขอ้ สรุปในการรบั ประทานอาหารเพอ่ื ป้ องกนั โรคภมู แิ พ้ไม่ควรด่ืมนมววั หรนื มถวั่ เหลอื งเพม่ิ ข้ึนมากกว่าปกตใิ นช่วงตง้ั ครรภห์ รอื ช่วงใหน้ มการด่มื นมถวั่ เหลอื ง หรอื นมแพะ ไม่สามารถป้ องกนั การเกดิ โรคภมู แิ พไ้ ด้ไม่แนะนาใหง้ ดอาหารใดๆ ท่อี าจจะกระตนุ้ ใหเ้ กดิ ภมู ิแพใ้ นช่วงตง้ั ครรภแ์ ละใหน้ มบตุ ร เช่น นมววั หรอื นมถวั่ เหลอื ง รบั ประทานอาหารใหส้ มดลุ ทง้ั 5 หมู่สามารถเสรมิ การรบั ประทานแคลเซยี มชนิดเม็ดในแม่แทนการด่ืมนมววั รศ.พญ.จรงุ จติ ร์ งามไพบูลย์ Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC ขอ้ สรุปในการรบั ประทานอาหารเพ่อื ป้ องกนั โรคภมู แิ พ(้ ต่อ)ใหด้ ่มื นมแม่อย่างดยี ว หลกี เลย่ี งอาหารเสรมิ โดยเฉพาะอย่างย่งิ ไข่แดงในช่วง 6 เดอื น แรกกรณีท่แี ม่ไม่สามารถใหน้ มไดน้ านถงึ 6 เดือน อาจเลอื กนมสูตรพเิ ศษท่ยี อ่ ยสลาย โปรตนี นมววั แลว้ (HA)อาหารทะเลควรเร่มิ เม่ืออายหุ ลงั 1 ปี รศ.พญ.จรงุ จติ ร์ งามไพบูลย์ ภาควชิ ากมุ ารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC สรุป สง่ิ สาคญั ในการท่จี ะมีสขุ ภาพขณะตง้ั ครรภท์ ่ดี นี ้นั ข้ึนอยู่กบั การควบคมุ น้าหนกั ใหเ้ พม่ิ อย่างเหมาะสม การทากจิ วตั รประจาวนั ท่เี หมาะสม รบั ประทานอาหาร ปรมิ าณท่พี อเหมาะ มวี ติ ามินและเกลอื แรท่ ่เี พยี งพอ รวมทง้ั การหลกี เล่ยี งสารท่เี ป็น อนั ตราย เช่น สรุ า บหุ ร่ี 4 ควร รบั ประทานอาหารใหค้ รบ 5 หมู่ ในปรมิ าณท่เี หมาะสมทาใหไ้ ดร้ บั สารอาหารเพยี งพอสาหรบั การเตบิ โตของลูกในครรภ์ โดยไม่จาเป็นตอ้ งทานอาหารเสรมิ สว่ นวติ ามนิ และแร่ธาตทุ ่จี าเป็นตอ้ งเสรมิเน่ืองจากไดร้ บั จากอาหารไม่เพยี งพอคอื ไอโอดนี ธาตุเหลก็และโฟเลต Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC สนบั สนุนโดยสมาคมเวชศาสตรม์ ารดาและทารกในครรภ์ และ ชมรมพฒั นาการและพฤตกิ รรมเด็กแหง่ ประเทศไทย เน้ือหาประกอบ 2 สว่ น สาหรบั คณุ แม่เร่มิ ตง้ั ครรภไ์ ปจนถงึ คลอด และการดูแลลกู จนถงึ อายุ 3 ปี Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC E-bookEmail:[email protected] Somdech Phra Debaratana Medical Center

SDMC Somdech Phra Debaratana Medical Center