รายวิชาการจัดสวน

เอกสารประกอบการเรียน เร่ือง การจดั สวนในภาชนะ 1. ความหมาย ความสำคัญ ของการจดั สวนในภาชนะ การจัดสวนในภาชนะ เป็นการจัดสวนจำลองทิวทัศน์ธรรมชาติ เช่น น้ำตก ลำธาร ป่า เขา ทะเลทราย หรืออ่ืนๆ ตามจินตนาการของผู้จัดสวน โดยย่อส่วนให้เล็กลง มาวางไว้ภายในภาชนะขนาดเล็ก เช่น ถาด แก้วใส ขวดโหลหรือตู้กระจก ท่ีสามารถเคลื่อนย้ายได้สะดวก และนำไปประดับตกแต่งอาคารบ้านเรือน ห้องทำงาน หอ้ งรับแขก ห้องเรียน หรือหอ้ งอ่ืนๆ ให้สวยงามเสรมิ สร้างบรรยากาศท่ีสดชื่น ต่ืนตาตื่นใจสำหรับผู้อยอู่ าศัยหรือผู้ พบเห็นให้เกิดสุนทรียภาพเพื่อให้บ้านมีสีสันของธรรมชาติ สีเขียวสดใส ทำให้มีโอกาสใกล้ชิดธรรมชาติมากข้ึน โดยเฉพาะอย่างย่ิงผ้ทู ี่อาศัยอยู่ในสังคมเมืองไม่ได้ใกล้ชิดธรรมชาติ การจดั สวนในภาชนะจึงเหมือนกับย่อธรรมชาติ ให้อยใู่ กลช้ ิดกับมนษุ ย์ เปน็ การสรา้ งบรรยากาศทีส่ ดชนื่ ผ่อนคลายความตงึ เครยี ด การจดั สวนในภาชนะทนี่ ิยมจดั กันในปจั จบุ นั มี 2 ลกั ษณะ ดงั น้ี 1) การจัดสวนถาด เป็นการจัดสวนจำลองให้มีขนาดเล็กลงในภาชนะที่ทึบแสงก้นตื้น ปากกว้าง ซึ่ง เรียกว่า “ถาด”(tray) โดยคัดสรรเลือกพันธุ์ไม้ที่มีขนาดเล็ก แต่มีรูปทรงเหมือนต้นไม้ขนาดใหญ่ในธรรมชาติ หรือ ใช้ไม้แคระและประดับตกแต่งด้วย ดิน กรวด หิน ท่ีย้อมสีสันต่างๆ สวนถาดท่ีนิยมจัดกันมี 2 ประเภท คือ สวนถาดชน้ื เปน็ สวนถาดท่ีจดั ดว้ ยกลุ่มพรรณไม้ทต่ี อ้ งการความชนื้ สูง เช่น เฟริ น์ ชนิดต่างๆ วา่ น เศรษฐ์ โปรง่ ฟา้ พลูทอง สาวนอ้ ยประแป้ง คลา้ พลฉู ีก สนบางชนิด ไผเ่ สฉวน เป็นตน้

สวนถาดแหง้ เป็นสวนถาดทีจ่ ดั ด้วยกล่มุ พรรณไมต้ ระกลู กระบองเพชรและพชื อวบนำ้ 2) การจัดสวนแก้ว เป็นการจัดสวนจำลองให้มีขนาดเล็กลงในภาชนะที่มีลักษณะโปร่งใสหรือแก้วใส เช่น จัดในแก้ว ขวดโหล ตู้กระจกหรือตู้ปลา ซ่ึงสามารถมองผ่านแก้วเห็นสวนภายในแก้วได้ชัดเจน โดยท่ัวไปคน ไทยมกั จะเรยี กการจดั สวนในขวดโหลกว่าสวนขวด และเรียกสวนในตูป้ ลาว่า สวนตู้

สวนในภาชนะ มีความสำคัญต่อทุกคนเป็นอย่างมาก เพราะเป็นสิ่งทดแทนธรรมชาติ ในปัจจุบันสวนใน ภาชนะสามารถสร้างคุณค่าแก่ชีวิตทั้งในแง่เศรษฐกิจ เช่น ทำเพื่อไว้จำหน่ายและในแง่ของสังคมใช้เป็นของขวัญ ของฝากในโอกาสสำคัญท่ีทรงคุณค่า และในแง่จิตใจใช้เป็นเครื่องมือพัฒนาจิตใจของมนุษย์ได้เป็นอย่างดี การจดั สวนในภาชนะมีประโยชน์ ดังนี้ 1. ชว่ ยเสริมสรา้ งความรดู้ า้ นการเกษตร ด้านศลิ ปะและการเพาะเล้ียงพนั ธไ์ุ ม้แคระชนิดตา่ งๆ ให้อยู่ใน สภาพท่สี มบูรณ์ 2. ช่วยเสริมสรา้ งสนุ ทรียภาพในการออกแบบ เขียนแบบจดั สวนในภาชนะเชงิ อนุรกั ษส์ ภาพสงิ่ แวดลอ้ ม 3. ชว่ ยเพิ่มความสุขทางดา้ นร่างกายและจติ ใจ จากการอย่ใู กล้ชดิ ธรรมชาติ 4. ทำเป็นอาชีพอิสระในการสร้างรายได้ระหวา่ งเรยี นไดเ้ ป็นอยา่ งดี

2. องค์ประกอบของการจัดสวนในภาชนะ การจัดสวนในภาชนะใหม้ ีความสวยงาม เลยี นแบบหรอื จำลองทิวทัศนธ์ รรมชาติตามวตั ถปุ ระสงค์ของผู้ จดั องคป์ ระกอบท่สี ำคญั ทีผ่ จู้ ัดสวนควรคำนึง มดี ังน้ 1) ความรพู้ ื้นฐานด้านศิลปะ ไดแ้ ก่ เสน้ ทป่ี รากฏในสวนภาชนะ ไดแ้ ก่ เสน้ ของภาชนะรองรบั ตน้ ไม้ ดอกไม้ ทวิ ทศั น์ที่เปน็ ทางเดนิ หาก เปน็ เส้นตรง หรือเสน้ โค้ง จะช่วยสรา้ งอารมณ์และความรสู้ ึกที่ผอ่ นคลายรวมท้ังชว่ ยให้ดูพื้นท่กี ว้างขึ้น รูปทรง ได้แก่ รูปทรงของตน้ ไม้ ภาชนะ และวัสดุตกแต่งใหก้ ลมกลืน สี จะช่วยให้เกดิ ความกลมกลืนและเกิดความรู้สกึ แตกต่าง เชน่ สีเขยี ว ให้ความรูส้ กึ สดชืน่ เปน็ ต้น ผิวสัมผัส คือ การดภู าพรวมของตน้ ไมจ้ ากตาจะเหน็ ความละเอยี ด ความหยาบของใบไม้ ดอกไม้ ทม่ี าจดั รวมกนั เพอื่ ให้เกดิ ความแตกต่าง และกลมกลืน จังหวะหรือระยะ การวางต้นไม้ และวสั ดแุ ต่ละช้ิน ให้เกดิ ความสมดุลไม่ให้เอยี งไปทางใดทางหนึ่ง สดั สว่ น คือ การเปรยี บเทียบขนาดของสิ่งของ หรือต้นไม้ที่อยู่ในบริเวณเดียวกนั ให้มสี ัดสว่ นทสี่ มดุล กัน ความแตกตา่ ง เปน็ การนำเอาองคป์ ระกอบที่มีลักษณะต่างกันมารวมกนั เชน่ นำความแตกต่างของ สี รูปทรง ผิวสมั ผัส มาจัดรวมกันจะเกดิ ความงามและกลมกลืน จดุ สนใจ จุดเดน่ โดยการสรา้ งจนิ ตนาการว่าจะโชว์อะไร โดยดูจากตน้ ไม้ท่ีมอี ยกู่ ่อนจากนั้นสร้างจุด รอง จดุ เสรมิ ท่ีกลมกลืน เพ่ือให้สวนถาดดูนา่ สนใจ ความกลมกลืน เปน็ การจัดองคป์ ระกอบทั้งหมดทพี่ ูดถงึ ให้เกิดความพอเหมาะพอดี ความกลมกลนื มไิ ดห้ มายถงึ เฉพาะการจดั องค์ประกอบที่คลา้ ยกันหรือเหมือนกันเพยี งอย่างเดียวแต่ความกลมกลนื อาจเกิดจากสง่ิ ทแ่ี ตกตา่ ง หลากหลาย มารวมกันอย่างเหมาะสมสวยงาม 2) การเลือกพนั ธ์ไุ ม้ ผู้จดั สวนในภาชนะจะต้องมีความร้ใู นเรอ่ื งต่อไปน้ี 2.1) ชนดิ ของพันธไุ์ ม้ การเลอื กพันธุ์ไมท้ ่ีใชใ้ นการจัดสวนในภาชนะ ไดแ้ ก่ ไมใ้ นร่ม คอื พนั ธ์ุไม้ท่ีต้องการแสงรำไร ไม่ต้องการแสงแดดจดั และอยู่ในทคี่ อ่ นขา้ งช้ืน เชน่ เฟริ น์ บางชนิด คล้า เป็นตน้

ไม้กลางแจ้ง คือ พันธุ์ไม้ทต่ี ้องการแสงมาก ตอ้ งอยู่กลางแจ้ง จงึ เจริญเติบโตหรอื มดี อก เช่น ไม้ ดอกเกือบทุกชนดิ เป็นต้น ไม้จำพวกตะบองเพชร และไม้อวบน้ำ ซ่งึ ทนตอ่ สภาพแห้งแลง้ และทนทานต่อการอยใู่ นร่มได้ดี 2.2) ปจั จัยเกีย่ วข้องกบั การเจริญเตบิ โตของพืช ได้แก่ ลักษณะทางพันธกุ รรมของพชื เช่น ไม้ยนื ต้น ไม้ลม้ ลุก ไม้เล้อื ย ไมโ้ ตเร็ว ไม้โตชา้ ไมใ้ หญ่ ไม้แคระ เป็นต้น นอกจากน้นั ยังต้องคำนึงถึงปัจจัยภายนอกของต้นไม้ ไดแ้ ก่ ดนิ แร่ธาตุ นำ้ แสงสว่าง และภมู อิ ากาศ 2.3) การตกแตง่ บำรงุ รักษา เพื่อยืดอายุและรักษาความงามของต้นไมน้ ้ันๆ ให้คงอยู่ไดน้ าน อย่างไรก็ตามพันธ์ไุ ม้ในสวนถาดจะมีอายจุ ำกัด จะอยู่ได้แคร่ ะยะเวลาหนึ่งเท่านน้ั บางต้นก็จะตาย บางตน้ โตเกนิ ทจี่ ะบรรจุในภาชนะเลก็ ๆ บางตน้ รปู ทรงไม่สวย จะต้องมีการย้ายออกปลกู ในกระถางอ่นื แทน หรือ จดั ปลูกซอ่ มแซมตอ่ ไป 3) การเลือกภาชนะ ในการเลือกภาชนะในการจัดสวน จะต้องพิจารณาปัจจัยเร่ืองราคา การบรรจุดิน ปลกู ไดเ้ พียงพอแก่การเจริญเตบิ โตของพืช และขอ้ ดี – ข้อเสยี ของภาชนะ ดงั นี้ ถาดรูปต่างๆ ซึ่งเป็นภาชนะปากกว้าง มีหลายราคาขึ้นอยู่กับคุณภาพของงานสามารถ คัดเลือกรูปทรงได้หลากหลาย แก้ว ขวดโหล และตู้กระจก มีทั้งแบบปากเปิดและปากปิด ควรเลือกใช้แก้วใสเน้ือบาง ละเอยี ด รปู ทรงและขนาดข้นึ อยูก่ ับความต้องการของผูใ้ ช้ มีข้อดี คอื สามารถจัดโชว์ลวดลายด้านขา้ งของแก้วใสได้ อกี ทางหนึ่ง และเก็บรักษาความช้ืนได้ดีกวา่ ภาชนะปากเปิดแต่อย่าให้น้ำมากเกินไป เพราะจะทำให้ต้นพืชเน่าตาย ได้ 4) การเลือกวัสดุปลูก การจัดสวนในภาชนะจะมีพ้ืนที่จำกัด วัสดุปลูกควรมีความอุดมสมบูรณ์พอที่ พรรณไม้ต่างๆ สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ มีคุณสมบัติในการระบายน้ำและดูดซับความช้ืนได้ดี ภาชนะประเภทแก้ว ขวดหรือตู้ปลา จะต้องเพิ่มความพิถีพิถัน เพราะเป็นภาชนะท่ีไม่มีรูระบายน้ำ วัสดุปลูกที่นิยมใช้ในการจัดสวนใน ภาชนะ มดี งั นี้ 4.1. อิฐมอญ ทุบเป็นก้อนเล็กๆ หรือเป็นผงละเอียด มีคุณสมบัติช่วยในการระบายน้ำและดูดซับ ความชน้ื ได้เป็นอย่างดี 4.2. ขเ่ี้ ถ้าแกลบ หรอื ถ่านทบุ เปน็ ก้อนเลก็ ๆ ช่วยในการดูดซับความชน้ื หรือสารบางชนดิ ทีร่ ากของ พรรณไมป้ ล่อยออกมา 4.3. ขยุ มะพรา้ วหรอื ปุยมะพรา้ ว ชว่ ยในการอุ้มน้ำไวส้ ำหรบั ต้นพชื 4.4. ทรายละเอียดช่วยในการยึดตน้ พชื ใหค้ งสภาพอยู่ได้และใชโ้ รยผิวหน้าดนิ ให้เรียบรอ้ ยก่อนปลกู มอส 4.5. ดินผสมสำหรบั ปลูกตน้ ไม้

5) การเลือกเครื่องมือปลูก เคร่ืองมือที่ใช้ในกาจัดสวนในภาชนะ ควรเลือกที่หาง่ายหรือสามารถ ดัดแปลงได้จากวัสดุส่ิงของที่มีอยู่แล้ว เพ่ือใช้แทนจอบ เสียม หรือพลั่ว เช่น ตะเกียบ ลวด ช้อนสังกะสี ไม้เสียบ ลกู ชนิ้ มดี และอน่ื ๆ ทเ่ี หน็ วา่ จำเป็น ขนั้ ตอนการจัดสวนในภาชนะ มีข้ันตอนการจัดทำ ดงั น้ี 1. ออกแบบ เขียนแบบสวนในภาชนะท่ตี อ้ งการ 2. จัดเตรียมภาชนะ พรรณไม้ วสั ดปุ ลกู วัสดุตกแตง่ และอุปกรณ์การจัดสวนที่เหมาะสมกับแบบสวน 3. ทำความสะอาดภาชนะให้เรยี บรอ้ ย โดยเฉพาะแกว้ ใสต้องล้างให้สะอาดและปล่อยไว้ให้แหง้ 4. สำหรับภาชนะถาดท่มี รี ูระบายน้ำให้ใชเ้ ศษกระถางวางปิดรู เพ่ือป้องกนั การอดุ ตนั จากวสั ดปุ ลกู รองก้นกระถางดว้ ยขยุ มะพร้าวช่มุ น้ำเพื่อช่วยเก็บรกั ษาความชื้นใส่ดนิ ปลกู (ผสมตามสดั ส่วนสำหรบั พชื แตล่ ะชนิด) เปน็ ช้ันถัดมา จดั ตกแตง่ ตามใจชอบ 5. สำหรับภาชนะแกว้ ใสท่ีไม่มรี ูระบายนำ้ ใหใ้ ส่อิฐมอญรองพนื้ เปน็ ชัน้ แรกสูงประมาณ 0.5 – 1.0 นิ้ว หรือกะให้เหมาะกบั ภาชนะ ช้ันท่ี 2 เปน็ ถ่านหรอื ขเ้ี ถ้าแกลบใหห้ นาประมาณครึ่งหน่ึงของช้นั อฐิ มอญ ตามดว้ ยดนิ ปลกู เปน็ ช้ันท่ี 3 (ดนิ ปลกู ควรพรมน้ำเพื่อความสะดวกในการจดั ทำ) จัดตกแต่งตามใจชอบ 6. เม่ือจัดรูปชนั้ วัสดปุ ลกู เรยี บรอ้ ยแล้ว กน็ ำต้นไม้ทีเ่ ตรียมไวล้ งปลกู โดยขุดเปน็ หลมุ จัดรากพืชให้ เรียบรอ้ ยแลว้ กดโคนใหแ้ นน่ พอประมาณ ประดบั ด้วยวัสดตุ กแต่งที่เตรียมไว้ รดน้ำให้ชมุ่ ด้วยการฉดี ดว้ ยกระปอ๋ งใส่ นำ้ ท่มี หี วั ฉดี (ที่ฉีดนำ้ สำหรบั รีดผ้า) ระวงั อย่าใหแ้ ฉะเกินไป 6) การดูแลรักษา สวนในภาชนะจะมีสภาพท่ีสวยงามและมีอายุการใชเ้ พ่ือการประดบั ตกแตง่ สถานท่ีได้ ระยะเวลานานมากน้อยแค่ไหน ขึ้นอยู่กบั การดูแลรักษา ดังน้ี 1. การเลอื กสถานท่ีวาง ให้วางในที่รม่ หรือทแี่ สงรำไรสำหรบั สวนชืน้ และวางไว้ทกี่ ลางแจ้งสำหรบั สวนแห้ง เป็นสถานทอี่ ากาศถ่ายเทสะดวก ไมอ่ ับหรอื อบอ้าวเกินไป 2. การให้นำ้ ตอ้ งระวงั ไม่ใหส้ วนแหง้ เกินไป สำหรบั สวนชืน้ ควรใหน้ ้ำเพียงเล็กนอ้ ยแต่บ่อยคร้ัง อย่าง ตำ่ 1 ครั้งตอ่ วนั สำหรบั สวนแห้งควรใหน้ ำ้ 5-7 วนั ต่อครงั้ 3. ใช้ยากนั ราฉีดปอ้ งกนั โรคและแมลงหลงั ทำเสรจ็ และถ้าพบต้นไม้เป็นโรคให้นำออกทนั ที เพื่อ ปอ้ งกันการลุกลาม 4. ทำการตัดแต่งตน้ ไมใ้ นภาชนะใหมใ่ ห้ไดร้ ปู ทรงทีส่ วยงามอยเู่ สมอ กรณีต้นไม้ยดื ยาว ผิดรปู ทรง สวนถาดที่จัดได้ให้นำไปตกแต่งห้องต่างๆ เช่น ในห้องรับแขก โดยจัดที่วางให้เหมาะสม หรือสามารถ น ำม าจัด ต ก แต่ งห ร้อ งเรีย น โต๊ ะท ำงาน น อ ก จากน้ี ยังสาม ารถ สร้างเป็ น อ าชี พ เส ริม ได้ อีก ด้ ว ย การจดั ตกแต่งบ้านและบริเวณบ้าน อันได้แก่ ห้องต่างๆ เช่น ห้องนอน ห้องรบั แขก ห้องครวั หอ้ งอาหาร ห้องน้ำห้องสุขา และบริเวณต่างๆ ของบ้าน เช่น สนามหญ้า ร้ัวบ้าน ทางเดิน ทางระบายน้ำเป็นหน้าที่ของทุกคน ในบ้านที่จะต้องช่วยกันดูแล ตกแต่งให้สวยงามน่าอยู่เสมอ โดยคำนึงถึงความปลอดภัย ความสะอาด ความ สะดวกสบาย ความเป็นระเบียบเรียบร้อย และความประหยัด โดยอาศัยองค์ประกอบทางศิลปะเข้ามาใช้ในการ ตกแต่ง นอกจากน้ีการรู้จักประดิษฐ์ของตกแต่งบ้านได้เองจะช่วยประหยัดรายจ่ายของครอบครัว แล้วยังทำให้ สมาชิกในครอบครัวเกดิ ความภาคภมู ิใจในผลงานและสง่ เสรมิ การใช้เวลาวา่ งให้เปน็ ประโยชนอ์ ีกดว้ ย