ดาวเคราะห์แคระ

ดาวเคราะห์แคระ (Dwarf planets) ดาวเคราะหแ์ คระ (Dwarf planets) คือดวงดาวที่มลี กั ษณะคล้าย ดาวเคราะห์ หรอื ดาวเคราะห์นอ้ ย โดยมคี ณุ สมบัติท่สี าคญั 4 ประการ คือ 1) โคจรรอบดวงอาทติ ย์ 2) มมี วลมากพอทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ สมดุลไฮโดรสแตติก (Hydrostatic equilibrium) จากการ ต้านกนั ระหวา่ งแรงโน้มถว่ งของดวงดาวและแรงท่กี ระทาตอ่ วตั ถแุ ข็งเกรง็ (Rigid body forces) ซ่งึ ทาใหด้ วงดาวมรี ปู ร่างเปน็ ทรงกลม หรือ ทรงกลมเกอื บสมบรู ณ์ 3) มวี งโคจรไม่แนช่ ดั และไมส่ ามารถควบคมุ แรงดงึ ดูดและวงโคจรของวตั ถุตา่ งๆ ท่ีอยูร่ อบวงโคจรของตวั เองได้ 4) ไม่เปน็ ดวงจันทร์บรวิ ารของดาวดวงอน่ื

ด า ว เ ค ร า ะ ห์ แ ค ร ะ ไ ด้ รั บ ก า ร เ ส น อ ข้ึ น โ ด ย ส ห พั น ธ์ ด า ร า ศ า ส ต ร์ ส า ก ล (International Astronomical Union หรือ IAU) ตามการจาแนกชนิดดาวเคราะห์ เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม ปี 2006 เช่นเดียวกับการเปลี่ยนสถานะของดาวพลูโตจาก ดาวเคราะห์เป็นดาวเคราะห์แคระ หลังการค้นพบวัตถุแข็งและดาวเคราะห์น้อยจานวน มากในระบบสุริยะชั้นนอก (Outer solar system) ผสานกับคุณสมบัติของดาวพลูโต ที่มีวงโคจรไม่สมบูรณ์เหมือนดาวเคราะห์ดวงอื่น ซ่ึงดาวพลูโตน้ันโคจรเป็นวงรีและมี บางส่วนของวงโคจรซ้อนทับกับวงโคจรของดาวเนปจูน อีกท้ัง ดาวพลูโตยังเป็น ดวงดาวทไ่ี มส่ ามารถควบคุมแรงดงึ ดดู ของตัวเองไดอ้ กี ด้วย ขณะนี้ นอกจากดาวเคราะห์ 8 ดวง ในระบบสุริยะยังมีดาวเคราะห์แคระ อีก 5 ดวง ไดแ้ ก่ ดาวพลูโต (Pluto) ดาวซีรีส (Ceres) ดาวอีริส (Eris) ดาวเฮาเมอา (Haumea) และดาวมาคีมาคี (Makemake) นอกจากดาวเคราะห์แคระซรี ีส ซงึ่ อยู่ใน แถบดาวเคราะห์น้อย (Asteroid Belt) ดาวเคราะห์แคระอีก 4 ดวง จัดอยู่ในระบบ สุรยิ ะชน้ั นอก หรือ แถบไคเปอร์ (Kuiper Belt)

ดาวซรี สี (Ceres) ซีรีสเป็นดาวเคราะห์แคระที่อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุด และเป็นดาวเคราะห์แคระดวงเดียวท่ี อยู่ในแถบดาวเคราะห์น้อย (Asteroid Belt) หรือ อยู่ในระบบสุริยะช้ันใน (Inner solar system) และยังเป็นดวงดาวที่มีขนาดใหญ่ท่ีสุดในแถบดาวเคราะห์น้อยอีกด้วย ซีริสเป็นดาวเคราะห์แคระ ดวงแรกท่ีได้รับการสารวจในปี 2013 โดยมีรัศมีราว 476 กิโลเมตร ใช้เวลาหมุนรอบตัวเองเพียง 9 ช่ัวโมง แต่ใช้เวลาถึง 4 ปีครึ่งโคจรรอบดวงอาทิตย์ ดาวเคราะห์แคระซีรีสไม่มีช้ันบรรยากาศ ทาให้มีอุณหภูมิเฉล่ียอยู่ท่ีลบ 105 องศาเซลเซียส มีไอน้าพวยพุ่งขึ้นมาจากพ้ืนผิวของดวงดาว เป็นระยะ เนื่องจากองค์ประกอบหลักเป็นหินและน้าแข็ง นักวิทยาศาสตร์จึงสันนิษฐานว่า ภายในแก่นดาวซีริสอาจมีสสารความหนาแน่นต่า อย่างน้า อยู่ภายในจนทาให้เกิดปฏิกิริยาของไอน้า ที่พวยพุ่งขึ้นมาอย่างเห็นได้ชัดจากพ้ืนผิวของดวงดาว ดาวซีริสไม่มีดวงจันทร์บริวาร และไมม่ ีวงแหวน

ดาวพลโู ต (Pluto) พลูโต เปน็ ดาวเคราะห์แคระลาดับทส่ี องจากดวงอาทติ ย์ ซ่งึ คร้ังหน่งึ เคยถูกจาแนก เปน็ ดาวเคราะห์ดวงท่ี 9 ในระบบสรุ ิยะ ก่อนการเปลี่ยนสถานะในปี 2006 ดาวพลูโตมขี นาด เพียงสองในสามของดวงจันทร์โลก รัศมีประมาณ 1,137 กิโลเมตร มีวงโคจรเป็นวงรี ดาวพลูโตใช้เวลาถึง 248 ปีโคจรรอบดวงอาทิตย์ และแสงจากดวงอาทิตย์ใช้เวลาราว 5.5 ช่ัวโมง เดินทางไปถึงพ้ืนผิวดาวพลูโต ซึ่งการอยู่ห่างไกลจากดวงอาทิตย์ ดาวพลูโตมี อุณหภูมิเฉลี่ยอยู่ทลี่ บ 226 องศาเซลเซียส ช้นั บรรยากาศสีฟา้ เบาบาง โดยมีไนโตรเจน มีเทน และคาร์บอนมอนออกไซด์ เป็นองค์ประกอบหลัก มีหมอกหลายชั้น และพ้ืนผิวดาวส่วนใหญ่ ถูกปกคลุมด้วยน้าแข็ง ดาวพลูโตไม่มีวงแหวน แต่มดี วงจันทร์บริวาร 5 ดวง ซึ่งดวงจันทร์ท่ี มีขนาดใหญ่ที่สุด คือ แครอน (Charon) มีขนาดใกล้เคียงกับดาวพลูโต จนดูเหมือนดาว ทั้ง 2 ดวงโคจรรอบกันและกัน

ดาวเฮาเมอา (Haumea) เฮาเมอาเป็นดาวเคราะห์แคระลาดับที่สามในระบบสุริยะ ขนาดใกล้เคียงกับดาวพลูโต มีรัศมีราว 620 กิโลเมตร อุณหภูมิเฉลี่ยอยู่ท่ีลบ 241 องศาเซลเซียส ดาวเฮาเมอาได้รับการจัด อันดับให้เป็นหนึ่งในวัตถุขนาดใหญ่ท่ีสุดในระบบสุริยะที่หมนุ รอบตัวเองเร็วท่ีสุด โดยใช้เวลาเพียง 4 ชั่วโมงเท่านั้น ทาให้รูปร่างของดาวคล้ายรูปวงรี แต่ดาวเฮาเมอาโคจรอยู่ในระบบสุริยะช้ันนอก จึงส่งผลให้ดาวเฮาเมอาใช้เวลาโคจรรอบดวงอาทิตย์ยาวนานถึง 285 ปี แสงจากดวงอาทิตย์ต้อง ใช้เวลาถึง 6 ชั่วโมงในการเดินทางถึงดาวเฮาเมอา บนพ้ืนผิวดาวดวงนี้ มีจุด สีแดงขนาดใหญ่ (Dark red spot) ซ่ึงเป็นพ้ืนท่ีท่ีเกิดจากการสะสมของแร่ธาตุและคาร์บอนหนาแน่นกว่าพ้นื ผิว ส่วนอ่ืนๆ ของดวงดาว องค์ประกอบหลักของดาวเฮาเมอา คือ ของแข็งที่ถูกปกคลุมด้วยน้าแข็ง ชั้นบรรยากาศและพื้นผิวของดาวเฮาเมอายังไม่ได้รับการสารวจอย่างละเอียด อย่างไรก็ตาม ดาวเฮาเมอามีดวงจันทร์บริวาร 2 ดวงและเป็นดาวเคราะห์แคระดวงเดียวในแถบไคเปอร์ ทมี่ ีวงแหวน

ดาวมาคีมาคี (Makemake) มาคีมาคี เป็นดาวเคราะห์แคระลาดับท่ีส่ีจากดวงอาทิตย์ อยู่ในแถบไคเปอร์เช่นเดียวกัน เป็นดาวเคราะห์แคระขนาดเล็ก โดยมีรัศมีอยู่ท่ี 715 กิโลเมตร มีความสว่างเป็นอันดับสองรองจาก ดาวพลูโต มาคีมาคีใช้เวลาหมนุ รอบตัวเองราว 22.5 ชั่วโมง ซึ่งใกล้เคียงกับโลก แต่ใช้เวลาโคจรรอบ ดวงอาทิตย์ยาวนานถึง 305 ปี มอี ุณหภูมิเฉล่ียอยู่ที่ลบ 239 องศาเซลเซียสดาวเคราะห์แคระมาคีมาคี มีองค์ประกอบหลักเป็นน้าแข็งและของแข็ง เช่นเดียวกับดาวดวงอ่ืนในแถบไคเปอร์ที่ก่อกาเนิดมา ตั้งแต่ในยุคแรกเริ่มของระบบสุริยะเม่ือ 4.5 พันล้านปีก่อน พ้ืนผิวของดาวเคราะห์แคระมาคีมาคี มองเห็นเป็นสีน้าตาลแดงคล้ายดาวพลูโต โดยมีองค์ประกอบหลัก คือ มีเทนและอีเทนแข็ง มาคีมาคี มีชั้นบรรยากาศไนโตรเจนเบาบาง มีดวงจันทร์บริวารที่ยังไม่ได้รับการยืนยัน (Provisional moon) หน่งึ ดวง และไมม่ วี งแหวนเปน็ ของตวั เอง

ดาวอรี ีส (Eris) อีรีส เป็นดาวเคราะห์แคระท่ีอยู่ห่างไกลจากดวงอาทิตย์ที่สุด มีมวลมากที่สุด รัศมีของ ดวงดาวประมาณ 1,163 กิโลเมตร ซึ่งมีขนาดเล็กกว่าดวงจันทร์ของโลกเล็กน้อย ดาวอีรีส มอี ุณหภูมเิ ฉล่ียอยู่ที่ -231 องศาเซลเซียส จากการท่ีอยู่ห่างจากไกลจากดวงอาทิตย์ที่สุด แสงสว่าง จากดวงอาทิตย์จึงใช้เวลากว่า 9 ช่ัวโมงในการเดินทางถึงพ้ืนผิวดาวอีรีส ดาวอีริสใช้เวลาหมุนรอบ ตัวเองราว 25.9 ช่ัวโมง แต่ใช้เวลาถึง 557 ปี ในการโคจรรอบดวงอาทิตย์ เนื่องจากระยะทางที่ หา่ งไกล สง่ ผลใหย้ ังไมม่ ีการสารวจโครงสรา้ งและองค์ประกอบของดวงดาวท่แี น่ชดั นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าบนพื้นผิวดาวส่วนใหญ่เป็นของแข็งและน้าแข็ง รวมถึงการมี ชั้นบรรยากาศเบาบาง ประกอบกับการอยู่ห่างไกลจากแสงสว่าง อาจทาให้ชั้นบรรยากาศยุบตัว และแข็งตัว แต่เมื่อดาวอีริสโคจรเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากข้ึน ชั้นบรรยากาศอาจเกิดการละลายได้ ดาวอีริสไม่มวี งแหวนเป็นของตัวเอง แต่มดี วงจันทร์บริวารหน่ึงดวง เป็นดวงจันทร์ขนาดเล็กที่มีชื่อ ว่า ดสิ โนเมีย (Dysnomia)