การเพาะข้าวกล้องงอก

[ ธ ร ร ม ช า ติ บ ำ� บั ด แ ล ะ ส มุ น ไ พ ร ] ผูช้ ่วยศาสตราจารยน์ งนชุ วงศส์ ินชวน ภาควชิ าวิทยาศาสตร์ คณะวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์ วิทยาเขตปตั ตานี การเพาะขา้ วกลอ้ งงอก ปจั จบุ นั การสาธารณสขุ ของไทย สง่ เสรมิ ใหค้ นไทยดแู ลสขุ ภาพดว้ ยการปอ้ งกนั กอ่ น ท่จี ะป่วย จงึ ท�ำให้กระแสการดแู ลสขุ ภาพของคนไทยไมว่ ่าทางดา้ นอาหาร การออก ก�ำลังกาย เป็นที่นิยม โดยเฉพาะสินค้าที่เก่ียวข้องกับการดูแลสุขภาพ หนึ่งใน ผลิตภัณฑ์เหล่านี้คือ ข้าวกล้องท่ีมีคุณค่าทางอาหารมากมายเป็นที่ยอมรับ และยัง พบอกี วา่ ขา้ วกลอ้ งถา้ ท�ำใหง้ อกยง่ิ มคี ณุ คา่ มากยง่ิ ขน้ึ เพราะกระบวนการงอกจะท�ำให้ สารอาหารภายในเมลด็ เกดิ การเปล่ยี นแปลง สว่ นประกอบของเมล็ดข้าว 2536) ในส่วนนี้เม่ือท�ำการขัดสีให้ขาวจนเป็น 1. เปลอื กนอก (Husk หรือ Hull) เป็นสว่ น ข้าวสารจะได้ส่วนของรำ� ซ่ึงมีคุณค่าทางอาหาร มากมาย ซงึ่ มีประมาณ 11% ของข้าวเปลือก ทห่ี อ่ หมุ้ ผลทงั้ หมดซงึ่ ผลนเี้ รยี กวา่ ขา้ วกลอ้ ง เปน็ ผลแหง้ ชนดิ ทเี่ รยี กวา่ caryopsis เปลอื กนอกนม้ี ี 3. เนอ้ื เมลด็ (endosperm) จะมีเยอ่ื บาง ๆ ลกั ษณะสาก สนี ำ้� ตาล สองฝาประกบกนั ประกอบ ห่อหุ้มส่วนของเน้ือเมล็ด และคัพภะ (embryo) ดว้ ยเปลือกฝาใหญ่ (lemma) และเปลอื กฝาเล็ก หรอื ทเ่ี รียกว่าจมูกข้าว เยอื่ บาง ๆ นี้เรยี กว่าเยอ่ื (palea) เมื่อทำ� การสีข้าว ส่วนน้ีเรียกว่า แกลบ อะลวิ โรน (aleurone layer) เปน็ เนอ้ื เย่ือที่มชี ีวิต ซงึ่ มปี ระมาณ 20% ของข้าวเปลอื ก เกบ็ สะสมโปรตนี เปน็ สว่ นใหญ่ และมธี าตฟุ อสฟอรสั แมกนีเซยี ม และโพแทสเซยี ม ในสว่ นเน้ือเมล็ด 2. เปลือกเมล็ด หรือเยื่อหุ้มข้าวกล้อง ประกอบดว้ ยแปง้ ถึง 69% ของข้าวเปลือก (caryopsis coat) ประกอบดว้ ยเนอื้ เยอื่ 3 ชน้ั คอื เยอื่ หุม้ ผล (pericarp) เย่ือห้มุ เมล็ด (seed coat เมอื่ พจิ ารณาสว่ นประกอบของขา้ วกลอ้ ง จะ หรอื tegmen) และนวิ เซลลสั (nucellus) เมอ่ื แกะ พบว่าชั้นของเย่ือหุ้มผล เยื่อหุ้มเมล็ด และเย่ือ เปลอื กนอกออกจะไดเ้ มลด็ ทเ่ี รยี กวา่ ขา้ วกลอ้ ง มี อะลิวโรน อุดมไปด้วยโปรตีน ไขมัน แร่ธาตุ สีต่าง ๆ กันขึ้นอยู่กับพันธุ์ข้าว ต้ังแต่สีขาว เซลลูโลส เฮมิเซลลูโลส ดังน้ันการบริโภคข้าว น�ำ้ ตาลออ่ น แดง มว่ งจนเกอื บดำ� ซ่งึ สารสีเหล่า กลอ้ ง มคี ุณคา่ ทางอาหาร แต่เนอื้ ข้าวจะกระด้าง น้ีอยู่ในช้ันเยื่อหุ้ม ผลและเย่ือหุ้มเมล็ด (ชาญ, 57

ภาพท่ี 1 ส่วนประกอบของเมล็ดข้าว (Irri.org., 2008) เมล็ดก�ำลังเจริญเติบโต จะถูกกระตุ้นให้ท�ำงาน เนื่องจากการเข้าไปของน�้ำ เช่น อะไมเลส กว่าข้าวสารขัดสาร ท้ังนี้เพราะเส้นใยจาก (amylase) และ กลูโคซิเดส (glucocidase) เซลลูโลส และโปรตนี ในขา้ วกลอ้ งจะขัดขวางไม่ เอนไซม์ 2 ตัวน้จี ะปรากฏขน้ึ ทนั ทีหลงั จากเมลด็ ใหน้ ำ�้ ซึมผ่านเขา้ ไปภายในเมล็ดไดง้ ่าย จงึ ทำ� ให้ พนั ธด์ุ ดู นำ�้ แหลง่ ทส่ี องไดจ้ ากการเรมิ่ สงั เคราะห์ ข้าวกระด้างและใช้เวลาหุงต้มนานกว่าการหุง ข้ึนใหม่ โดยผ่านการควบคุมของกรดนิวคลอิก ขา้ วขัดขาว (วรรณวไิ ล, 2550) (nucleic acid) โดยพบในเซลล์อะลิวโรน (aleulone) ในเมลด็ ข้าว เอนไซมท์ ่สี งั เคราะห์ขึ้น การเปลย่ี นแปลงทางชวี เคมรี ะหวา่ งการงอก ได้แก่ อะไมเลส (amylase), ไรโบนิวคลิเอส เมอ่ื เมลด็ ไดร้ บั นำ้� เขา้ ไป สง่ ผลใหข้ บวนการ (ribonuclease), โปรทิเอส (protease) และ ไลเปส (lipase) เป็นต้น พลงั งานทต่ี ้องใชใ้ นการ สังเคราะห์ต่างๆ ภายในเซลล์เริ่มท�ำงาน โดย สงั เคราะห์โปรตนี ต่างๆ ได้มาจาก เอทีพี (ATP) สังเคราะห์สารที่จ�ำเป็นต่อการท�ำงานของเซลล์ ซ่ึงผลิตในไมโทคอนเดรียท่ีต่ืนตัวภายหลังจาก ขบวนการย่อยสลาย และขบวนการล�ำเลียงสาร เมลด็ ไดร้ บั น้ำ� เขา้ มา อาหารท่ีเก็บสะสมไว้ น�ำไปใช้ส�ำหรับการเจริญ เติบโตของเอ็มบริโอให้สามารถเจริญเติบโต 2. การย่อยสลายสารอาหารท่ีสะสมใน เปน็ ตน้ กล้าทีป่ กติ ซ่ึงขบวนการต่างๆ สามารถ เมล็ดพนั ธุ์ สารอาหารท่เี มลด็ พนั ธ์ุเก็บสะสมไว้ อธิบายได้ดังนี้ ในสว่ นเนอื้ เยอื่ สะสมอาหาร ไดแ้ ก่ คารโ์ บไฮเดรต โปรตนี และไขมัน จะถูกย่อยสลายโดยเอนไซม์ 1. การสังเคราะห์สารที่จ�ำเป็นต่อการ ท่ีสร้างข้ึนมาคาร์โบไฮเดรตจะถูกย่อยสลายโดย ท�ำงานของเซลล์ สารท่ีจ�ำเป็นต่อการท�ำงาน เอนไซม์ ไฮโดรเลส (hydrolase) เช่น อะไมเลส ของเซลล์ ไดแ้ ก่ เอนไซม์ ดีเอน็ เอ และอารเ์ อน็ (amylase) และ ฟอสฟอรเิ ลส (phosphorylase) เอ ซง่ึ เกยี่ วขอ้ งกบั การสร้างโปรตีน จะถกู ชกั นำ� จากรปู นำ้� ตาลทล่ี ะลายไมไ่ ดเ้ ปน็ รปู นำ้� ตาลทล่ี ะลาย ในการสงั เคราะหเ์ พมิ่ ขน้ึ ดว้ ย เอนไซมท์ เี่ กยี่ วขอ้ ง ได้ ทำ� ใหข้ า้ วกลอ้ งงอกมรี สหวาน โปรตนี ถกู ยอ่ ย ไดม้ าจาก 2 แหลง่ คอื เอนไซมท์ ถ่ี กู สรา้ งขน้ึ ขณะ โดยเอนไซม์ โปรทิเอส (protease) ซึ่งเป็น เอนไซมท์ ส่ี รา้ งขนึ้ มาใหมใ่ นระหวา่ งการงอกของ เมล็ด ได้กรดอะมิโนเกิดขึ้นหลายชนิดที่ส�ำคัญ ไดแ้ ก่ กรดแกมมาอะมโิ นบวิ ทริ กิ (gamma amino butyric acid) หรอื กาบา (GABA) มบี ทบาทสำ� คญั ในการเป็นสารส่ือประสาท (neurotransmitter) ภายในระบบประสาทสว่ นกลาง ปอ้ งกนั การเสอ่ื ม ของสมอง (พชั ร,ี 2549) สว่ นการยอ่ ยสลายไขมนั จะถูกย่อยโดยเอนไซม์ ไลเปส (lipase) ไดก้ รด ไขมนั และกลีเซอรอล(วนั ชัย, 2538) 58 ปที ่ี 33 ฉบับท่ี 2 พฤษภาคม - สงิ หาคม 2555

ภาพท่ี 2 การย่อยสลายอาหารท่ีเก็บสะสมในพืชใบเล้ยี ง ในกรณขี องสารกาบา (GABA) ท่ีมบี ทบาท เด่ียว (Copeland and Ld, 1995) สำ� คญั ในการเปน็ สารสอื่ ประสาท(neurotransmitter) ภายในระบบประสาทส่วนกลาง จึงมีนักวิจัย จากการสลายตัวของสารพอลิเมอร์ท่ีมี หลายทา่ นไดท้ ำ� การตรวจสอบสาร กาบา ในคพั ภะ โมเลกลุ ขนาดใหญต่ า่ ง ๆ เหลา่ นจ้ี งึ ทำ� ใหเ้ กดิ สาร ขา้ วหอมไทย 2 พันธ์ุ โดยนำ� คัพภะแช่น้�ำเปน็ ชีวภาพท่ีมีคุณค่าต่อร่างกาย อีกทั้งยังช่วย เวลา 4 ชั่วโมง ท่ีอุณหภูมิ 40 องศาเซลเซียส ปรับปรุงคุณภาพด้านประสาทสัมผัสของข้าว ท�ำให้เกิดสาร กาบาสูงสุดในข้าวหอมปทุมธานี กลอ้ งงอกใหม้ คี วามนมุ่ มากขนึ้ นอกจากนี้ ในขา้ ว 1 สว่ นขา้ วขาวดอกมะลิ 105 มสี ารตำ�่ กวา่ เลก็ นอ้ ย กล้องยังมีใยอาหารชนิดท่ีไม่ละลายน�้ำได้แก่ (Varanyanoud และคณะ, 2005) และมกี ารเปรยี บ เซลลูโลส เฮมเิ ซลลโู ลส ลิกนิน ซงึ่ ใยอาหารนี้ไม่ เทียบปริมาณกาบาในข้าวที่แช่น�้ำเป็นเวลา ถูกย่อยในระบบทางเดินอาหารของคน จึงช่วย แตกต่างกัน ในข้าวกล้องงอกท่ีแช่น้�ำนานจะให้ ดดู ซบั สารกอ่ มะเรง็ (carcinogen) ซงึ่ อาจเกดิ ขนึ้ ปริมาณกาบาสงู (ตารางท่ี 1) กับทางเดินล�ำไส้อันเน่ืองมาจากการกินอาหาร และชว่ ยปอ้ งกนั การดดู ซมึ นำ�้ ตาลเขา้ สเู่ สน้ เลอื ด ตารางที่ 1 ปริมาณ กาบา ในข้าวกล้อง จงึ มปี ระโยชนต์ อ่ ผปู้ ว่ ยโรคเบาหวาน และยงั พบ งอกทแ่ี ชน่ ำ�้ เปน็ เวลาตา่ ง ๆ กนั เปรยี บเทยี บ สารตา้ นอนมุ ลู อสิ ระหลายชนดิ เชน่ วติ ามนิ อี สาร กับขา้ วขาว และขา้ วกล้อง ประกอบฟนิ อลคิ (phenolic compound) โอไรซา นอล (oryzanol) ชว่ ยลดปรมิ าณคอเลสเตอรอล ตวั อย่าง ปริมาณ กาบา ในเลือดได้ วิตามินท่ีพบได้แก่ วิตามินบีหนึ่ง (มล./100 กรมั ) (thiamine) วติ ามนิ บสี อง (riboflavin) และไนอะซนี ข้าวขาว (niacin) แรธ่ าตตุ า่ ง ๆ เชน่ แมกนเี ซยี ม แมงกานสิ ข้าวกลอ้ ง 1.70 สังกะสี โคบอล ทองแดง ซิลิเนียมและ ข้าวกล้องงอกท่ี 24 ชวั่ โมง 6.04 ไอโอดนิ (พชั รี และคณะ, 2549) ข้าวกลอ้ งงอกที่ 48 ชั่วโมง 11.02 ขา้ วกลอ้ งงอกที่ 72 ช่ัวโมง 27.73 ขา้ วกลอ้ งงอกที่ 96 ช่ัวโมง 69.21 149.03 ท่ีมา : Ohtsubo et.al. 2005 (อ้างโดย ภณิดาและ เสาวลกั ษณ์, 2550) วิธกี ารเพาะข้าวกล้องงอกจากข้าวเปลือก ปกตเิ กษตรกรเกบ็ เกยี่ วขา้ วมาใหม่ ๆ หาก น�ำเมล็ดข้าวเปลือกมาเพาะเลย จะยังไม่งอก เพราะข้าวแต่ละสายพันธุ์มีระยะเวลาการพักตัว ซึ่งการพักตัวเกิดข้ึนเนื่องจากมีสารยับย้ังพวก 59

ภาพที่ 3 การทดสอบเปอรเ์ ซ็นต์การงอก ภาพท่ี 4 ภาชนะที่ใชเ้ พาะขา้ วเปลือก ซูเบอริน (suberin) หรือสารเพคติก (pectic วธิ ีการทดสอบเปอรเ์ ซ็นต์การงอก substance) (เอกสงวน, 2544) ต้องให้พ้นจาก สามารถท�ำได้ง่าย โดยใช้กล่องพลาสติกที่ ระยะการพกั ตวั ไปกอ่ นจงึ จะเกดิ การงอกได้ หรอื ใชว้ ธิ กี ารอบที่อุณหภูมิ 50 องศาเซลเซียส นาน มีฝาปิดรองพื้นกล่องด้วยกระดาษทิชชู 2-3 ชั้น 24 ช่ัวโมง สามารถแก้การพักตัวของข้าวได้ เติมน�้ำประปาให้กระดาษทิชชูเปียกน�้ำ มีน�้ำขัง (นงนุช, 2541) ข้าวแตล่ ะพนั ธม์ุ ีระยะการพกั ตวั เล็กนอ้ ย โรยขา้ วเปลือก 100 เมล็ด ปิดฝากลอ่ ง แตกต่างกันไป เชน่ ข้าวเล็บนก มรี ะยะการพกั เม่อื ครบ 3 วนั นบั เมลด็ ท่งี อกรากเล็ก ๆ ถา้ นับ ตวั 3 สัปดาห์ ขา้ วเฉ้ียงพัทลุง 1 สปั ดาห์ ขา้ ว ไดม้ ากกวา่ 80% ถอื วา่ ขา้ วเปลอื กดงั กลา่ วน�ำไป ชยั นาท 8 สปั ดาห์ ขา้ วหอมปทมุ ธานี 3-4 สปั ดาห์ เพาะเป็นข้าวกล้องงอกได้ หลังจากพ้นระยะการพักตัวแล้ว เมล็ดก็จะเริ่ม เส่ือมไปเรื่อย ๆ ท�ำให้อัตราการงอกลดลง เม่ือทดสอบเปอร์เซ็นต์การงอกผ่านเกณฑ์ นอกจากนี้ปัจจัยท่ีจ�ำเป็นต่อการงอกของเมล็ด แล้วล้างข้าวเปลือก ท้ิงส่วนข้าวเปลือกท่ลี อยน�ำ้ ขา้ วไดแ้ กอ่ ณุ หภมู แิ ละความชน้ื อณุ หภมู ทิ เ่ี หมาะ ไป แชข่ า้ วเปลือกในน�้ำนาน 4 ช่วั โมง ลา้ งนำ�้ อกี สมอยใู่ นชว่ ง 30-40 องศาเซลเซียส ถา้ อุณหภูมิ ครั้งหน่ึง หรือสามารถแชไ่ ดน้ านถึง 8 ช่ัวโมง แต่ ตำ�่ กวา่ น้ี เชน่ ในฤดหู นาว สามารถเพาะกลางแดด ระหว่างการแช่น้�ำต้องมีการเปล่ียนน�้ำบ่อยครั้ง ได้ ดังนั้นข้าวเปลือกที่จะน�ำมาเพาะไม่ควรท่ีจะ จงึ เพาะขา้ วเปลอื กในกลอ่ ง หรอื ถงั พลาสตกิ โดย เป็นข้าวเปลือกใหม่ ควรปล่อยไว้ประมาณ 1 ใชผ้ า้ บฟุ องน�้ำ รองพ้ืนกล่อง ใสข่ ้าวเปลือกใหส้ ูง เดือน เพื่อให้หมดระยะพักตัวเสียก่อน และ จากพื้นกล่องประมาณ 1 ใน 3 ของความสูง ปดิ ท�ำการเพาะข้าวกล้องงอกจ�ำเป็นต้องตรวจสอบ ทับดว้ ยผา้ ด้านบนอีกชน้ั เพอ่ื รักษาความช้ืน ปิด เปอรเ์ ซน็ ตค์ วามงอกของขา้ วเปลอื กเสยี กอ่ น ถา้ ฝากลอ่ ง นำ� ไปวางทร่ี มิ ระเบยี งแดดสอ่ งถงึ เป็น เปอรเ์ ซน็ ตค์ วามงอกนอ้ ยกวา่ 80% ไมค่ วรนำ� มา เวลา 3 วัน จะพบวา่ มีรากงอกออกมาประมาณ เพาะเป็นข้าวกล้องงอก เพราะจะทำ� ให้เกิดกลิ่น 1-3 มลิ ลเิ มตร จงึ นำ� ขา้ วเปลอื กงอกไปอบทอ่ี ณุ หภมู ิ บดู ในระหว่างการเพาะจากเมล็ดทีไ่ ม่มชี ีวติ 60 องศาเซลเซยี ส นาน 1 วนั หรอื ตากแดด เมือ่ ขา้ วเปลอื กแหง้ ดแี ลว้ ทำ� การสขี า้ วเปลอื ก โดยใช้ เครือ่ งกระเทาะเปลือก ท�ำการสีข้าว 3 ครั้ง ได้ 60 ปที ่ี 33 ฉบบั ท่ี 2 พฤษภาคม - สงิ หาคม 2555

ภาพท่ี 5 ใชผ้ ้าเปน็ วัสดใุ ห้ความช้ืน แต่จะมีปญั หาเมือ่ ภาพท่ี 6 แกป้ ญั หารากงอกตดิ กบั ผา้ โดยใชต้ าขา่ ยสฟี า้ ขา้ วเปลอื กงอกราก รากจะชอนไชตดิ กบั เนอ้ื ผา้ รองข้าวเปลือกและเพอ่ื สะดวกในการลา้ งข้าวเปลือก ภาพที่ 7 ขา้ วเปลอื กหลงั จากเพาะ 3 วนั ภาพท่ี 8 ข้าวเปลอื กงอกภายหลงั อบแห้งแลว้ นำ�้ หนกั ดงั ตารางท่ี 2 นำ้� หนกั ขา้ วเปลอื กและขา้ ว ในสัดส่วนของน�้ำหนักข้าวเปลือกต่อข้าว กล้องงอกทั้ง 4 สายพนั ธ์ุ กล้องงอก ของข้าวพันธุ์สังข์หยด หอมจันทน์ หอมปทมุ และชยั นาท ได้น้ำ� หนักข้าวกลอ้ งงอก ตารางท่ี 2 น�้ำหนักข้าวเปลือกและข้าว 58% 67% 63% และ72% ตามล�ำดับ ในขณะ กลอ้ งงอก 4 สายพันธุ์ ทโี่ ดยทวั่ ไป สดั สว่ นของขา้ วเปลอื กตอ่ ขา้ วกลอ้ ง ทไี่ มผ่ า่ นการเพาะไดน้ ำ�้ หนกั 75-80% (อรอนงค,์ พันธ์ุ นำ้ �หนัก (กโิ ลกรัม) 2547) แสดงวา่ ขา้ วกลอ้ งงอกไดน้ �้ำหนกั นอ้ ยกวา่ ข้าวกลอ้ ง ทั้งนเี้ ปน็ เพราะก่อนท�ำการเพาะไดท้ ิ้ง สังขห์ ยด ขา้ ว ขา้ วกลอ้ ง % ขา้ ว สว่ นทเ่ี ปน็ ขา้ วเปลอื กลอยนำ�้ ไป ซงึ่ เปน็ ขา้ วเปลอื ก หอมจันทน์ เปลอื ก งอก กล้องงอก ทอ่ี อ่ น หรอื ไมม่ เี นอื้ เมลด็ ขณะทกี่ ระเทาะเปลอื ก หอมปทมุ ขา้ วกลอ้ งงอก สว่ นทเ่ี ปน็ รากไดห้ ลดุ ไปพรอ้ มกบั ชยั นาท 10 5.8 58 10 6.7 67 25 15.7 63 11 7.9 72 61

เปลือกข้าว และระหว่างเมล็ดงอกได้ใช้สาร สูงกว่า การบริโภคข้าวกล้องงอกจึงไม่แพงกว่า อาหารบางสว่ นไป จงึ ทำ� ใหน้ ำ้� หนกั ขา้ วกลอ้ งงอก ที่คิด เม่ือเทียบกับสุขภาพท่ีได้จากการบริโภค นอ้ ยกวา่ ขา้ วกลอ้ งโดยทวั่ ไป ดงั นน้ั การจำ� หนา่ ย ขา้ วกลอ้ งงอก ดงั นนั้ การทำ� ขา้ วกลอ้ งงอก จงึ เปน็ ข้าวกล้องงอกในท้องตลาด มีราคาแพงกว่าข้าว นวตั กรรมของการเพม่ิ มลู คา่ ของขา้ วและเพมิ่ สาร กลอ้ งประมาณ 3 เทา่ ตวั แตค่ ณุ คา่ ทางโภชนาการ อาหารที่เปน็ ประโยชนต์ อ่ สขุ ภาพ บรรณานกุ รม ชาญ มงคล. (2536). ข้าว. กรงุ เทพฯ: คุรสุ ภา. นงนชุ วงศส์ นิ ชวน. (2541). บทปฏบิ ตั กิ ารเทคโนโลยเี มลด็ พนั ธ.์ุ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ วทิ ยาเขตปตั ตาน.ี พัชรี ตั้งตระกูล วารณุ ี วารัญญานนท์ วิภา สุโรจนะเมธากลุ และลดั ดา วัฒนศิริธรรม. (2549). การใช้ประโยชน์จากคัพภะข้าวและข้าวกล้องงอกเป็นอาหารสุขภาพเพ่ือเพิ่มมูลค่า. รายงานวจิ ยั ฉบบั สมบรู ณ์ เสนอตอ่ สำ� นกั งานคณะกรรมการวจิ ยั แหง่ ชาติ ประจำ� ปงี บประมาณ 2548. ภณดิ า นาคเกลยี้ ง และเสาวลกั ษณ์ หมี ใบ. (2550). ขา้ วกลอ้ งงอกและแนวทางการใชป้ ระโยชน์ (Properties and application of Germinated Brown Rice). รายงานวิจยั ฉบบั สมบูรณ์ สนับสนุนโครงการ โดยส�ำนกั งานกองทนุ สนบั สนุนการทำ� วิจัย (สกว.) สำ� นักงานภาค. วรรณวิไล ฤทธิเดช. (2550). ผลของการงอกที่มีต่อสมบัติทางเคมีกายภาพ คุณภาพการ หุงต้มและคุณภาพการรับประทานของข้าวกล้องหอมมะลิ และข้าวกล้องมันปู. วทิ ยานพิ นธร์ ะดบั ปริญญาโท สาขาอตุ สาหกรรมเกษตร, มหาวทิ ยาลัยนเรศวร. วนั ชยั จนั ทรป์ ระเสรฐิ . (2538). สรรี วทิ ยาเมลด็ พนั ธ.์ุ ภาควชิ าพชื ไรน่ า คณะเกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร.์ เอกสงวน ชวู สิ ฐิ กลุ . (2544). เทคโนโลยกี ารผลติ ขา้ วพนั ธด์ุ .ี กรงุ เทพฯ: จริ วฒั นเ์ อก็ เพรส. อรอนงค์ นัยวิกุล. (2547). ข้าว. กรุงเทพฯ: สำ� นกั พิมพ์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. Copeland L.O. and M. B. McDonald. (1995). Principles of Seed Science and Technology. (3rd ed). Mexico: Thomson publishing Company. Irri.org. (2008). Morphology of the rice grain. Retrieved May 25 2011, from www. knowledgebank.irri.org/rkb/i...ssary/86. Varanyanoud, W., P. Tungtrakul., V. Surojanamekakul., L. Watanasirithum and W. Luxiang. (2005). Effect of water soaking on gamma aminobutyric acid in germ of different Thai rice varieties. Kasetsart J. (Nat. Sci.) 39, 411-415. 62 ปที ี่ 33 ฉบบั ท่ี 2 พฤษภาคม - สิงหาคม 2555