001สมุทัย (ธรรมที่ควรละ) (1)

สมุทยั (หลักธรรมที่ควรละ) สมุทยั คอื สาเหตุทท่ี ำใหเ้ กดิ ทุกข์ ได้แก่ ตณั หา หรอื ความทะยานอยาก ซ่ึงจำแนกได้ 3 ประการ 1. กามตณั หา ความทะยานอยากในกาม กาม หมายถึง รปู เสียง กลิ่น รส สมั ผสั ท่ี น่าใคร่ น่าปรารถนา นา่ พอใจ ความทะยานอยากในกาม จงึ หมายถึง ความดนิ้ รนอยากเหน็ ส่งิ ที่ สวยงาม อยากฟงั เสยี งท่ีไพเราะ อยากดมกลิ่นท่หี อม อยากลมิ้ รสท่อี ร่อย อยากสัมผัสทน่ี า่ ใคร่นา่ ปรารถนา น่าพอใจ 2. ภวตณั หา ความทะยานอยากในความเปน็ คอื ด้ินรนอยากเป็นบุคคลประเภทท่ี ตนชอบ เชน่ นกั ร้อง นกั แสดง นกั การเมือง หรืออยากไดเ้ ลอ่ื นยศเลอื่ นตำแหน่ง 3. วภิ วตัณหา ความอยากในความไม่มีหรอื ไม่เปน็ คือ ด้นิ รนอยากไม่เป็นสทิ่ เ่ี ขาให้ เปน็ หรืออยากจะพน้ ไปจากตำแหน่างที่เป็นอยแู่ ลว้ รวมท้ังอยากใหส้ ิง่ น้ันสงิ่ น้หี มดไป หลักธรรมทคี่ วรละ เพือ่ ไมใ่ หเ้ กดิ ทุกข์ตา่ งๆ ทค่ี วรรู้ คือ

1. หลกั กรรม (วบิ ัติ 4) 2. อกุศลกรรมบถ 10 3. อบายมขุ 6 1. หลกั กรรม (วบิ ตั ิ 4) หลักกรรม หรอื กฎแห่งกรรม เป็นคำสอนทส่ี ำคัญของพทุ ธศาสนา มีใจความสัน้ ว่า หวา่ นพชื เชน่ ใด ได้ผลเช่นนนั้ ทำดีไดด้ ี ทำช่วั ไดช้ วั่ ผลของกรรมมีท้งั ผลชน้ั ในและผลชนั้ นอก ผลชน้ั ใน หมายความว่า เม่อื ใดเราทำดีเรากเ็ ปน็ คนดเี มือ่ น้ัน คอื ใจสงบ สะอาด ปลอดโปร่ง เม่อื ใด ทำช่วั ก็เปน็ คนช่วั เมอ่ื น้ัน คอื จติ ใจเตม็ ไปดว้ ยความโลภ ความมงุ่ ร้าย ความไม่สงบผ่องใส ผลชั้นนอก หมายถึง ความสขุ ความทกุ ข์ ความเจริญ ความเสื่อม ซึ่งปจั จยั ภายนอกตัวเราเปน็ ผู้ กำหนด ทำให้ผลชัน้ นอกของกรรมไม่เปน็ ไปอย่างท่คี วรเป็นส่ิงท่ีสนับสนนุ ให้กรรมดใี หผ้ ล (ชั้นนอก) และขดั ขวางการให้ผล (ช้นั นอก ของกรรมชว่ั เรียกวา่ สมบตั ิ สงิ่ ทีส่ นับสนนุ ให้กรรมช่วั ใหผ้ ล (ชน้ั นอก) และขดั ขวางการให้ผล (ช้ันนอก ของกรรมดี เรยี กว่า วิบตั วิบัติ 4 คอื ความบกพรอ่ ง 4 ประการ ดงั นี้ - คตวิ ิบตั ิ คอื เกิดอยใู่ นภพ ถนิ่ หรือประเทศท่ีไมเ่ จริญ - อปุ ธวบิ ตั ิ คือ เกดิ มามีร่างกายพิกลพิการ ออ่ นแอ ไม่สงา่ งาม - กาลวบิ ตั ิ คือ เกิดอยู่ในสมัยทบ่ี ้านเมืองมที กุ ขเ์ ขญ็ ยกยอ่ งคนชว่ั บีบค่ันคนดี ไม่มี ศีลธรรม - ปโยควิบัติ คือ การทำงานไมค่ รบถว้ นไม่ตอ่ เน่อื ง ทำคร่งึ ๆกลางๆ ไมต่ รงกบั ความ ถนัดหรอื ความสามารถของตน 2. อกศุ ลกรรมบถ 10 อกศุ ลกรรมบท 10 หมายถึง ทางแหง่ ความชั่ว หรอื กรรมชั่วอนั เปน็ ทางไปสคู่ วามเสอื่ มและความ ทกุ ข์ การทำความชัว่ แบ่งได้ 3 ทาง

1) การทำความช่วั ทางกาย มี 3 ประการ ดังนี้ - ปาณาตบิ าต คอื การฆ่าสตั ว์ หรอื การทำใหช้ วี ิตสัตวโ์ ลกถงึ แกค่ วามตาย - อทนิ นาทาน คอื การลกั ขโมยของผู้อ่ืน หรอื การถอื เอาสงิ่ ของทเ่ี จา้ ของไมใ่ ห้ รวมถงึ การฉอ้ โกง การยกั ยอก การหลอกลวง - กาเมสุมจิ ฉาจาร คือ การประพฤติผดิ ในสามี ภรรยา บุตร ธิดาของผ้อู ่นื 2) การทำความชวั่ ทางวาจา มี 4 ประการ คือ - มุสาวาท คือ การพดู เทจ็ พดู สิ่งทไี่ ม่จริงโดยทตี่ นรู้ว่าไม่จรงิ รวมถงึ การพูด กำกวมเพื่อหลอกลวงผอู้ ่นื - ปิสณุ าวาจา คอื การพดู สอ่ เสียด พูดกระทบกระเทยี บเหน็บแนม เพ่อื ให้อกี ฝ่ายหนงึ่ เจ็บใจ การพดู สอ่ เสยี ดมกั เกดิ จากความอิจฉา - ผรุสาวาจา คือ การพดู คำหยาบ การพูดหยาบก่อใหเ้ กิดความแตกรา้ ว ทำให้ เร่ืองเล็กกลายเปน็ เร่ืองใหญ่ - สัมผัปปลาปะ คอื การพดู เพ้อเจอ้ ไมม่ สี าระ ไม่มปี ระโยชน์แก่ใครไมว่ า่ ตนเอง หรือผอู้ ืน่ 3) การทำความชัว่ ทางใจ มี 3 ประการ คือ - อภชิ ฌา คอื การคดิ เพ่งเลง็ อยากไดข้ องผ้อู ืน่ โดยไมน่ ึกวา่ ของใครใครก็หวง แมย้ งั มิได้ลงมอื ขโมยแต่กท็ ำใหจ้ ติ ใจเสื่อม - พยาบาท คอื การคดิ ร้ายตอ่ ผู้อ่นื อยากให้ผอู้ ื่นเจ็บปวด เสยหาย ประสงค์รา้ ย ความคิดร้ายนน้ั จะบัน่ ทอนความสามารถและความดขี องตนเอง - มจิ ฉาทิฐิ คือ ความเห็นผิดจากคลองธรรม เชน่ ไม่เช่อื ว่าทำดไี ด้ดี ทำช่ัวได้ชั่ว เป็นตน้

3. อบายมุข 6 อบายมุข 6 หมายถงึ ทางแหง่ ความเส่ือม มี 6 ประการ 1) ตดิ สรุ าและของมึนเมา มีโทษดงั นี้ - ทำใหเ้ สยี ทรัพย์ - ทำใหเ้ กดิ การทะเลาะวิวาทกนั และบางคร้ังถงึ กับฆา่ กัน - เปน็ บ่อเกิดแหง่ โรค เพราะทำให้เสียสขุ ภาพ บั่นทอนกำลังกาย - ทำใหเ้ สยี เกยี รติยศและชื่อเสยี ง - ทำใหเ้ ปน็ หนา้ ดา้ นไม่รจู้ ักอาย - บัน่ ทอนกำลงั สติปญั ญา 2) ชอบเท่ียวกลางคนื มโี ทษดงั นี้ - เป็นการไมร่ กั ตวั เพราะทำใหร้ ่างกายและจติ ใจไม่ปกติไมอ่ าจประกอบอาชีพการ งานได้ตามปกติ และตอ้ งเสียเงินรักษาตัวโดยไม่จำเป็น - เปน็ การไมร่ ักลกู เมียหรอื ครอบครวั เพราะทำใหค้ รอบครัวขาดความอบอุ่น - เปน็ การไม่รักษาทรัพยส์ มบตั ิ เพราะเปน็ การจา่ ยเงินโดยไมไ่ ดป้ ระโยชน์อะไร มี แตห่ มดไป - เปน็ ท่ีระแวงสงสัยของผอู้ ่ืน ทำให้เกดิ ความไม่ไว้วางใจในการทำงาน เชน่ หัวหนา้ จะไม่ไวใ้ จว่าจะทำงานได้ดี หรอื ลูกนอ้ งไมเ่ ลอ่ื มใส - เปน็ เปา้ หมายให้เขาใส่ความได้ เพราะทำอะไรผดิ เลก็ นอ้ ย คนก็จะหาวา่ เพราะ เที่ยวมาก จึงเปน็ อย่างนี้ ท้ังๆทีอ่ าจมใิ ชก่ ็ได้ - เป็นที่มาของความเดือดร้อนนานาชนดิ เพราะเม่ือเที่ยวจนหมดเงนิ อาจคิดการ ทุจริต หรอื อารมณเ์ สยี บ่อยๆ ทำใหค้ รอบครัวแตกแยก

3) ชอบเท่ยี วดกู ารละเล่น มโี ทษ คือ ทำใหใ้ จจดจอ่ อยกู่ ับสง่ิ ทจ่ี ะเลน่ ไม่เป็นอันทำมา หากจิ เสียทัง้ เวลา เสียงทั้งเงนิ ทำใหค้ นเชื่อถอื น้อยลง ถกู มองวา่ เป็นคนไมเ่ อาการเอางาน 4) ตดิ การพนนั มโี ทษดงั นี้ - เม่ือชนะย่อมก่อเวร คอื เม่ือเลน่ ไดก้ ย็ อ่ มมีคนอยากแกม้ ือเรียกรอ้ งให้เลน่ อีก - เมื่อแพ้ยอ่ มเสยี ดายทรัพย์ เพราะเมอื่ เล่นเสยี จิตใจก็บังเกิดความเสียดายทรัพย์ - ทรัพยส์ ินยอ่ มเสยี หาย เพราะเงินท่ไี ด้มานนั้ มกั เกบ็ ไวไ้ ดไ้ ม่นาน เรยี กเงินร้อน ตอ้ ง ใช้จา่ ยจนหมด - ไม่ใครเช่อื ถอื เพราะผอู้ น่ื ย่อมขาดความเช่อื ถอื ในถอ้ ยคำ มักถูกมองว่าเป็นคน หลอกลวง - เพื่อนฝูงดูหมิน่ ไมอ่ ยากคบค้าสมาคม เพราะกลัวจะเสียชื่อเสียงตามไปด้วย - ไมม่ ใี ครอยากได้เป็นคูค่ รอง เพราะกลัวครอบครวั ไมร่ าบร่ืน และอาจละท้งิ ครอบครวั ได้ 5) คบคนชั่วเปน็ มิตร มโี ทษ คอื ทำใหเ้ ป็นคนชวั่ ตามไปดว้ ย ได้รับความทุกข์ความ เดอื ดรอ้ นตามไปด้วย 6) เกยี จครา้ นการงาน มีโทษ คอื ทำใหช้ ีวิตตกตำ่ ไม่เจริญกา้ วหน้า มีแต่ความอยาก ลำบาก ขัดสนในชีวิต ประโยชน์ของการละเวน้ อบายมขุ - ไมเ่ สียทรพั ย์ไปโดยเปลา่ ประโยชน์ - ไม่หมกมุ่นในสง่ิ ทหี่ าสาระมิได้ - ประกอบหนา้ ทีก่ ารงานได้เตม็ ท่ี - ชวี ติ ไม่ตกต่ำ - เปน็ ทรี่ ักและไวว้ างใจของผู้อื่น - สามารถประกอบอาชีพหน้าทก่ี ารงานได้ดว้ ยความสุจรติ