ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน

ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ของท่านอิมามอะลี ซยั นุลอาบิดีน (อลยั ฮิสลาม) อิมามท่านที่ 4 แห่งวงศว์ านอะฮฺลลุ บยั ตฺ (อ.) สารบญั สิทธิของผนู้ า สิทธิของผตู้ าม สิทธิของเครือญาติ 1. สิทธิของอลั ลอฮฺ (หกั กุลลอฮฺ 2. สิทธิที่มนุษยพ์ ึงมีต่อตนเอง 3.สิทธิของชิวหา (ลิ้น) 4. สิทธิของหู 5. สิทธิของดวงตา 6. สิทธิของเทา้ 7. สิทธิของมือ 8. สิทธิของทอ้ ง 9. สิทธิของอวยั วะเพศ สิทธิของการกระทา 10. สิทธิของนมาซ 11. สิทธิของศีลอด 12. สิทธิของเซาะดะเกาะฮฺ (บริจาคทาน) 13. สิทธิการกรุ ฺบาน (การเชือดพลี) 14. สิทธิของผปู้ กครอง (ในระบอบอิสลาม) 15. สิทธิของครูบาอาจารย์ 16. สิทธิของเจา้ นาย สิทธิของผ้ปู ฏบิ ตั ติ าม 17. สิทธิของผอู้ ยใู่ ตป้ กครอง 18. สิทธิของผแู้ สวงหาความรู้ 19. สิทธิของภรรยาที่มีต่อสามี 20. สิทธิของทาส (คนรับใช)้ สิทธิของเครือญาติ 21 สิทธิของมารดา 22. สิทธิของบิดา

23. สิทธิของบุตร 24. สิทธิของพ่ีนอ้ ง สิทธิของผ้กู ระทาความดี 25. สิทธิของผกู้ ระทาดีกบั ท่าน 26. สิทธิของทาสที่ถกู ปลดปลอ่ ยเป็นไท 27. สิทธิของผกู้ ระทาดีกบั ท่าน สิทธิของนมาซญะมาอะฮฺ 28. สิทธิของมอุ ซั ซิน (ผอู้ ะซาน) 29. สิทธิของอิมามญะมาอะฮฺ สิทธิและความเป็ นมติ รภาพ 30. สิทธิของเพ่ือน 31.สิทธิของเพ่ือนบา้ น 32. สิทธิของคู่สนทนา 33. สิทธิของหุน้ ส่วน 34. สิทธิของทรัพยส์ ิน 35. สิทธิของเจา้ หน้ี 36. สิทธิของสหายสนิท สิทธิของคู่กรณี 37. สิทธิของโจทก์ 38. สิทธิของจาเลย 39. สิทธิของผขู้ อคาปรึกษา 40. สิทธิของผใู้ หค้ าปรึกษา 41. สิทธิของผขู้ อคาแนะนาตกั เตือน 42. สิทธิของผใู้ หค้ าแนะนาตกั เตือน สิทธิของจริยธรรมและสังคม 43. สิทธิของผอู้ าวโุ ส 44. สิทธิของผเู้ ยาว์ 45. สิทธิของผขู้ อความช่วยเหลือจากท่าน 46. สิทธิของผใู้ ห้ 47. สิทธิของผทู้ ่ีใหค้ วามสุขสรรหรรษา

48. สิทธิของผสู้ ร้างความเดือดร้อนใหท้ ่าน 49. สิทธิของพ่ีนอ้ งร่วมศาสนา 50. สิทธิชนต่างศาสนิกท่ีอยภู่ ายใตร้ ัฐอิสลาม (อะฮฺลุซซิมมะฮฺ)* ‫ْاَعْممَِرَحَمكُّاّللَِّأّنِّللََعْمَيكُُحقوًقاُِمحيًَطةَِبكِفيُّكل‬ ‫ََحَرٍكةََتّحْرَكَتياَْأوََسَكٍنةََسْكَنَتياَْأوَْمِنَزٍلةََنْزَلَتياَْأو‬ ‫َجاَِرٍحةََقْمَبَتياَو آٍَلةََتّصْرَفتَِبياَْبُعَضياَْأَكُبرِْمنَْبٍعض‬ ขอ อลั ลอฮฺ (ซบ.) ทรงเมตตาท่าน พึงสงั วรเถิดแทจ้ ริง อลั ลอฮฺ (ซบ.) ทรงสิทธิเหนือท่าน ทรงหอ้ มลอ้ มเหนือท่าน ในทุกอิริยาบถของท่านที่ไดก้ ระทาลงไป หรือทุกการหยดุ นิ่งที่ท่านไดว้ างเฉย ทุกสภาวการณ์ที่ท่านไดป้ รากฏ หรือทุกตาแหน่งฐานนั ดรที่ท่านไดป้ กป้ อง ทุกอวยั วะที่ท่านไดข้ ยบั เขย้ือน และทุกส่ือท่ีท่านไดใ้ ชไ้ ป ซ่ึงสิทธิหน่ึงสาคญั และยิง่ ใหญเ่ หนืออีกสิทธิหน่ึง (สิทธิแต่ละประเภทแตกต่างกนั ) ‫َوَْأَكُبرُُحقِوقِاّّللََعْمَيكَماَْأَوَجُبوَِلْنفِِسوََتباََركَو‬ ‫ََتعَالىِْمنَّحِقو ّاِلذيَُىوَْأُصل ْاُلُحقِوقَوِْمُنوََتّفَرعُّثم‬ ‫َْأَوَجُبوََعْمَيكَِلْنِفَسكِْمنَْقِرَنكَِإلىََقِدَمكََعمى اِْخَتَِلف‬ ‫ََجوِاِرَحك‬ สิทธิ สูงสุดท่ีอลั ลอฮฺ (ซบ.) พระผทู้ รงจาเริญ ผทู้ รงสูงส่ง ทรงมีเหนือท่านคือ บทบญั ญตั ิท่ีพระองคท์ รงกาหนดดว้ ยพระองคเ์ อง จากสิทธิซ่ึงพระองคท์ รงเป็นตน้ กาเนิดของสิทธิท้งั มวลเหลา่ น้นั และสิทธิท้งั มวลลว้ นแตกก่ิงกา้ นสาขาออกจากมนั คร้ันแลว้ พระองคท์ รงบญั ญตั ิสิทธิเหล่าน้นั แก่ท่านเพ่ือตวั ท่าน นบั จากศีรษะจรดเทา้ ตามหนา้ ท่ีที่แตกต่างกนั ของอวยั วะแต่ละส่วนของท่าน ดงั น้ี .. ‫ََفَجَعلَِلَبِصَركََعْمَيكَّحًقاَوَِلْسِمَعكََعْمَيكَّحًقاَوِِلَمسِاَنك‬ ‫ََعْمَيكَّحًقاَوَِلِيَدكََعْمَيكَّحًقاَوِِلْرِجَمكََعْمَيكَّحًقاَو‬ ‫َِلْبِطَنكََعْمَيكَّحًقاَوَِلْفِرَجكََعْمَيكَّحًقاََفِيذِه ْاَلَجوِاُرح‬ ‫اّلْسُبع ّاِلتيَِبياَُتكُونَْاْْلَفعُال‬ ฉะน้นั สาหรับดวงตาพระองคท์ รงกาหนดสิทธิในการมองแก่ท่าน หูของท่านทรงกาหนดสิทธิในการฟังแก่ท่าน ชิวหาของท่านทรงกาหนดสิทธิในการพดู แก่ท่าน มือของท่านทรงกาหนดสิทธิในการใชม้ ือแก่ท่าน เทา้ ของท่านทรงกาหนดสิทธิในการใชเ้ ทา้ แก่ท่าน ทอ้ งของท่านทรงกาหนดสิทธิในการใชท้ อ้ งแก่ท่าน อวยั วะเพศของท่านทรงกาหนดสิทธิในการใชอ้ วยั วะเพศแก่ท่าน ดงั น้นั ดว้ ยอวยั วะท้งั เจด็ น้ีท่านไดป้ ระกอบกิจกรรมต่างๆ

‫ُّثمََجَعلَّعزَوَّجَلِْْلَفعِاَلكََعْمَيكُُحقوقًاََفَجَعلَِلَصَِلَتك‬ ‫َعَْمَيكَّحًقاَوَِلْصِوَمكََعْمَيكَّحًقاَوَِلَصَدِقَتكََعْمَيكَّحًقاَو‬ ‫َِلْيِدَيكََعْمَيكَّحًقاََوِْْلَفعِاَلكََعْمَيكَّحًقا‬ คร้ัน แลว้ พระองคผ์ ทู้ รงเกริกเกียรติเกรียงไกร ทรงกาหนดใหภ้ ารกิจต่างๆ ของท่านมีสิทธิเหนือตวั ท่าน ดงั น้นั สาหรับนมาซทรงบญั ญตั ินมาซใหม้ ีสิทธิเหนือท่าน ทรงบญั ญตั ิศีลอดใหม้ ีสิทธิเหนือท่าน ทรงบญั ญตั ิซะกาต (ทานบงั คบั ) ใหม้ ีสิทธิเหนือท่าน ทรงบญั ญตั ิการกรุ ฺบาน (การพลี) ใหม้ ีสิทธิเหนือท่าน และสาหรับทุกการกระทา (อิบาดะฮฺอ่ืนๆ) ของท่าน ทรงกาหนดใหม้ ีสิทธิเหนือท่าน ‫ُّثمَْتُخُرج ْالُُحقوُقِْمَنكَِإلىَْغِيَركِْمنَِذوي ْاُلُحقِوق‬ ‫اَْلواَِجِبةََعْمَيكَوَْأَوُجَبياََعْمَيكُُحقوُقَِأّئِمَتكُّثمُُحقوُق‬ ‫َِرّعِيَتكُّثمُُحقوُقَِرِحَمكََفِيِذهُُحقٌوقََيَتّشُعبِْمَنياُُحقوٌق‬ ‫َُفُحقوُقَِأّئِمَتكََثََلٌثةَْأَوُجَبياََعْميَكَّحقَساِِئَسكِبالّْسَمطِان‬ ‫ُّثمَساِِئَسكِباِْلْعِممُّثمَّحقَساِِئَسكِبْاِلْمِمكَوُّكلَساٍِئس‬ ‫َِإمٌام‬ คร้ัน แลว้ สิทธิไดพ้ น้ จากท่านไปสู่บุคคลอื่นอนั ไดแ้ ก่ผมู้ ีกรรมสิทธ์ิเหนือท่าน ฉะน้นั สิทธิท่ีเป็นวาญิบสูงสุดเหนือตวั ท่านคือ สิทธิของอิมาม (ผนู้ า) ของท่าน หลงั จากน้นั คือ สิทธิของผอู้ ยใู่ ตป้ กครองของท่าน หลงั จากน้นั สิทธิของเครือญาติของท่าน ดงั น้นั ส่ิงเหลา่ น้ีคือสิทธิซ่ึงสิทธิอื่นๆ ไดแ้ ตกกิ่งกา้ นสาขาออกไปจากมนั ดว้ ยเหตุน้ี สิทธิของอิมามท่ีมีเหนือท่านมี 3 ประการ ซ่ึงสิทธิที่เป็นวาญิบสูงสุดเหลา่ น้นั ท่ีอิมามมีเหนือตวั ท่านคือ สิทธิในการปกครองท่าน หลงั จากน้นั คือ สิทธิในการถ่ายทอดวชิ าความรู้แก่ท่าน หลงั จากน้นั คือ สิทธิในการบริหารดูแลท่าน ดงั น้นั ผบู้ ริหารหรือผนู้ าทุกคนกค็ ือ อิมาม นนั่ เอง ‫َوُُحقُوقَِرّعِيَتكََثََلٌثةَْأَوُجَبياََعْمَيكَّحقَِرّعِيتَكِباّلْسَمطاِن‬ ‫ُّثمَّحقَِرّعِيَتكِباِْلْعِممَِفّإن اَْلجاَِىلَِرّعُية ْاَلعاِِلمَوَّحق‬ ‫َِرّعِيَتكِبْاِلْمِمكَِمنَْاْْلَزواِجَوَماََمْمَكتَِمنَْاْْلَيمِان‬ สิทธิ ของผอู้ ยใู่ ตป้ กครองของท่านมี 3 ประการ ซ่ึงสิทธิที่เป็นวาญิบสูงสุดสาหรับท่านคือ ท่านจะตอ้ งดแู ลผอู้ ยใู่ ตป้ กครองจนสุดกาลงั ความสามารถ หลงั จากน้นั สิทธิของผอู้ ยใู่ ตป้ กครองจะตอ้ งไดร้ ับวิชาความรู้จากท่าน ซ่ึงตามความเป็นจริงผไู้ ม่รู้จะตอ้ งอยใู่ ตป้ กครองของผรู้ ู้ ดงั น้นั สิทธิของผอู้ ยใู่ ตป้ กครอง เช่น ภรรยา และคนรับใช้ เป็นหนา้ ที่ท่ีตอ้ งปกครองดูแลเขา สิทธิของเครือญาติ ‫َوُُحقُوقَِرِحَمكَِكثيٌَرةُّمِتَصٌمةَِبْقِدر اَّتصِال الِّرِحمِفي‬ ‫ْاَلَقرَاِبةََفْأَوُجَبياََعْمَيكَّحقُّأَمكُّثمَّحقَِأبَيكُّثمَّحق‬ ‫ُْوِلَدكُّثمَّحقَِأخَيكُّثمَاْْْلَقُربََفْاْْلَقُربَوَْاّْلُولََفْاّْلُول‬

สิทธิ ของเครือญาติน้นั มีมากมายข้ึนอย่กู บั ลาดบั ความเกี่ยวขอ้ งในความเป็นเครือ ญาติ สิทธิที่วาญิบที่สุดกค็ ือสิทธิของมารดา หลงั จากน้นั สิทธิของบิดา หลงั จากน้นั สิทธิของบุตร หลงั จากน้นั สิทธิของพ่ีนอ้ ง หลงั จากน้นั สิทธิของเครือญาติ ซ่ึงข้ึนอยกู่ บั ลาดบั ความใกลช้ ิด สิทธิของผทู้ รงสิทธิอื่น ๆ ‫ُّثمَّحقَْمَوََلك اُْلْمِنِعمََعْمَيكُّثمَّحقَْمَوََلك اَْلجِاَرِيةِْنَعُمَتك‬ ‫ََعْمِيوُّثمَّحقِذي ْاَلْمُعرِوفََلْدَيكُّثمَّحقَُمّؤِذَنكِباّلَصَِلة‬ ‫ُّثمَّحقَِإماَِمكِفيََصَِلَتكُّثمَّحقَِجميَِسكُّثمَّحقَجِاَركُّثم‬ ‫َّحقَصاِِحَبكُّثمَّحقَِشريَِككُّثمَّحقَمِاَلكُّثمَّحقَِغريَِمك‬ ‫اِّلذيَُتطاُِلُبوُّثمَّحقَِغرِيَمك اِّلذيَُيطِاُلَبكُّثمَّحقَِخمِيَطك‬ ‫ُّثمَّحقَْخِصَمك ْاُلّمِدعيََعْمَيكُّثمَّحقَْخِصَمك اِّلذيَّتِدعي‬ ‫ََعْمِيوُّثمَّحقُمَْسِتشِيَركُّثمَّحق ْاُلِمشيِرََعْمَيكُّثمَّحق‬ ‫ُْمَسْتِنِصَحكُّثمَّحق الّنِاِصحََلكُّثمَّحقَْمنَُىوَْأَكُبرِْمَنكُّثم‬ ‫َّحقَْمنَُىوَْأَصُغرِْمَنكُّثمَّحقَساِِئَمكُّثمَّحقَْمنََسْأَلُتوُّثم‬ ‫َّحقَْمنََجرىََلكََعمىََيْدِيوََمساٌَءةَِبْقٍولَْأوِْفٍعلَْأوََمّسٌرة‬ ‫َِبِذَلكَِبْقٍولَْأوِْفٍعلَْعنََتّعٍمدِْمُنوَْأوَْغِيرََتّعٍمدِْمُنوُّثم‬ ‫َّحقَْأِىلِّمِمَتكَعاًّمةُّثمَّحقَْأِىل اّلّذِمةُّثم ْاُلُحقوُق‬ ‫ْاَلجِاَرُيةَِبْقِدرَِعِملَاْْْلَحوِالَوََتّصِرفَْاْْلسَبِابَُفطوَبىَِلْمن‬ ‫ََأعاَُنوُاّّللََعمىََقضاِءَماَْأَوَجبََعْمِيوِْمنُُحقوِِقوَوَّوَفُقو‬ . ‫َوَّسَدُده‬ จาก น้นั สิทธิของนายทาสท่ีปลดปล่อยท่านใหเ้ ป็นไท จากน้นั สิทธิของทาสที่ท่านปลดปล่อยเขาใหเ้ ป็นไท จากน้นั สิทธิของผอู้ ปุ การะที่ใหค้ ุณแก่ท่าน จากน้นั สิทธิของมุอซั ซิน (ผปู้ ระกาศเวลานมาซ) จากน้นั สิทธิของอิมามญะมาอะฮฺ (ผนู้ านมาซ) จากน้นั สิทธิของเพ่ือนสนิท จากน้นั สิทธิของเพ่ือนบา้ น จากน้นั สิทธิของเพื่อนร่วมทาง จากน้นั สิทธิของหุน้ ส่วน จากน้นั สิทธิของทรัพยส์ ิน จากน้นั สิทธิของลกู หน้ี จากน้นั สิทธิของเจา้ หน้ี จากน้นั สิทธิของสมาชิกในสงั คม จากน้นั สิทธิของโจทกค์ ู่ปรปักษท์ ่ีฟ้ องท่าน จากน้นั สิทธิของจาเลยที่ท่านเป็นโจทกฟ์ ้ องเขา จากน้นั สิทธิของผขู้ อคาปรึกษาจากท่าน จากน้นั สิทธิของผใู้ หค้ าปรึกษาแก่ท่าน จากน้นั สิทธิของผขู้ อคาตกั เตือนจากท่าน จากน้นั สิทธิของผใู้ หค้ าตกั เตือนท่าน จากน้นั สิทธิของผอู้ าวโุ สกวา่ ท่าน จากน้นั สิทธิของผอู้ อ่ นวยั กวา่ ท่าน จากน้นั สิทธิของผขู้ อจากท่าน จากน้นั สิทธิของผทู้ ี่ท่านขอจากเขา จากน้นั สิทธิของผมู้ ีพฤติกรรมต่าทรามกบั ท่านท้งั คาพดู และการกระทา หรือผทู้ ี่แสดงความป่ าเถ่ือนกบั ท่านท้งั คาพดู และการกระทา ท้งั โดยเจตนาและไม่เจตนา จากน้นั สิทธิของพ่ีนอ้ งร่วมชาติของท่าน จากน้นั สิทธิของชนต่างศาสนิกที่อยใู่ ตก้ ารปกครองของรัฐอิสลาม จากน้นั สิทธิของธรรมชาติและปรากฏการณ์ที่อบุ ตั ิข้ึนตามเหตุปัจจยั ต่าง ๆ เป็นท่ีน่ายินดีสาหรับผทู้ ่ีอลั ลอฮฺ (ซบ.) ทรงช่วยเหลือใหเ้ ขาสามารถปฏิบตั ิตามสิทธิที่พระองคท์ รงกาหนดแก่เขา และทรงใหเ้ ขาประสบความสมั ฤทธ์ิผลมน่ั คง

รายละเอียดของสิทธิ ‫تفصيل الحقوق‬ ‫ََفّأماَّحقِّاّللَْاْْلَكُبرَِفّإَنكَْتُعُبُدهََلُْتِشُركِِبوَْشيئًا‬.1 ‫َِفَإذاََفْعَمتَِذَلكِِبْإَخٍَلصََجَعلََلكََعمىَْنِفِسوَأْنَْيِكَفَيك‬ . ‫َْأَمر الّْدَنياَو ْالِآَخِرةَوَْيَحَفظََلكَماُِتّحبِْمَنيا‬ 1. สิทธิของอลั ลอฮฺ (หักกลุ ลอฮฺ) สิทธิ อนั ยิ่งใหญท่ ่ีสุดของอลั ลอฮฺ คือ การท่ีท่านจะตอ้ งเคารพภกั ดีโดยไม่ต้งั สิ่งใดเป็นภาคีเทียบเคียงพระองค์ เมื่อท่านเคารพภกั ดีดว้ ยความบริสุทธ์ิใจ พระองคจ์ ะทรงประทานความพอเพียงแก่ท่านท้งั ภารกิจในโลกน้ีและปรโลก และจะทรงพิทกั ษร์ ักษาสิ่งท่ีท่านปรารถนาท้งั ในโลกน้ีและโลกหนา้ ‫حق النفس‬ ‫ َوَّأماَّحقَْنِفَسكََعْمَيكََفْأنَْتَسْتِوَفَيياِفيَطاَِعةِّاّلل‬.2 ‫َُفَتّؤَديَِإلىَِلساَِنكَّحُقوَوَِإلىَْسِمَعكَّحُقوَوَِإلىََبِصَرك‬ ‫َّحُقوَوَِإلىَِيَدكَّحَقياَوَِإلىِْرِجَمكَّحَقياَوَِإلىَْبِطَنك‬ ‫َّحُقوَوَِإلىَْفِرَجكَّحُقوَوَْتَسِتعيَنِِباّّللََعمىَِذَلك‬ 2. สิทธิทมี่ นุษย์พึงมตี ่อตนเอง สิทธิ ต่อชีวิตคือ การที่ท่านจะตอ้ งอทุ ิศตนเช่ือฟังปฏิบตั ิตามอลั ลอฮฺ (ซบ.) ตามกาลงั ความสามารถ ตอ้ งยืนยนั สิทธิของพระองคด์ ว้ ยลิ้นของท่าน ดว้ ยหูของท่าน ดว้ ยตาของท่าน ดว้ ยมือของท่าน ดว้ ยเทา้ ของท่าน ดว้ ยทอ้ งของท่าน ดว้ ยอวยั วะเพศของท่าน ขออลั ลอฮฺ (ซบ.) ทรงประทานความช่วยเหลือในการสนองสิทธิแด่พระองคอ์ ยา่ งครบบริบรู ณ์ ‫حق المسان‬ ‫ َوَّأماَّحق اّلَمسِانَِفْإَكرُاُموَِعن اَْلَخناَوَْتِعوُيُده‬.3 ‫َوِْإَجماُُموِّإَلَِلْمِوِضع‬-‫ََعمى اَْلْخِيرَوَْحُمُموََعمىَْاَْلِدب‬ ‫اَْلحَاِجةَو اَْلْمَنَفِعةِلّمديِنَو الّْدَنياَوِْإَعفُاُؤهَِعن‬ ‫ْاُلُفضوِل الِّشَنِعة ْاَلِقميَِمة ْاَلفاَِئِدة ّاِلتيََلُْيَؤُمنََضُرَرىا‬ ‫ََمعِّقِمةَعاَِئِدَتياَوَُيّعدَشِاَىد ْاَلْعِقلَو الِّدليَلََعْمِيوَو‬ ‫ََتّزُين ْاَلعِاِقلَِبْعِقِموُْحُسنِسَيِرِتوِفيَِلساِِنوَو َلُّقَوةِّإَل‬ . ‫ِِبّاّلل اَْلِعّمي ْاَلِعظِيم‬ 3.สิทธิของชิวหา (ลนิ้ ) สิทธิ ของชิวหา คือ ท่านจะตอ้ งใหเ้ กียรติชิวหาดว้ ยการไม่ใชไ้ ปในวถิ ีทางที่ลา้ งผลาญทาลาย (เกียรติของตนเองและผอู้ ื่น) ใหช้ ิวหาเคยชินกบั ถอ้ ยคาท่ีดีงาม ควบคุมชิวหาดว้ ยจริยธรรมอิสลาม พิทกั ษร์ ักษาชิวหาเพื่อใชใ้ นภารกิจอิสลาม และกรณีจาเป็นในทางโลกหลีกเลี่ยงการพดู พล่าม พร่าเพร่ือ ไร้สาระท่ีจะทาใหท้ ่านไมป่ ลอดภยั เพราะชิวหาคือขอ้ พิสูจนส์ ติปัญญาและตรรกะ

และเป็นอาภรณ์ประดบั ปัญญาและจริยธรรม ไม่มีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ผทู้ รงเกริกเกียรติ ผทู้ รงเกรียงไกร ‫حق السمع‬ ‫ َوَّأماَّحق اّلْسِمعََفْتِنزيُُيوَْعنَْأنَْتَجَعُموَِطريًقاَِإلى‬.4 ‫َْقِمَبكِّإَلُِلّفَوٍىةَِكريٍَمةُْتِحُدثِفيَْقِمَبكَْخيرًاَْأوَْتِكُسب‬ ‫ُُخمًقاَِكريمًاَِفّإُنوَباُب ْاَلَكَِلمَِإلى اَْلْقِمبَُيّؤديَِإْلِيو‬ ‫ُُضرُوب ْاَلَمعِانيََعمىَماِفَيياِْمنَْخٍيرَْأوَشٍّرَو َلُقَّوة‬ . ‫ِّإَلِِباّّلل‬ 4. สิทธิของหู สิทธิ ของหูคือ การที่ท่านตอ้ งกลนั่ กรองมิใหส้ ิ่งฮะรอมเขา้ ไปในหวั ใจของท่าน นอกจากถอ้ ยคาหรือสิ่งท่ีจะผนึกคุณธรรมความดีในหวั ใจของท่าน หรือทาใหท้ ่านมีจริยธรรมอนั ดีงาม เพราะหูคือประตทู ่ีจะนาถอ้ ยคาเขา้ ใจเขา้ สู่หวั ใจ ซ่ึงมีความหมายหลากหลายท้งั ดีและไม่ดี ไม่มีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫حق البصر‬ ‫َوَّأماَّحقََبِصَركََفّغُضوَّعماََلَِيّحلََلكَوَْتُرك‬.5 ‫ْاِبَتذاِِلوِّإَلَِلْمِوِضعِْعَبٍرةَْتَسْتِقُبلَِبياََبصرًاَْأوَْتَسِتفيُد‬ . ‫َِبياِْعمًماَِفّإن اَْلَبَصرَبُاب اَِْلِعَتباِر‬ 5. สิทธิของดวงตา สิทธิ ของดวงตาของท่านคือ ตอ้ งปกปิ ดสายตาจากการมองสิ่งที่ไม่ไดร้ ับอนุญาต (ฮะรอม) แก่ท่าน และหลีกเล่ียงการมองน้นั นอกจากสิ่งท่ีจะเป็นอนุสติแก่ท่าน หรือเสริมสร้างความเขา้ ใจเพิ่มข้ึน หรือไดร้ ับความรู้เพ่ิมเติมแก่ท่าน เพราะการมองคือประตสู ู่อุทาหรณ์ ‫َوَّأماَّحقِْرَجْمَيكََفْأنََلَْتِمَشيِِبَيماَِإلىَماََلَِيّحل‬.6 ‫ََلكَوََلَْتَجَعُمَيماَِمّطَيَتكِفي الِّطرِيق ْاُلْمَسِتّخِفةَِبْأِىَميا‬ ‫ِفيَياَِفّإَنياَحاَِمُمَتكَوَسِاَلٌكةَِبكَْمَسَمك الّديِنَو الّْسِبق‬ . ‫َلَكَو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 6. สิทธิของเท้า สิทธิ ของเทา้ ของท่านคือ ตอ้ งไม่กา้ วเทา้ ท้งั สองไปในวิถีทางท่ีไม่ไดร้ ับอนุญาตแก่ท่าน ตอ้ งไม่กา้ วไปในทิศทางที่จะทาใหท้ ่านประสบความอปั ยศอดสู เน่ืองจากเทา้ คือพาหะสาหรับท่าน ควรจะนาท่านไปสู่หนทางสจั ธรรมแห่งศาสนา และนาพาท่านไปขา้ งหนา้ ไมม่ ีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحقَِيَدكََفْأنََلَْتُبَسَطياَِإلىَماََلَِيّحلََلك‬.7 ‫ََفَتناَلَِبماَْتُبُسَطياَِإْلِيوَِمنِاّّلل ْاُلُعقَوَبةِفيَاَْْلِجلَو‬ ‫َِمن اّلنِاسِِبَمساِن الَِّلَئِمةِفي ْاَلعِاِجلَوََلَْتِقَبَضياِّمما‬ ‫ْاَفَتَرضُاّّللََعْمَيياَوَِلْكنَُتّوَقَرىاَِبْقِبَضياَْعنَِكثٍيرِّمما‬

‫َِيّحلََلياَوَْبِسَطياَِإلىَِكثيٍرِّمماَْلَيسََعْمَيياَِفَإذاَِىي‬ ‫َْقدُِعَقْمتَوُّشَرْفتِفي اَْلعاِِجلََوَجبََلياُْحُسن الَّثواِبِفي‬ .‫اْلآِِجل‬ 7. สิทธิของมอื สิทธิ ของมือของท่านคือ ตอ้ งไมย่ ่ืนมือไปสู่ส่ิงท่ีไมอ่ นุญาตสาหรับท่าน เพ่ือท่านจะไม่ถกู ลงทณั ฑจ์ ากอลั ลอฮฺในวนั ปรโลก ไม่ถกู ประชาชนประณามในโลกน้ี จงอยา่ มดั มือของท่านจากการปฏิบตั ิภารกิจที่อลั ลอฮฺทรงกาหนดใหเ้ ป็นวาญิบ แต่จงมดั มือจากการกระทามากมายที่มุบาฮฺ (สิ่งท่ีอนุญาตใหก้ ระทาถึงแมว้ า่ ไม่ฮะรอม แต่ดีกวา่ ถา้ สามารถหลีกเลี่ยงได)้ จงปฏิบตั ิภารกิจที่มิใช่ขอ้ บงั คบั (แต่เป็นสิ่งดีหรือมุสตะฮบั ) ใหม้ าก (อยา่ ปฏิบตั ิเฉพาะสิ่งวาญิบ หรือละทิ้งสิ่งฮะรอมเท่าน้นั ทวา่ จงใหค้ วามสาคญั ส่ิงที่เป็นมสุ ตะฮบั และหลีกเล่ียงส่ิงมกั รูฮฺ) เพราะเม่ือมือของท่านถกู มดั จากการกระทาสิ่งตอ้ งหา้ ม ท่านกจ็ ะเป็นผมู้ ีเกียรติในโลกน้ี และรางวลั ตอบแทนในโลกหนา้ ยอ่ มวาญิบสาหรับท่าน ‫َوَّأماَّحقَْبِطَنكََفْأنََلَْتَجَعُموَِوعًاءَِلِقميٍلَِمن‬.8 ‫اَْلَحراِمَوََلَِلِكثيٍرَوَْأنَْتَقِتَصدَُلوِفي اَْلَحَِللَوََل‬ ‫ُْتِخَرُجوِْمنَّحد الّْتِقَوِيةَِإلىَّحد الّْتِيوِينَوََذىاِب‬ ‫ْاُلُمّرِوةَوَْضُبُطوَِإذاَّىمِباُْلجوِعَو اّلَظِمإَِفّإن الَّشَبع‬ ‫ْاُلْمَنِتَييَِبصاِِحِبوَِإلى الَّتِخمَْمَكَسٌمةَوَْمَثَبٌطةَوَْمَقَطعٌة‬ ‫َْعنُّكلِبٍّرَوََكٍرمَوِّإن الّّري اُْلْمَنِتَييَِبصاِِحِبوَِإلى‬ ‫الّْسِكرَْمَسَخٌفةَوَْمَجَيٌمةَوَْمَذَىٌبةِْلُمُمّرِوة‬ 8. สิทธิของท้อง สิทธิ ของทอ้ งของท่านคือ ท่านตอ้ งไม่ปลอ่ ยใหท้ อ้ งเป็นภาชนะรองรับสิ่งตอ้ งหา้ ม ไม่วา่ มากหรือนอ้ ย แต่จงบรรจุดว้ ยสิ่งอนุมตั ิแค่พอดีเท่าน้นั อยา่ ปล่อยใหท้ อ้ งท่ีสมบูรณ์เปลี่ยนแปลงเป็นทอ้ งที่น่ารังเกียจ อยา่ ปลอ่ ยใหท้ อ้ งทาลายเกียรติยศของท่าน พึงระมดั ระวงั ทุกคร้ังเม่ือหิวกระหาย เพราะการกินอยา่ งไมร่ ะมดั ระวงั (ตะกละ) จะสะสมความเกียจคร้านใหเ้ จา้ ของทอ้ ง จะเป็นอปุ สรรคขดั ขวางจากทุกความดีงามและความมี เกียรติท้งั ปวง จงหลีกเล่ียงเคร่ืองด่ืมท่ีทาใหเ้ มามาย เนื่องจากเป็นเหตุแห่งความอปั ยศ ความโง่เขลา และจะทาลายเกียรติของท่าน ‫َوَّأماَّحقَْفِرَجكَِفْحُفُظوِّمماََلَِيّحلََلكَو اَِْلِسَتعاَُنة‬.9 ‫ََعْمِيوَِبّغض اَْلَبِصرَِفّإُنوِْمنَْأَعِونَْاْْلَعوِانَوَْكَثِرةِْذِكر‬ ‫ْاَلْمِوتَو الَّتّيِددَِلْنِفَسكِِبّاّللَو اّلْتِخويِفََلياِِبوَوِِباّّلل‬ ‫اِْلْعَصُمةَو الّْتِأييُدَوََلَْحَولَوََلُّقَوةِّإَلِبو‬ 9. สิทธิของอวยั วะเพศ สิทธิ ของอวยั วะเพศ คือการปกป้ องจากส่ิงที่ไม่อนุญาตแก่ท่าน และจงช่วยสนบั สนุนการปกป้ อง ดว้ ยการปกปิ ดดวงตา (จากการมองเพศตรงขา้ ม) เพราะ (การปิ ดตา)

เป็นวิธีเดียวท่ีจะช่วยยบั ย้งั ความตอ้ งการไดว้ ิเศษท่ีสุด จงราลึกถึงความตายเสมอ จงข่บู าราบตวั เอง (ดว้ ยการลงทณั ฑ)์ จากอลั ลอฮฺ จงสาทบั ความเกรงกลวั แก่จิตใจต่อพระองค์ การช่วยเหลือและการคุม้ ครองมาจากอลั ลอฮฺ ไม่มีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ สิทธิในการกระทา (แสดงความเคารพภกั ดี) ‫ثم حقوق اْلفعال‬ ‫َفّأماَّحق الَّصَِلةََفْأنَْتَعَممَّأَنياَِوفاٌَدةَِإلىِاّّللَو‬.َ11 ‫َّأَنكَقاٌِئمَِبياَْبَينََيِديِاّّللَِفَإذاَِعْمَمتَِذَلكُْكَنتَِخميًقا‬ ‫َْأنَُتقوَمِفَيياََمقَام الِّذليِل اّلراِِغب الّراِِىب اَْلخاِِئف‬ ‫الّراِجي اِْلْمِسكِين اُْلَمَتّضِرع ْاُلَمّعِظمَْمنَقاَمَْبَينََيْدِيو‬ ‫ِبالُّسكوِنَوِاْْْلَطراِقَوُُخشِوعَْاْْلَطرِافَوِلِين ْاَلجَناِحَو‬ ‫ُْحِسن اُْلَمنَاجاِةَُلوِفيَْنِفِسوَو الَّطِمبَِإْلِيوِفيََفكاِك‬ ‫ََرَقِبَتك اِّلتيََأحَاْطتِِبوَِخطَيُئَتكَو ْاَسْتَيَمْكَتياُُذنوَُبكَو‬ ‫َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ สิทธิของการกระทา 10. สิทธิของนมาซ สิทธิ ของนมาซคือ การตระหนกั วา่ น่ีคือการสร้างสายสมั พนั ธ์กบั อลั ลอฮฺ ท่านกาลงั ยืนอยู่ ณ เบ้ืองพระพกั ตร์พระองค์ เม่ือท่านตระหนกั ไดเ้ ช่นน้นั จึงคู่ควรท่ีท่านจะยนื ณ เบ้ืองหนา้ พระองคใ์ นฐานะของบ่าวผตู้ ่าตอ้ ยดอ้ ยค่า มีความตอ้ งการ –ท่ีจะใกลช้ ิดยงั พระองค-์ ในขณะที่ออ้ นวอนดว้ ยความยาเกรง มีความหวงั ในพระเมตตากรุณา และเคารพนอบนอ้ ม ณ เบ้ืองพระพกั ตร์ขององค์ ดว้ ยหวั ใจที่สงบมน่ั ดว้ ยความนอบนอ้ ม ดว้ ยความหวงั อยา่ งเตม็ เปี่ ยมและสารภาพต่อพระองค์ ในความผดิ ท่ีรายลอ้ มตวั เขา- ใหร้ อดพน้ จากการลงโทษในไฟนรก- เนื่องจากบาปกรรมจะนาเขาไปสู่ความหายนะ ขอพระองคท์ รงอภยั ดว้ ยเถิด ไมม่ ีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق اّلْصِومََفْأنَْتَعَممَّأُنوَِحجٌابََضَرُبوُاّّلل‬.11 ‫ََعمىَِلساَِنكَوَْسِمَعكَوََبِصَركَوَْفِرَجكَوَْبِطَنكَِلْيُسَتَركِِبو‬ ‫َِمن اّلنِارَوََىَكذاَجَاءِفي ْاَلِحديِث الّْصُومُّجٌنةَِمن‬ ‫َِفْإنََسَكْنتَْأَطراَُفكِفيََحَجِبَتياََرْجَوتَْأنَُتكوَن‬-‫الّناِر‬ ‫َْمُحجوبًاَوِْإنَْأَنتََتْرَكَتياَْتَضِطُربِفيَِحجاَِبياَوَْتَرُفع‬ ‫ََجَنبِات اِْلَحجِابََفّتِطُمعَِإلىَماَْلَيسََلياِبالّْنَظِرة‬ ‫اّلدِاَعِيةِلمّْشَيِوةَو اُْلّقِوة اَْلخِاَرِجةَْعنَّحد الِّتّقِيّةِّلل‬ ‫َْلمَْتَأْمنَْأنَْتِخَرق ْاِلَحجاَبَوَْتُخَرجِْمُنوَو َلُّقَوةِّإَل‬ ‫ِِبّاّلل‬ 11. สิทธิของศีลอด

สิทธิ ของศีลอด คือ ตอ้ งตระหนกั วา่ ศีลอดคือม่านปกปิ ด ซ่ึงอลั ลอฮฺทรงประสงคท์ ี่จะปกปิ ดลิ้น หู ตา ทอ้ ง และอวยั วะเพศของท่านใหป้ ลอดภยั จากไฟนรก ดงั รายงานท่ีวา่ ศีลอดคือโลป่ ้ องกนั ภยั จากไฟนรก ถา้ อวยั วะของท่านสงบมนั่ ภายใตม้ า่ นน้นั ท่านกจ็ ะมีความหวงั วา่ ไดร้ ับการปกป้ องรักษา (รอดปลอดภยั ) แต่ถา้ ท่านละเลยและสบั สนในมา่ นของตวั เอง (ละเมิด) ซ่ึงท่านไดย้ กชายผา้ มา่ นรอบๆ ข้ึนสูง และไดม้ องในสิ่งไม่สมควรมองดว้ ยตณั หาราคะ บงั คบั ใหอ้ อกจากการสารวมตนต่ออลั ลอฮฺ ท่านกจ็ ะไม่มีวนั รอดปลอดภยั เน่ืองจากไดฉ้ ีกม่านจนขาดสิ้นและออกขา้ งนอกไป ไม่มีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق اّلَصَدِقةََفْأنَْتَعَممَّأَنياُْذُخَركِْعَندَّرَبك‬.12 ‫َوَِوديَُعتَك ّاِلتيََلَْتَحتاُجَِإلىِْاْْلَشيِادَِفَإذاَِعْمَمتَِذَلك‬ ‫ُْكَنتَِبما اَْسْتَوْدَعُتوِّسًراَْأَوَثقَِبما اَْسْتَوْدَعُتوََعَِلَنًيةَو‬ ‫ُْكَنتَِجديًراَْأنَُتكوَنَْأَسْرَرتَِإْلِيوَْأمًراَْأَعْمَنُتوَوَكاَن‬ ‫َاْْْلُمرَْبَيَنكَوَْبَينُوِفَيياِّسًراََعمىُّكلَحاٍلَوَْلم‬ ‫َْتَسْتِظْيرََعْمِيوِفيَما اَْسْتَوْدَعُتوِْمَنياِِبْإَشيِادَْاْْلَسمِاعَو‬ ‫َْاْْلَبصِارََعْمِيوَِبياََكّأَنياَْأَوُثقِفيَْنِفَسكََلََكّأَنكََلَِتُثق‬ ‫ِِبوِفيَْتِأَدِيةَِودَيِعَتكَِإْلَيكُّثمَْلمَْتَمّتنَِبياََعمىََأٍحد‬ ‫َِّْلَنياََلكَِفَإذا ْاَمَتْنَنتَِبياَْلمَْتَأْمنَْأنَُتكَونَِبياِْمَثل‬ ‫َْتِيجيِنَحِاَلكِْمَنياَِإلىَْمنََمْنَنتَِبياََعْمِيَوِّْلنِفيَِذَلك‬ ‫َِدليًَلََعمىَّأَنكَْلمُِتْردَْنَفَسكَِبياَوَْلوََأْرَدتَْنَفَسكَِبيا‬ ‫َْلمَْتَمّتنَِبياََعمىََأٍحدَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ 12. สิทธิของเซาะดะเกาะฮฺ (บริจาคทาน) สิทธิ ของการบริจาคทาน คือ การตระหนกั วา่ ทานคือเสบียงท่ีท่านสะสมไว้ ณ พระผอู้ ภิบาล เป็นเงินฝากท่ีท่านไมต่ อ้ งแสดงหลกั ฐานบญั ชี (เพ่ือยืนยนั เวลาถอน) และพึงไวร้ ู้วา่ ไม่วา่ การฝากแบบเร้นลบั ยอ่ มสร้างความมน่ั ในไดม้ ากกวา่ การฝาก แบบเปิ ดเผย ทวา่ การฝากอยา่ งเร้นลบั กบั พระองคย์ อ่ มมีค่าค่คู วรกวา่ การฝากอยา่ งเปิ ดเผย แต่ไมว่ า่ จะฝากแบบใดยอ่ มเป็นความลบั ระหวา่ งท่านกบั พระองค์ และไม่จาเป็นท่ีท่านจะตอ้ งเปิ ดเผยของฝากกบั พระองค์ ใหล้ ่วงรู้ถึงหูหรือสายตาของพยานผอู้ ื่นใด ประหน่ึงวา่ ท่านมีความเชื่อมน่ั คนอ่ืนมากกวา่ พระองค์ ท่าน ท่านทาเช่นน้นั เหมือนไมเ่ ชื่อมน่ั วา่ พระองคจ์ ะทรงส่งคืนของฝากกลบั คืนแก่ เพราะการบริ จาคเป็ นของท่าน ท่านจะตอ้ งไม่ใหก้ ารบริจาคเป็นบุญคุณแก่ผใู้ ด แต่ถา้ ทาเพื่อหวงั ผลท่านจะไม่ปลอดภยั เฉกเช่นพวกต่าสถุลท่ีทาบุญเพื่อทวงบุญคุณ และเป็นการพิสูจนว์ า่ ท่านมิไดบ้ ริจาคทานเพ่ือตวั เอง ฉะน้นั ถา้ ท่านบริจาคทานเพ่ือตวั เอง กค็ งไม่หวงั ใหเ้ ป็นบุญคุณแก่ผอู้ ่ืน (และจงรู้เถิดวา่ การบริจาคจะขจดั ภยั พิบตั ิและความเจบ็ ป่ วย และจะช่วยใหท้ ่านปลอดภยั จากไฟนรก) ไม่มีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ

‫َوَّأماَّحق اَْلْيِديََفْأنُْتِخَمصَِبياِْاَْلراََدةَِإلىَّرَبك‬.13 ‫َو الَّتّعَرضَِلْرَحِمِتوَوَُقبوِِلوَوََلُِتريَدُُعيَون اّلناِِظرَين‬ ‫ُدوَُنوَِفَإذاُْكَنتََكِذَلكَْلمَُتْكنَُمَتّكمفًاَوََلَُمَتّصنًعاَو‬ ‫ُْكَنتِّإَنماَْتِقُصدَِإلىِّاّللَو ْاَعْممَّأنَاّّللَُيراُدِباَْلِيسيِر‬ ‫َوََلَُيرُادِباَْلِعسِيرََكماََأرَادَِبْخِمِقو اَلْتِيسَيرَوَْلم‬ ‫ُِيْردِِبُيم اّلْتِعسيَرَوََكِذَلك الَّتّذُللَْأَولىَِبكَِمن‬ ‫الَّتْدُىِقَنِْلّن ْاُلْكَمَفةَو اَْلُمئَوَنةِفي اُْلَمَتْدِىِقنَينََفّأما‬ ‫اّلَتّذُللَو الَّتْمُسُكنََفَلُْكَمَفةِفيَِيماَوََلَُمئوََنةََعْمِيَيما‬ ‫َِّْلُنَيما اِْلْخَمُقةَوَُىماَْمُوجَوداِنِفي الِّطبَيِعةَو َلُّقَوة‬ ‫ِّإَلِِباّّلل‬ 13. สิทธิการกรุ ฺบาน (การเชือดพล)ี สิทธิ ในการเชือดพลี คือ ท่านจะตอ้ งทาไปดว้ ยความบริสุทธ์ิใจ (แสวงความใกลช้ ิด) ตอ่ พระผอู้ ภิบาลของท่านเท่าน้นั โดยหวงั ความเมตตาและการตอบรับจากพระองค์ และนอกจากพระองคแ์ ลว้ ท่านตอ้ งไม่ปรารถนาใหส้ ายตาผอู้ ่ืนไดม้ องเห็น ถา้ เป็ นเช่นน้นั ท่านจะไดไ้ ม่ตอ้ งแบกรบั ภารกิจใด ๆ ท่ีมิใช่ของตน และจะไดห้ ลุดพน้ จากความเป็นคนเสแสร้ง และเท่ากบั ท่านมปี ณิธานเพื่ออลั ลอฮฺ อยา่ งแทจ้ ริง พงึ สงั วรเถิดวา่ อลั ลอฮฺ ทรงประสงคค์ วามสะดวกง่ายดาย พระองคไ์ ม่ทรงประสงคใ์ หเ้ กิดความยากลาบาก เฉกเช่นที่พระองคท์ รงประสงคค์ วามง่ายดาย (ในการปฏิบตั ิ) จากปวงบ่าว พระองค์ มิทรงประสงคค์ วามยากลาบาก (ในการปฏิบตั ิ) จากพวกเขา ทานองเดียวกบั ความนอบนอ้ มถอ่ มตนสาหรับท่าน ยอ่ มส่งผลดีกวา่ การหยง่ิ ทระนง เพราะความหยง่ิ จองหองมากไปดว้ ยความทุกขล์ าเคญ็ และความไร้คา่ ทวา่ ความนอบนอ้ มถอ่ มตนและหวั ใจท่ีสงบ จะไมส่ ร้างความวติ กกงั วลและการสูญเสียใด ๆ แก่ใครท้งั สิ้น เพราะคุณสมบตั ทิ ้งั สอง (ความนอบนอ้ มกบั ความสงบ) คือความสอดคลอ้ งตอ้ งกนั ในการสร้างและท้งั สองมีอยใู่ นธรรมชาติ ไมม่ ีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ‫ثم حقوق اْلئمة‬ ‫ََفّأماَّحقَساِِئَسكِباّلْسَمطِانََفْأنَْتَعَممَأَّنكُِجْعَمتَُلو‬.14 ‫ِْفَتًنةَوَّأُنوُْمَبًتمىِفَيكَِبماََجَعُموُاّّللَُلوََعْمَيكَِمن‬ ‫الّْسَمطِانَوَْأنُْتِخَمصَُلوِفي الِّنصَيِحةَوَْأنََلَُتمِاَحُكوَو‬ ‫َْقدُِبَسْطتَُيُدهََعْمَيكََفُتكَونََسَببََىَِلكَْنِفَسكَوََىَِلِكوَو‬ ‫ََتذّْللَوََتّمْطِفِْْلَعطاِِئوَِمن الَّرضاَماَُيّكُفوَْعَنكَوََلُِيّضر‬ ‫ِِبديَِنكَوَْتَسِتعُينََعْمِيوِفيَِذَلكِِبّاّللَوََلَُتعاِّزهَوََل‬ ‫َُتعِاْنُدهَِفّإَنكِْإنََفْعَمتَِذَلكََعْقَقُتوَوََعْقَقتَْنَفَسك‬ ‫ََفّعْرَضَتياَِلْمُكرِوِىوَوَّعْرَضُتوِْلَمَيَمِكةِفَيكَوُْكَنتَِخميقًا‬ ‫َْأنَُتكوَنُِمعينًاَُلوََعمىَْنِفَسكَوَِشريكًاَُلوِفيَماََأتى‬ ‫َِإْلَيكَو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 14. สิทธิของผ้ปู กครอง (ในระบอบอสิ ลาม) สิทธิ ของผปู้ กครอง คือ ตอ้ งตระหนกั เสมอวา่ อลั ลอฮฺทรงใหท้ ่านเป็ นสิ่งทดสอบของเขา เขาก็จะถูกทดสอบในฐานะที่อลั ลอฮฺทรงมอบหมายใหเ้ ป็ นผปู้ กครองท่าน ท่านจะตอ้ งแนะนาเขาดว้ ยความบริสุทธ์ิใจ

ตอ้ งไมก่ ่อการพิพาทเพราะเขามีอานาจเหนือท่าน อนั เป็ นเหตใุ หท้ ้งั ท่านและเขาตอ้ งหายนะ จงใหเ้ กียรติและเคารพเขา เพราะความพงึ พอใจของเขาจะไมก่ ่อความเสียหายต่อท่าน และตอ่ ศาสนาของท่าน จงขอความช่วยเหลือจากอลั ลอฮฺในการน้ี จงอยา่ แข่งขนั กบั เขาในการปกครองของเขา และจงอยา่ ต้งั ตนเป็ นปรปักษก์ บั เขา ถา้ ท่านกระทาเช่นน้นั เท่ากบั ท่านไดเ้ นรคุณตอ่ เขา และยงั ไดท้ รยศต่อตวั เองอีกดว้ ย อีกท้งั เป็ นการสร้างความโกรธเคืองอนั เป็นเหตุทาใหท้ ่านตอ้ งประสบความหายนะ เป็ นการดีกวา่ ควรใหก้ ารสนบั สนุนเขา ถึงแมจ้ ะทาใหท้ ่านเดือดร้อนกต็ าม ทุกส่ิงท่ีเขาไดก้ ระทากบั เจา้ จงใหค้ วามร่วมมือกบั เขา ไม่มีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحقَسِاِئَسكِباِْلْعِممَفالّْتِعظيُمَُلوَو اّلْتِوقُير‬.15 ‫َِلْمِجِمِسوَوُْحُسن ِاَْلِسَتمِاعَِإْلِيوَوِاْْْلَقبُالََعْمِيوَو‬ ‫اَْلُمعوَُنةَُلوََعمىَْنِفَسكِفَيماََلَِغنىَِبكَْعُنوَِمن ْاِلْعِمم‬ ‫َِبْأنَُتّفَرغَُلوَْعَقَمكَوَُتّحَضُرهَْفَيَمكَوَُتّزَكيَُلوَْقَمَبكَو‬ ‫َُتّجَميَُلوََبصََركَِبْتِرك اّلّمذِاتَوَْنِقص الَّشَيوِاتَوَْأن‬ ‫َْتَعَممَّأَنكِفيَماَْأَلقىَِإْلَيكَُرسُوُلوَِإلىَْمنَِلَقَيكِْمن‬ ‫َْأِىل اَْلْجِيلََفِمَزَمكُْحُسن اّلْتِأَدِيةَْعُنوَِإْلِيْيمَوََلَُتْخُنو‬ ‫ِفيَْتِأَدِيةَِرسَاِلِتوَو ْاِلَقيِامَِبياَْعُنوَِإذاََتّقْمَدَتياَو‬ ‫ََلَْحَولَو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 15. สิทธิของครูบาอาจารย์ สิทธิ ของผปู้ ระสิทธ์ิประสาทวชิ าแก่ท่าน (ครูบาอาจารย)์ คือ การใหเ้ กียรติคุณครู เคารพคาสง่ั สอน ต้งั ใจฟังคาสอน หนั หนา้ เขา้ หาคุณครู (ใหค้ วามสนใจ) ใหค้ วามช่วยเหลือคุณครูซ่ึงเป็ นไปเพือ่ ประโยชน์ของตวั เอง เพอื่ ครูจะไดส้ อนความรู้ที่ท่านตอ้ งการใหเ้ พ่มิ พนู ข้ึน ช่วยยกระดบั สติปัญญาของท่านใหส้ มบูรณ์ยง่ิ ข้นึ จงทดสอบความเขา้ ใจของท่านดว้ ยการถ่ายทอดใหค้ รูฟัง จงชาระขดั เกลาจิตใจใหส้ ะอาดแด่คุณครู (มีสมั มาคารวะ) จงเปิ ดดวงตาของท่านใหส้ วา่ งไสว ดว้ ยการเสียสละความสุขส่วนตวั และขจดั อานาจฝ่ ายต่า และจงตระหนกั เสมอวา่ ทุกส่ิงท่ีคุณครูไดส้ อนท่าน ท่านคือทูตที่จะนาความรู้จากครู (ตวั แทน) ไปสอนสง่ั ผทู้ ี่ยงั ไมร่ ูต้ อ่ ไป จาเป็นสาหรับท่านท่ีจะตอ้ งนาสารจากคุณครูไปสู่พวกเขาใหด้ ีท่ีสุด และในการถา่ ยทอดสารท่านจะตอ้ งไมท่ รยศคุณครู และจงยนื หยดั ในฐานะผสู้ ื่อสารสืบแทนเขา ไม่มีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحقَسِاِئَسكِباِْلْمِمكََفْنٌحوِْمنَسِاِئَسك‬.16 ‫ِبالّْسَمطِانِّإَلَّأنََىذاَْيِمُمكَماََلَْيِمُمُكوَذَاكَْتَمُزَمك‬ ‫َطاَُعُتوِفَيماَّدقَوَّجلِْمَنكِّإَلَْأنُْتِخَرَجكِْمنُُوجوِبَّحق‬ ‫ِّاّللَوَُيحوَلَْبَيَنكَوَْبَينَّحِقوَوُُحقوِق ْاَلْخِمقَِفَإذا‬ ‫ََقْضَيُتوََرْجَعتَِإلىَّحِقوََفَتشاَْغَمتِِبوَو َلُّقَوةِّإَلِبّاّلل‬ 16. สิทธิของเจ้านาย สิทธิ ของผเู้ ป็ นเจา้ กรรมสิทธ์ิในตวั ท่าน (เจา้ นาย) เสมือนสิทธิของผปู้ กครอง เวน้ เสียแตว่ า่ สิทธิบางประการที่นายมีเหนือท่าน แตผ่ ปู้ กครองไม่มี ท่านจะตอ้ งเช่ือฟังปฏิบตั ิตามเจา้ นายอยา่ งเคร่งครัด ท้งั ภารกิจเลก็ และใหญ่

ยกเวน้ คาสง่ั ท่ีจะทาใหท้ ่านฝ่ าฝืนพระบญั ชาของอลั ลอฮฺ (ซบ.) และเป็ นอปุ สรรคขวางก้นั ระหวา่ งสิทธิของท่านกบั เจา้ นาย ตลอดจนสิทธิของส่ิงถูกสร้างอ่ืน ๆ และเม่ือท่านปฏิบตั ิตามสิทธิของเจา้ เท่ากบั ท่านไดป้ ฏิบตั ิตามสิทธิของนาย ไม่มีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ‫ثم حقوق الرعية‬ ‫َفّأماُُحقوُقَِرّعِيَتكِباّلْسَمطِانََفْأنَْتَعَممَأَّنكِّإَنما‬.َ17 ‫اَْسْتَرْعَيُتْيمَِبْفِضلُّقِوَتكََعْمِيْيمَِفّإُنوِّإَنماََأّحُمْيمََمّحل‬ ‫الِّرّعِيةََلكَْضُعُفْيمَوُّذُلْيمََفماَْأَولىَْمنََكفاَُكوَْضُعُفوَو‬ ‫ُّذُلوَّحتىَّصَيُرهََلكَِرّعًيةَوَّصَيرُْحَكَمكََعْمِيوَناِفًذاََل‬ ‫َْيمَِتُنعِْمَنكِِبّعٍزةَوََلُّقٍوةَوََلَْيَسْتِنُصرِفيَماََتعاََظُمو‬ ‫ِْمَنكِّإَلِِبّاّللِباّلْرَحِمةَو اِْلَحياَِطةَوَْاَْلنِاةَوَماَْأَوََلك‬ ‫َِإذاََعْرَفتَماَْأَعطاَكُّاّللِْمنَْفِضلَِىِذه اِْلّعِزةَو ْاُلّقِوة‬ ‫اِّلتيََقْيَرتَِبياَْأنَُتكِوَّنِّللَشاِكًراَوَْمنََشَكرَاّّللَْأَعطاُه‬ ‫ِفَيماَْأَنَعمََعْمِيوَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ สิทธิของผ้ปู ฏิบตั ติ าม 17. สิทธิของผ้อู ยู่ใต้ปกครอง (โอ้ ผปู้ กครองประชาชน) ตอ้ งตระหนกั เสมอวา่ ผอู้ ยใู่ ตป้ กครองของท่านเขามีสิทธิเหนือท่าน ซ่ึงจาเป็นตอ้ งเอาใจใส่ พึงรู้ไวเ้ ถิดวา่ การปกครองของท่านทีมีเหนือพวกเขา เน่ืองจากอานาจของท่านและความอ่อนแอของเขา ดงั น้นั เป็ นการดีกวา่ ในท่านรับผิดชอบพวกเขา บุคคลท่ีออ่ นแอและไร้ความสามารถใหเ้ ขาอยภู่ ายใตป้ กครองของท่าน เพื่อวา่ คาสง่ั ของท่านจะไดม้ ีผลต่อเขา และเขาจะไดไ้ มส่ ามารถฝ่ าฝื นท่านได้ หรือลุกข้ึนทวงสิทธิของเขา หรือด้ือดึงและฝ่ าฝืนคาสง่ั เนื่องจากพวกเขาไมม่ ีพลงั และอานาจท่ีจะทาเช่นน้นั ถึงจะปลดปลอ่ ยจากท่านไปกไ็ ม่อาจไปพ่งึ คนอ่ืนไดน้ อกจากอลั ลอฮ ดงั น้นั จงมีความเมตตาปรานี (ตอ้ งไมล่ ืมการปกป้ องชีวติ ทรัพยส์ ิน และสตรีของผอู้ ยใู่ ตป้ กครอง) จงประพฤติกบั พวกเขาดว้ ยความอดทนและอดกล้นั และพงึ รู้เถิดวา่ ท่านไดป้ กครองพวกเขากเ็ น่ืองดว้ ยความโปรดปรานของอลั ลอฮฺและ ความกรุณาของพระองค์ ดงั น้นั จงขอบคุณและสรรเสริญอลั ลอฮฺเถิด เนื่องจากบคุ คลใดกตญั ญูรู้คุณอลั ลอฮฺ (ซบ.) พระองคจ์ ะทรงเพ่มิ พนู ความโปรดปรานแก่เขา ไมม่ ีพลงั อานาจ นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ‫َوَّأماَّحقَِرّعِيَتكِبْاِلْعِممََفْأنَْتَعَممَّأنَّاّللَْقدََجَعَمك‬.18 ‫َُلْيمِفَيما َآتَاكَِمن اِْلْعِممَوَّوََلكِْمنَِخزَاِنة ْاِلْحَكِمة‬ ‫َِفْإنَْأَحْسَنتِفيَماَّوََلكُّاّللِْمنَِذَلكَوُْقَمتِِبوَُلْيمََمقَام‬ ‫اَْلخِاِزن اّلِشفيِق اّلنِاِصحَِلْمَوَُلهِفيَِعبِيِده الّصِاِبر‬ ‫اُْلْمَحِتِسب ّاِلذيَِإذاََرأىَذاَحَاٍجةَْأَخَرجَُلوَِمنَْاْْلَمواِل‬ ‫ّاِلتيِفيََيْدِيوُْكَنتَرِاشدًاَوُْكَنتَِلِذَلك آًِمَلُْمَعِتقًداَو‬ ‫ِّإَلُْكَنتَُلوَخاِئًناَوَِلْخِمِقوَظِالمًاَوَِلَسِمِبوَوِّعِزه‬ ‫َُمَتّعرضًا‬

18. สิทธิของผ้แู สวงหาความรู้ ตอ้ งตระหนกั เสมอวา่ อลั ลอฮฺทรงใหเ้ ขาเป็นผอู้ บรม สิทธิ ของผแู้ สวงหาความรู้คือ เนื่องจากความรู้และกญุ แจแห่งคลงั วทิ ยปัญญาท่ีทรงประทานแก่เขา มาตรวา่ ท่านประพฤติดีกบั ผไู้ มร่ ู้ และอบรมสง่ั สอนความรู้ท่ีพระองคท์ รงประทานใหม้ าดว้ ยความเมตตาสงสาร ในการตกั เตือนช้ีนาพวกเขาท่านไดก้ ระทาดว้ ยความอดทน เม่ือเห็นวา่ มีความขาดแคลน เขากบ็ ริจาคทรัพยส์ ินที่พระเจา้ ทรงประทานใหม้ า ท่านคือผรู้ ู้และครูท่ีไดร้ ับทางนาแลว้ และเป็ นผชู้ ้ีนาสุจริตใจ ท่านไดร้ ับใชส้ งั คมมนุษยด์ ว้ ยความเช่ือศรัทธาแทจ้ ริง มิฉะน้นั (ท่านไม่บริจาคในส่ิงท่ีรู้) พระองคจ์ ะทรงริบความโปรดปราน ท่านกค็ ือผทู้ รยศต่อพระองค์ และอธรรมต่อส่ิงถกู สร้างของพระองค์ และจะทรงบาราบท่านดว้ ยพลงั อานาจของพระองค์ ‫َوَّأماَحّقَِرّعِيَتكِِبْمِمك الَّنكِاحََفْأنَْتَعَممَّأنَاّّلل‬.19 ‫ََجَعَمياََسكنًاَوُْمَسَتراحًاَوُْأنًساَوَواَِقًيةَوََكِذَلكُّكل‬ ‫َواٍِحدِْمُنَكماَِيُجبَْأنَْيَحَمدَاّّللََعمىَصِاِحِبوَوَْيَعَممَّأن‬ ‫َِذَلكِْنَعٌمةِْمُنوََعْمِيوَوََوَجبَْأنُْيِحَسنُْصَحَبةِْنَعِمةِاّّللَو‬ ‫ُْيِكَرَمياَوَْيَرَفقَِبياَوِْإنَكاَنَّحَقكََعْمَيياَْأَغَمظَو‬ ‫َطَاُعَتكَِبياَْأَلَزمِفَيماَْأَحْبَبتَوَِكْرَىتَماَْلمَُتْكن‬ ‫َْمِعَصًيةَِفّإنََلياَّحق الّْرَحِمةَو اُْلَمؤَاَنِسةَوَْمِوُضع‬ ‫اّلُسكوِنَِإْلَيياََقضُاء اّلّمِذة اِّلتيََلُّبدِْمنََقضاَِئياَو‬ ‫َِذَلكَِعظيٌمَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ 19. สิทธิของภรรยาทม่ี ตี ่อสามี สิทธิ ของผอู้ ยภู่ ายใตก้ ารปกครองโดยผา่ นการสมรส (ภรรยา) ท่ีมีตอ่ ท่านคือ ท่านตอ้ งตระหนกั เสมอวา่ อลั ลอฮฺ ทรงกาหนดใหน้ างเป็ นสถานพานกั ผอ่ นคลาย ใหค้ วามสงบ ผปู้ กปักรักษา และเป็ นมิตรคู่ใจสาหรับท่าน ดงั น้นั วาญิบสาหรับท้งั สองจะตอ้ งรู้จกั คุณค่าของความเป็นคูค่ รอง และตอ้ งขอบคุณอลั ลอฮฺในความโปรดปรานดงั กลา่ ว จงตระหนกั เถดิ วา่ ความโปรดปรานน้ีมาจากพระองค์ ซ่ึงวาญิบที่ท่านจะตอ้ งปฏิบตั ิตอ่ คูค่ รอง ซ่ึงเป็ นความโปรดปรานของพระองค์ ดว้ ยกิริยามารยาทท่ีดีงาม จงใหเ้ กียรติและมีไมตรีจิตกบั นาง จงปฏิบตั ิกบั นางดว้ ยความเมตตาสงสารและรอยยมิ้ แมว้ า่ สามีจะมีสิทธิเหนือภรรยา และวาญิบที่ภรรยาตอ้ งเช่ือฟังสามี ตราบเท่าท่ีนางไม่ไดก้ ระทาส่ิงผิดตอ่ พระเจา้ ส่วนภรรยากม็ ีสิทธิเหนือสามีเช่นกนั (จาเป็นตอ้ งเอาใจใส่) ดงั น้นั สามีตอ้ งตอ้ งแสดงความเมตตาสงสาร ตอ้ งใหค้ วามรัก และมีความเป็ นห่วงเป็ นใยเห็นใจภรรยา (เนื่องจากความหฤหรรษจ์ ากชีวติ คู่ท่ีเขาไดร้ ับจากนาง) ฉะน้นั วาญิบที่เขาตอ้ งตอบแทนความหฤหรรษน์ ้นั และนี่คือสิทธิอนั ยง่ิ ใหญ่ ไม่มีพลงั อานาจ นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحقَِرّعِيَتكِِبْمِمك ْاَلِيميِنََفْأنَْتَعَممَّأُنوَْخُمق‬.21 ‫َّرَبكَوَْلُحَمكَوَُدَمكَوَّأَنكَْتِمُمُكوََلَْأَنتََصْنَعُتوُدوَنِّاّلل‬ ‫َوََلََخْمَقتَُلوَْسمعًاَوََلََبصًراَوََلَأَْجْرَيتَُلوِْرزًقاَو‬ ‫َِلّكنَّاّللََكفَاكَِذَلكُّثمَّسَخُرهََلكَو ْاَئَتَمَنكََعْمِيوَو‬ ‫ْاَسْتَوَدَعكِّإياُهَِلْتَحَفُظوِفيِوَوَِتسيَرِفيِوِِبسيَِرِتو‬ ‫َُفْتِطَعُموِّمماَْتُأُكلَوُْتِمَبُسوِّمماَْتَمُبسَوََلَُتّكَمُفوَماََل‬

‫ُِيطُيقَِفْإنَِكْرَىُتوََخْرَجتَِإلىِاّّللِْمُنوَو اَْسْتَبْدَلتِِبوَو‬ ‫َْلمَُتّعْذبَْخَمقِّاّللَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ 20. สิทธิของทาส (คนรับใช้) สิทธิ ของทาสท่ีมีตอ่ ท่านคือ ท่านตอ้ งตระหนกั เสมอวา่ เขาคือส่ิงถูกสร้างจากพระผอู้ ภิบาล เลือดเน้ือของเขาเป็ นของท่าน ท่านคือเจา้ ของกรรมสิทธ์ิเขา ไม่ใช่ผสู้ ร้างเขานอกเหนือไปจากอลั ลอฮฺ ท่านมิไดส้ ร้างหู และดวงตาแก่เขา ท่านมิไดเ้ ป็ นผใู้ หป้ ัจจยั ยงั ชีพแก่เขา ทวา่ อลั ลอฮฺทรงใหท้ ่านเป็ นอะมนี (ผรู้ ักษาอะมานะฮฺ) และเขาเป็ นอะมานะฮฺอยใู่ นครอบครองของท่าน การใหค้ วามคุม้ ครองปกปักเขาเป็นหนา้ ที่ของท่าน ฉะน้นั จงปฏิบตั ิกบั เขาเหมือนท่ีอลั ลอฮฺปฏิบตั ิกบั ท่าน ดว้ ยเหตนุ ้ี จงใหอ้ าหารเขาเฉกเช่นที่ท่านรบั ประทาน และจงใหเ้ ส้ือผา้ อาภรณ์เขาเฉกเช่นที่ท่านสวมใส่ จงอยา่ มอบภารกิจการงานเกินกาลงั ความสามารถของเขา ถา้ ท่านไม่พอใจท่ีจะใชเ้ ขาตอ่ ไป จงใหอ้ ิสรภาพแก่เขา หรือเปล่ียนทาสคนใหม่ จงอยา่ ทรมานส่ิงถกู สร้างของอลั ลอฮฺ ไม่มีพลงั อานาจ นอกจากอลั ลอฮฺ ‫و أما حق الرحم‬ ‫ََفّحقُّأَمكََفْأنَْتَعَممَّأَنياََحَمْمَتكَْحُيثََلَْيِحُملََأٌحد‬.21 ‫ََأحدًاَوَْأَطَعْمَتكِْمنََثَمِرةَْقِمَبياَماََلُْيِطُعمََأٌحدََأحًدا‬ ‫َوَّأَنياََوْقَتكَِبْسِمَعياَوََبِصَرىاَوَِيَدىاَوِْرِجَمياَو‬ ‫َْشِعَرىاَوََبِشَرىاَوَِجمِيعََجواِِرَحياُْمَسْتِبَشًرةَِبِذَلكَِفَرًحة‬ ‫َُمواَِبًمةُْمَحِتَمًمةَِلماِفِيوَْمُكرُوَىياَوََأُلَمياَوِْثُقَمياَو‬ ‫َّغَمياَّحتىََدَفْعَتياَْعَنكَُيد ْاُلْقَدِرةَوَْأَخَرْجَتكَِإلىَاْْْلِرض‬ ‫ََفِرَضْيتَْأنَْتَشَبعَوَُتجوَعَِىيَوَْتُكَسَوكَوَْتَعرىَوُْتِرَوَيك‬ ‫َوَْتَظَمأَوُِتّظَمكَوَْتَضحىَوَُتّنَعَمكُِبْبِؤَسياَوَُتّمَذَذك‬ ‫ِباّلْنِومَِبَأرَِقياَوَكَانَْبُطَنياََلكَِوعًاءَوَْحُجَرىاََلك‬ ‫َِحواًءَوَْثُدَيياََلكَِسقاًءَوَْنُفَسياََلكَِوقًاءَُتباُِشرَّحر‬ ‫اّلْدَنياَوَْبَرَدىاََلكَوُدَوَنكََفْتُشُكَرىاََعمىَْقِدرَِذَلكَو‬ ‫ََلَْتِقُدرََعْمِيوِّإَلَِبْعِونِّاّللَوَتِْوفيِِقو‬ สิทธิของเครือญาติ 21 สิทธิของมารดา สิทธิ ของมารดาท่ีมีตอ่ ท่านคือ ท่านตอ้ งตระหนกั เสมอวา่ นางไดอ้ ุม้ ครรภท์ ่านมา (นาน 9 เดือน) ชนิดที่ไม่มีใครกลา้ แบกรับภาระน้ี นางเฝ้ าปรนนิบตั ปิ ้ อนอาหารท่านดว้ ยความรักสุดข้วั หวั ใจ ชนิดท่ีไมม่ ีใครสามารถปฏิบตั ิไดเ้ ยย่ี งนาง นางทะนุถนอมกล่อมเกล้ียงเล้ียงดูท่านโดยยอมทุ่มเทเสียสละต้งั แต่เสน้ ผม หู ดวงตา มือ เทา้ เน้ือหนงั มงั สา ร่างกาย และอวยั วะทุกส่วนของนาง นางปรนนิบตั ทิ ่านดว้ ยความเตม็ ใจ และดว้ ยความรักอาลยั นางไดท้ นทุกขต์ อ่ อุปสรรคตา่ งๆ ความยากลาบาก ความเศร้าหมอง ความเจบ็ ปวดรวดร้าวภายในขณะอุม้ ครรภท์ ่าน จนกระทง่ั อลั ลอฮฺไดใ้ หท้ ่านคลอดออกจากครรภม์ ารดามาสู่โลกภายนอก ดงั น้นั แมน่ ี่เองท่ีพร้อมที่จะอด เพ่ือใหท้ ่านอิ่ม นางสุขใจท่ีท่านมีอาภรณ์สวมใส่ ถึงแมน้ างจะตอ้ งเปลือยเปล่า นางต้ืนตนั ใจท่ีท่านไดด้ ่ืมกินอยา่ งอิ่มหนาสาราญ ถึงแมน้ างจะหิวกระหาย นางเสียสละใหท้ ่านไดอ้ ยใู่ ตร้ ่มเงา

ถึงแมน้ างจะตอ้ งตกอยทู่ ่ามกลางแสงแดดท่ีแผดเผา นางใหท้ ่านไดอ้ ่ิมเอิบเบิกบานใจ ถึงแมน้ างจะตอ้ งอกตรมขมขื่น นางใหท้ ่านไดพ้ กั ผอ่ นอยา่ งสาราญใจ ถึงแมน้ างจะตอ้ งอดตาหลบั ขบั ตานอน ครรภข์ องนางคือบา้ นท่ีเคยห่อหุม้ ปกคลมุ ท่าน ออ้ มกอดของนางคือเปลที่แกวง่ ไกวท่าน อกของนางคือธารน้าท่ีท่านเคยด่ืมกิน ชีวติ ของนางคือเกราะคุม้ ครองป้ องกนั ภยั ใหท้ ่านมาก่อน นางตอ้ งลิม้ รสชาติความร้อนหนาวแห่งโลก เพอื่ ปกปักษร์ ักษาท่านใหอ้ ยอู่ ยา่ งมคี วามสุข ฉะน้นั จงแสดงความกตญั ญกู ตเวทีต่อมารดา ตราบเท่าที่นางไดท้ นลาบากเพื่อท่าน ทวา่ ท่านจะไมม่ ีวนั ลว่ งรู้ถึงคุณค่าอนั ประเสริฐน้ี นอกจากอลั ลอฮฺจะทรงช่วยเหลือและอานวยความสมั ฤทธ์ิแก่ท่าน ‫َوَّأماَّحقَِأبيَكََفْتَعُممَّأُنوَْأُصَمكَوَّأَنكَْفُرُعوَو‬.22 ‫َّأَنكَْلَوَُلهَْلمَُتْكنََفْمَيماََرْأَيتِفيَْنِفَسكِّمماُْيِعُجَبك‬ ‫َفْاَعْممَّأنََأباَكَْأُصل اّلْنَعِمةََعْمَيكِفِيوَو ْاَحِمدَاّّللَو‬ ‫ْاُشْكُرهََعمىَْقِدرَِذَلكَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ 22. สิทธิของบดิ า สิทธิ ของบิดาที่มีต่อท่าน คือ เจา้ ตระหนกั เสมอวา่ บิดาคือตน้ กาเนิดเจา้ และเจา้ เป็ นก่ิงกา้ นสาขาของท่าน ถา้ ปราศจากบิดายอ่ มไม่มีเจา้ ฉะน้นั คราใดที่เจา้ มองดูสิ่งสวยงามในตวั เจา้ ดว้ ยความประหลาดใน จงตระหนกั เถิดวา่ บิดาของเจา้ คือ ตน้ กาเนิดความสวยงามน้นั จงสรรเสริญอลั ลอฮฺเถดิ และจงขอบคุณพระองคใ์ นความโปรดปรานท้งั หลาย ไม่มีพลงั อานาจ นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحقََوِلَدكََفْتَعُممَّأُنوِْمَنكَوَُمضاٌفَِإْلَيكِفي‬.23 ‫َعِاِجل اّلْدَنياَِبْخِيِرهَوَّشِرهَوَّأَنكَْمُسئوٌلَّعماُّولَيُتو‬ ‫ِْمنُْحِسنَْاَْلِدبَو اّلَدََلِلةََعمىَّرِبوَو اَْلُمعَوِنةَُلوََعمى‬ ‫َطاَِعِتوِفَيكَوِفيَْنِفِسوَفَُمثاٌبََعمىَِذَلكَوَُمعاٌَقبَفْاَعْمل‬ ‫ِفيَْأِمِرهََعَمل ْاُلَمَتّزِينُِبْحِسنََأِثِرهََعْمِيوِفيَعاِِجل‬ ‫الّْدَنيا ْاُلَمّعِذرَِإلىَّرِبوِفَيماَْبَيَنكَوَْبَيُنوُِبْحِسن‬ ‫اِْلَقياِمََعْمِيوَوَاْْْلِخذَُلوِْمُنوَو َلُّقَوةِّإَلِبِاّّلل‬ 23. สิทธิของบุตร สิทธิ ของบุตรของท่าน คือ การตระหนกั เสมอวา่ เขาคือเลือดเน้ือเช้ือไขของเจา้ ความดีความชว่ั ท่ีเขาประกอบบนโลกน้ีลว้ นเก่ียวขอ้ งกบั ตวั เจา้ เป็ นหนา้ ที่ของเจา้ ท่ีตอ้ งอบรมมารยาทอนั ดีงามแก่เขา ตอ้ งใหค้ าช้ีนาสงั่ สอนบุตรใหไ้ ปสู่หนทางของพระผอู้ ภิบาล และสนบั สนุนใหเ้ ขาเช่ือฟังปฏิบตั ิตามพระองค์ ท้งั หมดเป็ นสิทธิหนา้ ที่ของเจา้ บนภาระหนา้ ท่ีน้ีเจา้ จะไดร้ ับรางวลั ตอบแทน หรือจะถูกทรมานกข็ ้นึ อยกู่ บั ภารกิจดงั กล่าว ฉะน้นั จงทาหนา้ ที่ของพอ่ ที่มตี ่อลกู เสมือนเจา้ มีส่วนร่วมรับรางวลั จากการกระทาของ เขาในโลกน้ีดว้ ย เมื่อเจา้ ปฏิบตั ิจนสุดความสามารถยอ่ มหมดพนั ธะผกู พนั ระหวา่ งเจา้ กบั เขา เจา้ ยอ่ มพน้ ความรับผิดชอบ ณ พระผอู้ ภิบาล ไม่มีพลงั อานาจ นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحقَِأخَيكََفْتَعُممَّأُنوَُيَدك اِّلتيَْتُبُسَطياَو‬.24 ‫َوِّعَزك اِّلذيَْتَعِتُمدََعْمِيوَو‬-‫َْظُيَرك ّاِلذيَْتَمِتُجئَِإْلِيو‬ ‫ُّقُوَتك اِّلتيَُتصوُلَِبياََفَلَّتِتْخُذهَِسَلًحاََعمىَْمِعَصِيةِاّّللَو‬

‫ََلُّعًدةِلّمْظِممَِبّحقِاّّللَوََلََتْدعُْنَصَرُتوََعمىَْنِفِسوَو‬ ‫َُمعوََنُتوََعمىَُعّدِوهَو ْاَلْحَولَْبَيُنوَوَْبَينََشياِطِيِنوَو‬ ‫َْتِأَدَية الِّنصَيِحةَِإْلِيوَوِْاْْلَقباَلََعْمِيوِفيِّاّللَِفِإن‬ ‫اَْنقاَدَِلّرِبوَوَْأَحَسنِْاَْلجَاَبةَُلوَوِّإَلَْفَمُيِكنُاّّلل آََثر‬ . ‫ِْعَنَدكَوَْأَكَرمََعْمَيكِْمُنو‬ 24. สิทธิของพนี่ ้อง สิทธิ ของพ่ีนอ้ งของท่าน คือ การที่ท่านตอ้ งตระหนกั เสมอวา่ เขาคือมือ (กาลงั สาคญั ) ของท่าน คือที่พานกั พกั พิงที่ดีของท่าน คือศกั ด์ิศรีของท่านยามท่ีท่านพ่งึ พิงและใหค้ วามเช่ือถือเขา คือแสนยานุภาพที่ท่านจะใชพ้ ชิ ิต (ศตั รู) ฉะน้นั อยา่ ใชพ้ ีน่ อ้ งของท่านเป็ นเครื่องมือในหนทางท่ีฝ่ าฝืนอลั ลอฮฺ อยา่ ใชพ้ วกเขาเป็ นอาวธุ ประหตั ประหารและอยตุ ิธรรมสิทธิของอลั ลอฮฺ จงขอความช่วยเหลือเขาเพ่ือภารกิจของท่าน จงสนบั สนุนเขาในการเผชิญหนา้ กบั ศตั รูของเขา จงเป็นอุปสรรคก้นั ระหวา่ งเขากบั ซาตานมารร้าย จงใหค้ า แนะนาตกั เตือนเขา จงใหก้ ารตอ้ นรับเขาเพือ่ อลั ลอฮฺ ดงั น้นั ตราบเท่าท่ีเขาเชื่อฟังปฏิบตั ิตามพระผอู้ ภิบาล และปฏิบตั ิตามพระบญั ชาของพระองคอ์ ยา่ งเคร่งครัด จงอยา่ ถอยห่างพวกเขา มิฉะน้นั กจ็ งใหเ้ กียรติอลั ลอฮฺก่อนพวกเขาและเหนือความเป็นพีน่ อ้ งของท่านกบั เขาเถิด ‫َوَّأماَّحق اُْلْمِنِعمََعْمَيكِباَْلَوَِلءََفْأنَْتَعَممَّأُنو‬.25 ‫َْأَنَفقِفَيكَمَاُلوَوَْأَخَرَجكِْمنُّذل الّّرقَوَْوَحِشِتوَِإلىِّعز‬ ‫ْاُلّحّرِيةَوُْأِنَسياَوَْأَطَمَقكِْمنَْأِسر ْاَلَمَمِكةَوَّفكَْعَنك‬ ‫َِحَمق ْاُلُعبوِّدِيةَوَْأَوَجَدكَرِاَئَحة ْاِلّعزَوَْأَخَرَجكِْمنِْسِجن‬ ‫ْاَلْقِيرَوََدَفعَْعَنك ْاُلْعَسرَوََبَسطََلكَِلسَانِْاْْلَنصِافَو‬ ‫ََأباََحك اّلْدَنياُّكَمياََفّمَمَككَْنَفَسكَوَّحلَْأَسَركَوَّفَرَغك‬ ‫ِِلَعبَاِدةَّرَبكَو اَْحَتَملَِبِذَلك الّْتِقصَيرِفيَماِِلوََفْتَعَمم‬ ‫َّأُنوَْأَولى اَْلْخِمقَِبكَْبَعدُأِوليَرِِحَمكِفيََحياَِتكَوَْمِوَتك‬ ‫َوََأّحق اَْلْخِمقَِبْنِصَركَوَُمعوَِنَتكَوَُمكَاَنِفَتكِفيَذِاتِاّّلل‬ ‫ََفَلُْتِؤْثرََعْمِيوَْنَفَسكَما اَْحتاَجَِإْلَيك‬ สิทธิของผ้กู ระทาความดี 25. สิทธิของผ้กู ระทาดกี บั ท่าน สิทธิ ของผกู้ ระทาดีต่อท่านดว้ ยการปลดเป็นไท คือการท่ีท่านตอ้ งตระหนกั วา่ เขาไดใ้ ชท้ รัพยส์ ินของเขาเพ่ือความอิสรภาพของ ท่าน เขาช่วยท่านใหห้ ลุดพน้ จากความอปั ยศแห่งความเป็ นทาสคนอื่นและความหวาดกลวั ไปสู่อิสรภาพและความสงบ ปลดปล่อยท่านใหห้ ลุดพน้ จากการเป็ นทาสคนอน่ื ไขโซ่ตรวนที่พนั ธนาการตน้ คอของท่านออก ใหท้ ่านไดล้ ิม้ รสชาติบรรยากาศแห่งเกียรติยศและอิสรภาพ เขานาท่านออกจากคุกตารางของการกดข่ี ขจดั อปุ สรรความทุกขย์ ากใหพ้ น้ ไปจากท่าน เขาไดพ้ ดู กบั ท่านดว้ ยลิน้ แห่งความชอบธรรม เขาทาใหโ้ ลกเป็ นกรรมสิทธ์ิของท่าน (อิสรภาพ) ทาใหท้ ่านมีอภิสิทธ์ิในตวั เองปลดปลอ่ ยความเป็ นทาสออกไป ทาใหท้ ่านมีอิสรเสรีในการเคารพภกั ดีพระผอู้ ภิบาลของท่าน และในการน้ีเขาไดอ้ ดทนตอ่ ทรัพยส์ ินของตนท่ีลดพร่องไป ฉะน้นั จงตระหนกั เสมอวา่ เขาคือบ่าวท่ีใกลช้ ิดท่านมากท่ีสุดหลงั จากญาติพน่ี อ้ งของ ท่าน

และดีกวา่ คนอื่นท้งั หมดในชีวติ ของท่าน เขามีสิทธิไดร้ ับความช่วยเหลือสนบั สนุนในหนทางของอลั ลอฮฺจากท่านเหนือกวา่ ผใู้ ด ฉะน้นั จงอยา่ ใหค้ วามสาคญั ในสิ่งท่ีเขาตอ้ งการก่อนตวั ท่าน ‫َوَّأماَّحقَْمَوََلك اَْلجاَِرِيةََعْمِيوِْنَعُمَتكََفْأنَْتَعَمم‬.26 ‫َّأنَّاّللََجَعَمكَحِاَمًيةََعْمِيوَوَواَِقًيةَوَناِصرًاَوَْمعًِقَلَو‬ ‫ََجَعُموََلكَِوسيًَمةَوََسبًباَْبَيَنكَوَْبَيُنوَِفباَْلِحّريَْأن‬ ‫َْيُحَجَبكَِعن اّلناِرََفُيكُونِفيَِذَلكََثواٌبِْمُنوِفي ْالِآِجلَو‬ ‫َْيُحُكمََلكِِبمَيراِِثوِفي ْاَلعاِِجلَِإذاَْلمَُيْكنَُلوَِرٌحم‬ ‫َُمكاََفًأةَِلماَْأَنفَْقُتوِْمنَماَِلكََعْمِيوَوُْقَمتِِبوِْمنَّحِقو‬ ‫َْبَعدِْإَنفِاقَمِاَلكَِفْإنَْلمَُتْقمَِبّحِقوِخيَفََعْمَيكَْأنََل‬ ‫َِيطيَبََلكِميَرُاُثوَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ 26. สิทธิของทาสทถ่ี ูกปลดปล่อยเป็ นไท สิทธิ ของทาสท่ีท่านปลดปลอ่ ยเป็ นไทคือ การที่ท่านตอ้ งตระหนกั วา่ อลั ลอฮฺทรงมอบหมายใหท้ ่านเป็นผใู้ หก้ ารช่วยเหลือ เขา เป็ นผพู้ ทิ กั ษ์ สนบั สนุน ใหท้ ่ีพกั พิง และที่หลบภยั แก่เขา และใหเ้ ขาเป็ นสื่อกลางความใกลช้ ิระหวา่ งท่านกบั พระองคฉ์ ะน้นั –ถา้ ท่านไดช้ ่วยเหลือเขา- ในวนั ปรโลกอลั ลอฮฺจะใหท้ ่านห่างไกลจากไฟนรก เพื่อเป็ นรางวลั ตอบแทนเนื่องจากการปฏิบตั ิดีต่อเขา และท่านมีสิทธิรับมรดกของเขาในโลกน้ี ในกรณีที่เขาไร้เครือญาติ (สืบทอดมรดก) เพ่อื เป็นการทดแทนทรัพยส์ ินที่ท่านใชจ้ ่ายไปเพ่ือปลดปล่อยเขาใหเ้ ป็ นไท และหลงั จากจ่ายทรัพยส์ ินเพอ่ื ปลดปลอ่ ยเขาแลว้ ท่านไดพ้ ิทกั ษส์ ิทธิของเขา (มรดกของเขาอนุญาตสาหรับท่าน) แต่ถา้ ท่านมิไดพ้ ทิ กั ษส์ ิทธิของเขา พงึ ระวงั ไวว้ า่ มรดกของเขาไมค่ ู่ควรกบั ท่าน ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحقِذي اَْلْمُعرِوفََعْمَيكََفْأنَْتُشَكُرهَوَْتُذَكر‬.27 ‫َْمُعروَُفوَوَْتُنَشرَُلو ْاَلَمقاََلة اَْلَحَسَنةَوُْتِخَمصَُلو‬ ‫اّلَدعاَءِفيَماَْبَيَنكَوَْبَينِّاّللُْسَبحَاُنوَِفّإَنكَِإذاََفْعَمت‬ ‫َِذَلكُْكَنتَْقدََشْكَرُتوِّسًراَوََعَِلَنًيةُّثمِْإنَْأَمَكنَُمكَاَفُأُتو‬ ‫ِباِْلْفِعلَكَاْفَأُتوَوِّإَلُْكَنتُْمِرصدًاَُلوَُمّوطنًاَْنَفَسك‬ ‫ََعْمَييا‬ 27. สิทธิของผ้กู ระทาดกี บั ท่าน สิทธิ ของผกู้ ระทาดีกบั ท่านคือ การท่ีท่านจะตอ้ งขอบคุณเขา ราลึกถึงคุณงามความดีของเขา เผยแผค่ ุณงามความดีของเขาออกไป ขอพรดว้ ยความบริสุทธ์ิใจ ใหอ้ ลั ลอฮฺประทานความโปรดปรานแก่เขา ถา้ ท่านกระทาเช่นน้ี เท่ากบั ท่านไดส้ าแดงความขอบคณุ ตอ่ เขาท้งั ซ่อนเร้นและเปิ ดเผย แลว้ ถา้ มีความสามารถจงตอบแทนคุณความดีเขาดว้ ยคุณความดี –ถา้ เขายงั ไม่ตอ้ งการความช่วยเหลือก็จงดูแลเขา – แต่ถา้ เขาประสบปัญหาท่านจงรีบแกไ้ ขปัญหาใหเ้ ขาเถิด ‫َوَّأماَّحق ْاُلَمّؤِذنََفْأنَْتَعَممَّأُنوَُمّذكَُركَِبّرَبكَو‬.28 ‫َداِعَيكَِإلىَّحَظكَوَْأَفُضلَْأَعوِاَنكََعمىََقضاِء اَْلِفريَِضة‬ ‫ّاِلتي ْاَفَتَرَضياُاّّللََعْمَيكََفْتُشَكُرهََعمىَِذَلكُْشَكَركِْلُمْمِحِسن‬

‫َِإْلَيكَوِْإنُْكَنتِفيَْبِيَتكُْمَيّتًماَِلِذَلكَْلمَُتِْكّنِّللِفي‬ ‫َأِْمِرهُّمِتيمًاَوَِعْمَمتَّأُنوِْنَعٌمةَِمنِاّّللََعْمَيكََلَّشكِفَييا‬ ‫ََفْأِحْسنُْصَحَبةِْنَعِمةِاّّللَِبْحِمدِّاّللََعْمَيياََعمىُّكلَحاٍلَو َل‬ ‫ُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ สิทธิของนมาซญะมาอะฮฺ 28. สิทธิของมุอซั ซิน (ผ้อู ะซาน) สิทธิ ของมอุ ซั ซินคือ การที่ท่านตอ้ งตระหนกั วา่ เขาคือผทู้ ่ีทาใหท้ ่านไดร้ าลึกถึงพระผอู้ ภิบาลของ ท่าน และเชิญชวนท่านไปสู่ความโชคดีมีสิริมงคล เขาคือมิตรที่ดีท่ีสุดในการเชิญชวนใหป้ ฏิบตั ิตามพระบญั ชา ซ่ึงอลั ลอฮฺไดท้ รงกาหนดเป็นวาญิบแก่ท่าน ฉะน้นั จงขอบคุณเขาเสมือนที่ท่านขอบคุณคนอื่นที่ทาความดีตอ่ ท่าน ถา้ ในใจของท่านไมช่ อบภารกิจบางอยา่ งของเขา กจ็ งอยา่ ใหร้ ้ายตอ่ ภารกิจท่ีเขามีตอ่ อลั ลอฮฺ จงตระหนกั โดยไมต่ อ้ งกงั ขาวา่ เขาคือความโปรดปรานจากอลั ลอฮฺสาหรับท่าน ฉะน้นั จงประพฤติดีกบั ความโปรดปรานของอลั ลอฮฺ และจงสรรเสริญสดุดีพระองคใ์ นทุกสภาวการณ์เถิด ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحقَِإمِاَمكِفيََصَِلَتكََفْأنَْتَعَممَّأُنوَْقدََتّقَمد‬.29 ‫اّلَسفاََرةِفيَماَْبَيَنكَوَْبَينِّاّللَو اِْلَوفَاَدةَِإلىَّرَبكَو‬ ‫ََتّكَممَْعَنكَوَْلمََتَتّكْممَْعُنوَوََدعاََلكَوَْلمَْتدُعَُلوَو‬ ‫ََطَمبِفيَكَوَْلمَْتُطْمبِفيِوَوََكفاَكَّىم اَْلَمقاِمَْبَينََيِدي‬ ‫ِّاّللَو ْاُلَمساََءِلةَُلوِفيَكَوَْلمَْتِكِفوَِذَلكَِفْإنَكَانِفي‬ ‫َْشيٍءِْمنَِذَلكَْتِقصيٌرَكَانِِبوُدَوَنكَوِْإنَكَان آِثمًاَْلم‬ ‫َُتْكنَِشريَُكوِفيِوَوَْلمَُيْكنَُلوََعْمَيكَْفٌضلََفَوقىَْنَفَسك‬ ‫َِبْنِفِسوَوََوقىََصََلَتكَِبَصَِلِتوََفْتُشَكرَُلوََعمىَِذَلكَوََلَْحَول‬ ‫َو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ 29. สิทธิของอมิ ามญะมาอะฮฺ สิทธิ ของอิมามญะมาอะฮฺคือ การท่ีท่านตอ้ งตระหนกั วา่ เขาคือทูตระหวา่ งท่านกบั อลั ลอฮฺ เขาคือตวั แทนของท่าน ณ เบ้ืองพระพกั ตร์พระผอู้ ภิบาล เขาคือผเู้ จรจาแทนท่าน โดยท่านไมต่ อ้ งเจรจาแทนเขา เขาคือผขู้ อดุอาอใ์ หท้ ่าน โดยท่านมิไดว้ งิ วอนขอใหเ้ ขา เขาคือผเู้ รียกร้องใหท้ ่าน โดยท่านมิไดเ้ รียกร้องใหเ้ ขา เขาคือผปู้ ฏิบตั หิ นา้ ที่ตอ่ อลั ลอฮฺและวอนขอตอ่ พระองคเ์ พือ่ ท่าน โดยท่านมิไดป้ ฏิบตั ิเช่นน้นั เพือ่ เขา กรณีท่ีมีขอ้ บกพร่องในการปฏิบตั ิหนา้ ที่ผรู้ ับผดิ ชอบคือเขา มิใช่ท่าน กรณีท่ีมีความผดิ บาปท่านก็ไม่ตอ้ งมีส่วนร่วมในความผดิ บาปของเขา และเขามิไดป้ ระเสริฐกวา่ ท่านจากการทาหนา้ ที่น้ี (ในนมาซ) แตเ่ ขามีหนา้ ท่ีรับผดิ ชอบการกระทาของท่าน นมาซของเขาจะเป็ นโลค่ ุม้ ครองนมาซของท่าน ดงั น้นั จงขอบคุณในความเสียสละของเขาเถิด ไม่มีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق ْاَلِجمِيسََفْأنُِتميَنَُلوََكَنَفكَوُِتطَيبَُلو‬.31 ‫َجاَِنَبكَوُْتِنَصُفوِفيُمَجَاراِة الّْمِفظَوََلُْتِغَرقِفيَْنِزع‬ ‫اّلْمِحظَِإذاََلْحَظتَوَْتِقَصدِفي اّلْمِفظَِإلىِْإَفياِِموَِإذا‬ ‫ََلْفَظتَوِْإنُْكَنت اَْلِجمَيسَِإْلِيوُْكَنتِفي اِْلَقياِمَْعُنو‬

‫ِبْاِلَخياِرَوِْإنَكَان ْاَلجِاَلسَِإْلَيكَكَانِبْاِلَخياِرَوََل‬ ‫َُتقَومِّإَلِِبْإِذِنوَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ สิทธิและความเป็ นมติ รภาพ 30. สิทธิของเพอ่ื น สิทธิของเพ่อื นคือ การที่ท่านจะตอ้ งมีกิริยามารยาทที่ดีและประพฤติอ่อนโยนกบั เขา ในการสนทนาร่วมควรมคี วามยตุ ิธรรมกบั เขา (ใหเ้ ขาไดพ้ ดู มิใช่ท่านพดู คนเดียว) ท่านตอ้ งไมน่ ิ่งดูดายความเดือดรอ้ นของเขา (หลีกเลี่ยงการมองดว้ ยสายตาเหยยี ดหยามยโส) เม่ือสนทนากบั เขากจ็ งต้งั เจตคตเิ พอ่ื สร้างความเขา้ ใจกบั เขา ถา้ ท่านไปเยยี่ มเยยี นเขา ท่านกม็ ีสิทธิที่จะเป็ นฝ่ ายลาจากเขา แตถ่ า้ เขาเป็ นฝ่ ายมาเยอื นท่านสิทธิในการอาลายอ่ มเป็ นของเขา ทวา่ โดยมารยาทท่านไมค่ วรจะลกุ ไปโดยมิไดร้ ับอนุญาตจากเขา (ถา้ เขาเป็ นแขกมาเยอื น) ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق ْاَلجاِرَِفْحُفُظوَغاِئبًاَوََكرَاُمُتوَشِاىًداَو‬.31 ‫ُْنَصُرُتوَوَُمعَوُنُتوِفي ْاَلحَاْلِينَِجميعًاََلََتّتْبعَُلوَْعَوًرة‬ ‫َوََلَْتَبْحثَُلوَْعنَْسَوٍءةَِلْتِعَرَفياَِفْإنََعْرَفَتياِْمُنوَْعن‬ ‫َْغِيرَِإراٍَدةِْمَنكَوََلََتّكٍمفُْكَنتَِلماَِعْمَمتِْحصنًاَِحصينًا‬ ‫َوِْسترًاَِستيًراَْلوََبَحِثتَاِْْلّسُنةَْعُنوَِضميرًاَْلمَّتِتْصل‬ ‫َِإْلِيوَِْلِنَطواِِئوََعْمِيوََلَْتَسِتْمعََعْمِيوِْمنَْحُيثََلَْيَعُممََل‬ ‫ُْتِسْمُموِْعَندَِشدَيٍدةَوََلَْتُحْسُدهِْعَندِْنَعٍمةُِتقيُلَْعَثَرُتوَو‬ ‫َْتِغُفرَّزَلُتوَوََلَّتِدْخرِْحَمَمكَْعُنوَِإذاَِجَيلََعْمَيكَوََل‬ ‫َْتُخْرجَْأنَُتكوَنِْسممًاَُلوَُتّردَْعُنوَِلسَان الِّشتيَِمةَو‬ ‫ُْتِبُطلِفِيوَْكَيدَحِاِمل اّلِنصَيِحةَوَُتعاُِشُرهَُمعاََشًرةَِكرَيًمة‬ ‫َوََلَْحَولَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ 31.สิทธิของเพอื่ นบ้าน สิทธิ ของเพอื่ นบา้ นคือ การท่ีท่านจะตอ้ งรักษาสิทธิของเขาเม่ือเขาไม่อยู่ ท่านตอ้ งเคารพและใหเ้ กียรตเิ ม่ือเขาอยู่ ท่านตอ้ งใหค้ วามช่วยเหลือเก้ือกลู เขาท้งั สองกรณี (ไม่วา่ จะอยหู่ รือไม่อย)ู่ จงอยา่ สืบเสาะความบกพร่องจบั จอ้ งความผดิ พลาดของเขา แตเ่ มื่อล่วงรู้ถึงความผิดของเขาโดยท่านมิไดต้ ้งั ใจ ก็จงอยา่ แพร่งพรายใหแ้ พร่หลายแก่ผใู้ ด จงปกปิ ดความลบั ของเขาใหม้ ิดชิดอยา่ ใหผ้ ใู้ ดไดล้ ว่ งรู้จากท่าน จงอยา่ ฟังคาใส่ร้ายป้ ายสีจากผไู้ มห่ วงั ดีและไมร่ ูจ้ กั เขาจริง เม่ือประสบความเดือดร้อน ก็จงอยา่ ปล่อยใหเ้ ขาโดดเดี่ยว ถา้ อลั ลอฮฺไดป้ ระทานความโปรดปรานแก่เขา ก็จงอยา่ อิจฉาตาร้อนเขา จงอภยั ในความบกพร่องและความผิดพลาดของเขา จงอดทนและใหอ้ ภยั เมื่อเขาแสดงความโง่เขลากบั ท่าน จงอยา่ ด่วนววู่ ามตดั ความสมั พนั ธก์ บั เขา จงปกป้ องเมื่อเขาถกู ประณามหยามเหยยี ดและถูกพดู จาใส่ร้าย จงทาลายเลห่ ์เพทบุ ายจากผหู้ วงั ร้ายตอ่ เขา จงอยรู่ ่วมกบั เพ่ือนบา้ ยดว้ ยการใหเ้ กียรติซ่ึงกนั และกนั ไม่มีพลงั และอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق الّصِاِحبََفْأنَْتَصَحُبوِبْاَلْفِضلَماََوْجَدت‬.32 ‫َِإْلِيوَِسبًيَلَوِّإَلََفَلََأّقلَِمنِاْْْلَنصاِفَوَْأنُْتِكَرُموََكما‬

‫ُْيِكُرَمكَوَْتَحَفُظوََكماَْيَحُفَظكَوََلَْيِسَبَقكِفَيماَْبَيَنكَو‬ ‫َْبيَُنوَِإلىَْمُكَرٍمةَِفْإنََسَبَقكَكاَْفَأُتوَوََلَُتّقَصرِِبوَّعما‬ ‫َْيَسِتّحقَِمن ْاَلَمّوِدةُْتِمُزمَْنَفَسكَِنصيََحُتوَوَِحيَاَطُتوَو‬ ‫َُمعَاَضَدُتوََعمىَطَاِعةَّرِبوَوَُمعَوَنُتوََعمىَْنِفِسوِفَيماََل‬ ‫َُيّيمِِبوِْمنَْمِعَصيِةَّرِبوُّثمَُتكوُنََعْمِيوَْرَحًمةَوََلَُتكُون‬ ‫ََعْمِيوََعذابًاَو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 32. สิทธิของคู่สนทนา สิทธิ ของคู่สนทนาหรือเพือ่ นร่วมทางคือ การท่ีท่านตอ้ งใหเ้ กียรติเขา (ถา้ ท่านมีความรู้กจ็ งพดู ชา้ ๆ เพ่ือเขาจะไดใ้ ชป้ ระโยชนจ์ ากท่าน) เรียนรู้จากท่าน ดงั น้นั จงสนทนากบั เขา มิเช่นน้นั อยา่ งนอ้ ยที่สุด จะตอ้ งมีความยตุ ิธรรมกบั เขา (อนุญาตใหเ้ ขาพดู เพอื่ ท่านจะไดใ้ ชป้ ระโยชน์) จงใหเ้ กียรตเิ ขาเสมือนท่ีท่านชอบที่จะใหเ้ ขาใหเ้ กียรตทิ ่าน จงปกป้ องสิทธิของเขาเสมือนที่เขาปกป้ องสิทธิของท่าน (จงพยามทาดีกบั เขาก่อนเสมอ) ถา้ เขาไดท้ าความดีกบั ท่านก่อน ท่านกจ็ งตอบแทนเขาดว้ ยการทาดีท่ีสุด อยา่ ละเลยสิทธิแห่งความเป็ นสหายสนิทกบั เขา แตจ่ งถือวา่ เป็นหนา้ ท่ีท่ีจะตอ้ งตกั เตือน เม่ือเขาประสบปัญหาและการทดสอบ ท่านจะตอ้ งปกป้ องและช่วยเหลือเก้ือกลู เขาใหเ้ ช่ือฟังปฏิบตั ิตามพระผอู้ ภิบาล และจะตอ้ งไมส่ นบั สนุนส่งเสริมใหเ้ ขาฝ่ าฝื นพระองค์ ฉะน้นั ท่านจะตอ้ งเป็ นความเมตตาสาหรับเขา มิใช่ตวั ก่อใหเ้ กิดความเดือดร้อนและการลงโทษ ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق اّلِشرِيكَِفْإنَغَابََكْفَيُتوَوِْإنََحَضر‬.33 ‫َسَاْوَيُتوَوََلَْتِعْزمََعمىُْحِكَمكُدوَنُْحِكِموَوََلَْتَعْمل‬ ‫َِبْرِأَيكُدوَنَُمناََظِرِتوَوَْتَحُفظََعْمِيوَماَُلوَوَْتِنفيَْعُنو‬ ‫َِخيَاَنُتوِفَيماَّعزَْأوَىَانَِفّإُنوََبَمَغناَّأنََيدِّاّللََعمى‬ ‫الِّشرَيْكِينَماَْلمََيَتخَاَوناَو َلُّقَوةِّإَلِبِاّّلل‬ 33. สิทธิของห้นุ ส่วน สิทธิ ของหุน้ ส่วนคือ การที่ท่านจะตอ้ งทาหนา้ ท่ีแทนในกรณีท่ีเขาไมอ่ ยู่ ท่านตอ้ งใหค้ วามเป็ นภราดรภาพและความเสมอภาคเม่ือเขาอยู่ ตอ้ งไมต่ ดั สินส่ิงใดโดยที่เขาไมไ่ ดร้ ่วมตดั สินใจดว้ ย อยา่ ด่วนดาเนินการใด ๆ โดยมิไดป้ รึกษาเขา ทา่ นจงพทิ กั ษร์ ักษาทรัพยส์ ินของเขา ท่านจงอยา่ คิดคดทรยศเขาไมว่ า่ กรณีใด ๆ กต็ าม เพราะมีคาสง่ั มายงั เราวา่ “แทจ้ ริง พระหตั ถข์ องอลั ลอฮฺอยเู่ หนือหุน้ ส่วนท้งั สอง ตราบเท่าท่ีท้งั สองไมค่ ิดคดทรยศต่อกนั ” ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق اَْلماِلََفْأنََلَْتُأَخُذهِإَّلِْمنِّحِموَوََل‬.34 ‫ُْتِنَفُقوِّإَلِفيِّحِموَوََلَُتّحَرُفوَْعنََموِاِضِعوَوََلَْتِصَرُفو‬ ‫َْعنََحقاِِئِقوَوََلَْتَجَعُموَِإذاَكاَنَِمنِّاّللِّإَلَِإْلِيوَو‬ ‫ََسبًباَِإلىِاّّللَوََلُْتِؤَثرِِبوََعمىَْنِفَسكَْمنََلّعُموََل‬ ‫َْيَحُمَدكَوِباَْلِحّريَْأنََلُْيِحَسنَِخََلَفُتوِفيَِتَرِكَتكَوََل‬ ‫َْيَعَملِفيِوَِبطَاِعةَّرَبكََفُتكَونُِمعيًناَُلوََعمىَِذَلكَْأو‬ ‫َِبماَْأَحَدثِفيَماَِلكَْأَحَسنََنظًراَِلْنِفِسوََفْيَعَملَِبطَاِعة‬ ‫َّرِبوََفْيَذَىبِبْاَلِغنَيِمةَوَُتبَوءِِبْاْْلِثمَو اَْلْحَسِرةَو‬ ‫الَّنداَِمةََمع الِّتَبِعةَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬

34. สิทธิของทรัพย์สิน สิทธิ ของทรัพยส์ ินคือ การที่ท่านจะตอ้ งไมข่ วนขวายใหไ้ ดม้ า นอกจากดว้ ยวถิ ีทางท่ีอนุมตั ิ (ฮะลาล) เท่าน้นั ท่านจะตอ้ งไมใ่ ชจ้ ่าย นอกจากดว้ ยวถิ ีทางท่ีฮะลาลเท่าน้นั ท่านจะตอ้ งไม่ใชจ้ ่ายอยา่ งไร้กาลเทศะสุรุ่ยสุร่าย (แตจ่ งใช่จ่ายเพือ่ ใหไ้ ดม้ าซ่ึงประโยชน์ท้งั โลกน้ีและโลกหนา้ ) ท่านตอ้ งพงึ สงั วรเสมอวา่ ทรัพยน์ ้นั มาจากอลั ลอฮฺ ดงั น้นั ท่านตอ้ งใชท้ รัพยใ์ หเ้ ป็นส่ือเพอื่ ความใกลช้ ิดกบั พระองคเ์ ท่าน้นั ท่านอยา่ คิดวา่ ทรัพยน์ ้นั ดีเป็ นที่รักยง่ิ ไปกวา่ ตวั ท่าน และจะตอ้ งไมส่ ิ้นเปลืองไปกบั ผทู้ ี่ไม่รู้จกั บุญคณุ ท่าน หรือใชท้ รัพยส์ ินไปเพอ่ื ละเวน้ การภกั ดีตอ่ พระเจา้ ดงั น้นั ท่านท่านตอ้ งต้งั ตวั แทนที่ดีเพอื่ รบั มรดกของท่าน เพื่อวา่ เขาจะไดใ้ ชท้ รัพยส์ ินไปในหนทางภกั ดีต่อพระเจา้ ไดด้ ีกวา่ ท่าน ประโยชนจ์ ะตกเป็นของเขา ส่วนความผิด ความเสียใจ การสานึกในบาปกรรม และการลงโทษในปรโลกจะตกเป็ นของท่าน (1) ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق ْاَلِغرِيم اّلطاِِلبََلكَِفْإنُْكَنتُموِسرًا‬.35 ‫َْأَوْفَيُتوَوََكْفَيُتوَوَْأَغْنَيتُوَوَْلمَْتُرْدُدهَوَْتُمْطُموَِفّإن‬ ‫َُرسوَلِاّّلل )ص(َقَالَْمُطل اَْلِغّنيُْظٌممَوِْإنُْكَنتُْمِعسرًا‬ ‫َْأَرْضَيُتوُِبْحِسن ْاَلْقِولَوََطْمَبتَِإْلِيوََطمبًاَِجميًَلَوََرْدَدُتو‬ ‫َْعنَْنِفَسكَّرًداَِلطيفًاَوَْلمَْتَجْمعََعْمِيوََذىاَبَماِِلوَو‬ ‫ُسَوءَُمعاََمِمِتوَِفّإنَِذَلكُْلٌؤمَو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 35. สิทธิของเจ้าหนี้ สิทธิ ของผทู้ ี่ใหท้ ่านยมื และถึงเวลาท่ีท่านอ้ งจ่ายหน้ี คือ ถา้ ท่านมีความสมารถหรือพร้อมในการจ่ายหน้ี กจ็ งรีบจ่ายหน้ีน้นั เสีย จงอยา่ บอกปัดและผดั วนั ประกนั พรุ่ง (หรือเกบ็ ทรัพยส์ ินของคนอื่นไวก้ บั ตน) แต่ถา้ เขาตอ้ งการหน้ีคนื จากท่าน ท่านจงอยา่ ปฏิเสธ เพราะท่านเราะสูลุลลอฮฺ (ซ็อล ฯ) วจนะวา่ “การผดั วนั ประกนั พรุ่งลกู หน้ีที่มีความสามารถ ถือเป็ นความอธรรมและฉอ้ ฉล” ในกรณีท่ีท่านมีอปุ สรรค (ไมอ่ าจจ่ายหน้ีไดต้ ามเวลา) กจ็ งใชค้ าพดู ท่ีดีงามและกลา่ วขอโทษผอ่ นผนั เพอ่ื สร้างความพอใจใหเ้ จา้ หน้ี กลา่ วขอโอกาสเขาดว้ ยวาจาที่สุภาพ และขอผดั ผอ่ นเขาดว้ ยความน่ิมนวล อยา่ ใหเ้ ขา้ ทานองตอ้ งเสียหน้ี แลว้ ยงั เสียความรู้สึกจากคาก่นด่าและมารยาทที่ไม่ดีของท่าน เพราะนน่ั คือมารยาทสถุล ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق ْاَلِخميِطََفْأنََلَُتّغُرهَوََلَُتّغُشوَوََل‬.36 ‫َْتِكَذُبوَوََلُْتِغَفُموَوََلَْتَخَدُعوَوََلَْتَعَملِفي ْاِنَتقِاِضو‬ ‫ََعَمل ْاَلُعّدو ّاِلذيََلَْيَبقىََعمىَصِاِحِبوَوِِإن اَْطَمّأنَِإْلَيك‬ ‫اَْسْتَقْصيَتَُلوََعمىَْنِفَسكَوَِعْمَمتَّأنَْغَبن ْاُلْمَسْتِرِسلًِربا‬ ‫َو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 36. สิทธิของสหายสนิท สิทธิ ของบคุ คลที่เขาอยรู่ ่วมกบั ท่านคือ การที่ท่านจะตอ้ งไมก่ ่อความเสียหายแก่เขา ตอ้ งไม่มีเลห่ ์เหลี่ยมกบั เขา ตอ้ งไมฉ่ อ้ ฉล ตอ้ งไม่โกหกพกลมกบั เขา ตอ้ งไมเ่ ฉยเมย ตอ้ งไม่ตะลบตะแลง และหลีกเล่ียงฉลาดแกมโกงกบั เขา ตอ้ งไม่สร้างความข่นุ เคืองโกรธแคน้ อนั ท่ีจะนาไปสู่ความเป็ นศตั รู โดยไมเ่ หลือความเป็ นมิตรสนิทตอ่ กนั

(เพราศตั รูยงั ไมป่ ฏิบตั ิเช่นน้ีกบั เขา) เมื่อไดร้ ับความไวว้ างใจจากเขา ก็จงพยายามเพิม่ ความไวว้ างใจใหห้ ยง่ั รากลึกลงไป (ใหค้ วามสาคญั แก่เขาก่อน) พึงสงั วรเถิดวา่ การทาใหผ้ อู้ ่ืนเสียหายเน่ืองจากผลประโยชน์ (ผทู้ ่ีใหค้ วามไวว้ างใจท่าน) ประดุจดงั่ การกินดอกเบ้ีย ไม่มีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق اَْلْخِصم ْاُلّمِدعيََعْمَيكَِفْإنَكَانَماَّيِدعي‬.37 ‫ََعْمَيكَّحًقاَْلمَْتَنِفْسخِفيُّحِجِتوَوَْلمَْتَعْملِفيِْإَبطِال‬ ‫َْدَعِوِتوَوُْكَنتَْخَصمَْنِفَسكَُلوَو اَْلحاَِكمََعْمَيياَو اّلشاَِىد‬ ‫َُلوَِبّحِقوُدَونََشيَاِدة اّلُشيوِدَِفّإنَِذَلكَّحقِاّّللََعْمَيكَو‬ ‫ِْإنَكَانَماَّيِدعيِوَبِاًطَلََرْفَقتِِبوَوَّرْوَعُتوَوَناَْشَدُتو‬ ‫ِِبديِِنوَوََكْسَرتِّحَدُتوَْعَنكِِبْذِكرِّاّللَوَْأَلْقَيتَْحَشو ْاَلَكَِلم‬ ‫َوَْلَغُطو ّاِلذيََلَُيّردَْعَنكَعِاَدَيةَُعّدَوكَْبلَُتبُوءِِبْإِثِمو‬ ‫َوِِبوَْيَشُحذََعْمَيكَْسَيفَعَدَاِوِتَوِّْلنَْلَفَظة اّلْسِوءَْتَبُعث‬ ‫اّلّشرَو ْاَلْخُيرَْمَقَمٌعةِلمّّشرَو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ สิทธิของคู่กรณี 37. สิทธิของโจทก์ สิทธิ ของโจทกผ์ ทู้ ี่ยน่ื ฟ้ องร้องท่านคือ ถา้ คาฟ้ องร้องของเขามีมูลความจริงและเป็นสิทธิของเขา ท่านกจ็ งอยา่ คิดทาลายหลกั ฐานขอ้ พสิ ูจน์ หรือพยายามทาใหค้ าฟ้ องร้องของเขาโมฆะ แตจ่ งสารภาพไปตามความจริง เนื่องจากท่านไดต้ ้งั ตนเป็ นศตั รูกบั ภมู ปัญญาทวา่ กบั ตวั เอง เนื่องจากภูมิปัญญาไดต้ ดั สินไปตามความจริงของฝ่ ายตรงขา้ ม ซ่ึงตวั ของท่านคือพยานท่ีดีท่ีสุดท่ียนื ยนั ถึงความชอบธรรมของฝ่ ายตรงขา้ มโดย ไม่ตอ้ งรอพยานอื่นใด ดงั น้นั จงยอมรับสารภาพโดยดษุ ณีเพราะการยอมรับความจริงคือ สิทธิ (คาพิพากษา) ของอลั ลอฮฺ (ซบ.) ท่ีมีต่อท่าน แตถ่ า้ คาฟ้ องของเขาเป็ นเท็จ ก็จงแสดงท่าทีที่เป็ นมิตรประนีประนอมกนั ตกั เตือนเขาใหเ้ กรงกลวั (การลงทณั ฑข์ อง) อลั ลอฮฺ (ซบ.) และใหเ้ ขาสาบานในนามศาสนาท่ีเขานบั ถือ – จงนาหลกั ฐานมาใหเ้ ขาเพื่อเขาจะไดเ้ ขา้ ใจในความต่าทรามของงานของเขา- และเตือนใหเ้ ขารู้ถึงการลงโทษในปรโลกและความตาย จงหลีกเล่ียงการพดู มากและคาด่าทอไร้มารยาท เนื่องจากการเอะอะโวยวายไม่ไดช้ ่วยใหค้ วามเป็ นศตั รูลดลง แต่จะยง่ิ สร้างปัญหาและความเป็นศตั รูกบั ท่านยง่ิ ข้ึน เพราะคาพดู ท่ีเลว (เช่นคาด่าทอ) คือตน้ ตอความชวั่ ร้าย ส่วนถอ้ ยคาท่ีดีงามจะขดุ รากถอนโคนความชว่ั ร้ายได้ ไม่มีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق ْاَلْخِصم ْاُلّمَدعىََعْمِيوَِفْإنَكَانَماَّتِدعيِو‬.38 ‫َّحًقاَْأَجْمَمتِفيَُمقاََوِلِتوَِبْمَخِرج اّلْدَعوىَِفّإنِلمّْدَعوى‬ ‫ِْغَمًظةِفيَْسِمع ْاُلّمَدعىََعْمِيوَوََقْصَدتَْقَصدُّحِجَتكِباّلْرِفق‬ ‫َوَْأَمِيل ْاُلْمَيِمةَوَْأَبِين اَْلَبياِنَوَْأَلِطف الّْمِطفَوَْلم‬ ‫ََتَتشاَْغلَْعنُّحِجَتكُِبَمناََزِعِتوِباْلِقِيلَو اَْلقِالََفْتَذَىب‬ ‫َْعَنكُّحُجَتكَوََلَُيكوَنََلكِفيَِذَلكََدٌركَو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 38. สิทธิของจาเลย

สิทธิ ของผทู้ ี่ท่านไดย้ น่ื ฟ้ องร้องเขา (จาเลย) กค็ ือ มาตรวา่ คาฟ้ องร้องของท่านมีมลู ความจริง และกิริยามารยาทท่ีสุภาพน่ิมนวล ท่านกจ็ งบรรยายคาฟ้ องของท่านดว้ ยถอ้ ยคา ทา่ ที (เนื่องจากจะไดพ้ บหนทางประนีประนอมท่ีดีที่สุด) เพราะคากล่าวหาคือคาไม่ดีสาหรับผถู้ กู กลา่ วหา สร้างความเสียใจใหแ้ ก่ฝ่ ายตรงขา้ ม ดงั น้นั จงเสนอหลกั ฐานขอ้ พิสูจนด์ ว้ ยท่าทีที่มไี มตรีจิตประนีประนอม จงใหโ้ อกาสเขาในการคิด จงแจกแจงคาฟ้ องร้องใหช้ ดั เจนดว้ ยถอ้ ยคาที่สุภาพน่ิมนวล และหลีกเลี่ยงคาพดู ท่ีวกวน ไร้สาระ เพราะจะทาใหข้ อ้ พสิ ูจนข์ องท่านขาดความน่าเช่ือถือ และไมม่ ีโอกาสทดแทนได้ ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق ْاُلْمَسِتشِيرَِفْإنََحَضَركَُلوَْوُجوَْرٍأيََجْيَدت‬.39 ‫َلُوِفي الِّنصيَِحةَوََأْشَرتََعْمِيوَِبماَْتَعُممَّأَنكَْلوُْكَنت‬ ‫ََمكَاُنوَِعْمَمتِِبوَوَِذَلكَِلُيْكنِْمَنكِفيَْرَحٍمةَوِليٍنَِفّإن‬ ‫اّلميَنُْيِؤُنس ْاَلْوَحَشةَوِّإن اِْلَغَمظُيِوُحشَْمِوَضعُْاْْلِنسَو‬ ‫ِْإنَْلمَْيُحْضَركَُلوَْرٌأيَوََعْرَفتَُلوَْمنَِتُثقَِبْرِأِيوَو‬ ‫َْتَرضىِِبوَِلْنِفَسكََدْلَمُتوََعْمِيوَوَْأَرْشَدُتوَِإْلِيوَُفْكَنتَْلم‬ ‫َْتُأُلوَْخيرًاَوَْلمَّتِدْخُرهُْنصًحاَوََلَْحَولَو َلُّقَوةِّإَل‬ ‫ِِباّّلل‬ 39. สิทธิของผ้ขู อคาปรึกษา สิทธิ ของผขู้ อคาปรึกษาจากท่านคือ ถา้ ท่านมีขอ้ คิดเห็นท่ีเป็ นประโยชนส์ าหรับเขา กจ็ งใหค้ าปรึกษาจนสุดความสามารถ และแนะนาเขาประหน่ึงวา่ ถา้ ท่านอยใู่ นสภาพของเขา ท่านก็จะทาเช่นน้นั และจะพดู กบั เขาดว้ ยคาพดู ที่นิ่มนวลไพเราะ เนื่องการจากความไพเราะ ความเมตตา และออ่ นโยนจะช่วยเปลี่ยนความกลวั ความวติ กกงั วลเป็ นความคนุ้ เคยและมิตรภาพ ขณะความหยาบกระดา้ งจะนาความหวาดผวามาทดแทนความเป็นมิตร กรณีท่ีท่านไม่มีความคิดเห็นท่ีจะใหค้ าปรึกษาแก่เขา ถา้ รู้จกั และมนั่ ใจในความรู้ความสามารถของบุคคลท่ีสาม ก็จงแนะนาใหเ้ ขารู้จกั ในกรณีน้ีเท่ากบั ท่านไมไ่ ดว้ างเฉยในการใหค้ าปรึกษาหารือ มิไดป้ ิ ดบงั หนทางถกู ตอ้ งแก่เขา ไมม่ ีพลงั อานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحق ْاُلِمشيِرََعْمَيكََفَلَّتِتْيُموِفيَماََلَُيوِاُفَقك‬.41 ‫ََعْمِيوِْمنَْرِأِيوَِإذاََأشاَرََعْمَيكَِفّإَنماَِىي ْالَآراُءَو‬ ‫ََتّصُرف الّناِسِفَيياَو اِْخَتَُلُفْيمَُفْكنََعْمِيوِفيَْرِأِيو‬ ‫ِبْاِلَخياِرَِإذا ّاَتْيَمتَْرَأُيوََفّأماَُتَيُمُتوََفَلَُتجُوزََلك‬ ‫َِإذاَكاَنِْعَنَدكِّمْمنَْيَسِتّحق اُْلَمشاََوَرةَوََلََتْدعُْشَكُره‬ ‫ََعمىَماََبداََلكِْمنِْإَشخاِصَْرِأِيوَوُْحِسنَْوِجوَُمشَوِرِتو‬ ‫َِفَإذاَواََفَقكَِحْمَدتَّاّللَوَِقْبَمتَِذَلكِْمنَِأخَيكِبالّْشِكرَو‬ ‫ِْاْْلَرصِادِباُْلَمكاََفِأةِفيِْمِثَمياِْإنَِفَزعَِإْلَيكَو َلُّقَوة‬ ‫ِّإَلِِباّّلل‬ 40. สิทธิของผ้ใู ห้คาปรึกษา

สิทธิ ของผทู้ ่ีท่านของคาปรึกษาจากเขาคือ ในกรณีท่ีใหค้ าปรึกษา ถา้ ทศั นะของเขาไมต่ รงกบั สิ่งท่านตอ้ งการ ท่านกจ็ ะตอ้ งไม่ตาหนิติเตียนเขา เพราะความคิดของผคู้ นยอ่ มแตกต่างหลากหลาย (ความแตกตา่ งทางความคิดเป็ นเรื่องปกติธรรม) แต่ท่านมีเจตจานงเสรีท่ีจะปฏิเสธไม่ยอมรับทศั นคติของเขา แตไ่ ม่มีสิทธิตาหนิผใู้ หค้ าปรึกษา เนื่องจากเขาไดแ้ สดงทศั นะและใหค้ าปรึกษาอนั มีสารประโยชนแ์ ก่ท่าน และใหค้ าปรึกษาที่ดี ฉะน้นั จงอยา่ ละเลยท่ีจะแสดงความขอบคุณ กรณีท่ีคาแนะนาของเขาสอดคลอ้ งกบั ความเห็นของท่าน ก็จงสรรเสริญอลั ลอฮฺ (ซบ.) เถิด และนอ้ มรับคาแนะนาพ่นี อ้ งของท่านใหด้ ว้ ยความขอบคุณ และจงรอคอยโอกาส ถา้ เขาขอคาปรึกษาจากท่านก็จงใหค้ าปรึกษาแก่เขา เฉกเช่นท่ีเขาไดใ้ หค้ าปรึกษาแก่ท่าน ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ‫َوَّأماَّحق ْاُلْمَسْتِنِصحَِفّإنَّحُقوَْأنَُتّؤَديَِإْلِيو‬.41 ‫الِّنصَيَحةََعمى اَْلّحق ّاِلذيََترىَُلوَّأنُوَْيِحُملَوَْتُخَرج‬ ‫ْاَلْمَخَرج ّاِلذيَِيمُينََعمىََمسِاِمِعوَوَُتّكَمُموَِمن ْاَلَكَِلم‬ ‫َِبماُِيطيُُقوَْعُقُموَِفّإنُِلّكلَْعٍقلََطَبًقةَِمن اَْلَكَِلمَْيِعُرُفو‬ ‫َوَْيَجِتُنُبوَوَْلُيْكنَْمَذُىَبك اّلْرَحَمةَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ 41. สิทธิของผ้ขู อคาแนะนาตกั เตอื น สิทธิ ของผขู้ อคาแนะนาตกั เตือนคือ การท่ีท่านจะตอ้ งแนะนาสจั ธรรมความจริงตามสมควรแก่กรณีแก่เขา (มีศกั ยภาพในการยอมรับได)้ สามารถปฏิบตั ิตามได้ มิใช่เกินกาลงั ความสามารถ ใชถ้ อ้ ยคาที่สุภาพน่ิมนวลโนม้ นา้ วความพงึ พอใจของเขา สนทนาดว้ ยถอ้ ยคาท่ีสติปัญญาของเขาสามารถเขา้ ใจได้ เนื่องจากสมองของแต่ละคนยอ่ มไมเ่ ท่าเทียมในการรับรู้ และจงใชแ้ นะนาดว้ ยความนิ่มนวลและมีไมตรีจิต ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ‫َوَّأماَّحق الّنِاِصحََفْأنُِتمَينَُلوََجناََحكُّثمَْتَشِرّئب‬.42 ‫َُلوَْقَمَبكَوَْتَفَتحَُلوَْسَمَعكَّحتىَْتَفَيمَْعُنوَِنصَيَحُتوُّثم‬ ‫َْتُنَظرِفَيياَِفْإنَكَانُّوَفقِفَيياِلّمَصواِبَِحْمَدتَاّّللََعمى‬ ‫َِذَلكَوَِقْبَمتِْمُنوَوََعْرَفتَُلوَِنصيََحُتوَوِْإنَْلمَُيْكنُّوَفق‬ ‫ََلياِفيَياَِرْحَمُتوَوَْلمَتِّتْيُموَوَِعْمَمتَّأُنوَْلمَْيُأَلك‬ -‫ُْنصًحاِّإَلَّأُنوَْأَخَطأِّإَلَْأنَُيكوَنِْعَنَدكُْمَسِتّحًقاِلّمَتَيِمة‬ ‫ََفَلَْتَعْبأَِبْشيٍءِْمنَْأِمِرهََعمىُّكلَحاٍلَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ 42. สิทธิของผ้ใู ห้คาแนะนาตกั เตอื น สิทธิ ของผใู้ หค้ าแนะนาตกั เตือนท่านคือ ท่านจะตอ้ งมีสมั มาคารวะและใหเ้ กียรตเิ ขา เคารพทศั นะของเขา ต้งั ใจฟังเพอื่ ท่านจะไดเ้ ขา้ ใจคาแนะนาของเขา (ประหน่ึงไดย้ นิ คาแนะนาแลว้ หวั ใจของทา่ นจะอิ่มเอบิ เบิกบาน) หลงั จากไดย้ นิ แลว้ จงพิจารณาใคร่ครวญ ถา้ สอดคลอ้ งกบั ตรรกะความจริง ก็จงสรรเสริญอลั ลอฮฺ (ซบ.) (เนื่องจากความโปรดปรานน้นั และนอ้ มรับคาแนะนาพร้อมกบั แสดงความขอบคุณเขา) แต่ถา้ พบวา่ คาแนะนามิไดต้ ้งั อยบู่ นหลกั ฐานและเหตุผล จงมีเมตตา และอยา่ ไดต้ าหนิตเิ ตียนเขา เน่ืองจากท่านรู้วา่ เขามีเจตนาท่ีจะใหค้ าแนะนา มิใช่อยา่ งอ่ืนแต่เผอิญวา่ ผดิ พลาด

นอกจากจะประจกั ษว์ า่ เขาคูค่ วรจะถูกตาหนิอยา่ งแทจ้ ริง (หรือรู้มาก่อนหนา้ น้นั แลว้ วา่ เขาไม่เคยหวงั ดีกบั คนอ่ืน) กรณีน้ีไมจ่ าเป็ นตอ้ งสนใจหรือเช่ือคาแนะนาของเขาในทุกกรณี ไม่มีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ‫َوَّأماَّحق اَْلِكبِيرَِفّإنَّحُقوَْتِوقُيرِّسِنوَوِإَْجَُلل‬.43 ‫ِْإَسَِلِموَِإذاَكاَنِْمنَْأِىل ْاَلْفِضلِفيِاْْْلَسَِلمَِبْتِقديِِموِفِيو‬ ‫َوَْتُركَُمقاََبِمِتوِْعَند اِْلَخصِامَوََلَْتِسْبُقوَِإلىَِطريٍقَوََل‬ ‫َُتّؤُموِفيَِطريٍقَوََلَْتَسْتِجْيُموَوِْإنَِجَيلََعْمَيكََتّحْمَمتَو‬ ‫َْأكَْرَمُتوَِبّحقِْإَسَِلِموََمعِّسِنوَِفّإَنماَّحق الّّسنَِبْقِدر‬ ‫ِْاْْلَسَِلمَو َلُّقَوةِّإَلِِباّّلل‬ สิทธิของจริยธรรมและสังคม 43. สิทธิของผ้อู าวโุ ส สิทธิ ของผอู้ าวโุ สที่มีตอ่ ท่านคอื ท่านจะตอ้ งเคารพนบั ถือวยั วฒุ ิของเขา เนื่องจากเขามีประสบการณ์อิสลามมาก่อน ท่านจึงตอ้ งใหเ้ กียรติอิสลามของเขา และใหเ้ ขาอยเู่ หนือท่าน เมื่อมีปัญหาไมล่ งรอยกจ็ งหลีกเลี่ยงการทะเลาะววิ าทกบั เขา –ถา้ เดินทางร่วมกนั - ท่านจงอยา่ กา้ วล้านาหนา้ และอยา่ เคลื่อนไปขา้ งหนา้ เขา –เมื่อเผชิญกบั ปัญหาท่ีไม่รู้- อยา่ สาแดงความโง่เขลาเบาปัญญาและด้ือดึงกบั เขา แมว้ า่ เขาจะแสดงความโงเ่ ขลากบั ท่าน กจ็ งอดกล้นั ท่านจงใหเ้ กียรติเขาเนื่องจากอิสลามกบั ความอาวโุ สของเขา เพราะสิทธิของวยั วฒุ ิมีคา่ เทียบเท่าอิสลาม ไมม่ ีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ‫َوَّأماَّحق اّلِصغيِرََفْرَحُمُتوَوَْتِثقيُُفوَوَْتِعمُيُموَو‬.44 ‫اَْلْعُفوَْعُنوَو اّلْسُترََعْمِيوَو اّلْرُفقِِبوَو ْاَلُمعوَُنةَُلو‬ ‫َو اّلْسُترََعمىََجراِِئرََحدَاِثِتوَِفّإُنوََسٌببِلّمْتَوِبةَو‬ ‫ْاُلَمدَاراُةَُلوَوَْتُركَُمماََحِكِتوَِفّإنَِذَلكَْأَدنىُِلْرِشِده‬ 44. สิทธิของผ้เู ยาว์ สิทธิ ของผเู้ ยาวท์ ี่มีตอ่ ผใู้ หญค่ ือ ตอ้ งสาแดงความรักความเมตตาและเป็ นแบบอยา่ งที่ดีกบั เขา พยายามใหก้ ารอบรมสง่ั สอนมารยาทอนั ดีงาม ใหอ้ ภยั ในความพล้งั พลาดของเขา ปกปิ ดขอ้ บกพร่องของเขา แสดงความออ่ นโยนกบั เขา ใหค้ วามช่วยเหลือเก้ือกลู เขา เป็ นโลป่ กป้ อง (ความผดิ พลาด) อนั เนื่องจากความเยาวว์ ยั ของเขา เพราะจะเป็ นเหตุใหเ้ ขาสานึกผิดและขออภยั การอยเู่ คียงขา้ งเขาและหลีกเล่ียงพฤติกรรมกา้ วร้าวกบั เขา เพราะดว้ ยวธิ ีดงั กล่าว จะเป็ นอปุ สรรคต่อการเติบโตของเขา ‫َوَّأماَّحق الّساِِئلَِفْإَعطاُُؤهَِإذاََتّيْقَنتِْصَدُقوَو‬.45 ‫ََقْدَرتََعمىَّسدَحَاِجِتوَو الَّدعُاءَُلوِفَيماََنَزلِِبوَو‬ ‫اُْلَمعاََوُنةَُلوََعمىَِطَمِبِتوَوِْإنََشْكَكتِفيِْصِدِقوَوََسَبْقت‬ ‫َِإْلِيو الَّتَيُمةَُلوَوَْلمَْتِعْزمََعمىَِذَلكَْلمَْتَأْمنَْأن‬ ‫َُيكَونِْمنَْكِيد اّلْشَيطِانََأرَادَْأنَيُّصَدكَْعنَّحَظكَوَُيحوَل‬ ‫َْبَيَنكَوَْبَين اّلَتّقِربَِإلىَّرَبكََفَتْرَكُتوَِبْسِتِرهَوََرْدَدُتو‬ ‫َّرًداَِجميًَلَوِْإنََغْمَبتَْنَفَسكِفيَْأِمِرهَوَْأَعْطَيُتوََعمىَما‬ ‫َِفّإن ذَِلكِْمنَْعِزمُْاُْلمِور‬-‫ََعَرضِفيَْنِفَسكِْمُنو‬ 45. สิทธิของผขู้ อความช่วยเหลือจากท่าน

สิทธิ ของผขู้ อความช่วยเหลือจากท่านคือ ถา้ หากท่านมีกาลงั และความสามารถพอท่ีจะช่วยเหลือ กจ็ งใหค้ วามช่วยเหลือและขจดั ความทุกขล์ าเคญ็ น้นั จงดอุ าอใ์ หค้ วามทุกขล์ าเคญ็ อนั ตรธานหายไปจากเขา และช่วยเหลือเก้ือกลู ตามท่ีเขาร้องขอ แตถ่ า้ ท่านคลางแคลงใจในความสตั ยจ์ ริงของเขา และคดิ วา่ เขาอาจจะพดู ไม่จริง กไ็ มต่ อ้ งใส่ใจในความสงสยั แตก่ ็ไม่เกินเลยท่ีวา่ ความปลิน้ ปลอ้ นหรือเล่ห์เพทุบายแห่งกลโกง อาจมาจากคาหยแุ หยข่ องซาตานมารร้าย โดยหวงั จะกีดกนั ท่านออกจากความเมตตา และขดั ขวางมิใหท้ ่านไดใ้ กลช้ ิดพระผอู้ ภิบาล –ดงั น้นั ถา้ ท่านมิไดใ้ หส้ ิ่งใดแก่เขา- กจ็ งหลีกเล่ียงและปฏิเสธดว้ ยท่าทีท่ีดีงาม แตถ่ า้ ท่านสามารถพิชิตอานาจใฝ่ ต่าจากคาร้องขอของเขาไดแ้ ลว้ กจ็ งใหค้ วามช่วยเหลือเก้ือกลู ตามควรแลว้ แต่กรณี แทจ้ ริง การกระทาเช่นน้นั ยอ่ มเป็ นความดีงามและคู่ควรยง่ิ กวา่ ‫َوَّأماَّحق اَْلْمُسئِولََفّحُقوِْإنَْأَعطىُِقَبلِْمُنوَما‬.46 ‫َْأَعطىِبالّْشِكرَُلوَو ْاَلْمِعَرِفةَِلْفِضِموَوََطِمبَْوِجو اُْلْعِذر‬ ‫ِفيَْمِنِعوَوَْأِحْسنِِبو الّّظنَو ْاَعْممَّأُنوِْإنََمَنعََفماَُلو‬ ‫ََمَنعَوَْأنَْلَيس اّلْتِثريُبِفيَماِِلوَوِْإنَكاَنَظِالًماَف‬ ‫ِّإنِْاْْلنساَنََلُظموٌمَّكفاٌر‬ 46. สิทธิของผ้ใู ห้ (ผใู้ ห)้ คือเมอื่ เขาไดใ้ หบ้ างส่ิงแกท่ ่าน แลว้ ท่านไดร้ ับส่ิงน้นั มา สิทธิ ของผทู้ ี่ไดร้ ้องขอจากเขา ท่านจะตอ้ งแสดงความขอบคุณในน้าใจของเขา และสานึกในความดีของเขา แต่ถา้ มิไดร้ ับความช่วยเหลือ – ก็จงอยา่ คิดไมด่ ีกบั เขา- ใหค้ ดิ เสียวา่ เขามีอปุ สรรคจึงช่วยไมไ่ ด้ จงมองเขาในแง่ดี พึงรู้ไวเ้ ถิดวา่ ถา้ หากเขาไม่ไดใ้ หส้ ิ่งใดแก่ท่าน เขากม็ ิไดใ้ หจ้ ากทรัพยข์ องเขา และผทู้ ี่มิไดบ้ ริจาคทรัพยข์ องตนแก่คนอื่นยอ่ มไมไ่ ดร้ ับการตาหนิแต่อยา่ งใด แต่ถา้ การประพฤติเช่นน้นั แลว้ ถือเป็ นการกดข่ี ดงั น้นั แทจ้ ริงมนุษยค์ ือผอู้ ธรรมและเนรคุณ (ในความโปรดปรานของพระเจา้ ซ่ึงความอธรรมกบั การหวงแหนทรัพยส์ ินเป็ นคนละเรื่องกนั ) ‫َوَّأماَّحقَْمنَّسَركُّاّللِِبوَوََعمىََيْدِيوَِفْإنَكَان‬.47 ‫ََتّعَمَدىاََلكَِحْمَدتَّاّللَّأًوَلُّثمََشْكَرُتوََعمىَِذَلكَِبْقِدِرهِفي‬ ‫َْمِوِضع اَْلَجزِاءَوَكاَْفَأُتوََعمىَْفِضل اَِْلِبَتدِاءَوَْأَرْصَدتَُلو‬ ‫ْاُلَمكاََفَأةَوِْإنَْلمَُيْكنََتّعَمَدىاَِحْمَدتَّاّللَوََشْكَرُتوَو‬ ‫َِعْمَمتَّأُنوِْمُنوََتّوَحَدكَِبياَوَْأَحْبَبتََىذاِْإذَكاَنََسبًبا‬ ‫ِْمنَْأَسبِابَِنِعمِاّّللََعْمَيكَوَْتُرجوَُلوَْبَعدَِذَلكَْخيًراَِفّإن‬ ‫َْأَسباَب اّلَنِعمََبَرٌكةَْحُيثَماَكاَْنتَوِْإنَكَانَْلمََيَتّعْمد‬ ‫َو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 47. สิทธิของผ้ทู ใี่ ห้ความสุขสรรหรรษา สิทธิ ของผทู้ ่ีอลั ลอฮฺ (ซบ.) ทรงใหเ้ ขาเป็ นผทู้ าใหท้ ่านมีความสุขสรรหรรษาคือ ถา้ หากเขารู้และมีเจตนาทาใหท้ ่านมีความสุขจริง กจ็ งสรรเสริญอลั ลอฮฺ (ซบ.) เป็ นประการแรก – หลงั จากสรรเสริญอลั ลอฮฺแลว้ – ใหแ้ สดงความขอบคุณและตอบแทนเขาตามควรแก่กรณี เน่ืองจากเขาไดก้ ระทาส่ิงที่ดีที่สุดก่อนเป็ นประการแรก ท่านควรต้งั ปณิธานเช่นกนั วา่ จะทาใหเ้ ขามคี วามสุขหรรษา แต่ถา้ เขาทาใหท้ ่านมีความสุขสรรหรรษาโดยไม่รู้และไมเ่ จตนา ท่านจงสรรเสริญอลั ลอฮฺ (ซบ.)

และขอบคุณพระองคเ์ ถิด และจงตระหนกั ไวว้ า่ ความโปรดปรานน้ีมาจากพระองค์ ซ่ึงพระองคท์ รงประสงคใ์ หท้ ่านสาราญใจ ถา้ บุคคลหน่ึงไดท้ าใหท้ ่านมีความสุข ท่านจงรักและมีไมตรีจิตตอ่ เขา เพราะเขาคือสาเหตหุ น่ึงจากมวลสาเหตุแห่งความโปรดปรานท้งั หลายของอลั ลอฮฺ (ซบ.) ท่านจงอานวยพรใหเ้ ขาประสบความดีงาม เพราะสาเหตุแห่งความโปรดปราน – ไมว่ า่ จะอยทู่ ่ีใดก็ตาม - ถือเป็ นความจาเริญหน่ึง ถึงแมจ้ ะมิไดเ้ จตนาก็ตาม ไม่มีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ‫َوَّأماَّحقَْمنَسَاَءك ْاَلَقضُاءََعمىََيْدِيوَِبْقٍولَْأو‬.48 ‫ِْفٍعلَِفْإنَكاَنََتّعَمَدىاَكاَن ْاَلْعُفوَْأَولىَِبكَِلماِفِيوَُلو‬ ‫َِمن اَْلْقِمعَوُْحِسنَاَْْلِدبََمعَِكثيِرَْأَمثاِِلوَِمن ْاَلْخِمقَِفّإن‬ ‫َّاّللَُيقُولَوََلِمن اَْنَتَصرَْبَعدُْظِمِموَُفأوِلَئك ماََعْمِيْيمِْمن‬ ‫َِسبٍيلَِإلىَْقِوِلوَِلْمنَْعِزمُاُْْلموِرَوَقَالَّعزَوَّجلَوِْإن‬ ‫عَاْقُبْتمَفعاُِقبواِِبْمِثل ماُعوِْقبُْتمِِبوَوَِلْئنََصْبُرْتم‬ ‫َُلَيوَْخٌيرِلمّصِاِبرَينََىذاِفي اَْلْعِمدَِفْإنَْلمَُيْكنَْعمًدا‬ ‫َْلمَْتِظْمُموَِبَتّعِمد اَِْلِنَتصِارِْمُنوََفُتكَونَْقدَكاَْفَأُتوِفي‬ ‫ََتّعٍمدََعمىََخٍطإَوََرْفَقتِِبوَوََرْدَدُتوَِبْأَلِطفَماَْتقُِدر‬ ‫ََعْمِيوَو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 48. สิทธิของผ้สู ร้างความเดอื ดร้อนให้ท่าน สิทธิ ของผทู้ ี่สร้างความเดือดเน้ือร้อนใจใหท้ ่านไม่วา่ ดว้ ยคาพดู หรือการกระทาก็ ตาม ถา้ เกิดจากเจตนาท่ีจะสร้างความเดือดร้อน ดีกวา่ ใหย้ กโทษและอภยั ใหเ้ ขา เพราะมารยาทที่ดีงาม จะช่วยขจดั ความกา้ วร้าวและความขนุ่ เคืองใจใหอ้ นั ตรธานหายไปจากเขา และจะไมท่ าเช่นน้นั อีกในวนั ขา้ งหนา้ และเขาจะประพฤติดีกบั คนอื่น ดงั ที่อลั ลอฮฺ (ซบ.) ตรัสวา่ “ยอ่ มไมม่ ีขอ้ ตาหนิผทู้ ่ีแกแ้ คน้ เพราะถูกอธรรมที่เลวร้ายไดแ้ ก่พวกที่ฉอ้ ฉล ผอู้ ่ืน และสร้างความเสียหายบนหนา้ แผน่ ดินโดยปราศจากความชอบธรรม ชนเหล่าน้นั จะถกู ลงโทษอยา่ งเจบ็ ปวด ส่วนผอู้ ดกล้นั และใหอ้ ภยั แทจ้ ริง นนั่ คือสิ่งที่ยง่ิ ใหญแ่ ละคคู่ วรยง่ิ ” (บทอชั ชูรอ : 41 – 43) และผทู้ รงเกริกเกียรติเกรียงไกรตรัสอีกวา่ “มาตรวา่ พวกเจา้ จะลงโทษ (พวกอธรรม) กจ็ งลงโทษเยยี่ งท่ีพวกเจา้ ถูกกระทาเถิด แตถ่ า้ พวกเจา้ อดกล้นั แน่นอน ยอ่ มดีเยย่ี มสาหรับบรรดาผอู้ ดทน (บทอนั นะฮฺลิ : 126) นี่เป็นกรณีท่ีเจตนากระทา – บางคร้ังความเสียหายไดเ้ กิดข้นึ กบั ท่าน – แต่มิไดเ้ จตนากระทา ก็จงหลีกเลี่ยงการอธรรมที่มีเจตนาเพ่อื แกแ้ คน้ เสีย เพอ่ื วา่ ความเสียหายที่เกิดโดยต้งั ใจ จะไดไ้ ม่สร้างความหวาดกลวั แก่ผกู้ ระทาผดิ พลาดท่ีมิไดเ้ จตนา ทวา่ จงปฏิบตั ติ อ่ เขาดว้ ยมิตรภาพประนีประนอมและมีเมตตาในความผดิ ที่เขาก่อข้ึน เท่าท่ีสามารถ ไม่มีอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ ‫َوَّأماَّحقَْأِىلِّمِمَتكَعّاًمةَِفْإَضماُر الَّسََلِمةَوَْنُشر‬.49 ‫ََجنِاح الّْرَحِمةَو الّْرُفقُِبِمسيِِئْيمَوََتّأُلُفْيمَو ْاِسْتَصَُلُحْيم‬ ‫َوُْشُكرُْمِحِسِنْيمَِإلىَْنِفِسوَوَِإْلَيكَِفّإنِْإَحسَاُنوَِإلى‬ ‫َْنِفِسوِْإَحسُاُنوَِإْلَيكَِإذاَّكفَْعَنكََأذاُهَوََكفَاكَُمئوََنُتو‬ ‫َوََحَبسَْعَنكَنَْفُسوَُفّعُمْيمَِجميًعاَِبْدَعِوَتكَو ْاُنْصُرْىم‬

‫َِجميًعاُِبْنَصِرَتكَوَْأَنْزَلُتْيمَْأِنْزُلْيمَِجميًعاِْمَنكََمناَِزُلْيم‬ ‫َِكبيَُرْىمَِبْمِنَزِلة اَْلواِِلدَوَِصغَيُرْىمَِبْمِنَزِلة ْاَلَوِلدَو‬ ‫َْأَوَسُطْيمَِبْمِنَزِلةَاِْْلخََفْمنََأتاَكََتعاَْىَدُتوُِبْمٍطفَوَْرَحٍمة‬ ‫َوِْصلََأخاَكَِبماَِيُجبَِْلِْلخََعمىَِأخيِو‬ 49. สิทธิของพน่ี ้องร่วมศาสนา สิทธิ ของพี่นอ้ งมสุ ลิมท้งั หลายที่มีต่อท่านคือ ท่านตอ้ งมีปณิธานสนั ติ –ตอ้ งไม่คิดทะเลาะกนั เลก็ ๆนอ้ ยๆ – ตอ้ งมีความโอบออ้ มอารีและมคี วามเอ้ือเฟ้ื อเผือ่ แผ่ ตอ้ งอะลุ่มอลว่ ยในความไมด่ ีงามของพวกเขา ตอ้ งสมคั รสมานสามคั คีและช่วยปรับปรุงแกไ้ ขพวกเขา ตอ้ งขอบคุณในคุณธรรมความดีที่พวกเขามีต่อตนเองและตอ่ ท่าน เพราะคุณธรรมความดีในหม่พู วกเขา ยอ่ มส่งผลดีต่อตวั ท่านดว้ ย เพราะเท่ากบั เขาไม่สร้างความเดือดร้อนแก่ท่านนนั่ เอง – และไมต่ อ้ งคอยแกไ้ ข – ก็จะทาใหท้ ่านปลอดภยั และคลายวติ กกงั วลจากเขา ฉะน้นั จงวงิ วอนขอพรใหพ้ น่ี อ้ งมุสลิมท้งั มวล จงเร่งรีบใหค้ วามช่วยเหลือเก้ือกลู พวกเขาดว้ ยการช่วยเหลือของทา่ น จงใหเ้ กียรติไปตามฐานภาพของพวกเขา จงเคารพผอู้ าวโุ สในหม่พู วกเขาในฐานะบิดา จงรักผเู้ ยาวว์ ยั กวา่ ในหมพู่ วกเขาในฐานะลกู จงปฏิบตั ติ อ่ วยั เดียวกนั ในฐานะพนี่ อ้ ง จงรักษาพนั ธสญั ญาแก่ผทู้ ่ีสญั ญากบั ดว้ ยความรักความเมตตา และจง สร้างสายสมั พนั ธ์กบั พน่ี อ้ ง (ในศาสนา) ของท่าน ประดุจดง่ั ที่พนี่ อ้ ง (ร่วมสายโลหิต) มีสิทธิเหนือพ่นี อ้ งของตน ‫َوَأّماَّحقَْأِىل اّلّذِمةَفاُْلْحُكمِفِيْيمَْأنَْتَقَبلِْمُنْيم‬.51 ‫َماَِقَبلُاّّللَوَِتَفيَِبماََجَعلُّاّللَُلْيمِْمنِّذِمِتوَوَْعِيِدهَو‬ ‫َِتَكُمْيمَِإْلِيوِفَيماُِطُمبواِْمنَْأُنِفِسْيمَوُْأِجُبرواََعْمِيوَو‬ ‫َْتُحَكمِفيِْيمَِبماَحََكمُاّّللِِبوََعمىَْنِفَسكِفيَماََجرىَْبَيَنك‬ ‫َوَْبَيُنْيمِْمنَُمعَاَمٍمةَوَْلُيْكنَْبَيَنكَوَْبَينُْظِمِمْيمِْمن‬ ‫َِرعاَِيةِّذِمةِّاّللَو ْاَلَوفِاءَِبْعِيِدهَوَِعِيدَُرسِولِّاّلل ص‬ ‫َحِاٌئلَِفّإُنوََبَمَغناَّأُنوَقاَلَْمنَظََممَُمعِاىدًاُْكُنتَْخَصُمو‬ ‫َفاِّتقَّاّللَوََلَْحَولَو َلُّقَوةِّإَلِِبّاّلل‬ 50. สิทธิชนต่างศาสนกิ ทอ่ี ย่ภู ายใต้รัฐอสิ ลาม (อะฮฺลุซซิมมะฮฺ)* สิทธิ ชนตา่ งศาสนิกท่ีอยภู่ ายใตร้ ัฐอิสลาม หรือไมไ่ ดก้ ่อสงครามกบั มสุ ลิมคือ การท่ีท่านจะตอ้ งยอมรบั พวกเขาตามที่อลั ลอฮฺ (ซบ.) ทรงยอมรบั พวกเขา ตอ้ งซ่ือสตั ยต์ อ่ พนั ธสญั ญาระหวา่ งพวกเขากบั รัฐอิสลามที่ไดต้ กลงกนั ไว้ ใหพ้ วกเขาปฏิบตั ิไปตามความปรารถนาและความจาเป็น – อยา่ ไดร้ บกวนพวกเขา - จงตดั สินคดีความระหวา่ งท่านกบั พวกเขาตามตามท่ีอลั ลอฮฺ (ซบ.) ทรงตดั สินพวกท่าน ในส่ิงที่เกิดข้นึ ระหวา่ งพวกท่านกบั พวกเขา และจงตระหนกั เสมอวา่ พวกเขาอยภู่ ายใตก้ ารคุม้ ครองของท่านตามพนั ธสญั ญาของอลั ลอฮฺ (ซบ.) และศาสนทูตของพระองค์ เพือ่ ป้ องกนั ระหวา่ งท่านกบั ความอธรรมที่จะมีไปยงั พวกเขา เพราะมีรายงานจากท่านศาสดา

(ซ็อล ฯ) กาชบั กบั เราไวว้ า่ “ใครที่อธรรมกบั คูพ่ นั ธสญั ญาของเขา ฉนั จะเป็ นปรปักษก์ บั เขา” ดงั น้นั จงสารวมตนตอ่ อลั ลอฮฺ (ซบ.) ไม่มีพลงั และอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ‫ََفِيِذه َْخُمسوَن َّحًقا ُِمحيًطا َِبك ََل َْتُخْرج ِْمَنيا ِفي َحٍال َِمن‬ ‫َْاْْلَحواِل َِيُجب ََعْمَيك َِرعاَُيَتيا َو اَْلَعُمل ِفي َتِْأَدِيَتيا َو‬ ‫ِاَْلِسَتعَاُنةِِباّّللَّجلََثنُاُؤهََعمىَِذَلكَوََلَْحَولَو َلُّقَوةِّإَل‬ ‫َو اَْلْحُِمّدِّللَّرب اْلعَاِلمين‬-‫ِِباّّلل‬ ดงั น้นั น่ีคือสิทธิ 50 ประการท่ีคอยควบคุมมิใหท้ ่านละเมิดขอบเขตในทุกสภาพและทุกสภาวการณ์ วาญิบที่ท่านจะตอ้ งระมดั ระวงั และปฏิบตั ิตามอยา่ งเคร่งครัด โดนขอความช่วยเหลือจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) ใหส้ ามารถระมดั ระวงั สิทธิเหลา่ น้ีและบรรลสุ ู่เป้ าหมาย ไม่มีพลงั และอานาจใด นอกจากอลั ลอฮฺ (ซบ.) มวลการสรรเสริญเป็ นกรรมสิทธ์ิของอลั ลอฮฺ (ซบ.) ผอู้ ภิบาลแห่งสากลโลกและจกั รวาล