powerpoint-03

ส่ิ งมีชีวิตไม่ว่าจะเป็ นพืช สัตว์ หรือมนุษย ์ ล้วนมีบทบาทหน้าที่แตกต่าง กั น ไ ป และตส้อิ่งงมอีชาีวศิตยั ทพกุ ึ่งชพนาิซดึ่งเปก็นนั สแ่วลนะกหนัน่ึงของ สิ่ งแวดล้อม มีบทบาทหน้ าท่ี ต่อสภาพ แวดล้อมแตกต่างกนั ออกไป และในท่ี สุดส่ิงมีชีวิตทุกชนิ ดกจ็ ะต้องกลบั คืนสู่ สภา พแ วดล้ อม เพื่ อให้ พื ช นาม าใ ช้ อี ก ภาพ การหมนุ เวียนของธาตใุ นสิง่ มีชีวิต ต่อไป 25

สิ่งมีชีวิตที่ดารงชีวิตอยู่ในโลกนี้จะต้องอาศยั ธาตุชนิ ดต่างๆ มาประกอบกันโดยมีพลังงาน ก่อให้เกิดการเคล่ือนไหว หรือปฏิกิริยาต่างๆ ขึ้น การที่เราสามารถเคลื่อนไหวแขน ขา หรือส่วน ต่างๆ ของร่างกายได้ ก็เพราะอาศยั พลังงานท่ี ร่างกายได้รบั จากอาหาร และร่างกายสามารถ เจริญเติบโตได้ กเ็ พราะได้รบั ธาตอุ าหารที่ต้องการ จากอาหา ร  น้ า แล ะอา กาศ  ส่ิ งท่ี เกิ ด ขึ้นเหล่ า นี้ ล้วนต้องอย่ภู ายใต้กฎของธรรมชาติ ดงั นี้ 26

กฎของ 1 พลงั งาน ธรรมชาติ ได้จาก ธรรมชาติ เท่านัน้ สารอาหาร 2 ได้จาก ธรรมชาติ เท่านัน้ การดารงชีวิตของมนุษยต์ ้องอาศยั พลงั งาน และธาตุอาหารจาก ธรรมชาติอย่ตู ลอดไป ดงั นัน้ ธรรมชาติจึงเป็นแหล่งท่ีให้ปัจจยั ท่ีสาคญั ที่สุด ของส่ิงมีชีวิตทกุ ชนิด และธรรมชาติกม็ ีการควบคมุ การเปลี่ยนแปลงไปตาม ระบบของธรรมชาติซ่ึงเราเรียกว่า ระบบนิเวศ (Ecosystem) 27

สิ่งต่างๆ ท่ีมีอยู่ในโลกจึงต้องมีการพ่ึงพาอาศยั ซ่ึงกนั และกนั  เรียกว่า ระบบนิ เวศ หมายถึง ระบบท่ีมีความสมั พนั ธ์ซ่ึงกนั และกนั  ระหว่างส่ิงมีชีวิต ด้วยกนั  และระหว่างสิ่งมีชีวิตกบั ส่ิงไม่มีชีวิตในแหล่งที่อยู่ ซึ่งทาให้เกิดการ แลกเปล่ียนสสาร และพลงั งานเป็ นวฏั จกั ร อาจสรปุ ความหมายของระบบ นิเวศได้ดงั นี้ ระบบนิเวศ = กล่มุ สิ่งมีชีวิต + แหล่งท่ีอยู่ 28

ส่ิงต่างๆ ท่ีมีอย่ใู นโลกจึงต้องมี 1. ระบบนิเวศบก 2. ระบบนิเวศน้า 1.1 ระบบนิเวศ การพึ่งพาอาศัยซ่ึ งกันและกัน ป่ าไม้ 2.1 ระบบนิเวศ เรียกว่า ระบบนิ เวศ หมายถึง ระบบ น้าจืด ที่ มี ค ว า ม สัม พัน ธ์ ซึ่ ง กัน แ ล ะ กัน 1.2 ระบบนิเวศ ทะเลทราย 2.2 ระบบนิเวศ ร ะ ห ว่ า ง สิ่ ง มี ชี วิ ต ด้ ว ย กัน   แ ล ะ 1.3 ระบบนิเวศ น้ากร่อย ระหว่างสิ่งมีชีวิตกบั สิ่งไม่มีชีวิตใน ท่งุ น้าแขง็ 2.3 ระบบนิเวศ น้าทะเล แ ห ล่ ง ที่ อ ยู่   ซึ่ ง ท า ใ ห้ เ กิ ด ก า ร แ ล ก เ ป ล่ี ย น ส ส า ร   แ ล ะ พ ลัง ง า น เป็ นวัฏจักร อาจสรุปความหมาย ของระบบนิเวศได้ดงั นี้ 29

ส่ิงไม่มีชีวิต 1 (Abiotic Components) 1.1 พลงั งาน 1.2 องคป์ ระกอบทางกายภาพ 1.3 องคป์ ระกอบทางเคมี 2 ส่ิงมีชีวิต (Biotic Components) 2.1 ผผู้ ลิต (Producer) 2.2 ผบู้ ริโภค (Consumer) 2.3 ผยู้ ่อยสลาย (Decomposer) 30

ภาพความสมั พนั ธร์ ะหว่างผผู้ ลิต ผบู้ ริโภค และผยู้ อ่ ยสลาย 31

การเปลี่ยนแปลงพลังงานในลักษณะต่างๆ จะเป็ นไปตามกฎของ พลงั งานหรอื ท่ีเรียกว่า กฎของอณุ หพลศาสตร์ ดงั นี้ 21 กฎแห่งการสญู เสียพลงั งาน กฎแห่งการอนุรกั ษ์พลงั งาน 32

1 กระบวนการสงั เคราะหด์ ้วยแสง 2 กระบวนการหายใจ ภาพ ความสมั พนั ธข์ องการสงั เคราะหด์ ้วยแสง และการหายใจ 33

ในทางนิ เวศวิทยาเรียกพืชซ่ึงเป็ นผ้ผู ลิตอาหารขนั้ ต้นให้กบั ระบบ นิ เวศว่าเป็ น ผ้รู บั -ส่งพลงั งานขนั้ ที่ 1 พวกสตั วท์ ่ีกินพืชเป็ นอาหารเป็ น ผ้รู บั - ส่งพลงั งานขนั้ ที่ 2 และพวกที่กินสตั วเ์ ป็นอาหารเป็น ผรู้ บั -ส่งพลงั งานขนั้ ท่ี 3 ดงั นัน้ ระดบั การรบั -ส่งพลงั งานกค็ ือ ขนั้ ในการรบั พลงั งานจากดวงอาทิตยท์ ่ี เกิดจากการรบั เอาอาหารต่อๆ กนั ไปของส่ิงมีชีวิตในระบบนิ เวศนัน่ เอง แต่ อย่างไรก็ตาม การนับระดับการรบั -ส่งพลังงานนั้นจะต้องพิจารณาว่า พลงั งานถกู ส่งผา่ นไปในส่ิงมีชีวิตอย่างไรมาประกอบด้วย 34

ระดบั ในการรบั -ส่งพลงั งานของระบบนิ เวศอาจไม่เหมือนกนั  เช่น ต้นข้าวท่ีอยู่ในทุ่งนา นับเป็ นผ้รู บั -ส่งพลงั งานขนั้ ท่ี 1 มนุษย์นาข้าวไปกินเป็ น อาหาร ดงั นัน้ มนุษยจ์ ึงเป็นผรู้ บั -ส่งพลงั งานขนั้ ท่ี 2 แต่ถ้าววั กินข้าวในทุ่งนานัน้  ววั จะ เป็นผ้รู บั -ส่งพลงั งานขนั้ ที่ 2 เม่ือมนุษยน์ าววั ไปฆ่า และนาเนื้อมาเป็นอาหาร มนุษยก์ จ็ ะเป็นผรู้ บั -ส่งพลงั งานขนั้ ที่ 3 ภาพ ระดบั การรบั -ส่งพลงั งานซึง่ มีพืช 35 เป็นผผู้ ลิตอาหารขนั้ ต้นให้แก่ระบบนิเวศ

ประสิทธิภาพของระบบนิ เวศ จากกฎของพลงั งานที่ว่า พลงั งานย่อมสูญเสียไปในระหว่างการเปลี่ยนแปลงพลงั งาน ถ้า นามาอธิบายถึงการรบั -ส่งพลงั งานในระดบั ต่างๆ จะพบว่า พลงั งาน อาหารเพียงร้อยละ 10 ของพลงั งานทัง้ หมดที่มีอยู่ในระดบั หนึ่ง เท่านัน้ จะถกู ส่งต่อ และเก็บไว้ในระดบั ต่อไป นัน่ คือประมาณ รอ้ ยละ 90 ของพลงั งานในอาหารจะสูญไปในรปู ของความรอ้ นให้แก่สิ่งแวดล้อม 36

ภาพพีระมิดแสดงประสิทธิภาพของการรบั -ส่งพลงั งานทีน่ าไปใช้ประโยชน์ในระบบนิเวศ 37

1 สิ่งมีชีวิตเร่ิมต้นขนึ้ ด้วยการเร่ิมมีแสงจากดวงอาทิตย์ สารประกอบท่ีเป็นอาหาร หรืออินทรียวตั ถทุ กุ ชนิดเกิดขึน้ ได้เนื่องจากมีแสง 2 จากดวงอาทิตย์ และมีพชื สีเขียว 3 ถา้ ห่วงโซ่อาหาร หรือระดบั การส่งถ่ายพลงั งานในระบบนิเวศมีระดบั น้อยลง เท่าไร พลงั งานที่ใช้ในระบบนิเวศกจ็ ะสญู หาย และลดน้อยลงได้เท่านัน้ 4 พลงั งานแสงจากดวงอาทิตยท์ ่ีส่งไปถงึ พืชนัน้ จะถกู พืชนาไปใช้ในกระบวนการ สงั เคราะหด์ ้วยแสงเพียงรอ้ ยละ 0.2 เท่านัน้ นัน่ คือร้อยละ 99.8 ของพลงั งาน จากดวงอาทิตยท์ ี่ส่งมายงั พืชจะสญู หายไป พลงั งานแสงจากดวงอาทิตยท์ ี่พืชนาไปใช้เปลี่ยนเป็นพลงั งานเคมี จะมีปริมาณ 5 มากกว่าพลงั งานจากน้ามนั และพลงั งานจากนิวเคลียรท์ ี่มนุษยใ์ ช้อยบู่ นพืน้ โลกถงึ 400 เท่าในเวลา 1 ปี 38

ส่ิงมีชีวิตทกุ ชนิดเป็นส่วนหนึ่งของส่ิงแวดล้อม มีบทบาทหน้าที่แตกต่างกนั ไป ทงั้ เป็นผผู้ ลิต ผ้บู ริโภค และผ้ยู ่อยสลาย ความสมั พนั ธร์ ะหว่างส่ิงแวดล้อมอย่ภู ายใต้กฎของ ธรรมชาติท่ีว่า พลงั งาน และสารอาหารได้จากธรรมชาติเท่านัน้ การดารงชีวิตของมนุษย์ ต้องพึ่งพาอาศยั ซ่ึงกนั และกนั ระหว่างส่ิงมีชีวิต และส่ิงที่ไม่มีชีวิต ซ่ึงเรียกว่า ระบบนิ เวศ ระบบนิ เวศแบ่งเป็ น 2 ประเภท คือ ระบบนิ เวศทางบก และระบบนิ เวศในน้า องคป์ ระกอบของระบบนิเวศได้แก่ ส่ิงมีชีวิต และส่ิงไม่มีชีวิต การปล่ียนแปลงพลงั งานใน ระบบนิ เวศเป็ นไปตามกฎแห่งการอนุรกั ษ์พลงั งาน และกฎแห่งการสูญเสียพลงั งาน กระบวนการพลงั งานในระบบนิ เวศประกอบด้วย กระบวนการสงั เคราะห์ด้วยแสงและ กระบวนการหายใจ การรบั -ส่งพลงั งานในระบบนิ เวศมี 3 ระดบั โดยมีพืชเป็ นผ้รู บั -ส่ง พลงั งานขนั้ ท่ี 1 สตั วก์ ินพืชเป็ นผ้รู บั -ส่งพลงั งานขนั้ ที่ 2 และพวกท่ีกินสตั วเ์ ป็ นผ้รู บั -ส่ง พลงั งานขนั้ ที่ 3 ในการเปล่ียนแปลงพลงั งานแต่ละขนั้ นัน้ จะมีการสญู เสียพลงั งานไปส่วน หนึ่งด้วย 39