04Instructional_System_Design

กInาsรtrอuอctกioแnบalบSรyะsบteบmกDารesสiอgnน(ISD) 4 บทนาํ ระบบการสอน หรอื ระบบการเรยี นการสอน (IS : Instructional System) เปนการนําเอาวธิ ี การระบบ (System Approach) หรอื วิธีระบบ มาใชในการเรียนการสอน โดยที่ระบบจะหมายถึง สว นตาง ๆ ทส่ี มั พันธกัน ไดแ ก สว นนําเขา (Input) สวนดําเนินการ (Process) และสว นผลลพั ธ (Output) ระบบการสอนจงึ ประกอบดวยองคประกอบยอย ๆ ทส่ี มั พันธกนั เพ่อื ชว ยใหผูเรียนเกดิ การเรียนรตู ามวตั ถปุ ระสงคท ่กี ําหนดไว ประกอบดวยสว นตาง ๆ ไดแก ผเู รยี น ผูสอน ส่อื การ เรียนการสอน และการวดั และประเมนิ ผล เปน ตน องคประกอบยอ ย ๆ ของระบบจะมีหนาท่ี อยา งอิสระซึง่ มคี วามสมั พันธซ ึง่ กันและกัน ถา มีการเปลย่ี นแปลงใด ๆ เกิดข้ึนภายในองคป ระกอบ ยอย ๆ กจ็ ะสง ผลกระทบถงึ ระบบดว ย เชน ถา ผูเรยี นมีความรพู ้นื ฐานไมเพียงพอ กอ็ าจจะสง ผล กระทบตอ ผลลัพธ ทาํ ใหผ ลสัมฤทธท์ิ างการเรยี นไมผ า นเกณฑ เปนตน ระบบการสอนท่อี อกแบบโดยใชวธิ ีการระบบ ไดม กี ารประยกุ ตใชง านอยางกวา งขวาง โดย การกาํ หนดข้ันตอนการสอน ประกอบดว ย การกาํ หนดวัตถปุ ระสงคเ ชิงพฤตกิ รรม การออกแบบ กจิ กรรมการเรียนรูโดยอาศัยสือ่ ตา ง ๆ และการใชแหลงความรูตาง ๆ โดยยดึ ผูเรยี นเปน ศนู ยกลาง เปนตน เพือ่ ตอบสนองตอ ความแตกตา งระหวา งบุคคลของผูเรียน ไมวาจะเปน เพศ วยั อัตราการ เรยี นรู ความสนใจ ความถนัด และประสบการณเ ดิม รวมทัง้ พ้ืนฐานทางประเพณีและวัฒนธรรม ซง่ึ ผสู อนและผูที่เกย่ี วของจะมีบทบาทในการออกแบบพฒั นาระบบการสอน เพ่อื วางแผนการ บรู ณาการเกยี่ วกับองคประกอบตา ง ๆ ของระบบการสอน ใหเหมาะสมกบั พฒั นาการการเรยี นรู ของผเู รยี น ใหบ รรลุความสําเรจ็ ตามวัตถปุ ระสงคท ก่ี ําหนดไว เนอ่ื งจากบทเรียนคอมพวิ เตอร เกย่ี วขอ งกบั การเรยี นรูของผูเรยี นโดยตรง ในการทจี่ ะทําให ผเู รียนเกิดการเรียนรูขึ้น ภายใตก ารจัดการของคอมพวิ เตอรท ีน่ ําเสนอเนื้อหาอยางตอเน่ือง ทีละขั้น ๆ ผสมผสานกบั การจดั กจิ กรรมการเรียนรูใหส อดคลอ งกับพัฒนาการของผเู รียน การ ออกแบบบทเรยี นคอมพิวเตอร จึงตอ งอาศัยการออกแบบระบบการสอนทใี่ ชวิธีการระบบเปนหลัก ในการออกแบบเชน เดียวกันกับการออกแบบบทเรยี นหรอื การออกแบบระบบการสอนทัว่ ๆ ไป การออกแบบระบบการสอน (ISD : Instructional System Design) การออกแบบระบบการสอน (ISD : Instructional System Design หรือ ID : Instructional Design) หมายถึง การจัดระบบการสอนอยางมีระบบ โดยอาศยั ความรูเกีย่ วกับกระบวนการเรียนรู

96 การออกแบบและพฒั นาคอรสแวรส ําหรบั บทเรียนคอมพวิ เตอร ซ่ึงรวบรวมองคป ระกอบและปจ จยั ตาง ๆ เพ่อื นําไปสกู ระบวนการตัดสนิ ใจออกแบบระบบ แลวจึง ทําการทดลองและปรับปรงุ แกไขจนใชไ ดผ ล เปนการนาํ ไปสูความสาํ เร็จของการเรียนรตู ามวัตถุ ประสงคท ี่กําหนดไว กระบวนการออกแบบระบบการสอน จะประกอบไปดว ยหลักพน้ื ฐาน 4 สวน ดงั ตอ ไปน้ี 1. วัตถปุ ระสงค เปน สว นที่กาํ หนดวตั ถปุ ระสงคก ารเรยี นรขู องผูเรยี น 2. ผูเ รียน โดยพิจารณาคุณสมบตั ขิ องผเู รียน เพือ่ การออกแบบระบบการสอนใหเหมาะสม 3. วิธกี ารและกจิ กรรม กําหนดวธิ ีการและกาํ หนดกจิ กรรมในกระบวนการเรยี นรู เพ่ือให ผเู รยี นเกดิ การเรียนรูตามวตั ถปุ ระสงคอ ยา งมีประสิทธิภาพ 4. การวดั และประเมนิ ผล เปนการกาํ หนดวิธกี ารวัดและประเมินผลการเรียนรูของผเู รยี น ใหส อดคลอ งตามวตั ถปุ ระสงค สําหรับการนิยามของคาํ วา การออกแบบระบบการสอน ไดม กี ารนิยามไวเ ปน ประเด็น ๆ ดงั นี้ (Available on : www.coe.uh.edu/courses) Instructional System Design is a Process หมายถึง การออกแบบระบบการสอนเปน กระบวนการท่ีมีขั้นตอน โดยใชว ธิ กี ารระบบตามหลกั การศึกษาและทฤษฎกี ารเรยี นการสอน เพ่อื ออกแบบบทเรียนใหมีคณุ ภาพ แตล ะขัน้ ตอนจึงมีความสัมพันธกนั ทัง้ วสั ดกุ ารเรียนและกิจกรรม การเรยี น ในขัน้ ตอนสุดทา ยของการออกแบบการเรียนการสอนสวนใหญจะเปน ขัน้ ตอนของการ วดั และประเมนิ ผล Instructional System Design is a Discipline หมายถงึ การออกแบบระบบการสอนเปน สว นหนง่ึ ของความรูท ี่เกย่ี วกับทฤษฎีการเรียนรตู า ง ๆ ซงึ่ มีขัน้ ตอนการดําเนนิ การอยางเปน ระบบ และถูกตอ ง Instructional System Design is a Science หมายถงึ การออกแบบระบบการสอนเปน วิทยาศาสตร ประกอบดว ยข้นั ตอนการออกแบบ การพัฒนา การทดลองใช การประเมนิ ผล และ การบาํ รงุ รักษา ภายใตสถานการณท ี่กาํ หนดไว โดยเปนกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรทเ่ี ปน เหตุ เปน ผลซงึ่ กันและกนั Instructional System Design is a Reality หมายถึง การออกแบบระบบการสอนเปน กระบวนการของความจรงิ ทส่ี ามารถพิสูจนได เน่อื งจากอาศัยหลกั การของการใชเหตุและผล บนพ้นื ฐานของความจรงิ โดยยดึ หลกั การศึกษา รปู แบบการสอน (IM : Instructional Model) รปู แบบการสอน หรอื รปู แบบการเรยี นการสอน (IM : Instructional Model) หมายถงึ แนวทาง กระบวนการ หรอื กลยุทธใ นการนําเสนอเน้ือหาและจัดกิจกรรมการเรียนรู ตามขัน้ ตอน และวิธกี ารท่ีมผี ูเช่ียวชาญคดิ คน ขึน้ ซึ่งสงั เคราะหม าจากหลักการศึกษาและเง่อื นไขการเรียนรู

การออกแบบระบบการสอน 97 รปู แบบการสอนมีจํานวนมากมาย แตร ูปแบบการสอนท่ีนิยมใชก ันอยางแพรหลายและไดม ี การนาํ ไปประยุกตใ ชใ นการออกแบบการเรยี นการสอน อนั ไดแ ก บทเรียน ระบบการสอน และ บทเรยี นสําเร็จรูป รวมทงั้ บทเรยี นคอมพวิ เตอร มีดังตอไปน้ี 1. รูปแบบการสอน ADDIE (ADDIE Model) 2. รปู แบบการสอนของดิค แอนด แคเรย (Dick and Carey Model) 3. รูปแบบการสอนของเกอลาช แอนด เอลี (Gerlach and Ely Model) 4. รปู แบบการสอนของเนริ ค แอนด กสุ ตาฟซัน (Knirk and Gustafson Model) 5. รูปแบบการสอนของเจอโรลด เคมป (Jerrold Kemp Model) 6. รปู แบบการสอนของแฮนนาฟน แอนด เพ็ค (Hannafin and Peck Model) 7. รูปแบบการสอนของบราวน และคณะ (Brown and Others Model) 8. รปู แบบการสอน Rapid Prototying Model รปู แบบการสอน ADDIE (ADDIE Model) ADDIE เปนรูปแบบการสอนทอ่ี อกแบบขึ้นมา เพอ่ื ใชใ นการออกแบบและพัฒนาระบบการ เรียนการสอน โดยอาศัยหลกั ของวิธกี ารระบบ (System Approach) ซ่งึ เปน ทีย่ อมรบั กนั โดยท่ัวไป วาสามารถนําไปใชอ อกแบบและพฒั นาบทเรียนคอมพิวเตอรไ ดเ ปนอยางดี ไมว าจะเปน CAI/ CBT, WBI/WBT หรือ e-Learning ก็ตาม เนอ่ื งจากเปน ขั้นตอนทีค่ รอบคลมุ กระบวนการทงั้ หมด และเปน ระบบปด (Closed System) โดยพิจารณาจากผลลัพธใ นขั้นประเมินผลซึง่ เปน ขนั้ สดุ ทาย แลว นําขอ มลู ไปตรวจปรับ (Feedback) ข้ันตอนทผี่ านมาทั้งหมด ADDIE มาจากตัวอักษรตัวแรกของขัน้ ตอนตา ง ๆ จาํ นวน 5 ขั้น ไดแ ก Analysis, Design, Development, Implementation และ Evaluation Analysis Implementation Evaluation Design Development ภาพท่ี 4-1 รูปแบบการสอน ADDIE Model

98 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร รปู แบบการสอน ADDIE ประกอบดวย 5 ขั้นตอนดงั นี้ 1. การวเิ คราะห (A : Analysis) 2. การออกแบบ (D : Design) 3. การพัฒนา (D : Development) 4. การทดลองใช (I : Implementation) 5. การประเมนิ ผล (E : Evaluation) รายละเอียดแตละขั้น มีดงั นี้ 1. การวเิ คราะห (A : Analysis) เปนขนั้ ตอนแรกของรปู แบบการสอน ADDIE ซึง่ มี ความสําคญั ยิง่ เนอ่ื งจากเปนขัน้ ตอนทสี่ งผลไปยังขน้ั ตอนอืน่ ๆ ทงั้ ระบบ ถา การวิเคราะหไ ม ละเอยี ดเพยี งพอ จะทาํ ใหข ัน้ ตอนตอ ไปขาดความสมบูรณ ในข้นั ตอนนี้จงึ ใชเวลาดาํ เนนิ การ คอ นขา งมากเมอ่ื เปรยี บเทียบกบั ขนั้ ตอนอื่น ๆ โดยจะตอ งพจิ ารณาในประเด็นตาง ๆ ไดแ ก คณุ ลักษณะของผเู รยี น วตั ถปุ ระสงค ความรู ทักษะ และพฤติกรรมทีค่ าดหวงั ปริมาณและความ ลึกของเนอื้ หา และแหลงขอมูลทมี่ ีอยู ซึง่ ประกอบดวยการดาํ เนนิ การตาง ๆ ดงั นี้ 1.1 ประเมินความตองการและผเู รยี น (Assess Needs and Audience) 1.2 กําหนดเน้อื หาทั้งหมดและเปา หมาย (Determine Overall Content and Goals) 1.3 ระบรุ ะบบนพิ นธและระบบการนาํ สงบทเรยี น (Specify Authoring and Delivery Systems) 1.4 วางแผนขอบเขตของโครงการทงั้ หมด (Plan Overall Project Scope) 1.5 วางแผนกลยทุ ธก ารประเมินผลทงั้ หมด (Plan Overall Evaluation Strategies) ผลลัพธทไ่ี ดจ ากขั้นตอนการวเิ คราะห มีดงั นี้ 1) รายงานผลการประเมินความตอ งการ (Needs Assessment Report) 2) คณุ ลักษณะของผูเรียน (Learner Profile) 3) โครงรางของเน้ือหา (Content Outline) 4) ขน้ั ตอนการเรยี นรู (Learning Hierarchy) 5) วธิ ีการออกแบบ (Design Approach) 6) ขอกําหนดทางเทคนิค (Technical Specifications) 7) กลยทุ ธการประเมินผล (Evaluation Strategies) 8) ตารางเวลาของโครงการ (Project Timetable) บคุ ลากรท่เี ก่ยี วของในขน้ั ตอนน้ี ไดแ ก ผูบรหิ ารโครงการ ผจู ดั การโครงการ ผอู อกแบบ ระบบการสอน ผปู ระเมนิ โครงการ โปรแกรมเมอร และผเู ชีย่ วชาญดา นตา ง ๆ 2. การออกแบบ (D : Design) เปนขั้นตอนท่ีดาํ เนินการตา ง ๆ ที่จะนาํ ไปสเู ปาหมายท่ี ตงั้ ไว โดยออกแบบบทเรียนตามกลยทุ ธทไ่ี ดจากขั้นตอนการวิเคราะห ซง่ึ สวนใหญเปน การทํางาน

การออกแบบระบบการสอน 99 ดา นเอกสารเชนกนั โดยจะตอ งพจิ ารณาในประเดน็ ตาง ๆ ไดแก วัตถปุ ระสงคข องบทเรยี น การ เรยี งลําดบั เน้อื หา วิธีการนาํ เสนอเน้อื หา การเลอื กใชส ่ือ และการนาํ เสนอแบบทดสอบ เปนตน ซงึ่ ประกอบดวยการดาํ เนนิ การตาง ๆ ดังนี้ 2.1 เขียนวตั ถุประสงคแตล ะหนวย (Write Objectives by Unit) 2.2 ระบุการปฏสิ ัมพนั ธของบทเรียน (Specify Instructional Interactions) 2.3 สรางแบบทดสอบวดั ผล (Conduct Performance Test) 2.4 ออกแบบหนา จอและกราฟก (Screen Design and Graphic) 2.5 ออกแบบเทมเพลทของบทเรียน (Screen Templates Design) 2.6 เขียนผังงานบทเรยี น (Write Lesson Flowcharts) 2.7 เขยี นบทดาํ เนนิ เรอื่ ง (Storyboarding) 2.8 สรา งบทเรียนตน แบบ (Prototyping) ผลลัพธท ไี่ ดจากข้ันตอนการออกแบบ มีดังน้ี 1) วตั ถปุ ระสงคข องบทเรียน (Objectives) 2) เนอื้ หาบทเรยี นท่อี อกแบบ (Design Document) 3) แบบฝกหดั และแบบทดสอบวัดผล (Exercises and Performance Test) 4) ตนแบบของการเรยี นการสอน (Instructional Archetypes) 5) ผังงานบทเรยี น (Lesson Flowcharts) 6) บทดําเนนิ เร่อื ง (Storyboard) 7) บทเรยี นตน แบบ (Prototype) บคุ ลากรท่เี ก่ยี วของในขั้นตอนนี้ ไดแ ก ผูจ ัดการโครงการ ผูออกแบบระบบการสอน ผูป ระเมินโครงการ โปรแกรมเมอร ผูอ อกแบบกราฟก และผผู ลิตบทเรยี น 3. การพัฒนา (D : Development) เปน ขน้ั ตอนท่ีนาํ ผลลัพธทไ่ี ดจ ากขนั้ ตอนการออกแบบ มาดําเนนิ การตอ เปน การลงมือปฏบิ ัติจริงเพ่อื พัฒนาเปนบทเรยี นตามแผนการทีว่ ิเคราะหไ วตงั้ แต ขั้นตอนแรก โดยใชระบบนพิ นธหรอื ซอฟทแวรค อมพิวเตอร เพ่อื ใหไ ดม าซึ่งบทเรียนตนแบบ พรอมจะนาํ ไปทดลองใชในขนั้ ตอ ไป ซ่ึงประกอบดวยการดาํ เนนิ การตาง ๆ ดงั นี้ 3.1 เตรียมวัสดปุ ระกอบบทเรยี น (Preparing Adjunct Materials) 3.2 เขียนบทเรียน (Writing/Authoring) ในขัน้ นปี้ ระกอบดว ย การสรางสรรคกราฟก (Creating Graphics) การสรางการปฏิสัมพนั ธบทเรยี น และการสรางบทเรยี นพรอมแบบทดสอบ 3.3 ดําเนนิ การผลติ (Conduct Production) ในขนั้ น้ปี ระกอบดวย การผลติ ขั้นตน (Preproduction) การผลติ จรงิ (Production) และการดําเนนิ การหลงั การผลติ (Postproduction) 3.4 รวมส่ือทงั้ หมดเขา ดวยกนั เปนบทเรียนและเขยี นโปรแกรมจัดการ (Integrating Media and Coding) ผลลัพธทไี่ ดจากขัน้ ตอนการพัฒนา มีดงั นี้

100 การออกแบบและพัฒนาคอรส แวรสาํ หรับบทเรยี นคอมพวิ เตอร 1) วัสดปุ ระกอบการเรยี น (Adjunct Materials) 2) ตัวบทเรยี น ประกอบดวยขอความ กราฟก ภาพเคลอ่ื นไหว เสยี ง วีดิทศั น และ การปฏิสัมพนั ธ รวมทงั้ เอกสารประกอบบทเรียน 3) โปรแกรมการจดั การบทเรยี น บุคลากรทีเ่ ก่ยี วของในขั้นตอนน้ี ไดแ ก ผูจัดการโครงการ ผอู อกแบบระบบการสอน ผูป ระเมินโครงการ โปรแกรมเมอร ผูออกแบบกราฟก และผผู ลิตบทเรยี น 4. การทดลองใช (I : Implementation) เปน การนาํ บทเรยี นทีพ่ ัฒนาขึน้ เพ่อื นาํ ไปใชกบั กลุมเปาหมายตามวิธีการที่วางแผนไวต งั้ แตตน ประกอบดวยการดาํ เนนิ การตาง ๆ ดงั นี้ 4.1 ตดิ ตง้ั บทเรียน (Installation) 4.2 จัดตารางเวลาพรอ มปรับหลักสตู ร (Scheduling and Syllabus Adjustment) 4.3 ลงทะเบียนเรยี นและบรหิ ารบทเรยี น (Enrollment and Administration) 4.4 ปฐมนเิ ทศผูเรียน (Orientation) 4.5 วางแผนการสนบั สนุนจากผสู อน (Instructor Plans Facilitation) 4.6 จดั สิง่ สนับสนนุ บทเรยี น (Facilitation of Course) ผลลัพธทไี่ ดจ ากขั้นตอนการทดลองใช มีดงั นี้ 1) บัญชรี ายชอื่ ชั้นเรยี น (Class Roster) 1) การเรยี นการสอน (Instructional) 2) แผนการสนับสนนุ จากผสู อน (Instructor’s Facilitation Plan) บุคลากรทเ่ี กย่ี วของในขัน้ ตอนน้ี ไดแก ผสู อน ผเู รยี น ผบู ริหารหลักสตู ร และฝายสนับสนุน ดานเทคนิค 5. การประเมินผล (E : Evaluation) เปนข้นั ตอนสุดทายของรูปแบบการสอน ADDIE เพอื่ ประเมินผลบทเรยี นและนาํ ผลที่ไดไ ปปรับปรงุ แกไ ข เพอ่ื ใหไดบ ทเรยี นที่มคี ณุ ภาพ ประกอบ ดวยการดาํ เนินการตาง ๆ ดังน้ี 5.1 จัดทําเอกสารโครงการ (Documenting Project) 5.2 ทดสอบบทเรียน (Testing) 5.3 ปรบั บทเรียนใหใ ชงานได (Validation) 5.4 ประเมินผลกระทบ (Conducting Impact Evaluation) ผลลพั ธทไ่ี ดจากขั้นตอนการประเมินผล มีดงั นี้ 1) เอกสารโครงการ (Documentation) ไดแ ก บนั ทึกขอมูลดา นเวลา (Record Time Data) รายงานผใู ชบ ทเรยี นและผูควบคมุ (Trainees and Supervisors Report) และ ผลสรุปของ ขอคําถามบทเรยี น (Course Review Question Results) เปน ตน 2) คุณภาพของบทเรียน (Quality) ไดแก ประสิทธิภาพ (Efficiency) ผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียนของผูเรยี น (Effectiveness) และความพึงพอใจ (Satisfaction) เปน ตน

การออกแบบระบบการสอน 101 3) รายงานผลกระทบของบทเรยี น (Impact Evaluation Report) บคุ ลากรท่เี ก่ยี วของในขั้นตอนน้ี ไดแก ผูจัดการโครงการ ผอู อกแบบระบบการสอน ผูประเมินโครงการ โปรแกรมเมอร และผเู ช่ยี วชาญดานตาง ๆ รปู แบบการสอนของดคิ แอนด แคเรย (Dick and Carey Model) ดคิ แอนด แคเรย (Dick and Carey) ไดพ ฒั นารูปแบบการสอนข้นึ อีกรูปแบบหน่งึ โดย อาศยั วิธกี ารระบบเชนเดยี วกนั กับรปู แบบ ADDIE ซ่งึ เปนรูปแบบที่งาย แตก็ไดร ับการยอมรับวา สามารถนําไปประยุกตใ ชอ อกแบบและพฒั นาบทเรียนคอมพวิ เตอรไดด ี รูปแบบการสอนของดิค แอนด แคเรย เร่มิ เผยแพรครง้ั แรกเม่ือป คศ. 1990 หลงั จากนั้น เมื่อป คศ. 1996 ไดป รบั เปลี่ยน รปู แบบใหม โดยมีรายละเอยี ดมากข้ึน (Lee. : 2000, xiv) A&ssAensaslmyseisnt AssNesesemd ent FAronnatly-esnisd Evaluation Design Implementation Development ภาพที่ 4-2 รูปแบบการสอนของ Dick and Carey (1990) รูปแบบการสอนของดิค แอนด แคเรย (1990) ประกอบดวย 5 ขัน้ ตอนดงั นี้ 1. การประเมินและการวิเคราะห (Assessment & Analysis) ประกอบดวย 2 สว น ดงั น้ี 1.1 การประเมนิ ความตอ งการ (Need Assessment) 1.2 การวเิ คราะหสว นหนา (Front-end Analysis) 2. การออกแบบ (Design) 3. การพฒั นา (Development) 4. การทดลองใช (Implementation) 5. การประเมนิ ผล (Evaluation) รูปแบบการสอนของดคิ แอนด แคเรย (1990) พัฒนามาจากวิธีการระบบ โดยมสี ว นคลา ย กับรูปแบบการสอน ADDIE แตกตา งกันเพยี งขน้ั ตอนแรกเทา นนั้ ซง่ึ กค็ อื การประเมินและการ

102 การออกแบบและพฒั นาคอรส แวรส ําหรบั บทเรยี นคอมพวิ เตอร วิเคราะห ซง่ึ ประกอบดว ย 2 ข้ันตอนยอ ย ๆ ไดแ ก การประเมินความตองการ และการวิเคราะห สว นหนา สาํ หรับการประเมินความตอ งการ จะเปนการพจิ ารณาความตองการของผเู รยี น เปา หมายของการ เรยี นรู และขอจํากดั ตา ง ๆ รวมทงั้ สว นอื่น ๆ ทีเ่ กย่ี วขอ ง สวนการวิเคราะห สวนหนา จะเปนการพจิ ารณาสถานการณ การวิเคราะหง านหรือภารกิจ การวิเคราะหว ตั ถปุ ระสงค การวิเคราะหส ่อื และสวนอืน่ ๆ สาํ หรบั ขัน้ ตอนที่ 2 ถงึ ขน้ั ตอนสุดทา ย จะมีรายละเอียดคลา ยกับ รปู แบบการสอน ADDIE ตามท่ีไดก ลาวมาแลว (Available on : http://ed.isu.edu/isdmodels) InRsteruvcisteion InCAstnoruancldytusiocisntal InsItdGreuoncattliisofynal POerbfWojercrmittieavnecse RCDerefTietveereesrlitonocpne InSsDtterruavcetetliogopynal InDMseStarveuteelcleroticiapotlns&al EDFCvoeaorvmlneudlaaouttpiicvote&n BIedEhenantvrtiiyfoyrs SEDuCvemaovlnemudlaoautpticiovt&ne ภาพท่ี 4-3 รปู แบบการสอนของ Dick and Carey (1996) รูปแบบการสอนของดคิ แอนด แคเรย ไดปรับเปลี่ยนรูปแบบใหมใ นป คศ. 1996 โดยมี รายละเอยี ดมากข้ึน ซง่ึ พบวา รูปแบบการสอนในป คศ.1996 ไดร ับความนิยมมากกวา ประกอบ ดวย 10 ขนั้ ตอน เริม่ ตง้ั แตก ารแยกแยะเปาหมายการเรียนการสอน และสิ้นสุดท่ีข้นั ตอนของการ พัฒนาและสรุปการประเมิน ตามรายละเอียดดงั น้ี 1. แยกแยะเปาหมายของการเรียน (Identify Instructional Goals) ขน้ั ตอนแรกเปนการ แยกแยะเปาหมายของบทเรียนเพ่ือใหผ เู รยี นเกิดการเรยี นรูต ามทตี่ องการ เปาหมายของการเรยี น ในสวนน้ีจะเกิดจากการวิเคราะหค วามตองการ (Need Analysis) กอน แลว จงึ กําหนดเปาหมาย ของการเรยี น โดยพจิ ารณาจากสว นตาง ๆ ดงั ตอ ไปนี้ 1.1 รายละเอียดของเปา หมายของการเรียนท่มี อี ยู 1.2 ผลจากการวิเคราะหค วามตองการ 1.3 ขอจํากัดหรอื อปุ สรรคตาง ๆ ในการเรยี น 1.4 ผลจากการวิเคราะหผ ูเรยี นคนอ่นื ๆ ทเ่ี รยี นจบแลว

การออกแบบระบบการสอน 103 2. วเิ คราะหก ารเรยี น (Conduct Instructional Analysis) หลังจากไดเ ปา หมายของการ เรยี นแลว ขนั้ ตอไปจะเปนการวิเคราะหเน้อื หาบทเรียนและวเิ คราะหผ ูเรยี น เพอ่ื ตัดสนิ วาความรู และทกั ษะใดที่จะทําใหผ ูเ รยี นบรรลตุ ามเปาหมายที่กาํ หนดไว ประกอบดวยสว นตาง ๆ ดงั นี้ 2.1 กําหนดสมรรถนะของผเู รียนหลงั จากที่เรยี นจบแลว 2.2 กําหนดข้ันตอนการนําเสนอบทเรยี น 3. กําหนดพฤตกิ รรมของผูเ รียนท่จี ะเขาเรยี น (Identify Entry Behaviors) เปน ขน้ั ตอนที่ จะพจิ ารณาวา พฤติกรรมใดทจี่ ําเปน ของผเู รียนกอ นที่จะเขาสกู ระบวนการเรยี นการสอน ประกอบ ดวยสว นตา ง ๆ ดงั นี้ 3.1 การกาํ หนดความรูพ ้ืนฐานและทกั ษะทจ่ี ําเปน สําหรับผูเรยี น 3.2 คุณลกั ษณะทสี่ าํ คญั ของผูเรยี น ในการดําเนนิ กจิ กรรมทางการเรียนของบทเรยี น 4. เขียนวตั ถปุ ระสงคของการกระทํา (Write Performance Objectives) ในทนี่ ี้ก็คือการ เขยี นวตั ถปุ ระสงคเ ชงิ พฤตกิ รรมทส่ี ามารถวัดไดหรอื สงั เกตไดของบทเรยี นแตล ะหนวย ซง่ึ ผเู รียน จะตองแสดงออกในรูปของงานหรอื ภารกิจหลงั จากสิ้นสุดบทเรยี นแลว โดยนาํ ผลลัพธทไี่ ดจ าก 3 ขนั้ ตอนแรกมาพจิ ารณา ซึ่งวตั ถปุ ระสงคเ ชงิ พฤตกิ รรมจะประกอบดวยสวนตาง ๆ ดังนี้ 4.1 งานหรอื ภารกิจ (Task) ทผ่ี ูเรียนแสดงออกในรูปของการกระทาํ หลังจบบทเรียน แลว ซง่ึ สามารถวัดหรอื สงั เกตได 4.2 เง่ือนไข (Condition) ประกอบงานหรอื ภารกจิ นั้น ๆ 4.3 เกณฑ (Criterion) ของงานหรือภารกิจของผเู รยี นที่กระทาํ ได 5. พฒั นาเกณฑอางองิ เพื่อใชท ดสอบ (Develop Criterion Reference Tests) เปน การ กําหนดเกณฑม าตรฐานของบทเรียนทีผ่ ูเ รยี นจะตองทําไดห ลังจากจบบทเรียนแลว ในทนี่ ้กี ็คอื เกณฑท ใี่ ชว ัดผลจากแบบฝกหัดหรือแบบทดสอบตาง ๆ ที่ใชใ นบทเรียน 6. พฒั นากลยทุ ธด า นการเรยี นการสอน (Develop Instructional Strategy) เปน การ ออกแบบและพัฒนารายละเอยี ดตาง ๆ ของบทเรยี น ใหส อดคลอ งตามวตั ถปุ ระสงคท ี่กําหนดไว รวมทงั้ การพจิ ารณารปู แบบการนาํ เสนอบทเรยี นดวย เชน ระบบเรยี นรรู วมกัน (Collaborative System) ระบบผเู รียนเปนศนู ยกลาง (Student-Centered System) หรือ ระบบผสู อนเปน ผูนํา (Instructor-led System) เปนตน ซงึ่ ผลลัพธของกลยทุ ธทพี่ ัฒนาขึน้ ในขน้ั ตอนนี้จะอยใู นรปู ของ บทดําเนนิ เรื่อง (Storyboard) ของบทเรยี น ประกอบดว ยสวนตาง ๆ ดงั นี้ 6.1 การนําเสนอเน้อื หาบทเรยี น 6.2 กิจกรรมการเรยี นการสอน 6.3 แบบฝก หดั และการตรวจปรบั 6.4 การทดสอบ 6.5 การติดตามผลกจิ กรรมการเรียนการสอน

104 การออกแบบและพัฒนาคอรส แวรส าํ หรับบทเรียนคอมพวิ เตอร 7. พฒั นาและเลอื กวสั ดกุ ารเรยี นการสอน (Develop & Select Instructional Materials) เปน ขัน้ ตอนของการพัฒนาบทเรียนจากบทดําเนนิ เร่ืองในข้ันตอนทผี่ า นมา รวมทัง้ การเลอื กใช วัสดกุ ารเรียนที่สอดคลองกบั เนื้อหาและวัตถปุ ระสงคของบทเรียน ไดแก สอื่ การเรยี น ทง้ั ส่ือทมี่ ีอยู เดมิ หรือสอ่ื ทตี่ อ งสรา งสรรคข น้ึ มาใหม ผลลัพธทไ่ี ดจ ากขัน้ ตอนนี้ มีดงั นี้ 7.1 คูมอื การใชบ ทเรยี นของผูเรียนและผูส อน 7.2 บทเรยี นทีพ่ ัฒนาขึ้น ซงึ่ อยใู นรูปแบบตาง ๆ ดงั นี้ 7.2.1 ระบบสนบั สนนุ การกระทําดวยอิเลก็ ทรอนิกส หรอื EPSS (Electronic Performance Support Systems) 7.2.2 บทเรยี นสาํ หรบั ผสู อน ในกรณที ่ีเปน ระบบผูส อนเปนผูนํา 7.2.3 บทเรียนคอมพวิ เตอรแ บบใชงานโดยลําพัง เชน CAI, CBT 7.2.4 บทเรียนคอมพวิ เตอรแบบใชง านบนเครอื ขา ย เชน WBI, WBT 7.2.5 e-Learning 8. พฒั นาและดําเนนิ การประเมนิ ผลระหวางดําเนินการ (Develop & Conduct Formative Evaluation) เปน การประเมนิ ผลการดาํ เนินการของกระบวนการออกแบบบทเรียนทงั้ หมด เพือ่ นาํ ขอ มูลทีไ่ ดไปปรับปรงุ บทเรยี นใหมคี ณุ ภาพดีขน้ึ ในขน้ั ตอนนีป้ ระกอบดวย 3 ขั้นตอนยอ ย ดังน้ี 8.1 การประเมินผลแบบตัวตอตัว (One-to-One Evaluation) 8.2 การประเมินผลแบบกลุม ยอย (Small-Group Evaluation) 8.3 การประเมินผลภาคสนาม (Field Evaluation) 9. พัฒนาและดําเนนิ การประเมินผลสรุป (Develop & Conduct Summative Evaluation) เปนการประเมินผลสรุปเก่ียวกับบทเรยี นท่พี ัฒนาขึน้ ไดแ ก การหาคณุ ภาพและประสทิ ธิภาพของ บทเรยี น ซงึ่ จําแนกออกเปน 2 ระยะ ดงั น้ี 9.1 การประเมนิ ผลระยะสน้ั (Short Period Evaluation) 9.1 การประเมนิ ผลระยะยาว (Long Period Evaluation) 10. ปรบั ปรงุ การเรยี นการสอน (Revise Instruction) เปน การปรบั ปรงุ และแกไ ขบทเรยี นที่ พัฒนาขึน้ ไดแ ก เนอ้ื หา การสื่อความหมาย การพฒั นากลยุทธ การทดสอบ การจัดกิจกรรมการ เรียนการสอน และสวนประกอบตา ง ๆ ขอบทเรยี น โดยพจิ ารณาจากผลลัพธท ี่ได รูปแบบการสอนของเกอลาช แอนด เอลี (Gerlach and Ely Model) รปู แบบการสอนของเกอลาช แอนด เอลี (Gerlach and Ely) ถกู ออกแบบขึน้ มาเพ่ือใช สําหรบั ผูเรยี นต้งั แตขน้ั ตน จนถึงระดับ K-12 ในประเทศสหรฐั อเมริกา ต้งั แตป  คศ. 1980 แตกใ็ ช ไดผ ลดสี ําหรับการศกึ ษาในระดับสงู กวา เน่อื งจากรปู แบบนไ้ี ดพิจารณาการกาํ หนดเวลาและ เน้อื หาดวย ประกอบดวย 10 ขน้ั ตอน ดงั น้ี

การออกแบบระบบการสอน 105 1. รายละเอยี ดของเนื้อหา (Specification of Content) เปน การพจิ ารณารายละเอียดของ เน้อื หาบทเรยี นทงั้ หมดที่จะนาํ มาสรา งเปนบทเรียน 2. รายละเอยี ดของวตั ถปุ ระสงค (Specification of Objectives) เปน การพจิ ารณา รายละเอียดของวตั ถุประสงค ซึง่ ทง้ั วัตถปุ ระสงคแ ละเนือ้ หาบทเรยี นจะตอ งมีความสัมพันธและ สอดคลอ งกัน จึงอาจจะพิจารณาสวนใดสวนหนึง่ กอนก็ได หรืออาจจะพิจารณาพรอม ๆ กันกไ็ ด ถา มีวตั ถปุ ระสงคอ ยแู ลว กจ็ ะเปนการพจิ ารณาความสอดคลอ งระหวางวัตถุประสงคกับเน้อื หา บทเรยี น แตถ า ยังขาดสวนใดสวนหนงึ่ ก็จะตองวเิ คราะหข น้ึ ใหม เพอ่ื ใหวตั ถปุ ระสงคส ัมพนั ธและ สอดคลองกับเนอ้ื หาบทเรียน เพือ่ จะไดน ําไปใชใ นขั้นตอไป ในสวนนี้ เกอลาช แอนด เอลี ไดแบงวัตถปุ ระสงคอ อกเปน 2 ชนิด ดงั น้ี 2.1 วัตถปุ ระสงคร ะยะยาว (Long Range Objective) หมายถึง วตั ถปุ ระสงคท ัว่ ไป 2.2 วตั ถปุ ระสงคร ะยะสัน้ (Short Range Objective) หมายถงึ วตั ถปุ ระสงคเ ฉพาะ 3. การประเมินพฤติกรรมของผูเรยี น (Assessment of Entering Behaviors) หมายถึง กระบวนการประเมินความรูพ น้ื ฐานของผเู รยี นใหผ านตามเกณฑขัน้ ต่ําท่ีจะยอมรับได กอนทจี่ ะเขา สูกระบวนการเรียนรู เพ่อื นาํ ไปใชใ นการวางแผนการเรยี นการสอน การพิจารณาพฤติกรรมของ ผูเ รยี น สามารถดําเนนิ การไดดงั นี้ 3.1 การใชบ ันทกึ ขอ มูลท่ีมอี ยู (Use of Available Records) ไดแ ก หลักฐานทางการ ศกึ ษา วุฒิบตั ร ประกาศนียบตั ร และเอกสารอ่นื ๆ ท่ีอางองิ ถึงความรู ทักษะ และประสบการณของ ผูเรียน 3.2 แบบทดสอบทีผ่ สู อนสรางขนึ้ (Teacher-designed Test) ไดแ ก แบบทดสอบ แบบ ประเมิน แบบสมั ภาษณ หรือ แบบสอบถาม ทผ่ี สู อนสรา งขน้ึ เพือ่ ใชป ระเมนิ ความรูความสามารถ ของผูเ รยี นในประเดน็ ทตี่ องการ เพ่อื จะไดทราบเกย่ี วกบั ความรูพนื้ ฐานของผเู รียน 4. กําหนดกลยทุ ธและเทคนคิ การสอน (Determination of Strategy and Techniques) เปนการกําหนดกลยุทธใ นการนําเสนอบทเรียน รวมทงั้ ใชเ ทคนคิ ตา ง ๆ ในการนาํ เสนอ เพ่อื ให ผูเ รียนเกดิ การเรียนรูบรรลตุ ามวัตถปุ ระสงคท ต่ี งั้ ไว แบงออกได 2 วธิ กี ารใหญ ๆ ดงั นี้ 4.1 การบรรยาย (Expository Approach) เปนวธิ ีการสอนแบบดั้งเดิมที่ผสู อนมักจะใช ตํารา หนังสอื สือ่ และประสบการณ เชน นําเสนอกับผูเรยี นกลุม ใหญ โดยการบรรยายหรือการ อภิปราย โดยใชวธิ ีการบรรยายโดยตรงหรอื ใชว ีดิทศั นถ า ยทอดการบรรยายระยะไกล 4.2 วิธกี ารสืบเสาะแสวงหาความรู (Inquiry Approach) วธิ กี ารนีบ้ ทบาทของผสู อนจะ ทาํ หนาที่เปนผชู วยเหลือในการจดั ประสบการณการเรียนรู โดยการใชค ําถามหรอื สรางเง่อื นไขให ผเู รยี นไดเสาะแสวงหาคําตอบในการแกปญ หา โดยใชตาํ รา หนงั สอื สื่อ หรอื แหลงความรูอ น่ื ๆ ผูเรียนจะตอ งพยายามรวบรวมและจดั ระบบขอ มลู ดวยตวั เอง (Active Participations) เพื่อใหไ ดม า ซึ่งขอ สรุปทนี่ ําไปใชในการเรียนการสอนได

106 การออกแบบและพฒั นาคอรส แวรส ําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร 5. การจัดผเู รียนออกเปนกลมุ (Organization of Students into Groups) เปนการจดั แบง ผเู รียนออกเปน กลุม ๆ ตามขนาดท่เี หมาะสม โดยการเรียนรว มกนั เปน กลุมเล็ก ๆ หรือโดยการ บรรยายเปน กลมุ ใหญ หรอื จดั เปนรายบุคคลระหวา งผูสอนกบั ผเู รียนเทาน้นั ซงึ่ ควรจะพิจารณา วตั ถปุ ระสงค เนอ้ื หา วธิ กี ารเรียน และการจัดกลมุ ผูเรียนไปพรอม ๆ กนั 6. การกําหนดเวลา (Allocation of Time) เปนการกาํ หนดเวลาเรยี นของบทเรียน โดย พจิ ารณาจากเน้อื หาวชิ า วัตถปุ ระสงค กจิ กรรมการเรยี น การบริหาร ความสามารถ และความ สนใจของผเู รยี น เปน ตน สง่ิ เหลา นจ้ี ะนํามาใชใ นการพิจารณาแบง เวลาและกาํ หนดเวลาเรยี นให เหมาะสม 7. การกําหนดสถานทีเ่ รยี น (Allocation of Space) เปนการจัดสถานที่เรียน ซง่ึ ข้นึ อยกู บั ขนาดของกลมุ ผูเรียน และวิธีการเรียน ตามรูปแบบการสอนของเกอลาช แอนด เอลี ไดแ บงขนาด ของหองเรยี นออกได 3 ขนาด ดงั น้ี 7.1 หองเรยี นสําหรบั ผเู รยี นกลุม ใหญ 7.2 หอ งเรยี นสําหรับผเู รยี นกลุม เล็ก 7.3 หองเรยี นสาํ หรับรายบุคคล 8. การเลือกแหลงขอ มลู (Selection of Resources) เปนการเลอื กแหลงขอ มูลทใี่ ชใ น บทเรียน ไดแก วัสดกุ ารเรียน (Instructional Materials) และวัสดุสนบั สนุนกจิ กรรมการเรียน เชน สอ่ื ตาง ๆ ทง้ั ท่มี ีอยูและสื่อทส่ี รางสรรคข ึ้นมาใหม ซง่ึ แบง ออกเปน 5 ประเภทดังนี้ 8.1 วัสดขุ องจริงและบคุ คล (Real Materials and People) 8.2 วสั ดุทศั นสาํ หรับฉาย (Visual Materials for Projection) 8.3 วสั ดเุ สยี ง (Audio Materials) 8.4 วสั ดุส่งิ พมิ พ (Printed Materials) 8.5 วัสดสุ าํ หรับแสดง (Display Materials) 9. การประเมนิ ผลการเรียนรู (Evaluation of Performance) ขนั้ ตอนน้เี ปนการประเมนิ ผล พฤตกิ รรมของผูเรียนที่เกดิ จากปฏสิ มั พนั ธ ระหวางผสู อนกับผูเ รยี น หรือ ระหวางผูเรยี นกบั ผูเรยี น คนอน่ื ๆ หรือระหวางผเู รยี นกับบทเรยี น เปนตน เพ่อื สรุปการประเมินผลการเรยี นรูตามวตั ถุ ประสงคท กี่ าํ หนดไว 10. การวเิ คราะหข อ มลู ยอ นกลับ (Analysis of Feedback) เปน การวเิ คราะหผ ลที่ไดจ าก การประเมินผลการเรยี นรใู นขั้นตอนทผี่ า นมา รวมถงึ การใชบทเรยี นทัว่ ๆ ไป หลงั จากนน้ั จึงนาํ ขอ มูลที่ไดย อ นกลับไปปรับปรงุ แกไ ขบทเรยี นตงั้ แตข้นั ตอนแรก เพอื่ ใหบทเรยี นมีคณุ ภาพดียิ่งขน้ึ สามารถนําไปใชกบั กลมุ ผูเ รยี นไดอยา งมีประสิทธิภาพ

การออกแบบระบบการสอน 107 SpCecoinofitfceanttion AoBsfseEehnsatsvemiroienrsngt DeSTtteerracmtheinngiayqtuiaoennsdof EPvearflouramtioanncoef SOpebcjeiofcifctiavteiosn StuOdregnatniinztaotioGnrooufps AFneaeldysbiascokf AollfoTcaimtioen AolfloScpaaticoen ofSReelescotuiorcnes ภาพที่ 4-4 รปู แบบการสอนของ Gerlach and Ely (1980) รปู แบบการสอนของเนิรค แอนด กุสตาฟซนั (Knirk and Gustafson Model) เนริ ค แอนด กุสตาฟสนั (Knirk and Gustafson) ไดพ ฒั นารูปแบบการสอน ขึ้นในป คศ. 1986 เพอ่ื นาํ ไปใชใ นการออกแบบบทเรียน ประกอบดวย 3 ขั้นตอนใหญ และ 11 ขนั้ ตอนยอย ดงั นี้ 1. การแยกแยะปญหา (Identify Problems) เปน ขัน้ ตอนแรกของขน้ั ตอนของการกําหนด ปญ หา (Problem Determination) ประกอบดว ยขน้ั ตอนตา ง ๆ ดังนี้ 1.1 การประเมินความตองการ (Needs Assessment) เพ่ือประเมนิ ความตองการการ เรยี นการสอนของผเู รยี น 1.2 การวเิ คราะหง านหรอื ภารกิจ (Task Analysis) เพื่อวเิ คราะหพฤตกิ รรมข้ันสดุ ทาย ของผูเรยี นทจี่ ะตองแสดงออก หลงั จากไดศ ึกษาบทเรียนแลว 2. ระดับทกั ษะกอนการเรยี นของผเู รียน (Learner’s Entry Level Skills) เปนขั้นตอนที่ สองของการกําหนดปญหา ประกอบดวยขนั้ ตอนตา ง ๆ ดงั น้ี 2.1 การกาํ หนดระดบั ทกั ษะของผเู รียน เพ่อื พจิ ารณาระดบั ความรู ทกั ษะ และเจตคติ ของผเู รียนกอนท่จี ะศึกษาบทเรียน 2.2 การแยกแยะเปา หมายทว่ั ไปของบทเรยี น 3. เปาหมายการเรยี นการสอน (Instructional Goals) ในข้นั ตอนนี้ ผูออกแบบระบบการ สอน จะทําการรวบรวมผลลัพธท ีไ่ ดจากขัน้ ตอนทผี่ านมา เพ่อื กําหนดเปา หมายของการเรียนการ สอน ซึ่งอาจจะดําเนนิ การพรอม ๆ กับขัน้ ตอนทผี่ า นมาก็ได

108 การออกแบบและพฒั นาคอรส แวรสาํ หรับบทเรยี นคอมพวิ เตอร 4. การรวบรวมสว นตาง ๆ (Organize) ประกอบดวยขัน้ ตอนตาง ๆ ดงั นี้ 4.1 การวางแผนทงั้ ระยะสัน้ และระยะยาว 4.2 การรวบรวมบุคลากรท่เี กย่ี วของและหาชองทางในการตดิ ตอสื่อสาร 4.3 การประสานงานทางดานงบประมาณและระยะเวลาของการพัฒนาบทเรียน 4.4 การประเมินผล ไดแก บคุ ลากร การดําเนนิ การ และบทเรียน เปน ตน 4.5 การรายงานผล 5. การพฒั นาวัตถปุ ระสงค (Develop Objectives) เปนขั้นตอนแรกของขั้นตอนของการ ออกแบบ (Design) เพอ่ื พัฒนาวตั ถปุ ระสงคข องบทเรยี น ตามรูปแบบการสอนของเนริ ค แอนด กสุ ตาฟซัน กําหนดไวว า วัตถุประสงคข องบทเรียนมีอยู 3 ประเภท ไดแ ก พุทธิพสิ ยั ทักษะพสิ ัย และเจตพสิ ัย 6. การระบุกลยุทธ (Specify Strategies) เปนข้นั ตอนทส่ี องของขัน้ ตอนของการออกแบบ เพ่อื ออกแบบกลยทุ ธท างการเรียนการสอนของบทเรยี น โดยพิจารณาจากเน้ือหาบทเรยี น ผเู รียน และแหลง ทรพั ยากรทม่ี ีอยู ปจจัยตาง ๆ ทใี่ ชพจิ ารณาในการระบกุ ลยุทธป ระกอบดวยสว นตา ง ๆ ดงั น้ี 6.1 ขอ มูลพนื้ ฐานของผเู รียน 6.2 รปู แบบการปฏิสมั พันธท ี่เหมาะสมกบั บทเรียน 6.3 กลยุทธในการนําเสนอเนอื้ หาบทเรียน 6.4 การเรียนรู ความเขาใจ และการตดิ ตอ สอื่ สาร 7. การระบุส่อื (Specify Media) ประกอบดว ยสวนตา ง ๆ ดงั น้ี 7.1 การพิจารณาคุณสมบัติของส่อื ที่ใช ไดแก ส่อื เสยี ง สอ่ื ภาพ โสตทศั นูปกรณ การ จาํ ลองสถานการณ และเกมการสอน เปน ตน 7.2 การเลือกส่ือ โดยพจิ ารณาคุณสมบตั ิของส่ือแตละชนดิ เพื่อใหส อดคลองกับวัตถุ ประสงคข องบทเรยี น 8. การเลือกพฒั นาวัสดกุ ารเรยี นการสอน (Select Develop Materials) เปนข้นั ตอนแรก ของขน้ั ตอนของการพัฒนา (Development) เพ่ือเลอื กวสั ดกุ ารเรยี นการสอนจากส่ือหรอื วัสดทุ ี่มี อยูแลว หรือพฒั นาขึน้ ใหม เพ่อื ใหส อดคลอ งกับวัตถปุ ระสงคแ ละเนอ้ื หาบทเรยี น 9. การวิเคราะหผลลพั ธท ีไ่ ด (Analyse Results) เปน ขนั้ ตอนทสี่ องของขนั้ ตอนของการ พัฒนา เพ่อื ประเมินผลทไี่ ดจากบทเรียนที่พัฒนาขึ้น แบง ออกเปน 2 ข้นั ตอนดังนี้ 9.1 การประเมนิ ผลระหวา งดําเนนิ การ (Formative Evaluation) ไดแก การประเมนิ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผเู รียน ประสิทธิภาพ ความคมุ คา การยอมรบั ของผูเรียน และวิธกี าร นําสง บทเรียน เปนตน 9.2 การประเมินผลสรุป (Summative Evaluation) เพอ่ื ประเมินผูเรยี นหลงั จากศึกษา บทเรยี นแลว

การออกแบบระบบการสอน 109 10. การปรบั ปรุงวสั ดุการเรียน (Revise Materials) เปน การนาํ ผลลัพธทไี่ ดจ ากขัน้ ตอนที่ ผานมา เพอ่ื นําไปพิจารณาปรับปรงุ วัสดุการเรียนใหเหมาะสมและมีคุณภาพย่ิงขน้ึ 11. การทดลองใช (Implement) เปนขน้ั ตอนสดุ ทา ยของรูปแบบการสอนของเนริ ค แอนด กสุ ตาฟซนั เพอ่ื ทดลองใชบ ทเรียนตน แบบในการประเมนิ ผล ซง่ึ เปน กระบวนการที่กระทาํ ในหัวขอ ที่ 9.1 หลังจากนัน้ จงึ นําผลไปรายงานตอไป Specify Strategies Learner’s ODebvjeecltoivpes Entry Level Skills Specify Media Identify Organize 2. Design Problems GInosatrlsuctional ARneasluylstse 1. Problem Determination SDMeealveteeclrtoiapls Implement RMeavteisreials 3. Development ภาพที่ 4-5 รูปแบบการสอนของ Knirk and Gustafson (1986) รปู แบบการสอนของเจอโรลด เคมป (Jerrold Kemp Model) เจอโรลด เคมป (Jerrold Kemp) ไดพฒั นารปู แบบการสอนขึ้นในป คศ. 1990 ประกอบดว ย ข้ันตอนตาง ๆ ซง่ึ พิจารณาจากองคป ระกอบเก่ียวกับการเรียนการสอนอยางครบถวน สามารถ นาํ ไปใชอ อกแบบและพัฒนาบทเรียนไดเปน อยางดี แมวา รูปแบบการเรยี นการสอนของเจอโรลด เคมป จะดูเหมอื นวา คอนขางยุงยากกวารูปแบบการสอนอื่น ๆ แตก็เปน รูปแบบที่สมบรู ณ ประกอบดว ยขนั้ ตอนหลกั 4 ระดับ ซง่ึ แบง ออกเปน 10 ขน้ั ตอนยอย โดยพิจารณาจากวงรสี วนใน ออกมาสูสวนนอก ดงั นี้ 1. ระดบั ในสุด เปนองคประกอบทว่ั ๆ ไปของบทเรียนและผูเรยี น 2. ระดบั ถัดออกมา ประกอบดว ย 9 ขัน้ ตอนยอ ย 3. ระดับท่สี าม เปน การปรับปรงุ แกไ ขบทเรยี น

110 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรส ําหรบั บทเรยี นคอมพวิ เตอร 4. ระดบั นอกสดุ เปนการประเมนิ ผล ไดแ ก การประเมนิ ผลระหวางดําเนนิ การ และการ ประเมนิ ผลสรุป รายละเอยี ดแตล ะข้ันตอนยอย ๆ มีดงั นี้ 1. ความตอ งการของผูเรยี น เปา หมาย การเรยี งลําดับ และขอจาํ กัด (Learner Needs, Goal, Priorities, Constraints) เปน สวนทีพ่ ิจารณาเกย่ี วกบั ความตอ งการ เปา หมาย และขอจาํ กดั หรอื เงอ่ื นไขตา ง ๆ ของผเู รยี นและการใชบทเรยี น นบั วา เปนส่ิงสาํ คัญขนั้ แรกของการเร่มิ ตน ใน กระบวนการออกแบบระบบการสอนหรอื บทเรียน จงึ จัดอยใู นศนู ยก ลางของระบบและเปน พื้นฐาน ของขน้ั ตอนยอ ย ๆ ทง้ั 9 ข้ันตอน 2. คณุ สมบตั ิของผูเรยี น (Learner Characteristics) เปน การพิจารณาคณุ สมบตั ิของ ผเู รยี นท่ีจะเปนผูใชร ะบบการสอนหรอื บทเรยี นท่พี ฒั นาขนึ้ ประกอบดวยการพิจารณาคุณสมบตั ิ จาํ นวน 3 ดา น ดงั นี้ 2.1 คณุ สมบตั ิท่วั ๆ ไป (General Characteristics) เชน เพศ อายุ ระดับการศึกษา 2.2 ความสามารถเฉพาะทาง (Specify Entry Competencies) 2.3 รูปแบบการเรียนรู (Learning Styles) เชน การใชส ่อื และกิจกรรม เปน ตน 3. เปา หมายของงานท่ไี ดรับ (Job Outcomes Purpose) เปนการพจิ ารณาเปาหมายของ งานท่ผี เู รยี นจะไดร ับหลงั จบบทเรียนแลว เพ่อื จะไดนาํ ไปประยุกตใชงานตอ ไป 4. การวิเคราะหง านหรือภารกจิ รายวชิ า (Subject Task Analysis) เปน การวเิ คราะหง าน หรือภารกิจทีผ่ เู รยี นจะตองแสดงออกในรูปของการกระทาํ ทีว่ ดั ไดหรือสงั เกตได การวิเคราะหง าน ในขัน้ ตอนนีม้ ีเปา หมายเพื่อใหไ ดม าซงึ่ สวนตาง ๆ ดงั นี้ 4.1 เน้ือหาวชิ าทสี่ อดคลองกบั ปญ หาหรือความตอ งการ 4.2 ขน้ั ตอนการนาํ เสนอเน้ือหาบทเรยี น 4.3 แนวทางการออกแบบกลยทุ ธการเรียนการสอน 5. วตั ถปุ ระสงคก ารเรยี นรู (Learning Objectives) เปนการกําหนดวัตถปุ ระสงคเ ชงิ พฤติกรรมของบทเรียน โดยพิจารณาจากผลของการวิเคราะหง านที่ไดจ ากขัน้ ตอนทผี่ านมา เพอ่ื ใชเ ปน แนวทางในการออกแบบบทเรยี นและการประเมนิ ผลบทเรยี น วตั ถปุ ระสงคใ นข้นั ตอนนี้ จะตองครอบคลมุ ทั้ง 3 ดาน ไดแก พุทธิพสิ ัย ทกั ษะพิสยั และเจตพสิ ยั 6. กจิ กรรมการสอน (Teaching Activities) เปนการจดั กจิ กรรมการเรียนสอนในกระบวน การเรียนการสอน โดยพิจารณาผเู รยี นเปนสําคญั เพ่ือใหการจัดกจิ กรรมการเรยี นการสอน สอดคลอ งกบั วตั ถุประสงคของบทเรียนและความสนใจของผเู รียน นอกจากนี้การเลือกวสั ดแุ ละสือ่ การสอน ก็จะตองใหส อดคลองกบั กจิ กรรมการสอนดวยเชนกนั 7. แหลง ทรัพยากรการเรียนการสอน (Instructional Resources) เปนการพจิ ารณาเลอื ก ส่อื การเรียนการสอนจากแหลงทรพั ยากรตาง ๆ เพอ่ื ชว ยสนบั สนุนและสง เสรมิ การเรยี นรูใหม ี ประสทิ ธิภาพ โดยพจิ ารณาจากผเู รยี นและสถานการณก ารเรียนการสอนเปน สาํ คญั

การออกแบบระบบการสอน 111 8. สงิ่ สนับสนนุ บริการ (Support Services) เปน การจัดส่งิ อาํ นวยความสะดวกในกระบวน การเรยี นรู เพื่อใหก ารเรยี นการสอนประสบความสําเรจ็ เชน สถานที่ สื่อ วัสดุ อปุ กรณ บุคลากร และตารางเวลาใหเหมาะสมและสอดคลองกับความตอ งการของผูเรยี น 9. การประเมินผลการเรยี นรู (Learning Evaluation) เปน การประเมนิ ผลการเรยี นรูข อง ผเู รยี นตามวตั ถุประสงคท่ีกําหนดไว โดยการสรา งเครือ่ งมอื วัดผลและดาํ เนนิ การวัดผล เพอื่ ให ไดม าซ่ึงขอมลู เก่ียวกับขอบกพรองตา ง ๆ ของบทเรยี นหรือระบบการสอนท่ีพฒั นาขึ้น เพ่ือใชเ ปน แนวทางในการปรับปรงุ แกไ ขบทเรยี นตอไป 10. การทดสอบกอ นบทเรยี น (Pretesting) เปนการทดสอบผเู รยี นกอ นทจ่ี ะเขาสกู ระบวน การเรียนรู เกี่ยวกบั ประสบการณเ ดมิ และพื้นฐานความรู เพ่อื แนะนําใหมีการเพม่ิ เตมิ ความรูใหม กอนศกึ ษาบทเรียนหรือหาแนวทางชวยเหลือผเู รยี นตอ ไป Revision Pretesting ChaLraecatrenreisrtics JobPOuruptocsoemes Formative Evaluation ELveaalurnaitniogn Summative EvaluationSuAbnjeaclyt sTisask LPeriaorrniteiersN, eCeodnss,trGaionatsl, SSeurpvpicoerst OLbejeacrntiivnegs IRnsetsruocutricoensal TAecativcihtiiensg Revision ภาพที่ 4-6 รูปแบบการสอนของ Jerrold Kemp (1990) รูปแบบการสอนของเจอโรลด เคมป ไดรบั การยอมรบั อยางแพรห ลายในการพฒั นาระบบ การสอนหรอื บทเรียนตาง ๆ ตอ มาไดมีการปรับเปลย่ี นรปู แบบการสอนใหม เพอ่ื นาํ ไปใชอ อกแบบ บทเรยี นทีเ่ นน การปฏิสัมพันธ ในป คศ.1994 ประกอบดวยขั้นตอนหลกั 3 ระดับ ซ่งึ แบง ออกเปน 10 ข้นั ตอนยอย โดยพิจารณาจากวงรสี ว นในออกมาสูสว นนอก ดังน้ี 1. ระดับในสุด ประกอบดว ย 9 ขั้นตอนยอย 2. ระดบั ทสี่ อง ประกอบดว ย ขั้นตอนการปรบั ปรุงแกไ ขบทเรยี น (Revision) และขั้นตอน การประเมนิ ผลระหวา งดาํ เนินการ (Formative Evaluation)

112 การออกแบบและพฒั นาคอรสแวรส าํ หรับบทเรยี นคอมพวิ เตอร 3. ระดับนอกสุด ประกอบดว ย สง่ิ สนบั สนนุ บริการ (Support Services) การบรหิ าร โครงการ (Project Management) และการประเมินผลสรปุ (Summative Evaluation) InRsetsruocutriocensal Planning IInnssttrruucmtieonntasl Revision InPsrtorubcletimonsal ChaLreaactrenreisrtics AnTaalsyksis Support Service Summative Evaluation InsDterulicvteiorynal InOsbtrjeuccttiivoensal InSsttrrautcetgioiensal SeCqounetnecnitng Formative Evaluation Project Management ภาพที่ 4-7 รูปแบบการสอนของ Jerrold Kemp (1994) สาํ หรบั ขัน้ ตอนยอ ย ๆ มีดงั น้ี 1. ปญหาการเรยี นการสอน (Instructional Problems) เปนการกําหนดปญหาการเรยี น การสอน เพื่อนําไปพจิ ารณาออกแบบและพัฒนาบทเรียน 2. คณุ สมบตั ิของผูเ รยี น (Learner Characteristics) เปน การพิจารณาคณุ สมบัติของ ผเู รยี นที่จะเปน ผใู ชบทเรยี นหรอื ระบบการสอนที่พัฒนาขนึ้ 3. การวเิ คราะหง านหรอื ภารกิจ (Task Analysis) เปน การวิเคราะหง านทผี่ ูเรยี นจะตอง แสดงออกในรูปของการกระทําทว่ี ดั ไดห รือสงั เกตไดห ลังจบบทเรยี น 4. วตั ถุประสงคก ารเรยี นการสอน (Instructional Objectives) เปนการกําหนดวัตถุ ประสงคเ ชงิ พฤตกิ รรมของบทเรียน 5. การเรยี งลาํ ดบั เนื้อหา (Content Sequencing) เปน การกําหนดความสําคัญของเนอื้ หา โดยเรยี งลาํ ดบั ตามหลกั ประสบการณก ารเรียนรู 6. กลยทุ ธการเรียนการสอน (Instructional Strategies) เปนการกําหนดกลยุทธก ารเรยี น การสอน เพอ่ื นําเสนอบทเรยี นใหเกดิ การเรยี นรูอ ยางมปี ระสิทธิภาพ

การออกแบบระบบการสอน 113 7. การนาํ สง การเรยี นการสอน (Instructional Delivery) เปน การพจิ ารณาและเลอื กวิธกี าร นาํ สง บทเรยี นไปยงั ผเู รยี น ไดแ ก นาํ เสนอเปน กลุมใหญ กลุมเลก็ และนาํ เสนอเปน รายบคุ คล 8. เครอื่ งมอื วดั ผลการเรียนการสอน (Instructional Instruments) เปนการออกแบบ เครื่องมือวัดผล เพ่อื ใชสําหรับประเมินผลผเู รยี นในกระบวนการเรียนรู 9. แหลงทรพั ยากรการเรยี นการสอน (Instructional Resources) เปน การพิจารณาเลือก สือ่ การเรียนการสอนจากแหลงทรัพยากรตาง ๆ เพ่อื ชว ยสนับสนุนและสง เสรมิ ใหการเรยี นรใู หม ี ประสทิ ธภิ าพ รปู แบบการสอนของแฮนนาฟน แอนด เพ็ค (Hannafin and Peck) แฮนนาฟน แอนด เพ็ค (Hannafin and Peck) ไดพัฒนารูปแบบการสอนข้นึ ในป คศ. 1987 สาํ หรบั ออกแบบบทเรียนทวั่ ๆ ไป ซึง่ จาํ แนกออกเปน 4 ข้นั ตอนใหญ ๆ ดงั น้ี 1. การประเมนิ ความตอ งการ (Needs Assessment) ไดแ ก การประเมินความตองการ ของผูเรยี นเพ่ือการเรยี นการสอนหรือการฝกอบรม เปน กระบวนการวิเคราะหข อ มูลเพ่อื หาความ จําเปนของการใชบทเรยี นเพ่อื แกปญ หาตา ง ๆ ท่เี กิดขนึ้ ในข้ันตอนน้จี งึ เปนการทํางานดา น เอกสารเปน สวนใหญ เพือ่ นาํ ผลทไ่ี ดไปใชใ นการออกแบบบทเรียนใหส อดคลอ งกับความตองการ ในขั้นตอ ไป ประกอบดวยขัน้ ตอนยอ ย ๆ ดังนี้ 1.1 การกาํ หนดคุณสมบัติของผเู รียน 1.2 การระบุเปา หมายและวตั ถุประะสงคข องบทเรยี น 1.3 การกาํ หนดรูปแบบการนาํ สงบทเรยี น ไดแ ก ซีดีรอม เวบ็ ชว ยสอน ไฮเปอรมเี ดยี หรอื เอกสาร เปน ตน 1.4 การระบุขอจํากัดในการใชบ ทเรยี น เชน อายุผเู รยี น เวลา คอมพวิ เตอร สมรรถนะ ทีจ่ ําเปนของผเู รียน และอื่น ๆ หลังจากประเมินความตองการในขนั้ ตอนแรก จะตองมีการประเมินและปรับปรงุ แกไ ข (Evaluation and Revision) กอนทเี่ ขา สูข ้ันตอนของการออกแบบ (Design) ในขนั้ ทส่ี องตอไป ซง่ึ การประเมินความตองการจะตองมีความชัดเจนในประเดน็ ตอไปน้ี 1) การเรยี นการสอนจะตองมคี วามชดั เจน 2) บทเรียนตอ งมคี วามเหมอื นกัน (Consistently) ทกุ ๆ บทเรียน 3) การออกแบบบทเรียนจะตองมีเหตผุ ลและมีความเปนมติ ร (User-friendly) 4) กิจกรรมการเรยี นรจู ะตองงายตอการติดตาม 5) เนอ้ื หาบทเรยี นทีน่ ําเสนอ ไมวา จะเปน ขอ ความ ภาพ กราฟก หรอื เสยี งกต็ าม จะตอ งมี ความหมาย 6) การออกแบบ การกาํ หนดตําแหนงหนาจอ สี หรืออืน่ ๆ จะตองสอดคลอ งกับบทเรยี น

114 การออกแบบและพฒั นาคอรส แวรส าํ หรับบทเรียนคอมพวิ เตอร 2. การออกแบบ (Design) ไดแก การออกแบบบทเรียนตามผลลัพธท ไี่ ดจ ากการวเิ คราะห ความตอ งการในขนั้ ตอนแรก โดยนําผลลัพธท ีไ่ ดมาออกแบบบทเรียนตามกระบวนการเรียนรู ผลลพั ธท ไี่ ดจ ากขัน้ ตอนนี้จึงเปน ตัวบทเรยี นตนแบบที่พรอ มจะนําไปพฒั นาในขั้นตอไป 3. การพฒั นาและการทดลองใช (Develop/Implement) ไดแ ก การพัฒนาเปนบทเรยี น เชน บทเรียนสําเรจ็ รูป บทเรียนคอมพวิ เตอร หรือระบบการสอน ตามแนวทางการออกแบบทไี่ ด จากข้ันตอนทสี่ อง หลังจากนั้นจงึ นาํ ไปทดลองใชกับกลมุ เปาหมาย 4. การประเมินและสรปุ ผล (Evaluation and Revision) ไดแก การประเมินผลบทเรียน และสรุปผล เพอ่ื นาํ ขอมูลทีไ่ ดไ ปแกไ ขบทเรยี นในโอกาสตอ ไป Phase 1 Phase 2 Phase 3 Start AssNeesesdmsent Design ImDepvleemloepn/t Evaluation and Revision ภาพที่ 4-8 รปู แบบการสอนของ Hannafin and Peck (1987) รปู แบบการสอนของบราวน และคณะ (Brown and Others) บราวน และคณะ (Brown and Others) ไดพัฒนารูปแบบการสอนขึน้ ในป คศ. 1987 เปน รปู แบบการสอนที่เนนผูเรียนเปน ศนู ยกลาง โดยการพจิ ารณาถงึ แนวทางและวิธีการเรียนรูของ ผูเรยี นแตล ะคน เพอ่ื จะไดส ามารถจัดกระบวนการเรียนรใู หส อดคลอ งกับความตอ งการ ความสามารถ และความสนใจของผเู รยี น ประกอบดวยขน้ั ตอนใหญ ๆ จาํ นวน 4 ข้ันตอนและแบง ออกเปนขน้ั ตอนยอย ๆ อกี 7 ขนั้ ตอน ดงั นี้ ขั้นตอนที่ 1 เปา หมาย (Goals) เปนการพิจารณาเปาหมายทางการเรียนการสอนท่ีตอ งการ ใหผ เู รียนบรรลผุ ลสาํ เรจ็ โดยผสู อนจะตอ งกาํ หนดวัตถปุ ระสงคแ ละเนอ้ื หาใหส อดคลอ งกับ เปา หมายที่กําหนดไว ประกอบดวยขน้ั ตอนดังนี้ 1. วตั ถปุ ระสงคและเนอื้ หา (Objectives and Content) เปน สิง่ แรกทผ่ี ูสอนจะตอ ง พจิ ารณาถงึ ความคาดหวงั ที่มตี อ ผเู รยี น เมอื่ ผเู รียนศกึ ษาเนอื้ หาเสร็จสน้ิ แลว ซงึ่ จะตองเปน วัตถุ ประสงคเ ชงิ พฤตกิ รรมทีส่ ามารถวัดหรือสงั เกตได ข้ันตอนที่ 2 เง่ือนไข (Conditions) เปน การพิจารณาถึงเงอ่ื นไขหรอื สภาพการณข องการ จดั การเรยี นการสอน เพอ่ื ใหผเู รยี นสามารถศกึ ษาบทเรียนอยา งไดผล สง ผลใหบ รรลตุ ามวัตถุ

การออกแบบระบบการสอน 115 ประสงคท ่ีกาํ หนดไว โดยเนน ถงึ สภาพความแตกตา งระหวางบุคคล ในการจดั รปู แบบหรือวิธีการ เรียนทเี่ หมาะสมกบั ผูเ รยี นแตล ะคน ประกอบดวยขั้นตอนดงั นี้ 2. การจัดประสบการณก ารเรยี น (Learning Experiences) เปน การจัดประสบการณใ น ลักษณะของกจิ กรรมการเรยี นรู ในขัน้ น้จี งึ ตอ งเลอื กประสบการณการเรยี นรูทีด่ ีทส่ี ุดสาํ หรับผูเรยี น แตล ะคน ซง่ึ แบง ออกไดเปน หลายรูปแบบ เชน การเขยี น การอาน การฟง การฝกใหค ิด การ อภิปราย และการศึกษารายกรณี เปน ตน 3. การจัดรปู แบบการเรยี นการสอน (Teaching–Learning Modes) เปน การจดั รูปแบบ การเรียนการสอนเพอ่ื ใหผ ูเรยี นสามารถไดร บั ประสบการณการเรยี นรทู ีด่ ี โดยคาํ นึงถงึ ขนาดของ ผเู รยี น วตั ถปุ ระสงคเ ชงิ พฤติกรรม และเนื้อหาบทเรยี น เปน สาํ คญั การจดั รูปแบบการเรยี น การสอนจะตองพจิ ารณาขนาดของกลุม ผูเ รยี นดว ย ถาเปน ผูเ รยี นกลุมใหญ อาจใชวธิ กี ารบรรยาย แตถ า กลุมผเู รียนมีขนาดกลางหรือกลุม เลก็ ๆ อาจจะใชวธิ ีการบรรยายประกอบการใชค ําถาม รวมทงั้ ใชสื่อประกอบ แตถ า เปน การเรยี นรายบุคคล การใชส อ่ื ประสมจะไดผลดีกวา ใชว ิธีอ่นื ๆ ขัน้ ตอนที่ 3 แหลงทรัพยากร (Resources) เปน การพจิ ารณาแหลง ทรพั ยากรทส่ี ามารถใช สนบั สนนุ การเรยี นการสอนใหกับผูเ รียน ไดแก ตาํ รา เอกสาร สือ่ วัสดุ อปุ กรณ เครอ่ื งจกั ร และ เครอื่ งมอื ตา ง ๆ รวมทง้ั บคุ ลากรทีเ่ ก่ียวขอ ง ประกอบดว ยข้ันตอนดงั น้ี 4. บุคลากร (Personal) เปน การพจิ ารณาบุคคลท่เี กีย่ วขอ งในกระบวนการเรียนรขู อง ผเู รยี น นอกเหนือจากผสู อนซึ่งเปน ผรู ับผิดชอบโดยตรงตอกระบวนการเรียนการสอน รวมทงั้ บคุ คลอน่ื ๆ ที่มีสวนรว มตอการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน บทบาทของผสู อน นอกจากจะเปน ผูนําในการถายทอดความรูไ ปยังผูเ รยี น โดยการใชส อื่ การสอน จัดสภาพแวดลอม จัดประสบการณ การเรยี นรูและใหคาํ แนะนาํ แกผ เู รียนแลว ยงั จะตอ งประสานความสมั พันธกับผสู อนหรอื ผูท่ี เกย่ี วขอ งคนอื่น ๆ เพ่อื วางแผนการสอนและแกไขปญ หาตาง ๆ ทีเ่ กดิ ข้นึ ในกระบวนการเรียนการ สอน เพ่อื การปรับปรงุ แกไ ข สวนบทบาทของผูเ รยี นกค็ อื การศกึ ษาบทเรยี นตามแผนการเรียนท่ี กาํ หนดไว ทาํ กิจกรรม และประเมนิ ผลการเรียน 5. วัสดแุ ละเครอื่ งมือ (Materials and Equipment) เปน การพจิ ารณาเลือกใชวัสดแุ ละ เครอ่ื งมือประกอบการเรียนการสอน โดยคาํ นึงถงึ สงิ่ ตาง ๆ ตอ ไปน้ี 5.1 ความเหมาะสมกับระดบั ความรู ความสามารถ และประสบการณของผูเรยี น 5.2 ความสอดคลอ งกบั วัตถปุ ระสงคท ตี่ ้งั ไว 5.3 ชนิดของสอ่ื มคี วามเหมาะสมกับกจิ กรรมการเรยี นการสอน 5.4 แหลง ทรัพยากรที่มีอยูในทอ งถนิ่ นน้ั ๆ 5.5 ความสะดวกในการใชงาน 6. สิ่งอาํ นวยความสะดวกทางดานกายภาพ (Physical Facilities) เปน การพิจารณาการ การจดั สภาพหอ งเรยี นตามขนาดของกลุม ผูเรียน เพื่อใหการจัดกระบวนการเรียนรดู าํ เนินไปดว ย

116 การออกแบบและพัฒนาคอรส แวรส ําหรบั บทเรียนคอมพิวเตอร ความเรยี บรอ ยและเหมาะสม สง่ิ อาํ นวยความสะดวกดังกลา วนี้ ไดแก หอ งเรยี น หอ งสมุด และ หองปฏิบัติการ เปน ตน ข้นั ตอนท่ี 4 ผลลัพธ (Outcomes) เปน การพจิ ารณาผลลัพธทไ่ี ดจ ากการพฒั นารูปแบบ การสอน เพือ่ นาํ ผลจากการประเมินไปปรับปรงุ แกไ ขบทเรยี นหรือระบบการสอนใหด ขี น้ึ ประกอบ ดวยขั้นตอนดงั นี้ 7. การประเมินและการปรบั ปรงุ (Evaluation and Improvement) เปน ขน้ั ตอนสุดทา ย ของรูปแบบการสอนของบราวนและคณะ เพือ่ ประเมนิ ผลหลังจากศึกษาบทเรยี นแลว ผลทไี่ ดจ าก การประเมนิ จะนําไปใชป รับปรุงขัน้ ตอนตาง ๆ ของระบบการสอนหรือบทเรยี นตอไป เพ่อื ใหไ ด บทเรยี นทีม่ ีคณุ ภาพดีย่งิ ข้ึน Goals Conditions 1. Objectives and Content 2. Learning Experiences 3. Teching-Learning Modes Student 7. Evaluation and Improvement 4. Personal Outcomes 5. Materials and Equipment 6. Physical Facilities Resources ภาพท่ี 4-9 รูปแบบการสอนของ Brown and Others (1987) รปู แบบการสอน Rapid Prototyping Model ทรปิ ป แอนด บเิ ชลเมเยอร (Tripp and Bichelmeyer) ไดพัฒนารูปแบบการสอนขึ้นรูปแบบ หนงึ่ ในป คศ. 1990 สําหรับออกแบบบทเรียนทั่ว ๆ ไป ซ่ึงมีชื่อเสยี งแพรห ลายในชื่อเรยี กอกี อยาง หน่งึ วา Rapid Prototyping Model แบงออกเปน 4 ระดบั ดงั นี้

การออกแบบระบบการสอน 117 ระดบั ที่ 1 ประกอบดว ย 2 ขนั้ ตอน ดังนี้ 1. การประเมินความตองการและการวิเคราะหเนื้อหา (Assess Needs and Analyse Content) ประกอบดว ยข้ันตอนยอย ๆ ดงั นี้ 1.1 การประเมนิ ความตองการ (Needs Assessment) 1.2 การประเมินผเู รยี น (Audience Assessment) 1.3 การระบเุ นอื้ หาบทเรียน (Specify Content) 1.4 การเลอื กระบบนิพนธและระบบการนําสง บทเรยี น (Selecting Authoring and Delivery Systems) ผลลัพธทไี่ ดจากข้นั ตอนท่ี 1 มดี ังน้ี 1) รายงานการประเมนิ ความตอ งการ (Needs Assessment Report) 2) ขอ มลู ของผูเรยี น (Learner Profile) 3) โครงรางของเนื้อหาบทเรยี น (Content Outline) 2. การต้งั วัตถุประสงค (Set Objective) ประกอบดวยข้ันตอนยอ ย ๆ ดังน้ี 2.1 การระบเุ ปาหมายและวัตถุประสงค (Specify Goals and Objectives) 2.2 การวางแผนโครงการ (Planning Project) 2.3 การกาํ หนดเวลาโครงการ (Project Timetable) ผลลัพธทไี่ ดจ ากขั้นตอนท่ี 2 มีดงั น้ี 1) ลาํ ดับข้นั การเรียนรู (Learning Hierarchy) 2) เปา หมายและวัตถปุ ระสงค (Goals and Objectives) 3) เวลาโครงการ (Project Timetable) ระดบั ท่ี 2 การสรางบทเรยี นตน แบบ (Construction Prototype - Design) เปน การสราง บทเรยี นตน แบบขึ้นกอน โดยใชผ ลลัพธทไี่ ดจาก 2 ข้ันตอนแรก ประกอบดว ยข้ันตอนยอ ย ๆ ดังน้ี 1. การเขยี นผังงงานบทเรียน (Flowcharting) 2. การสรา งบทเรยี นตน แบบ (Prototyping) 3. การเขียนสคริปตบ ทเรยี น (Writing Scripts) ผลลพั ธทไ่ี ดจากระดับท่ี 2 มดี ังน้ี 1) ผังงงานบทเรียน (Flowcharting) 2) บทเรยี นตน แบบ (Prototyping) 3) สครปิ ตบทเรียน (Scripts) ระดับที่ 3 การวิจัยประโยชนข องบทเรียนตน แบบ (Utilize Prototype - Research) เปน การนาํ บทเรยี นตน แบบที่ไดส รา งขนึ้ ไปทดลองใช เพอ่ื เกบ็ ขอมูลในรูปของการวิจัย รายงานผล การคน พบดวยสถิตแิ ละขอมูลสนับสนนุ หลงั จากนัน้ จึงปรับปรงุ แกไ ขบทเรยี นตน แบบใหม ีคุณภาพ ตามวตั ถุประสงคท ีก่ าํ หนดไว ประกอบดว ยข้ันตอนยอ ย ๆ ดังนี้

118 การออกแบบและพฒั นาคอรส แวรส าํ หรบั บทเรียนคอมพวิ เตอร 1. การดาํ เนนิ การกอ นการผลติ (Conducting Preproduction) 2. การดาํ เนนิ การผลติ (Conducting Production) 3. การดาํ เนนิ การหลังการผลติ (Conducting Postproduction) ผลลพั ธทไ่ี ดจากระดับท่ี 3 มดี ังนี้ 1) วสั ดปุ ระกอบบทเรียน (Adjunct Materials) 2) เอกสารโปรแกรม (Program Documentation) 3) ใบรายการปรับปรุงบทเรยี น (Instructional Improvement Sheets) ระดับท่ี 4 การติดตั้งและบํารุงรักษาระบบ (Install & Maintain System) เปน การนํา บทเรยี นไปใชงานจรงิ รวมทงั้ การแกไ ขปญ หาท่เี กดิ ขน้ึ และปรบั เปลีย่ นใหส ามารถใชงานไดอ ยาง เต็มประสิทธิภาพ ประกอบดวยขั้นตอนยอ ย ๆ ดงั นี้ 1. การทําเอกสารโครงการ (Documentating Project) 2. การปรบั ปรงุ โครงการใหใ ชงานได (Validating Project) 3. การประเมินผลกระทบ (Conducting Impact Evaluation) ผลลพั ธทไ่ี ดจากระดับท่ี 4 มดี ังน้ี 1) เอกสารโครงการ (Documentating Project) 2) รายงานการประเมินบทเรยี นทใี่ ชง านได (Effectiveness Evaluation Report) 3) รายงานการประเมนิ ผลกระทบ (Impact Evaluation Report) Assess Needs & Analysis Content Set Objectives Construct Prototype (Design) Utilize Prototype (Research) Install & Maintain System ภาพที่ 4-10 รปู แบบการสอน Rapid Prototyping Model (1990) นอกเหนอื จากรูปแบบตาง ๆ ทก่ี ลา วมาแลว ยังมีรปู แบบการสอนอื่น ๆ อีก เชน 1. รูปแบบการสอนของไดมอนด โรมโิ ซวสกี (Diamond Romizowski Model) 2. รปู แบบการสอนของแวน แพทเทน็ (Van Patten Model) 3. รปู แบบการสอนของกลาเซอร (Glaser Model) 4. รูปแบบการสอนของเบอรแ มน แอนด มัวร (Berman and Moore Model) 5. รปู แบบการสอนของบริกส แอนด แวกเนอร (Briggs and Wagner Model)

การออกแบบระบบการสอน 119 6. รูปแบบการสอนของดคิ แอนด ไรเซอร (Dick and Reiser Model) รูปแบบการสอนเหลาน้ี เปนรูปแบบทนี่ ักการศกึ ษาไดพยายามคดิ คนขนึ้ โดยอาศัยหลักและ ทฤษฎตี า ง ๆ ตลอดจนไดผา นการทดลองใชและมกี ารเผยแพรแ ลว ซ่ึงแตล ะรูปแบบก็มีจุดเดนไป คนละดา น อยางไรกต็ ามรูปแบบการสอนทั้งหมดลว นมาจากทฤษฎีการศกึ ษาและเงอ่ื นไขการ เรยี นรูในแนวทางเดียวกัน จึงไมมีความแตกตางกนั อยา งมีนัยสาํ คญั สามารถปรับเปลีย่ นและ ประยุกตใ ชร ปู แบบการสอนเหลา นีก้ ับการพฒั นาบทเรียนคอมพวิ เตอรได ซ่งึ ผูพฒั นาบทเรยี นจะ เปน ผพู จิ ารณาตัดสนิ ใจภายใตกรอบของวัตถปุ ระสงคข องบทเรยี น และผูเ รยี นเปน สําคญั บทสรุป การออกแบบการเรยี นการสอน เปน กระบวนการและกลยุทธทใี่ ชในการจดั การบทเรียน เพอ่ื แกป ญหาอยา งใดอยา งหนง่ึ เกย่ี วกับการเรยี นการสอน นกั การศกึ ษาไดค ิดคนรปู แบบการสอน ขนึ้ มาหลายรูปแบบ แมวารปู แบบการสอนเหลา น้นั จะแตกตางกันบา งในสวนของรายละเอียด แตหลักการและแนวความคดิ ในการออกแบบ จะไมแตกตางกันมากนกั ดังนนั้ จงึ สามารถใช รปู แบบการสอนเหลา นใ้ี นการพัฒนาบทเรียนได ทงั้ ระบบการสอน บทเรยี นสาํ เรจ็ รูป และบทเรียน คอมพวิ เตอร ไมว า จะเปน CAI/CBT, WBI/WBT หรอื e-Learning รวมท้ังบทเรียนอื่น ๆ ท่ี นาํ เสนอโดยใชคอมพิวเตอร อาจกลา วไดว า รูปแบบการสอนเหลาน้นั ประยกุ ตมาจากขน้ั ตอน ของวิธกี ารระบบ (System Approach) ซึ่งเรม่ิ ตน ดว ยการวเิ คราะหเ ปน ขน้ั ตอนแรก ไดแก การ วิเคราะหเนือ้ หา การวเิ คราะหผ เู รยี น และวเิ คราะหขอมูลอ่นื ๆ ข้นั ตอนนี้ นบั วา เปน ขัน้ ตอนท่ี สําคญั ทสี่ ุดทีจ่ ะสง ผลไปยงั ข้ันตอนอนื่ ๆ เน่อื งจากทุกข้นั ตอนจะมีความสัมพันธกนั และสงผลซงึ่ กนั และกัน สาํ หรบั ขั้นตอนทสี่ องเปน การออกแบบบทเรียน ไดแก เขียนวตั ถุประสงค วางแผน การเรียนการสอน ออกแบบทดสอบ และสวนทเี่ ก่ยี วขอ งอื่น ๆ กอ นท่ีจะนําไปสรางเปนบทเรียน ในข้ันตอนทสี่ าม สวนขนั้ ตอนที่ส่ี เปน การนาํ บทเรียนหรอื ระบบการสอนท่ีพฒั นาข้นึ ไปทดลอง ใชก บั กลมุ เปา หมาย หลังจากนัน้ จะเปน การประเมนิ ผลบทเรยี นในขนั้ ตอนสดุ ทาย ซ่ึงข้ันตอนน้ีจะ สงผลยอนกลับไปยังทกุ ขนั้ ตอนทผ่ี า นมา หากบทเรยี นหรอื ระบบการสอนทไี่ ดไ มม ีคณุ ภาพ จะตอง กลับไปปรบั เปล่ยี นแกไ ขในขนั้ ตอนท่เี กีย่ วขอ งใหมใหม ีความสมบรู ณข้ึน แบบฝก หัดทา ยบท จงตอบคาํ ถามตอไปน้ี 1. การออกแบบการเรียนการสอน หมายถงึ อะไร 2. ใหวเิ คราะหความแตกตางระหวางรูปแบบการสอนของ Knirk and Gustafson Model กบั รูปแบบการสอนของ Rapid Prototyping 3. การวิเคราะหง านหรอื ภารกจิ (Task Analysis) หมายถึงอะไร 4. การกําหนดกลุม เปาหมาย มีความสําคญั อยา งไรตอการออกแบบบทเรียน

120 การออกแบบและพัฒนาคอรส แวรสาํ หรบั บทเรียนคอมพวิ เตอร 5. เพราะเหตุใดการเขียนวตั ถปุ ระสงคข องบทเรยี นของรปู แบบการสอนทกุ รปู แบบ จงึ กาํ หนดใหเ ปน วัตถปุ ระสงคเ ชงิ พฤตกิ รรม แทนทจ่ี ะเปน วตั ถปุ ระสงคทั่วไป 6. เพราะเหตใุ ดจงึ ตองมีการทํา Need Assessment ในข้ันตอนของการวเิ คราะห 7. Instructional Materials คอื อะไร 8. Project Management หมายถึงอะไร 9. บทดําเนินเร่ือง (Storyboard) มีความสําคญั อยา งไรในขนั้ ตอนการพัฒนาบทเรยี น 10. Formative Evaluation แตกตางจาก Summative Evaluation อยา งไร 11. ใหวเิ คราะหจุดเดน และจดุ ดอยของรูปแบบการสอนของ Dick and Carey Model 12. ใหว ิเคราะหจดุ เดนและจดุ ดอ ยของรปู แบบการสอนของ Gerlach and Ely Model 13. ใหวิเคราะหจดุ เดน และจุดดอยของรูปแบบการสอนของ Jerrold Kemp Model (1990) 14. ใหว เิ คราะหจุดเดน และจดุ ดอ ยของรูปแบบการสอนของ Jerrold Kemp Model (1994) 15. ใหวเิ คราะหจุดเดน และจดุ ดอยของรูปแบบการสอนของ Hannafin and Peck Model