กิจกรรมชุดที่ 2

1

2 บัตรคำส่ังท่ี 1 เรอื่ ง องค์ประกอบของระบบนเิ วศ คำชแ้ี จง : ใหน้ กั เรียนศกึ ษาและปฏบิ ตั ิตามหัวข้อต่อไปน้ี 1. แบ่งกลมุ่ ออกเปน็ 8 กลุ่ม กลุ่มประมาณ 4-5 คน 2. ตวั แทนแต่ละกลุ่มออกมารบั ชดุ กิจกรรมวิทยาศาสตร์ หนว่ ยการเรยี นรู้ชวี ติ กับระบบนเิ วศ สิง่ แวดลอ้ ม ชดุ ท่ี 2 เรอ่ื ง องค์ประกอบของระบบนิเวศ และอปุ กรณ์ จากครผู ้สู อน 3. ศกึ ษาบตั รเน้ือหาที่ 1 เร่ือง องค์ประกอบของระบบนเิ วศ 4. ศกึ ษาบตั รกิจกรรมท่ี 2.1 เร่อื ง การกินอาหารของสตั ว์ ปฏิบัตกิ ิจกรรมดงั นี้ 4.1 พิจารณาอาหารของสัตวท์ ีก่ ำหนดให้ 4.2 บันทึกชอื่ อาหารสตั วล์ งในตาราง 4.3 จำแนกว่าอาหารสตั วแ์ ตล่ ะชนดิ มาจากพชื หรอื สตั ว์ แล้วบันทึกข้อมลู 4.4 จัดกล่มุ สตั วต์ ามชนดิ ของอาหารท่ีกนิ 5. บันทกึ รายงานผลการสำรวจ ตวั แทนกล่มุ นำเสนอผลการปฏิบัตกิ ิจกรรมหน้าช้นั เรียน 6. นำผลการปฏบิ ตั ิกจิ กรรมของแต่ละกลุม่ มาเปรียบเทยี บกันว่าผลเหมอื นหรือแตกต่างกนั อยา่ งไร แลว้ อภปิ รายผล รว่ มกนั 7. นกั เรยี นแตล่ ะกลุ่มทำบตั รแบบฝึกเสริมการเรยี นรู้ 8. แตล่ ะกลุ่มนำอปุ กรณแ์ ละชดุ กิจกรรมท่ีอย่ใู นสภาพเรยี บร้อยสง่ ครูผู้สอน

3 บตั รความรู้ท่ี 1 เร่ือง องค์ประกอบของระบบนิเวศ องคป์ ระกอบของระบบนเิ วศ ระบบนเิ วศแตล่ ะประเภทมักจะพบเห็นความสมั พนั ธ์ระหวา่ ง ดิน หนิ น้ำ อากาศ แร่ธาตุ แสงแดด มีความสมั พันธก์ ับสิ่งมีชวี ิตทอี่ าศัยอยูใ่ นบริเวณน้ันๆ ถึงแมว้ ่าระบบนเิ วศบนโลกจะมีความ หลากหลาย แตม่ อี งคป์ ระกอบท่คี ล้ายคลึงกนั ประกอบไปด้วยส่วนสำคญั 2 สว่ นคอื 1. องคป์ ระกอบทางกายภาพ หมายถงึ องค์ประกอบที่ไม่มีชีวติ ซ่ึงมีความสัมพันธ์กบั สิง่ มีชวี ติ ถา้ องค์ประกอบประเภทนี้เปลีย่ นแปลงไปจะมผี ลตอ่ การดำรงชีวติ ของส่ิงมีชีวิตทุกชนิดใน ระบบนิเวศนนั้ แบง่ ไดเ้ ป็น 3 ประเภท คือ 1.1 อนนิ ทรียสาร ได้แก่ เกลือแร่ คาร์บอน (C) ไนโตรเจน (N) นำ้ (H2O) ออกซิเจน (O2) คารบ์ อนไดออกไซด์ (CO2) ฟอสเฟต (PO43-) ไนเตรต (NO3-) เปน็ ต้น 1.2 อินทรียสาร ซง่ึ เป็นองคป์ ระกอบของสิง่ มีชีวิต ได้แก่ ซากพชื ซากสตั ว์ ฮิวมสั โปรตีน คารโ์ บไฮเดรต เปน็ ตน้ 1.3 สภาพแวดล้อมทางกายภาพ ซึ่งประกอบดว้ ยองคป์ ระกอบที่กลา่ วมาแลว้ ท้ัง สารอนินทรยี ์ และสารอนิ ทรีย์ รวมทง้ั ปจั จัยทางสภาพอากาศที่สำคญั ได้แก่ แสง อณุ หภูมิ ความเปน็ กรด - ดา่ ง ความเค็มและความชน้ื เปน็ ต้น 2. องค์ประกอบทางชีวภาพ ได้แก่ สิ่งมชี วี ิตทกุ ชนิดท่อี าศยั อยูใ่ นระบบนิเวศน้ัน สง่ิ มีชีวติ แตล่ ะชนิดมีบทบาทหนา้ ท่ีของตนเอง มีความสัมพนั ธ์กับส่ิงมีชวี ิตอนื่ ๆ และสัมพนั ธก์ บั สิ่งไมม่ ีชวี ติ ด้วย สามารถจดั โครงสร้างของส่ิงมีชวี ิตภายในระบบนิเวศตามลำดับขนั้ การกนิ อาหาร (trophic level) ไดด้ งั นี้ คำถาม ในระบบนเิ วศมีองคป์ ระกอบทสี่ ำคัญ 2 สว่ น ไดแ้ กอ่ ะไรบา้ ง

4 คำตอบ องคป์ ระกอบทางกายภาพ และองค์ประกอบทางชีวภาพ 2.1 ผู้ผลติ (producer) คือ พวกทีส่ ามารถนำเอาพลงั งานจากแสงอาทิตยม์ าสังเคราะห์ อาหารขน้ึ ไดเ้ อง จากแรธ่ าตแุ ละสารทีม่ ีอยตู่ ามธรรมชาติ ไดแ้ ก่ พชื สีเขยี ว แพลงก์ตอนพืช และ แบคทเี รยี บางชนิด พวกผ้ผู ลิตน้ีมคี วามสำคญั มากเพราะเป็นส่วนเร่ิมตน้ และเชื่อมต่อระหว่าง สว่ นประกอบท่ไี ม่มชี วี ติ กับสว่ นท่มี ชี วี ิตอื่นๆ ในระบบนเิ วศ ซง่ึ สว่ นมากได้แก่ พืชสีเขียว พชื จะเปลี่ยน พลังงานแสงอาทติ ย์ไปเปน็ อาหาร เรยี กว่า การสังเคราะห์ดว้ ยแสง (photosynthesis) เก็บสะสมอาหารไวใ้ นรปู ของเนอื้ เยื่อในรา่ งกาย แลว้ ถ่ายทอดพลงั งานไปยังผบู้ รโิ ภค ดังนั้นผู้ผลิตจึง มบี ทบาทเสมือนโรงงานผลติ พลงั งานให้แก่ระบบนิเวศ ภาพประกอบ ผู้ผลิต ทม่ี า : กนกพล ศรีพั้ว 2553 2.2 ผู้บรโิ ภค (consumer) คอื ส่งิ มีชีวิตทีไ่ ม่สามารถสรา้ งอาหารเองได้ บางพวกบรโิ ภค พชื บางพวกบรโิ ภคสตั ว์ และบางพวกบริโภคทง้ั พชื และสตั ว์ ต้องกินผผู้ ลิตหรอื พวกที่ไดร้ ับอาหารจาก การกินสง่ิ ท่ีมีชวี ิตอ่ืนๆ อีกทอดหน่ึง การแบ่งชนดิ ของผู้บรโิ ภค สามารถแบ่งได้ดงั น้ี คำถาม องค์ประกอบท่ีไม่มีชีวิตแบง่ ได้กปี่ ระเภท อะไรบา้ ง

5 คำตอบ 3 ประเภท ไดแ้ ก่ อนิ ทรยี สาร อนินทรยี สาร และสภาพแวดลอ้ มทางกายภาพ ผู้บริโภคปฐมภมู ิ (primary consumer) เป็นส่งิ มีชวี ิตท่กี นิ พืชเป็นอาหาร เชน่ กระตา่ ย วัว ควาย กวาง ม้า ช้าง และปลาทก่ี ินพชื เลก็ ๆ ฯลฯ ผบู้ ริโภคทตุ ยิ ภูมิ (secondary consumer) เปน็ สัตว์ที่ไดร้ ับอาหารจากการกนิ สตั วท์ กี่ นิ พืชเปน็ อาหาร เชน่ เสือ สนุ ัขจิ้งจอก ปลากนิ เนื้อ สิงโต ฯลฯ ผู้บรโิ ภคตติยภูมิ (tertiary consumer) เป็นพวกที่กินทัง้ สตั วก์ นิ พืช และสัตวก์ ินสัตว์ นอกจากนี้ยังได้แก่สิ่งมชี ีวติ ท่อี ยูใ่ นระดบั ขนั้ การกนิ สูงสุดซ่ึงหมายถึง สัตวท์ ไี่ ม่ถกู กินโดยสัตวอ์ น่ื ๆ ตอ่ ไป เปน็ สตั วท์ ี่อยู่ในอนั ดบั สุดท้ายของการถกู กนิ เป็นอาหาร เช่น มนษุ ย์ ภาพประกอบ ผบู้ ริโภค ทีม่ า : http://www.toptenthailand.com/display.php?id=108 วนั เข้าถงึ ข้อมูล 30 มนี าคม 2562 นอกจากนยี้ งั สามารถจำแนกผู้บรโิ ภคออกเป็นประเภทต่าง ๆ ตามชนิดของอาหารท่ีกนิ ไดแ้ ก่ คำถาม สง่ิ มชี วี ิตภายในระบบนเิ วศแบ่งตามลำดบั ขน้ั การกินอาหารมี 3 ระดับ ได้แก่

6 คำตอบ ผผู้ ลติ ผู้บริโภค ผู้ย่อยสลาย กล่มุ ส่งิ มชี ีวติ ทบ่ี ริโภคพืชเปน็ อาหาร ( herbivores) เช่น มา้ กระต่าย ววั ควาย ชา้ งเต่า เปน็ ต้น กลมุ่ สง่ิ มีชวี ติ ทบ่ี ริโภคเนอื้ สัตว์เป็นอาหาร (carnivores) เชน่ เสอื สงิ โต นกกิน แมลง เป็นต้น กลุ่มสิ่งมชี วี ติ ทีบ่ รโิ ภคทั้งพืชและเน้อื สตั ว์เปน็ อาหาร (omnivores) เชน่ คน ไก่ ก้งิ กา่ เปน็ ต้น กลุม่ ส่งิ มชี ีวิตทีบ่ รโิ ภคซากส่งิ มชี วี ิตเปน็ อาหาร (scavengers) เช่น แร้ง เป็นต้น 2.3 ผู้ย่อยสลาย (decomposer) จัดเป็นผู้บริโภคชนิดหนงึ่ แตบ่ ริโภคเฉพาะซากพืช ซากสัตว์ท่ตี ายแล้ว สงิ่ มีชีวิตเหลา่ นไี้ ดแ้ ก่ มด ปลวก หอยทาก แมลงสาบ กง้ิ กือ ตะขาบ จะย่อยสลายซากพืชซากสตั ว์ในเบ้ืองต้น หลงั จากน้นั พวกแบคทีเรีย เหด็ รา จะยอ่ ยสลายซาก เหลา่ นัน้ ได้เป็นสารอนนิ ทรีย์ (แร่ธาตุ) กลับคนื สู่ระบบนเิ วศ เปน็ อาหารของพชื หรือผผู้ ลิต ภาพประกอบ ผยู้ อ่ ยสลาย ที่มา : http://www.se-ed.com/Technology/ViewContent.aspx?IDtopic=464 วนั เขา้ ถึงข้อมูล 3 เมษายน 2562 คำถาม ผบู้ ริโภคเฉพาะซากพชื ซากสตั วท์ ีต่ ายแลว้ เรยี กวา่ อะไร

7 คำตอบ ผูย้ ่อยสลาย ภาพประกอบ ความสมั พนั ธ์ระหว่างผผู้ ลติ ผ้บู ริโภค ผยู้ อ่ ยสลาย ทมี่ า : สวรรยา ผิวบญุ เรือง 2562

8 บตั รความรู้ท่ี 2 เร่ือง การถ่ายทอดพลังงาน การถ่ายทอดพลังงาน ในระบบนิเวศจะมกี ารถา่ ยทอดพลงั งานจากสิ่งมีชีวิตชนิดหนง่ึ ไปยังสิ่งมีชีวติ หนงึ่ เร่มิ ต้นจาก ผผู้ ลิตไดร้ บั จากแสงอาทติ ย์ มีน้ำและแกส๊ คาร์บอนไดออกไซดเ์ ปน็ วัตถดุ บิ ซ่ึงจากกระบวนการ สงั เคราะหด์ ว้ ยแสง พลงั งานจากดวงอาทติ ยเ์ ปลย่ี นไปอย่ใู นรปู ของสารอาหารและถา่ ยทอดไป ยังผู้บรโิ ภคซึง่ มี 2 ลกั ษณะดังนี้ โซ่อาหาร (food chain) คือ ความสัมพนั ธร์ ะหว่างส่ิงมีชีวิตต่างๆ ท่ีมีการถ่ายทอด พลงั งานจากผ้ผู ลติ ถึงผูบ้ รโิ ภคระดบั ตา่ งๆ โดยการกินต่อกันเปน็ ทอดๆ การเขียนโซ่อาหารทำได้โดย ให้ส่งิ มชี วี ติ ท่ถี กู กนิ อยู่ทางซ้าย สว่ นผู้บริโภคอยูท่ างขวา และหัวลกู ศรชไี้ ปทางผู้บริโภค ดังแผนภาพ ตัวอย่างโซ่อาหารในระบบนเิ วศบนบก ตวั อยา่ งโซ่อาหารในระบบแหลง่ นำ้ จืด ภาพประกอบ โซอ่ าหาร ที่มา : สวรรยา ผวิ บญุ เรอื ง 2562 คำถาม โซอ่ าหารคอื

9 คำตอบ ความสมั พนั ธร์ ะหว่างสง่ิ มีชีวติ ต่าง ๆ ทม่ี ีการถ่ายทอดพลงั งานจากผผู้ ลติ ถึงผู้บรโิ ภคระดับต่าง ๆ โดยการกนิ ตอ่ กนั เปน็ ทอด ๆ ในโซ่อาหารประกอบด้วยส่ิงมีชวี ติ ทีท่ ำหนา้ ทีต่ า่ งกนั โดยเริม่ จากพืชที่ทำหน้าที่สรา้ ง อาหาร พชื จึงถูกจดั เป็นผู้ผลิต พืชจะถูกกนิ โดยผู้บริโภคพืชหรือสัตว์กินพชื และผู้บรโิ ภคพืชจะถูก กินโดยผบู้ ริโภคสัตว์ สัตว์บางชนิดสามารถบริโภคได้ท้ังพชื และสัตว์ นอกจากน้ีกลุม่ ผ้บู รโิ ภคสัตว์ท่ี ล่าสัตว์อืน่ กนิ เป็นอาหาร เรียกว่า ผลู้ า่ สว่ นสัตวท์ ี่เป็นอาหารคอื เหยื่อ และยังจัดผู้บรโิ ภคแยก ออกเปน็ ผ้บู ริโภคลำดับแรกหรอื ลำดับท่ี 1 คือ ผบู้ ริโภคพืช สัตว์ที่อยปู่ ลายสดุ ของโซอ่ าหาร ซ่ึงไม่ มสี ่ิงมชี ีวิตชนิดใดมากนิ ต่อคือ ผบู้ รโิ ภคลำดับสุดทา้ ยหรือลำดบั สงู สุด สายใยอาหาร (food web) หมายถงึ ความสัมพนั ธร์ ะหว่างโซ่อาหารหลายๆ ห่วงโซ่ ทำให้เกดิ การถา่ ยทอดพลงั งานท่ซี ับซอ้ น ซึ่งในระบบนิเวศหนงึ่ ๆ นั้นยอ่ มมีสง่ิ มชี วี ติ หลายชนิดอาศัย อย่รู ่วมกัน อาหารของส่ิงมชี วี ิตเหลา่ นน้ั อาจจะเหมือนกันหรอื แตกตา่ งกัน ทำให้เกดิ โซ่อาหารเกดิ ขึ้น หลายสาย แตล่ ะโซอ่ าหารอาจเก่ยี วพันกนั เนื่องจากการกินอาหารของกลุ่มสิ่งมีชีวิตมีความ สลับซบั ซ้อน สิ่งมชี ีวติ ท่เี ปน็ ส่วนหน่ึงของโซ่อาหารหนงึ่ อาจเป็นส่วนหน่งึ ของโซอ่ าหารอนื่ ๆ ไดอ้ ีก ดงั แผนภาพ คำถาม ภาพประกอบ สายใยอาหารในระบบนิเวศนาข้าว ที่มา : สวรรยา ผวิ บญุ เรอื ง 2562 จากแผนภาพสายใยอาหารขา้ งบน มโี ซ่อาหารก่โี ซ่อาหาร อะไรบ้าง

10 คำตอบ จากแผนภาพประกอบด้วย 7 โซ่อาหาร ดงั นี้ ตน้ ข้าว ตัก๊ แตน นก สุนขั ตน้ ขา้ ว ต้นข้าว ตัก๊ แตน นก เหย่ียว ตน้ ขา้ ว ตน้ ขา้ ว หนอน นก สนุ ขั ต้นขา้ ว ตน้ ข้าว หนอน นก เหยยี่ ว หอยทาก นก สนุ ขั หอยทาก นก เหยยี่ ว หนนู า เหยีย่ ว ความร้เู พม่ิ เติม โซอ่ าหารเปน็ ความสมั พันธ์ระหวา่ งสง่ิ มชี ีวติ ในระบบนเิ วศโดยการกนิ ต่อกันเป็นทอดๆ และมี การถา่ ยทอดพลงั งานจากสิ่งมีชีวติ ชนิดหน่งึ ไปยังสงิ่ มีชีวิตอีกชนิดหน่ึงตามลำดบั ข้นั ของการกิน โดยใช้ ลูกศรแสดงถึงการถ่ายทอดพลังงาน หัวลูกศรจะชี้ไปยังสงิ่ มชี ีวิตทไี่ ด้รบั การถา่ ยทอดพลงั งานตอ่ มา โซอ่ าหารแบง่ เป็น 4 แบบ ดงั น้ี 1. โซอ่ าหารแบบผลู้ ่า เรม่ิ ต้นจากผู้ผลิตคอื พืช ผบู้ รโิ ภคทีเ่ ปน็ ผู้ล่าและเหยือ่ เช่น ข้าว ตก๊ั แตน กบ งเู หลือม 2. โซอ่ าหารแบบปรสติ เรมิ่ จากผ้ถู ูกอาศยั ถ่ายทอดพลงั งานไปยังปรสติ ในลำดบั ตา่ ง ๆ เชน่ สุนขั เหบ็ แบคทีเรีย 3. โซ่อาหารแบบซากอนิ ทรยี ์ เรม่ิ จากพลังงานทีส่ ะสมในซากอินทรีย์ ถกู ถ่ายทอดไปยงั ส่งิ มีชวี ติ ทกี่ ินซาก เชน่ แรง้ และเม่อื สิง่ มีชีวติ กินซากถูกสัตว์อ่ืนกนิ พลงั งานก็จะถูกถ่ายทอดไป ตามลำดบั หรืออาจเริ่มจากซากพืชซากสตั ว์ถูกย่อยสลายโดยผู้ยอ่ ยสลายอินทรียสาร เชน่ รา แบคทเี รียและผู้ย่อยสลายอินทรียสารถูกผู้บรโิ ภคกินเป็นอาหาร พลงั งานก็จะถูกถา่ ยทอดไป เช่น ซากสุนขั แร้ง เสือ 4. โซอ่ าหารแบบผสม เปน็ โซ่อาหารท่ปี ระกอบด้วยโซอ่ าหารหลายๆ แบบผสมอยู่ ในสายเดยี วกนั เชน่ หญา้ ควาย เหลอื บ นกเอ้ยี ง

11 บตั รกิจกรรมกลมุ่ กจิ กรรมที่ 2.1 การกนิ อาหารของสตั ว์ สาระสำคัญ ผผู้ ลติ ผ้บู ริโภคพืช และผูบ้ รโิ ภคสัตวใ์ นแตล่ ะระบบนิเวศมีความสัมพันธก์ ันในลกั ษณะการ กนิ กนั เป็นทอดๆ ความสัมพันธ์เช่นนใ้ี นระบบนิเวศ เรยี กว่า โซอ่ าหาร และในระบบนเิ วศมโี ซอ่ าหาร มากมาย สิง่ มชี วี ิตท่ีเปน็ ส่วนของโซ่อาหารหนึง่ อาจเปน็ ส่วนประกอบของอีกหลายๆ โซอ่ าหารได้ ดว้ ย ทำใหใ้ ห้โซอ่ าหารเชอื่ มโยงสัมพนั ธก์ นั เป็น สายใยอาหาร จดุ ประสงค์กิจกรรม 1. ทำกจิ กรรมและสรุปผลการทำกิจกรรมเร่ือง การกนิ อาหารของสัตว์ 2. ระบุแหลง่ ท่มี าของอาหารสัตวไ์ ดว้ ่ามาจากพืชหรอื สัตว์ 3. จำแนกกล่มุ ของผู้บรโิ ภคโดยใช้ทม่ี าของอาหารที่กินเปน็ เกณฑ์ วธิ ีทำกจิ กรรม 1. พจิ ารณาอาหรของสตั วต์ ่อไปน้ี ม้า ผเี ส้ือ นก ปลา กระตา่ ย กบ สุนขั จงิ้ จอก งู เหย่ยี ว เสอื คน 2. บันทึกชือ่ อาหารสตั ว์ลงในตาราง 3. จำแนกว่าอาหารสัตวแ์ ต่ละชนิดมาจากพืชหรือสตั ว์ แลว้ บันทึกข้อมูล 4. จัดกล่มุ สัตว์ตามชนดิ ของอาหารท่กี ิน 5. สรปุ และนำเสนอขอ้ มูล

12 แบบรายงานผลการทำกิจกรรมกลมุ่ กจิ กรรมท่ี 2.1 เร่ือง การกนิ อาหารของสตั ว์ 2) ....................................................เลขท่.ี ......... สมาชิกในกลุ่มท่ี ............ 4) ....................................................เลขที่.......... 1) .....................................................เลขท่.ี ......... 6) ....................................................เลขท่ี.......... 3) .....................................................เลขท.่ี ......... 5) .....................................................เลขท.ี่ ......... บันทึกผลการศึกษา อาหารและทมี่ าของอาหารสตั วบ์ างชนดิ ชนิดของสัตว์ อาหาร ที่มาของอาหาร พืช สตั ว์ ม้า ผีเสือ้ นก ปลา กระตา่ ย กบ สนุ ัขจง้ิ จอก งู เหย่ยี ว เสือ คน สรุปผลการสำรวจ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………..…………………………………………………………………………………………………………………………. .…………………………………………………………………………………………………………………………………………..… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

13 คำถามทา้ ยกจิ กรรม 1. จากกิจกรรม สัตวช์ นดิ ใดกินพืชอย่างเดียว ............................................................................................................................... ...................... 2. จากกิจกรรม สตั วช์ นดิ ใดกนิ สัตว์อยา่ งเดียว ....................................................................................................................................................... 3. จากกจิ กรรม สตั วช์ นิดใดกินท้ังพชื และสัตว์ .................................................................................................................................. ................... 4. ถา้ ใชช้ นิดอาหารเปน็ เกณฑ์ นกั เรยี นสามารถจำแนกสัตว์ได้เป็นกี่กลมุ่ อะไรบา้ ง ..................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... .............. 5. จากกจิ กรรม สัตวใ์ ดเป็นท้งั ผู้ลา่ และเป็นเหยอื่ ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... 6. จากกิจกรรม สัตวใ์ ดเปน็ ผู้ล่า สตั วใ์ ดเป็นเหย่ือ ............................................................................................................................. ........................ ................................................................................. .................................................................... 7. ถา้ ปลาเป็นอาหารของนก ปลากินอะไรเปน็ อาหาร ................................................................................................................................................ ..... ............................................................................................................................. ........................ 8. จากกจิ กรรมนกกนิ อะไรเปน็ อาหาร นักเรียนคิดวา่ นกจัดเป็นผู้ลา่ ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด ............................................................................................................................................. ........ ......................................................................................................................... ............................ 9. จากกจิ กรรม สัตวท์ ่ีจัดเป็นผบู้ ริโภคลำดับแรก ได้แก่อะไรบา้ ง ..................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... .......... 10.ความสัมพันธร์ ะหวา่ งผู้ผลติ และผู้บรโิ ภคเก่ียวข้องกบั การถ่ายทอดพลงั งานอยา่ งไร ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ........................ .......................................................................................................... ........................................... .................................................................................................................. ...................................

14 แผนภาพโซ่อาหาร จากกจิ กรรมที่ 2.1 ถ้ากำหนดให้พืชเป็นผผู้ ลิต ให้นกั เรียนนำข้อมูลในตารางผลการศึกษา มาเขยี นแผนภาพโซ่อาหารให้ไดอ้ ยา่ งนอ้ ย 4 โซ่อาหาร แผนภาพสายใยอาหาร จากแผนภาพโซ่อาหาร ให้นักเรียนนำโซ่อาหารจำนวน 4 โซ่อาหารมาเขยี นเป็นแผนภาพ สายใยอาหาร

15 บตั รแบบฝึกเสรมิ การเรียนรูท้ ่ี 1 ช่อื -สกลุ ....................................................................กลุ่มที่.................ชัน้ /หอ้ ง.................... 1. การถา่ ยทอดพลังงาน หมายถงึ …………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. ผูผ้ ลิต หมายถึง………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. ผบู้ ริโภค หมายถึง……………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. ผ้ยู ่อยสลาย หมายถึง....................................................................................................................... ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… .......................................................................................... ...................................................................... 5. จงยกตวั อย่างสงิ่ มีชีวติ ท่ีเป็นผูย้ อ่ ยสลายมา 3 ชนิด……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 6. จงยกตวั อย่างกลุ่มสง่ิ มีชีวิตท่บี รโิ ภคทงั้ พืชและสัตวเ์ ป็นอาหาร มา 3 ชนิด ................................................................................................................................................................ 7. สายใยอาหาร หมายถงึ …………………………………………………….………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 8. ผู้บรโิ ภคลำดบั ทห่ี นึง่ หมายถึง……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 9. ผูบ้ รโิ ภคลำดบั ท่สี อง หมายถึง…………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

16 10. ผูบ้ ริโภคลำดับสูงสุด หมายถงึ ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 11. ศึกษาสายใยอาหารในภาพตอ่ ไปนี้ แลว้ ตอบคำถาม จฉ ค กง ข 11.1 แผนผังขา้ งบนเรียกว่า............................................................................................................ .................................................................................................................................................... ... 11.2 สิ่งมชี วี ติ ชนดิ ใดเป็นผู้บรโิ ภคอันดับสุดทา้ ย............................................................................ ............................................................................................................................. .......................... 11.3 สิง่ มชี ีวิตใด กนิ ได้ทั้งพืชและสัตว.์ ......................................................................................... ............................................................................................................................. .......................... 11.4 ส่งิ มชี ีวิตใด กนิ เฉพาะพืชอยา่ งเดียว..................................................................................... ..................................................................................................... .................................................. 12. จากภาพสิง่ มชี วี ิตตา่ งๆ จงเขียนลูกศรแสดงความสมั พันธข์ องสง่ิ มีชวี ติ ในสายใยอาหาร

17 บัตรแบบทดสอบทา้ ยกิจกรรม ชดุ ท่ี 2 องค์ประกอบของระบบนิเวศ คำช้แี จง ใหน้ กั เรียนเลือกคำตอบทเ่ี ห็นวา่ ถูกที่สดุ เพยี งขอ้ เดียว แล้วเขยี นเคร่ืองหมาย  ลงในช่องตวั เลอื กในกระดาษคำตอบ 1. ข้อใดแสดงถงึ องคป์ ระกอบของระบบนเิ วศ ก. ผู้ผลิต และผบู้ ริโภค ข. โซ่อาหาร และสายใยอาหาร ค. กลุม่ สง่ิ มีชวี ติ และแหล่งท่ีอยู่ ง. ผู้ผลติ ผ้บู รโิ ภค และผู้ยอ่ ยสลาย 2. กลุม่ สิ่งมีชีวติ ในข้อใดทีม่ ีทั้งผู้ผลติ ผูบ้ รโิ ภค และผยู้ อ่ ยสลายอนิ ทรียสาร ก. สาหร่าย แบคทีเรยี ปลานิล ปลาบู่ ดิน ข. สาหรา่ ย ข้าว ขา้ วโพด หนู นกแสก ค. หนอน ไส้เดอื น เสือ คน เห็ด ง. ถวั่ เหลอื ง วัว นกเอย้ี ง ตัก๊ แตน กลว้ ย 3. ขอ้ ใดต่อไปน้เี ปน็ ห่วงโซอ่ าหารทไ่ี ม่ถูกต้อง ก. หญ้า กวาง เสือ ข. เหยยี่ ว หนูนา ข้าว ค. ลูกแมลงปอ ปลา คน ง. แมลงปอ กบ คน 4. ข้าว นกกระจอก ต๊กั แตน หนอนผีเสื้อ ที่อยู่ในระบบนิเวศนาข้าว สิง่ มีชีวิตใดกินอาหารได้ มากกวา่ 1 อยา่ ง ก. ขา้ ว ข. ตัก๊ แตน ค. นกกระจอก ง. หนอนผีเส้ือ 5. ขอ้ ใดไมจ่ ดั อยใู่ นอนนิ ทรยี สาร ก. นำ้ ข. โปรตนี ค. คารบ์ อนไดออกไซด์ ง. ไนโตรเจน

18 6. สิ่งมชี ีวิตใดไม่ใชผ่ ู้ยอ่ ยสลาย ก.เหด็ ข. รา ค. เฟริ น์ ง. จุลินทรีย์ 7. การกินต่อกนั เป็นทอดๆ ท่ีมคี วามซบั ซ้อนไม่เปน็ ระเบียบหรือประกอบด้วยโซอ่ าหารหลายๆ หว่ งรวมกัน เรยี กวา่ อะไร ก. สายใยอาหาร ข. เสน้ ใยอาหาร ค. วัฏจักรอาหาร ง. โซอ่ าหาร 8. ขา้ ว หนอน นก งู เหย่ียว จากแผนภาพหว่ งโซ่อาหาร นกั เรียนคิดว่าสง่ิ มชี วี ิตชนดิ ใด เปน็ ผู้บริโภคอนั ดบั ท่ี 2 ก. เหยย่ี ว ข. หนอน ค. งู ง. นก 9. โซ่อาหารเกีย่ วข้องกบั เรื่องใดมากทีส่ ุด ก. การมรี ะดับของสิง่ มชี ีวติ ข. ความสัมพันธร์ ะหวา่ งกัน ค. การถา่ ยทอดพลังงานต่อกันไป ง. ความเกย่ี วขอ้ งของระดับชวี ิต 10. ขอ้ ใดแสดงตวั อยา่ งของผู้บริโภคลำดบั แรกอย่างชดั เจนที่สุด ก. นกกินปลา ข. กระต่ายกนิ ผัก ค. กบกินแมลง ง. เห็ดบนขอนไม้ผุ

19 บัตรเฉลยแนวคำตอบ ชุดกจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์ ชุดที่ 2 องคป์ ระกอบของระบบนิเวศ

20 บตั รเฉลยกิจกรรมกลมุ่ กิจกรรมที่ 2.1 การกินอาหารของสัตว์ แบบรายงานผลการทำกิจกรรมกลมุ่ แนวคำตอบ ตัวอย่างบนั ทึกผลการศึกษา อาหารและทม่ี าของอาหารสตั วบ์ างชนดิ ชนดิ ของสตั ว์ อาหาร / ท่ีมาของอาหาร (อย่ใู นดุลยพนิ จิ ของครผู สู้ อน) / พืช สตั ว์ มา้ / ผเี สอ้ื หญ้า / / นก นำ้ หวานจากดอกไม้ / / ปลา แมลง ,เมลด็ พืช กระตา่ ย สาหรา่ ย , ไรนำ้ / / กบ ผัก ผลไม้ / สุนขั จิง้ จอก แมลง / งู ไก่ กระตา่ ย หมู / เหยยี่ ว กบ แมลง / เสือ นก หนู งู / คน กวาง ม้า พชื ผัก หมู ววั แมลง ฯลฯ แนวคำตอบ สรปุ ผลการสำรวจ อาหารของสัตว์แต่ละชนิดจะแตกตา่ งกันไปและสามารถจำแนกกลมุ่ ของสตั ว์ไดเ้ ป็น 3 กุล่มโดย ใช้ท่มี าของอาหารท่ีกนิ เปน็ เกณฑ์ ไดแ้ ก่ สัตวก์ นิ พืช สตั ว์กนิ สัตว์ และสัตว์กินทงั้ พืชและสัตว์ เรียกสัตวท์ ก่ี ินสง่ิ มีชีวิตอ่ืนเป็นอาหารว่าผู้บริโภค

21 เฉลยคำถามท้ายกิจกรรม 1. จากกิจกรรม สตั วช์ นดิ ใดกินพชื อย่างเดียว แนวคำตอบ มา้ ผเี สื้อ กระตา่ ย 2. จากกจิ กรรม สัตว์ชนดิ ใดกนิ สตั ว์อยา่ งเดียว แนวคำตอบ กบ สุนัขจิง้ จอก งู แร้ง เสอื 3. จากกจิ กรรม สตั ว์ชนิดใดกนิ ท้ังพชื และสัตว์ แนวคำตอบ นก ปลา คน 4. ถ้าใชช้ นดิ อาหารเป็นเกณฑ์ นักเรียนสามารถจำแนกสัตว์ไดเ้ ป็นก่ีกลุ่ม อะไรบ้าง แนวคำตอบ 3 กลมุ่ ได้แก่ สัตวก์ ินพืช สัตวก์ ินสัตว์ และสัตวก์ นิ ทั้งพืชและสัตว์ 5. จากกิจกรรม สตั วใ์ ดเปน็ ทั้งผ้ลู า่ และเปน็ เหย่ือ แนวคำตอบ นก ปลา กบ สนุ ขั จ้ิงจอก งู 6. จากกิจกรรม สัตวใ์ ดเป็นผลู้ ่าอยา่ งเดียว และสตั วใ์ ดเป็นเหย่อื อย่างเดยี ว แนวคำตอบ ผูล้ ่า คน เสอื เหยยี่ ว เหยื่อ ผีเสือ้ กระตา่ ย มา้ 7. ถา้ ปลาเปน็ อาหารของนก ปลากนิ อะไรเปน็ อาหาร แนวคำตอบ สาหร่าย ไรน้ำ 8. จากกิจกรรม นกกนิ อะไรเป็นอาหาร นกั เรยี นคิดว่านกจดั เปน็ ผลู้ ่าไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตุใด แนวคำตอบ ผเี สอ้ื เมล็ดพืช จัดเป็นผูล้ ่าได้เพราะล่าสัตวอ์ ื่นเป็นอาหาร 9. จากกจิ กรรม สัตว์ทีจ่ ัดเป็นผู้บริโภคลำดบั แรก ไดแ้ ก่อะไรบา้ ง แนวคำตอบ ผเี สอ้ื กระตา่ ย ม้า

22 10. ความสมั พันธร์ ะหว่างผู้ผลติ และผูบ้ รโิ ภคเก่ียวข้องกับการถ่ายทอดพลังงานอย่างไร แนวคำตอบ ผู้บรโิ ภคท่ีกินผู้ผลติ เป็นอาหารจะได้รบั พลังงานถา่ ยทอดมาจากผผู้ ลติ เพราะผูผ้ ลิตสามารถเปลีย่ นพลงั งานแสงจากดวงอาทิตยเ์ ป็นพลงั งานเคมสี ะสมไว้ในโมเลกลุ ของ สารอาหารโดยกระบวนการสงั เคราะหด์ ว้ ยแสง เพื่อใชใ้ นการดำรงชีวติ และการเจริญเตบิ โต สว่ นผู้บริโภคลำดับตอ่ ๆ ไป จะได้รับพลังงานโดยการกนิ ต่อกันเปน็ ทอดๆ โดยพลงั งานท่ี ผู้บริโภคลำดับถัดไปไดร้ บั จะน้อยลงตามลำดบั แผนภาพโซอ่ าหาร แนวคำตอบ (อยใู่ นดุลยพินิจของครูผู้สอน) พชื คน เสอื เสือ เหยย่ี ว พืช มา้ คน เหยี่ยว พืช ปลา เหยย่ี ว พืช นก งู พืช กระต่าย สุนัขจิ้งจอก พืช ปลา นก พืช ผีเสอ้ื กบ แผนภาพสายใยอาหาร แนวคำตอบ (อยใู่ นดลุ ยพนิ ิจของครูผู้สอน) ม้า เสอื กระต่าย สนุ ขั พืช นก จิ้งจอก คน เหย่ยี ว ปลา

23 บตั รเฉลยแบบฝึกเสรมิ การเรยี นรู้ที่ 1 1. การถ่ายทอดพลงั งาน หมายถงึ แนวคำตอบ การถา่ ยทอดพลงั งานของส่ิงมีชีวติ จากผ้ผู ลิตไปยงั ผู้บรโิ ภคแลว้ หมนุ เวยี นอยูใ่ นระบบนเิ วศ 2. ผู้ผลิต หมายถึง แนวคำตอบ พวกทสี่ ามารถนำเอาพลังงานจากแสงอาทติ ย์มาสงั เคราะห์อาหารขน้ึ ไดเ้ อง จากแร่ธาตแุ ละสารท่มี ีอยู่ตามธรรมชาติ เป็นส่ิงมีชีวิตอันดบั แรกในการ ถ่ายทอดพลงั งานแบบโซอ่ าหาร 3. ผ้บู รโิ ภค หมายถงึ แนวคำตอบ สง่ิ มีชวี ติ ท่ไี มส่ ามารถสร้างอาหารเองได้ บางพวกบริโภคพชื บางพวก บรโิ ภคสตั ว์ และบางพวกบรโิ ภคทงั้ พืชและสัตว์ ตอ้ งกินผู้ผลติ หรือ สิง่ มีชีวติ อืน่ เป็นอาหาร 4. ผยู้ ่อยสลาย หมายถงึ แนวคำตอบ ผู้บริโภคเฉพาะซากพืช ซากสตั ว์ท่ีตายแล้ว 5. จงยกตวั อย่างสงิ่ มชี ีวติ ทเ่ี ป็นผู้ย่อยสลายมา 3 ชนิด แนวคำตอบ มด ปลวก หอยทาก แมลงสาบ กงิ้ กือ ตะขาบ 6. จงยกตวั อยา่ งกลมุ่ ส่งิ มชี วี ติ ท่บี ริโภคทัง้ พชื และเนือ้ สัตวเ์ ป็นอาหาร มา 3 ชนิด แนวคำตอบ คน ไก่ กงิ้ ก่า นก 7. สายใยอาหาร หมายถึง แนวคำตอบ ความสัมพันธร์ ะหวา่ งโซ่อาหารหลายๆ โซ่อาหาร ทำใหเ้ กิดการถา่ ยทอด พลังงานทซ่ี ับซ้อน โซ่อาหารทีม่ คี วามสมั พนั ธเ์ กี่ยวข้องกนั อย่าง สลับซับซอ้ น 8. ผบู้ รโิ ภคลำดบั ท่ีหนงึ่ หมายถงึ แนวคำตอบ สัตว์ท่กี ินผู้ผลิต

24 9. ผ้บู ริโภคลำดับท่ีสอง หมายถงึ แนวคำตอบ สตั วท์ ่กี นิ ผูบ้ ริโภค 10. ผู้บรโิ ภคลำดับสงู สดุ หมายถงึ แนวคำตอบ สัตว์ท่อี ย่ปู ลายสดุ ของโซอ่ าหาร ซง่ึ ไมม่ สี ง่ิ มชี ีวิตชนดิ ใดมากนิ ตอ่ 11. ศกึ ษาสายใยอาหารในภาพต่อไปน้ี แลว้ ตอบคำถาม 11.1 แผนผงั ข้างบนเรียกวา่ แนวคำตอบ สายใยอาหาร 11.2 ส่งิ มชี ีวิตชนิดใดเป็นผู้บรโิ ภคอันดบั สดุ ท้าย แนวคำตอบ ฉ 11.3 สิ่งมีชีวิตใด กินได้ทงั้ พืชและสตั ว์ แนวคำตอบ ง 11.4 ส่งิ มชี ีวติ ใด กินเฉพาะพืชอยา่ งเดียว แนวคำตอบ ข , ค และ จ 12. จากภาพส่ิงมีชีวิตตา่ งๆ จงเขยี นลกู ศรแสดงความสัมพันธข์ องสง่ิ มชี ีวติ ในสายใยอาหาร แนวคำตอบ

25 บตั รเฉลยแบบทดสอบท้ายกจิ กรรม ชุดท่ี 2 องค์ประกอบของระบบนเิ วศ 1. ง 2. ก 3. ข 4. ค 5. ข 6. ค 7. ก 8. ง 9. ค 10. ข

26 บรรณานกุ รม ถนัด ศรบี ุญเรือง และคณะ. หนังสือเรยี น สาระการเรียนรพู้ น้ื ฐาน วทิ ยาศาสตร์ ม.๓. กรุงเทพฯ : อกั ษรเจริญทศั น,์ 2553. . สัมฤทธ์ิมาตรฐานวิทยาศาสตร์ ม.3 เล่ม 1กรงุ เทพฯ : อักษรเจรญิ ทัศน,์ 2553. บญั ชา แสนทวี และคณะ. ว 411 วทิ ยาศาสตรส์ ง่ิ แวดล้อม ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย. กรุงเทพฯ : วัฒนาพานิช, 2547. ประดบั นาคแก้ว และคณะ. หนังสอื เรียนสาระการเรียนรู้พนื้ ฐาน กลุม่ สาระการเรียนร้วู ิทยาศาสตร์ ม.3 ช่วงช้ันท่ี 3. กรุงเทพฯ : แม็ค, 2548. ปรชี า สวุ รรณพนิ ิจ และคณะ. ชีวิตกบั ส่งิ แวดล้อม ม.3. กรงุ เทพฯ : ฐานบณั ฑิต, มปป. พิมพันธ์ เดชะคปุ ต์ และคณะ. หนังสอื เรียนสาระการเรียนรู้พืน้ ฐาน กลมุ่ สาระการเรยี นรู้ วิทยาศาสตรว์ ิทยาศาสตร์ ม.3. กรงุ เทพฯ : สำนักพิมพ์พัฒนาคณุ ภาพวิชาการ (พว.) จำกดั , 2548. ราชบัณฑิตสถาน. ศพั ท์วิทยาศาสตร์ อังกฤษ -ไทย ไทย – องั กฤษ ฉบับราชบณั ฑติ ยสถาน. พิมพค์ รง้ั ท่ี 5 (แก้ไขเพมิ่ เติม). กรุงเทพฯ : ราชบณั ฑิตยสถาน, 2546. วชิ าญ เลศิ ลพ และคณะ. กิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ ช่วงชนั้ ท่ี 3 (ม.1-ม.3) ครบทุกสาระ. กรงุ เทพฯ : ประสานมติ ร, 2545. ศรลี ักษณ์ ผลวัฒนะ และคณะ. สื่อการเรยี นร้แู ละเสริมสร้างทกั ษะตามมาตรฐานการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ ม.3 ช่วงชน้ั ท่ี 3. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพน์ ิยมวิทยา, 2548. . วทิ ยาศาสตร์ พนั ธุกรรมและความหลากหลายของสิ่งมีชวิ ติ ช่วงชั้นท่ี 3 (ม.1-3). กรงุ เทพฯ : นยิ มวิทยา, 2547 ศกึ ษาธิการ, กระทรวง, กรมวิชาการ. การจัดสาระการเรยี นรกู้ ลมุ่ สาระการเรยี นรูว้ ทิ ยาศาสตร์ ตามหลกั สูตรการศึกษาขนั้ พื้นฐาน พทุ ธศักราช 2544. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์ครุ สุ ภา ลาดพร้าว, 2546. ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี, สถาบัน. หนังสือเรียนวิทยาศาสตร์ เล่ม 2 ว 102 ชัน้ มัธยมศึกษาปีท่ี 1. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ครุ สุ ภาลาดพรา้ ว, 2543. . หนังสอื เรยี นสาระการเรยี นรู้พ้นื ฐาน ชีวติ กบั สิ่งแวดล้อม สิ่งมีชีวติ กับกระบวนการ ดำรงชวี ิต กลุ่มสาระการเรียนรูว้ ทิ ยาศาสตร์ ชัน้ มธั ยมศึกษาปีที่ 3. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ครุ สุ ภาลาดพรา้ ว, 2544. . คูม่ ือครสู าระการเรียนรู้พนื้ ฐาน ชีวติ กับส่งิ แวดลอ้ ม ส่ิงมชี ีวิตกบั กระบวนการดำรงชีวิต กลุม่ สาระการเรียนรวู้ ิทยาศาสตรช์ น้ั มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 3. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพค์ ุรุสภา ลาดพรา้ ว, 2549.

27 ทรปู ลูกปญั ญา. ระบบนเิ วศ. ค้นเมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม 2562. จาก http://www.trueplookpanya.com/true/knowledge_detail.php?mul_content_id=11 41 ศูนยว์ ิทยาศาสตรก์ ลุ่มสาระการเรียนร้วู ิทยาศาสตร์ โรงเรยี นสตรรี ะนองสำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษา ระนอง 8. โซ่อหาร Clay Animation LabSchool. คน้ เมอื่ วนั ท่ี 21 มีนาคม 2562. จาก http://www.youtube.com/watch?v=7-vKY-87Vro&feature=related สสวท. พจนานกุ รม วิทยาศาสตร์ คณติ ศาสตร์ และเทคโนโลย.ี คน้ เมอื่ 17 พฤษภาคม 2562. จาก http://escivocab.ipst.ac.th/index.php?