ใบความรู้ประชากรและสิ่งแวดล้อมม5.2

สถานการณด านทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ ม ความรใู นการสรางความตระหนกั และชวยกนั อนุรกั ษส่งิ แวดลอ มและทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ ม มคี วามสําคญั ตอ การดาํ รงชวี ติ ของมนษุ ย เชนเดยี วกบั สิง่ มีชวี ิตอืน่ ๆ แตก ารพ่ึงพงิ อาศยั ประโยชนจ าก ทรพั ยากรธรรมชาตขิ องมนษุ ยลวนทําใหทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ มเสือ่ มโทรมลง เกดิ เปน วิกฤตการณ ท้ังทางดานบรรยากาศ ดนิ นํา้ ปาไม สตั วปา และพลงั งานข้นึ ท่ัวโลก การศึกษาสถานการณดา นสงิ่ แวดลอ ม และทรพั ยากรธรรมชาตจิ ะชว ยใหส ามารถวเิ คราะหสถานการณว กิ ฤตการณ เพื่อเปน ฐานทรพั ยากรชาติตอ ไป สถานการณดา นทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ มในประเทศไทย ปจ จบุ ันสถานการณดา นทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอ มของไทยไดเปลี่ยนแปลงไปอยางรวดเรว็ ท้งั ทรัพยากรดนิ ทรพั ยากรน้าํ ทรพั ยากรปาไมและสตั วปา แร พลังงาน เปน ตน การเปลี่ยนแปลงดังกลา วไดส ง ผมกระทบตอ การดําเนินชีวติ ของคนไทยเปน อยา งมาก 1) ที่ดนิ และทรัพยากรดนิ ประเทศไทยมีพนื้ ที่ทงั้ หมดประมาณ 320,696,886 ไร หรอื 513,115 ตารางกโิ ลเมตร พนื้ ทเี่ ปน ทิวเขา เชิงเขา หบุ เขา สวนใหญจะอยใู นภาพเหนอื และภาคตะวนั ตกของประเทศสวนในภาคใตจะมพี ้ืนทีเ่ ปนเขาสงู แลว ลาดไปสชู ายฝง ทั้งในดา นของอาวไทยและทะเลอันดามัน ในภาคตะวนั ออกมที ิวเขาสลับเนินเขาและทีร่ าบ โดยรอบทิวเขาสวนบริเวณภาคกลาง นั้นมีพ้นื ทเี่ ปนท่รี าบลมุ มีภเู ขาโดดอยูประปราย โดยเฉพาะในภาคกลาง ตอนบน 1.1) การใชป ระโยชนของดิน แบงออกไดดังนี้ 1.พ้ืนท่แี หลงนาํ้ 2.75% 2.พ้นื ทเี่ บ็ดเตล็ด 3.74% 3.พ้ืนที่ชมุ ชนและส่ิงปลูกสราง 4.71% 4.พ้นื ทีป่ าไม 35.29% 5.พ้นื ท่เี กษตรกรรม 53.51% 1.2) การเปล่ยี นแปลงการใชทีด่ ิน เน่อื งจากทด่ี ินไมส ามารถเพิม่ ได ดงั น้นั การเพิม่ ขึน้ ของพื้นที่ขอการใชพ ืน้ ดินอยา งหนึ่งจะมผี ลกระทบตอ การใชป ระโยชนทด่ี นิ อกี อยา งหนง่ึ มลู เหตุที่ทาํ ใหเกดิ การเปลี่ยนแปลงการใชประโยชนท ด่ี ินแตล ะประเภท มีดังนี้ 1. ความตอ งการเพมิ่ พ้ืนที่เกษตรกรรม เน่ืองจากความตอ งการดา นของผลผลิตเพ่มิ มาขน้ึ และแสวงหาทดี่ ินที่มี ความอุดมสมบรู ณ ทําใหตอ งบุกรกุ พืน้ ทป่ี า ไม 2. การขยายตัวของชมุ ชนที่เพ่ิมขน้ึ อยางตอเน่อื งจากการเพิม่ ขนึ้ ของประชากรทําใหตองมีการเปล่ียนแปลงการ ใชพ ้ืนที่ เชน จากที่เคยเปนพ้ืนทีเ่ กษตรกรรมก็เปลี่ยนแปลงเปนพนื้ ที่การสรา งทอี่ ยูอ าศัย สรางระบบ สาธารณปู โภคตา งๆ เชนถนน ไฟฟา แหลง นา้ํ เปนตน 3. พื้นทไ่ี มไ ดใ ชป ระโยชนลดลง เนอื่ งจากการเขา ไปใชพ ื้นท่ขี องทางราชการการบุกรกุ เขาไปทํากนิ สรางท่อี ยู อาศัย การปลูกปาเพ่อื ขยายพ้นื ท่ีปาไม

4. ความตอ งการใชน า้ํ มากขึ้น จากการขาดแคลนน้าํ ในชวงฤดรู อนของทกุ ปค วามตองการพื้นที่มาสรา งที่กกั เก็บน้ําจงึ เพิม่ ข้นึ เชน สรางเข่อื น อางเก็บนํา้ คลองเกบ็ นาํ้ คลองสง นาํ้ เพื่อการเกษตรและผลผลติ กระแสไฟฟา เปนตน 2) ทรัพยากรน้าํ นํา้ เปน ปจจยั สาํ คญั ในการดํารงชีวติ ท้ังของมนษุ ยสตั วและพืช ในประเทศไทยนอกเหนอื จากการใชน้ําเพ่ือ การดาํ รงชีวติ โดยตรงแลว ยังใชในการเกษตรกร อตุ สาหกรรม คมนาคม ผลติ กระแสไฟฟา และประเพณตี า งๆ ถอื วาคนไทยมีวถี ีชวี ิตท่ีผูกพันกับน้าํ มาต้ังแตอดีตจนถึงปจจุบนั นา้ํ ฝนเปนแหลง น้าํ ตามธรรมชาติ ประเทศไทยมปี ริมาณนํา้ ฝนเฉลี่ยปละ 1,550 มลิ ลิเมตร หรอื คิดเปน ปรมิ าณนา้ํ ฝนทีต่ กลงมาปละประมาณ 800,000 ลานลูกบาศกเมตร แลวกลายไปเปน น้าํ ผิวดินซึมลงสใู ตด นิ กลายเปน น้ําบาดาลและถกู ดินดดู ซับไว อีกสว นหนึง่ จะถูกพืชดูดไปใช นอกจากนน้ั จะระเหยออยูในอากาศโดย น้าํ ฝนท่ีตกในประเทศไทยเกดิ จากลมมรสุมตะวันตกเฉยี งใตร ะหวา งเดอื นพฤษภาคมถึงเดอื นตลุ าคม และลม มรสุมตะวนั ออกเฉียงเหนอื ในเดอื นพฤศจิกายนถึงเดือนมกราคม นอกจากน้นั ในระหวางปลายฤดูฝนมักจะเกิดพายดุ ีเปรสชนั จากทะเลจนี ใตท ่นี าํ ฝนมาตกสวนทาํ ให ประเทศไทยมีน้ําพอใชภ ายในประเทศ แตเ นอื่ งจากความตอ งการใชน้ําเพ่ิมขน้ึ อยางตอเนื่อง ในขณะเดยี วกัน ปริมาณ น้ํามีปริมาณเพ่มิ มากขึน้ และเกิดข้ึนในทกุ ภูมิภาค ท้ังนา้ํ เสยี จากชมุ ชน อตุ สาหกรรม และการเกษตร มี ผลทาํ ใหค ณุ ภาพน้าํ ในแมน ้ําหลายสายมคี ุณภาพนา้ํ ต่ํากวามาตรฐาน ซง่ึ อาจจะทาํ ใหเ กิดการขากแคลนนา้ํ ขึ้น ในอนาคต หากไมมกี ารบรหิ ารจัดการนํา้ ท่ีดี แหลง นา้ํ ทสี่ ําคัญในประเทศไทย ไดแ ก แมนํา้ สายสาํ คญั ในภาคตางๆ เชน แมน ้าํ ปง แมน าํ้ ยม นานใน ภาคเหนือ แมนา้ํ เจา พระยาในภาคกลาง แมน ํา้ แมก ลองในภาคตะวันตก เปน ตน นอกจากน้ียงั มีเขื่อนในภาค ตางๆ ท่ัวประเทศเพอื่ เกบ็ กักนาํ้ ไวใ ชใ นหนาแลง 2.1) การใชป ระโยชนจ ากทรัพยากรนาํ้ นํ้าเปนสว นประกอบทสี่ าํ คญั ของส่ิงมีชีวิตโดยเฉพาะมนุษยทีม่ นี าํ้ เปน สวนประกอบของรางกายสว นใหญ และองคป ระกอบท่สี ําคัญของระบบนเิ วศดวย นอกจากนี้ ทรัพยากรนาํ้ ยงั มปี ระโยชนตอประชาชนคนไทย ดงั นี้ 1. ใชใ นการอปุ โภคบริโภค เชน ใชเ พอื่ การด่ืม ชาํ ระลา งทาํ ความสะอาด เปน ตน 2. ใชในการเพาะปลกู เชน ใชใ นการทํานา ทาํ สวน ทําไร ปลูกผกั เปนตน 3. ใชใ นภาคอุตสาหกรรม เชน ใชเปน สวนหนึ่งของผลิตภัณฑ ใชใ นการระบายความรอนใหกับเคร่ืองจักร ใช ในภาคอุตสาหกรรมการทองเทย่ี วและบริการ เปน ตน 4. ใชใ นการผลติ น้ําประปาและการผลติ กระแสไฟฟา ซ่งึ เปนการผลติ ทีม่ ีตน ทนุ ต่ํา ทงั้ ไมกอ ใหเ กดิ มลพษิ ตอ สิ่งแวดลอม 5. ใชในการคมนาคมขนสง แมวา ปจ จุบันการคมนาคมทางน้ําจะลดลงมาแลวแตยงั มีบางชุมชนยงั คงใชใน การเดนิ ทางและการขนสง ทางน้าํ อยู โดยเฉพาะการขนสงระหวางประเทศ เชน แมน าํ้ โขง เปน ตน 6. ใชก ารเพาะเลี้ยงสตั วนํ้า แหลงน้ํานอกจากจะเปนแหลงเพาะพนั ธสุ ตั วน ้ําแลว ยงั ใชในการเพาะเลีย้ งสตั ว ยํ้าเพื่อสรา งรายได

7. ใชในดานของการนนั ทนาการ เพื่อพักผอนหยอ นใจและการเลน กฬี า เชน การแขง ขนั กีฬาทางน้าํ ใชเ ปน ทพ่ี กั ผอนทางชายหาด 2.2) สถานการณท างน้ํา การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลกสง ผลใหปรมิ าณน้ําฝนมีความแปรปรวนมากข้นึ ในขณะทีค่ วามตอ งการใชนา้ํ ในการอปุ โภคบริโภค ในภาคการเกษตรและภาคอตุ สาหกรรมมีมากขึ้น โดยเฉพาะ ในฤดแู ลงมักจะมีความตองการใชน ํ้าในดานตางๆ มากกวา ปรมิ าณนํ้าตน ทนุ ท่ีมีอยู ถึงแมว า ทรพั ยากรนํา้ จะ เปน ทรพั ยากรหมุนเวียน แตป ระเทศไทยไมส ามารถสรา งแหลงกกั เก็บน้ําไดเ พยี งพอ ดังนัน้ จึงควรใชนํา้ อยาง ประหยดั 3) ทรพั ยากรปา ไมแ ละสัตวป า ปจจุบันประเทศไทยมีพน้ื ท่ีปา เหลอื ประมาณรอยละ 30 ของพ้นื ท่ปี ระเทศ ประกอบดวยปาชนดิ ตางๆ ไดแ ก ปาดิบช้นื ปาดิบแลง ปาดิบเขา ปา สน ปา ชายเลน ปาเบญจพรรณ ปา เต็งรงั และปาพรุ ซงึ่ จากจาํ นวนพ้ืนทีป่ า ทล่ี ดลงสง ผลใหจาํ นวนสัตวป า ลดลงตามไปดวย 3.1)การใชประโยชนจากปาไม 1. การใชไ มเปน วสั ดกุ อ สรางและใชส อย การใชไมส รา งบา นเรอื น อุปกรณใชสอย อ่นื ๆ เชน ตู โตะ และ เครื่องมอื เคร่อื งครัวใชใ นชวี ติ ประจาํ วนั นอกจากนั้นยังรวมถึงการใชผลผลิต อนื่ ๆ จากตนไม เชน ยางไม สีจาก เปลือก ราก ใบ เมลด็ ของพชื เปนตน 2. ใชเปนอาหารและยารักษาโรค สว นตา งๆ ของพชื เชน ราก ลําตน ใบ ดอกและผลไดใชเ ปน อาหารและยา รักษาโรค รวมทงั้ ยังสกัดเอายางหรือสว นสําคัญของพชื มาผลิตเปนยารักษาโรคไดดว ย 3. ใชเ ปน เชอื้ เพลงิ ตน ไม ถกู ตัดมาใชเ ปนเชอื้ เพลงิ สาํ หรับหุงตม ประกอบอาหารและเปน เชอื้ เพลิงเพอื่ กิจการ อืน่ ๆ เชน ท่พี กั เผาไลแมลง รวมท้งั นาํ ไมแ ละยางมาเปน แสงสวางในเวลากลางคนื 4. ชว ยลดโลกรอ น ตน ไมจะชว ยนาํ คารบ อนไดออกไซดใ นอากาศมาใช และใหอ อกซเิ จนออกไป จงึ ชว ยลด ภาวะโลกรอนได นอกจากน้นั ตน ไมย งั ใหความชุม ช่ืนแกอากาศ จึงมีสวนชว ยใหมฝี นตกดวย 5. ชว ยปอ งกนั ภยั ธรรมชาติ ตนไมชว ยลดชะลอความเร็วของลม และชะลอความเร็วของกระแสนาํ้ หากเกิด พายแุ ละนา้ํ ไหลทวมท่ีรุนแรง ท้ังยังลดความสญู เสยี ของหนา ดินและการสญู เสยี ทรพั ยากรจากปาอ่ืนๆ จากการ ไหลของกระแสนา้ํ ไดด วย 6. เปนท่ีอยอู าศยั ของสัตว ตนไมหรอื ปาไมเ ปน ท่ีอยหู รือบา นของสัตวป า และยงั เปนอาหารแกส ตั วท อี่ าศัยใน ปา ดวย 3.2)การใชประโยชนจ ากสัตวป า 1.อาหารและยา เนื้อและอวัยวะสว นตางๆ ใชเปนอาหาร และอวัยวะ เชน เลอื ด เขา หนัง นํามาทํายารักษา โรคหรือยาบาํ รงุ กําลงั 2.เครอื่ งนุง หม และเครอ่ื งประดับใชห นังหรอื ขนมาทําเปน เคร่ืองนุง หม เขา กระดกู ขน หนงั นํามาทาํ เคร่ืองประดับ เปนตน

3.สรา งความสมดุลใหก บั ระบบนเิ วศ สตั วป า จะชวยกําจดั ศัตรูพชื เชน หนอน แมลง หนู ท่ที าํ ลายพชื ปา ทั้งยงั กระจายพนั ธพุ ืชจากการกินเมล็ดพชื แลว ถายมูลไวท ่อี นื่ ก็จะกระจายพนั ธพุ ชื ตอไป และมูลของสตั วย งั ชวยให ดนิ อดุ มสมบรู ณดวย 4.สญั ญาเตือนภยั ธรรมชาติ สตั วปาจะมสี ญั ชาตญาณรับรภู ยั ธรรมชาติ ทเี่ กิดขน้ึ ลว งหนา เชนการสง เสยี งรอง การอพยพยา ยถนิ่ เม่ือจะเกดิ ภยั ธรรมชาติ ทาํ ใหม นษุ ยไ ดสังเกตและเรียนรจู ากการหนีภัยของสัตว นาํ มาใช ปองกันภยั ทีจ่ ะเกิดขึน้ กับตนเอง 3.3)สถานการณท รพั ยากรปา ไมและสตั วป า เนอ่ื งจากประเทศไทยอยใู นเขตอากาศรอ นช้ืน พืชและสัตวใน ประเทศจงึ มคี วามหลากหลาย สภาพแวดลอมมีระบบนเิ วศทสี่ ลบั ซับซอ น มคี วามเชือ่ มโยงสัมพนั ธก นั กบั ระบบนิเวศในภมู ภิ าคและในโลก ในสว นท่เี ก่ยี วของกบั ชีวติ มนษุ ยนนั้ คนไทยรจู กั การใชประโยชนจ ากสัตวป า มานาน แตเ นือ่ งจากสภาพแวดลอ มท่เี ปลย่ี นแปลงลวนจาํ นวนมากท่ยี ังพง่ึ พิงการใชป ระโยชนจากสัตวป า อยู 4) ทรัพยากรแรแ ละพลังงาน ประเทศไทยมกี ารนาํ แรม าใชเ ปนเวลานาน โดยเฉพาะแรด บี ุก ตะกั่ว เหลก็ ทองแดง และทองคาํ ซง่ึ พบวา มแี หลง แรและพลงั งานชนิดตางกระจายอยูในทกุ ภมู ภิ าคของประเทศ เชน ดีบกุ พบมากในภาคใต รตั น ชาตพิ บมากในภาคตะวนั ออก ลิกไนตพ บมากในภาคเหนือ เหลก็ พบมากในภาคกลาง ปโตรเลียมพบมากในอา ว ไทย เปนตน 4.1)การใชประโยชนจากทรพั ยากรแรแ ละพลงั งาน 1.ใชใ นอตุ สาหกรรมดา นตา งๆ 2.ใชใ นดา นการเกษตร 3.ใชในดานการกอสรางและทาํ เคร่อื งใชส อย 4.ใชทําเครือ่ งมือดา นการแพทยแ ละเครอื่ งประดับ 5.ใชเ ปน พลงั งานเชือ้ เพลิง 4.2)แหลงพลังงานทใ่ี ชใ นประเทศไทยแบงเปนประเภทตางๆ ไดแ ก 1.พลังงานหมนุ เวียน เชน พลังงานแสงอาทิตย พลังงานน้ํา พลงั งานลม เปนตน 2.พลงั งานทีใ่ ชแ ลว หมดไป เปน พลงั งานทีเ่ กิดจากการทับถมของพืชและสัตวท ่อี ยใู ตผ ิวโลกนับรอ ยลา นป ซ่ึง เปนพลังงานหลักท่ใี ชในปจจุบนั เชน ถานหนิ ปโ ตรเลียม เปน ตน 3.พลงั งานไฟฟา เกิดข้ึนจากการนําปโตรเลยี ม ถานหนิ แกสธรรมชาติ พลังงานนาํ้ พลังงานแสงอาทิตย และ พลังงานความรอนใตพภิ พ มาผลติ เปนกระแสไฟฟา วกิ ฤตการณดา นทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ มในประเทศไทย 1) วิกฤตการณเกี่ยวกับทีด่ นิ และทรพั ยากรดนิ 1.1) ความจํากดั ของจาํ นวนทดี่ ิน ประเทศไทยมพี ืน้ ที่อยปู ระมาณ 320 ลา นไร โดยเปน ทั้งพืน้ ทีท่ ใ่ี ชเ ปน ที่ อาศยั เปน พื้นท่ีทาํ การเกษตรและอตุ สาหกรรม เปนพนื้ ที่ปาและทด่ี นิ รางวางเปลา ในขณะทีจ่ าํ นวนประชากร ของประเทศเพิม่ ข้ึนจาก 18 ลา นคน ใน พ.ศ. 2490 เปน 64 ลา นคนใน พ.ศ. 2552 การพฒั นาประเทศทําให ชุมชนเมืองขยายตวั เขาไปในพนื้ ทเี่ กษตรกรรม เชน การขยายของกรงุ เทพ ทาํ ใหบริเวณพน้ื ท่ฝี งธนบุรที เ่ี คยเปน

สวนผลไมและนาขาวหมดไป เปน ตน และในสวนของการพัฒนาเศรษฐกิจทม่ี ีการเรงเพม่ิ ผลผลติ ทาง การเกษตรเชน ขา ว ยางพารา ออย มันสําปะหลัง เปน ตน ทาํ ใหมกี ารบุกรกุ พ้ืนทีป่ า โดยเฉพาะในพ้ืนทภี่ าค เหลือ ไดแก จงั หวัดเชยี งราย พะเยา แพร และนา น พ้ืนท่ีไมบ รเิ วณเหลานัน้ กลายพ้นื ที่เกษตรกรรม ความ ตอ งการทดี่ นิ ทั้งใช เปน ตน ท่ีอยอู าศยั ชมุ ชน และใชเ พอ่ื การเพาะปลูกจงึ สูงขึ้นอยางตอเนื่อง ในขณะทท่ี ี่ดนิ หรือพ้นื ท่ีของประเทศไมสามารถเพิ่มขน้ึ ได 1.2) การเปล่ียนสภาพการใชทดี่ นิ ปริมาณพ้นื ทที่ างการเกษตรของประเทศท่ีเพมิ่ มากขึน้ โดยการเปล่ยี น สภาพทีด่ นิ ท่เี ปนปา ไมโ ดยใน พ.ศ. 2523 มีพืน้ ที่ทําการเกษตรเพียง 147.1 ลานไร ครงั้ ตอ มาใน พ.ศ. 2551 พืน้ ท่ี ทําการเกษตรไดเ พิม่ ขึ้นเปน 170.2 ลา นไร จงึ เปนไปไดว าพ้นื ทีท่ าํ การเกษตรทีเ่ พิม่ ข้ึนประมาณ 23 ลาน ไรน ัน้ เปน บุกรกุ เขา ไปในพ้ืนท่ีปาไม ดงั จะเหน็ ไดจากพืน้ ทีป่ า ไมในภาคเหนอื เชน จังหวดั เชยี งราย ลาํ ปาง แพร นาน เปนตน ลวนนาํ มาเปนพ้นื ท่ที ําสวน ทําไร และทํานาเปน สว นมาก ในสว นของท่ดี ินทใ่ี ชเปน ชมุ ชน ก็ เชนเดยี วกนั พ.ศ. 2523 มพี ้ืนที่ชุมชนเพยี ง 1.4 ลานไร และตอมาใน พ.ศ. 2551 ไดเ พิม่ พ้ืนที่เปน 14.4 ลานไร การเปลี่ยนแปลงสภาพการใชทีด่ ินดังกลาวทาํ ใหพืน้ ที่ปาไมและพืน้ ท่ีวา งเปลา ลดลง ซึ่งจะมีผลกระทบตอ ระบบ นเิ วศและวิกฤตการณโ ลกรอ นที่อยใู นปจจบุ ัน 1.3) การพฒั นาอตุ สาหกรรมชมุ ชนและสาธารณูปโภค การพัฒนาอตุ สาหกรรมนบั ตง้ั แตก ารเปลีย่ นแปลงท่ตี ง้ั ของโรงงานจากในเมืองไปอยนู อกเมือง เชน จากในกรุงเพทมหานครไปอยูบริเวณรังสติ บรเิ วณจงั หวดั ปทุมธานี และอําเภอบางปะอนิ อําเภอวงั นอ ย จงั หวัดพระนครศรอี ยธุ ยารวมทงั้ การไปจัดต้งั นคิ มอตุ สาหกรรม ตา งๆ เชนบริเวณแหลงฉบัง จงั หวัดชลบรุ ี และบรเิ วณมาบตาพดุ จงั หวัดระยอง ลว นเปนการเขา ไปบุกรุกพื้นท่ี เกษตรกรรมที่มีอยกู อ น เม่ือมีการขยายตวั ของการใชพ้นื ทอี่ ุตสาหกรรมออกไป ชมุ ชนก็ขยายตามไปดว ย คือ เปน บานจดั สรร รานคา สถานบริการรวมทงั้ สาธารณปู โภค เชน ถนน นํา้ ประปา ไฟฟา การส่ือสารและสถานที่ ราชการตางก็ตอ งขยายตามไปดวย การพฒั นาดงั กลาวลวนทาํ ใหที่ดนิ ทมี่ อี ยอู ยางจาํ กดั ย่งิ ขาดแคลนย่งิ ข้ึน หรอื ไมกเ็ กิดการบุกรกุ ไปใชพ้ืนที่ปาไมแ ละพ้นื ทีว่ างเปลาตอ ไปอกี 1.4) การเกิดภยั ธรรมชาติ ภัยธรรมชาตทิ ม่ี กั เกดิ ขึน้ ในประเทศไทยและกอ ใหเ กดิ ความเสียหายตอ ชีวิตและ ทรพั ยส ินของประชาชน ทส่ี ําคญั ไดแ ก น้าํ ทว มรวมท้ังการพัดเอาดินโคลนไหลไปทาํ ความเสียหายแกช ีวติ บานเรอื น สาธารณูปโภค และผลผลิตทางการเกษตร เชน ใน พ.ศ. 2548 ทอ่ี าํ เภอลบั แล อําเภอน้าํ ปาด และ อาํ เภอเมือง จงั หวดั อุตรดติ ถ ทาํ ใหเ กิดความเสยี หายนบั พันลา นบาท สว นในพืน้ ที่อื่นๆ เชน จังหวดั เพชรบูรณ นา น แพร สโุ ขทยั พิจติ ร เปนตน ก็เกิดนํา้ ทว มสรางความเสยี หายทกุ ป นอกจากน้ีพายฤุ ดูรอ นก็มักจะเกิด ในชว งเดอื นเมษายน ท่ีอากาศรอนจัด จนเปน ภยั ตอ บา นเรือนและทรพั ยส นิ เปน จาํ นวนมาก 1.5) .แผน ดนิ ทรดุ ตวั บริเวณพน้ื ทท่ี ี่มกี ารใชน ้ําบาดาลมากจะทาํ ใหแ ผนดินทรุดตัวลงตอเนอ่ื ง จนทาํ ใหภาครัฐ ตองกําหนดมาตรการหามขุดเจาะนํา้ บาดาลข้ึนมาใช และใหใ ชน ํ้าผวิ ดนิ (นา้ํ ในแมน ํ้า) มาทาํ ประปาใหบรกิ าร เพ่ิมมากขนึ้ พ้ืนที่ทเี่ สี่ยงตอการเกดิ การทรดุ ตัวหรือดินถลม ระดบั สูงเชน จงั หวดั กาญจนบรุ ี อําเภอทองผาภูมิ จงั หวดั อดุ รธานี ท่ีอําเภอนายงู และอําเภอนา้ํ โสม และอาํ เภออ่นื ๆ เปนตน 1.6) ดินขาดความอดุ มสมบูรณ คอื ดนิ ทมี่ ีธาตุอาหารสาํ หรบั พืชตํ่า หรือมธี าตอุ าหารแตพ ชื ไมสามารถนํา สารอาหารไปใชไดท ้งั นีอ้ าจจะเกิดการยึดตวั แนน การเกดิ สภาวะกรดจดั เคม็ จดั เปร้ียวจัด การถกู ชะลา งการ

ใชท่ดี นิ โดยขาดการบาํ รงุ รกั ษา และการปลูกพืชผักซํ้าซาก ทาํ ใหธ าตุอาหารพชื ไมส ามารถละลายออกมาใช ประโยชนได ดนิ เค็มเปน ดนิ ทมี่ ปี รมิ าณเกลอื ที่ละลายน้ําไดมากเกนิ ไป บริเวณพน้ื ทดี่ นิ เค็มสว นใหญอ ยูใ นภาค ตะวันออกเฉียงเหนอื และดินเสื่อมโทรม เปน ดนิ ทต่ี อ งมกี ารจดั การปรบั ปรุงเปน พเิ ศษจงึ จะใชเพาะปลกู ได 1.7) ปญ หาการถอื ครองทีด่ นิ การบุกรุกท่ีดินของรฐั ท้ังท่เี ปน พื้นท่ีปาไมแ ละทส่ี าธารณะประโยชน ประชาชน เขา ไปอยูอาศยั และประกอบอาชีพโดยขาดสทิ ธิในการครอบครองท่ดี ินตามกฎหมาย หรอื การทป่ี ระชาชนเขา ไปครอบครองอยา งถกู ตองแตรฐั ประกาศใหเปน ทด่ี นิ ของรัฐในภายหลัง ทาํ ใหเ จาหนา ทข่ี องรฐั ในภายหลัง ทาํ ใหเจาหนา ทข่ี องรฐั และประชาชนเกิดความขดั แยง กัน และนอกจากนท้ี ดี่ นิ ทเ่ี ปนท่อี ยูอาศัยมนั ไมม ีการโอน กรรมสิทธอิ์ ยางถูกตอง เมอื่ ระยะเวลาผานมานาน ทําใหไ มส ามารถระบุสิทธข์ิ องผูถ ือครองไดอยางถูกตอ ง กอใหเ กดิ ความขดั แยงระหวางประชาชนกับประชาชนดวยกันเอง 2) วิกฤตการณเกยี่ วกับทรัพยากรนํ้า 2.1 การขาดแคลนนาํ้ การเพิ่มจํานวนประชากร การเพม่ิ ผลผลิตทางการเกษตรและอุตสาหกรรม รวมถงึ การเพิม่ ปริมาณการใชนํ้าของครอบครัวและชุมชน ทาํ ใหเ กดิ การขาดแคลนนาํ้ โดยเฉพาะในฤดแู ลงพบวา เกดิ การขาดแคลนนาํ้ ท่จี ะใชทําน้าํ ประปาในหลายพืน้ ที่ รวมทั้งขาดแคลนนาํ้ ในการใชเพาะปลกู และอตุ สาหกรรม ดวย เชน ในจังหวดั ชลบรุ ี จันทบุรี ตราด ระยอง ปราจีนบรุ ี เปนตน 2.2 น้ําเสียและสารพษิ ในนาํ้ การทง้ิ นํ้าเสยี จากบานเรือนและโรงงานอตุ สาหกรรมลงสูแ หลงนํ้า ทาํ ใหน า้ํ เนา เสีย สตั วนา้ํ ไมสามารถดํารงชีวติ อยไู ด รวมถึงไมส ามารถนํามาใชอปุ โภคบริโภคหรอื ใชใ นการเกษตรได เชน นา้ํ ในแมน ้ําเจาพระยา แมน ้ําทาจนี และลําคลองตางๆ ในกรงุ เทพมหานคร เปน ตน 2.3 นํา้ ทวม เปนปญหาทเ่ี กดิ ขึ้นกับพ้ืนท่ีตางๆ ของประเทศไทยเปนประจําทกุ ป โดนเฉพาะ.ในชวงฤดูฝนท่ี ไดร ับอิทธิพลจากพายุตางๆ ในทะเลจีนใต ทําใหพ ื้นทท่ี างการเกษตร บานเรอื นและทรัพยสนิ เสยี หาย ใน บรเิ วณและพื้นทที่ ีเ่ กิดนํา้ ทว มเปน ประจาํ ไดแ ก จังหวดั นาน แพร สโุ ขทัย และพิจิตร นอกจากนย้ี งั เปนพนื้ ที่ ราบลุมแมนาํ้ เจา พระยา คอื จังหวัดสงิ หบรุ ี อา งทอง พระนครศรีอยธุ ยา ปทมุ ธานี นนทบรุ ี และกรุงเทพฯ ท่ี เกิดปญหาน้ําทวมเปนประจํา 2.4 นํ้าทะเลหนนุ ในชว งฤดรู อ นของทกุ ปเ ปนเวลาทปี่ ริมาณนา้ํ จากแมน้าํ ไหลลงสอู า วไทยนอ ยลง ทาํ ให ทะเลหนนุ เขา มาในลาํ นํา้ สายหลัก เชน แมน้ําเจาพระยา แมน าํ้ ทาจนี เปนตน การทน่ี ้าํ ทะเลหนุนมาสูง หมายถึง นํา้ เคม็ จะเขา มาปะปนกับนา้ํ จดื ทําใหสตั วน้าํ จืดตาย สวนผลไมและบา นเรือนเสยี หาย รวมถึง ประชาชนไมส ามารถใชนา้ํ ไดโดยเกดิ ขึ้นริมแมนํ้าเจาพระยา ในจังหวดั สมุทรปาการ และกรุงเทพฯ อยทู กุ ป 2.5 นํา้ บาดาลลงระดับ นํา้ บาดาลหรือนาํ้ ใตดนิ ไดลดระดบั ตางลงในทุกปข องพนื้ ท่ี จนกลายเปน ทีว่ ติ กกวา น้าํ เคม็ จากทะเลไหลเขา มาแทนทท่ี ําไมส ามารถนาํ น้าํ บาดาลขึน้ มาใชได เชน ในจงั หวดั สมทุ รปราการ นนทบุรี กรุงเทพมหานคร มกี ารขดุ เจาะนา้ํ บาดาลขึน้ มาใชท ําใหเกิดปญ หาแผนดนิ ทรุดตามมาอีกดว ย 2.6 ความตื้นเขินของแหลงน้าํ เกดิ จากตะกอน ดินทราย ท่ถี ูกพัดมากับกระแสน้ํา เปนสาเหตทุ าํ ใหแ หลง น้ําตน้ื เขนิ นา้ํ ไหลผานไปไดช า ทําใหในชวงฤดฝู นจะมีปรมิ าณน้ํามากจะทําใหเกิดน้าํ ทว ม เชน ลําน้ํามูล ใน จังหวดั บรุ รี ัมย ลําน้าํ องิ จังหวดั เชียงราย เปน ตน

นอกจากน้วี ัชพืชที่อยใู นแหลง น้ํา เชน ผกั ตบชวาจะเปนอปุ สรรคตอ การไหลของน้ํา และทําใหแหลง นํา้ ต้ืนเขิน บริเวณทม่ี ีผักตบชวาจํานวนมากจนกอ ใหเกิดปญหา เชน แมน ํา้ ทา จีน 3. วกิ ฤตการณเ กี่ยวกบั ทรัพยากรปา ไมและสตั วป า 1.การเกิดภัยพบิ ตั ิ 2.การต้ังชุมชน ที่อยูอาศยั และพืน้ ทเี่ พาะปลกู 3.การทําไม ความตองการไมเ พอ่ื กิจการตางๆ เชน เพือ่ ทาํ อตุ สาหกรรมโรงเลอื่ ย โรงงานกระดาษสรา งทีอ่ ยู อาศยั หรือการคา 4.การจดั สรา งสาธารณูปโภคของรฐั อาทิ เขือ่ น อางเกบ็ น้ํา เสน ทางคมนาคม 5.ไฟไหมป า ประเทศไทยมักเกดิ ไฟไหมปาในฤดรู อ นเปน ประจําทุกป เพราะในฤดูรอ นพวกวชั พืชในปาหรือจาก การผลัดใบของตน ไม ใบไมจ ะแหงแลงและติดไฟงาย การสญู เสียปา ไมเ กิดขน้ึ ทกุ ๆ ป 6.การทําเหมืองแร แหลง แรท ี่พบในบริเวณทีม่ ปี า ไมปกคลุมอยู มีความจาํ เปน ทจ่ี ะตองเปด หนาดนิ กอน จึงทาํ ใหป า ไมท่ีขึ้นปกคลุมถกู ทําลายลง เสน ทางขนยา ยแรใ นบางครง้ั ตองทําลายปา ไมล งเปน จํานวนมาก เพ่อื สรา ง ถนนหนทาง การระเบิดหนาดนิ เพื่อใหไ ดมาซง่ึ แรธาตเุ กิดผลทาํ ลายปา ไมบ ริเวณใกลเ คยี งโดยไมร ตู ัว 4. วกิ ฤตการณเ ก่ียวกับแรแ ละพลงั งาน 4.1 การขาดแคลนพลังงาน แรแ ละพลงั งานเปนทรัพยากรทใี่ ชแ ลว หมดไป คือ ไมสามารถเกดิ ข้ึนมาใหมไ ด ใหมกวา จะเกดิ ขึ้นใหมตอ งใชเ วลานานมาก ทําใหแ รแ ละพลังงานท่ีใชแลว หมดไปในอนาคตอันใกล เชน ถา น หนิ ถามีอัตราการใชเชน ปจ จบุ นั ถานหนิ กจ็ ะหมดไปภายในระยะเวลาไมนานเมอ่ื เกดิ การขาดแคลนพลงั งาน ทําใหต องนาํ เขา พลังงานจากตา งประเทศ เชน นาํ้ มัน แกสธรรมชาติ ซ่งึ สงผลกระทบตอการเงินของประเทศ ทําใหไ ทยตอ งเสยี ดุลการคากับตา งประเทศ และนอกจากนีร้ าคาของแรแ ละพลังงานจะมีความผนั ผวนไปตาม กระแสเศรษฐกิจและการเมือง ในสวนของประชาชนกจ็ ะไดรบั ผลกระทบจากราคาสนิ คาทแี่ พงขึ้นตามวตั ถุดิบ และตนทุนการผลติ 4.2 สง ผลกระทบตอ ส่ิงแวดลอ ม การนาํ แรแ ละพลงั งานมาใชจ ะมีผลกระทบตอ สง่ิ แวดลอ มหากไมม ีระบบ ปอ งกันที่ดี เชน การทําเหมืองแรถ า นหิน ทาํ ใหเ กดิ ฝุนละอองในอากาศหรือปนเปอ นในนํ้าใตดิน หรือการทํา เหมอื งตะกว่ั ทาํ ใหแ หลงน้ําใกลเ คยี งมปี ริมาณตะกว่ั สูงกวา ปกติ สงผลกระทบตอสขุ ภาพอนามยั ของประชาชนที่ อยูบ ริเวณใกลเ คยี ง เชน สารกาํ มะถันจากการผลติ ไฟฟาดว ยถา นหนิ ทําใหเกิดโรคทางเดินหายใจ ระคายเคือง ตา เปน ตน นอกจากนวี้ กิ ฤตพลังงานยังสงผลกระทบตอสังคม เชน การกอ สรางโรงไฟฟาท่จี ังหวัดประจวบครี ขี นั ธ ทําให เกดิ ปญหาความขัดแยงระหวางประชาชนกบั ประชาชน กบั ผสู นบั สนุนผคู ดั คานการกอสรา ง โดยฝา ยหน่ึง ตอ งการใหทองถิ่นไดร บั การพัฒนา สว นฝา ยหน่งึ ก็เกรงวา จะเกิดปญ หาดา นสง่ิ แวดลอ มตามมา นอกจากน้มี ี การเกิดความขดั แยง ระหวางประชาชนกบั หนอยงานของรัฐ จนในที่สดุ รฐั บาลตอ งระงับโครงการกอสรา ง เปน ตน

สถานการณดานทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอมในภูมิภาคตา งๆ ของโลก สถานการณด านทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ มในภูมิภาคตา งๆ ของโลก ไดท ําใหป ระชากรกวา 10 ลา นคนทัว่ โลกตองอพยพหนภี ัยธรรมชาติ ความแหงแลง และความอดอยาก โดนเฉพาะประชากรทีอ่ ยใู น ประเทศเคนยาและเอธิโอเปย ในทวีปแอฟริกา ตอ งอพยพเดนิ ทางออกจากบา นเกดิ ประชากรประมาณ 1 ใน 4 ของประชากรหรือประชากรประมาณ 1,200 ลานคน 1) สถานการณข องทรพั ยากรดนิ ปจจบุ นั ความตอ งการทจี่ ะใชดนิ ภูมภิ าคตา งๆ ของโลก เพือ่ เปนท่ีอยอู าศัย ที่สาํ หรับเพาะปลูกและการประกอบอาชีพอน่ื ๆ เพ่มิ มากข้ึนนอกจากจะมกี ารบกุ รกุ ทาํ ลายพนื้ ทที่ เี่ ปน ปา ไมเพื่อ เปน ท่ีอยูอาศัยและเพ่อื การเพาะปลูกแลว ที่ดินทเี่ คยใชเ ปนทีเ่ พาะปลกู อยูแลวก็ถูกใชใ นการพะปลูกบอ ยครัง้ ย่งิ ขนึ้ รวมทัง้ มกี ารใชป ยุ เคมี และยาฆาแมลง ฆาวชั พืช จงึ สงผลใหดินเสอ่ื มคณุ ภาพไดเ รว็ ย่ิงข้ึน และใน ปจจบุ ันยังมกี ารใชทดี่ นิ ไมเ หมาะสมกับคุณภาพของดนิ เชน พ้ืนท่อี ดุ มสมบูรณท่เี หมาะสมกบั การทําการเกษตร กลับนํามาสรา งทีอ่ ยูอ าศยั สวนพ้ืนทแี่ หง แลงกลบั ใชท ําการเกษตร เปนตน โครงการส่ิงแวดลอมของ สหประชาชาติระบุวา ท่วั โลกมีระดบั ปญหาความเสอื่ มโทรมของดนิ ประมาณ 12 ลา นตารางกโิ ลเมตร คดิ เปน รอยละ 11 ของพืน้ ทเี่ กษตรกรรมทั่วโลก พื้นท่ดี นิ ทีเ่ คยมคี วามอุดมสมบูรณป ระมาณ 8.1 ลานกโิ ลเมตร ได กลายเปนทะเลทราย การเกิดดนิ เคม็ ทาํ ใหผ ลผลิตในเขตประทานลดลง 1 ใน 3 และปญหานา้ํ ทว มขงั ผิวดนิ ทาํ ใหผลผลติ ลดลง 1 ใน 10 ของผลผลิตท่วั โลก ประเทศเอธโิ อเปย มีปญ หาการกรอนของดนิ ทําใหมกี ่ีสูญเสยี หนาดนิ ประมาณปละ 2,000 ลานตัน สวนในประเทศไทยมตี ะกอนดนิ ถกู ชะลา ง ลงสแู หลงน้าํ ปล ะประมาณ 27 ลานตนั 2) สถานการณท รพั ยากรน้าํ ปจจบุ ันขาดแคลนนา้ํ ดมื่ นํ้าใชในครัวเรือนและเพ่อื การเพาะปลกู เปน ปญหา สาํ คญั ของโลกเนอ่ื งจากไดเ กิดปญหาความแหงแลง อยูท ว่ั ไปในหลายประเทศ โดนเฉพาะประเทศในทวปี แอฟริกาและเอเชยี ในหลายประเทศไดสรา งเขอ่ื นชวยในการควบคุมปรมิ าณนาํ้ ใหม กี ารกระจายในชว งขาด แคลนนาํ้ ได จํา้ จึงมไี หลสม่ําเสมอทกุ เสมอภาคทุกฤดู แตขณะเดยี วกนั ก็สง ผลตอระบบนเิ วศแหลงน้าํ นอกจาก ปญหาขาดแคลนนํา้ แลว เมอื งใหญในหลายประเทศตองประสบปญหานาํ้ เสียทงั้ จากบา นเรือน ชุมชน และ โรงงานอตุ สาหกรรมไหลไปรวมอยูในแหลงนาํ้ สง ผลตอ การดาํ รงชวี ิตของประชาชนโดยทั่วไปสารพิษที่ปลอยสู บรรยากาศและการใชสารพิษในการเกษตร ในทส่ี ดุ แลวจะไปรวมกนั ในทะเลและมหาสมุทรซึง่ จะเปนทีส่ ะสม ของสารพษิ และสง่ิ ปฏกิ ูลที่ใหญท ส่ี ดุ ในโลก เชน ทะเลสาบในอเมรกิ าเหนือและสแกนดเิ นเวยี มคี วามเปนกรดสงู จนทาํ ใหปลาตาย รวมท้ังบรเิ วณฝง ทะเลของประเทศแถบมหาสมทุ รแปซฟิ ก มีการพบปลาขนาดใหญว ายเขา มาตายตามชายฝง อยเู สมอ ซึ่งสันนษิ ฐานวา หนีสภาพนํา้ ทีเ่ ปนพษิ ขน้ึ มา หรือแมแ ตน า้ํ บาดาลใน 38 รฐั ของ สหรฐั อเมรกิ า พบวา มกี ารปนเปอ นของสารเคมี สวนในประเทศทก่ี าํ ลงั พฒั นาประชากรในชนบทรอยละ 61 และประชากรในเมอื งรอยละ 26 ขาดแคลนน้าํ ดมื่ ท่ีสะอาด 3) สถานการณปา ไมแ ละสัตวป า ในปจ จุบนั การทําลายปา เปน ไปอยางกวางขวางในทุกบรเิ วณของโลก และ รนุ แรงทส่ี ุดในบรเิ วณเขตรอน มกี ารคาดกนั วามกี ารทาํ ลายปาไมข องโลกปละ 2.5-3 ลานตารามกโิ ลเมตร ถา หากอัตราการทําลายปา ไมย งั เปนเชนน้ีในเวลาอกี ประมาณ 13-16 ปข างหนา ปาไมในปจจบุ ันจะหมดไปจาก โลกถึงแมจะมกี ารปลูกปา เพม่ิ ขึน้ ก็ไมส ามารถทําไดท นั กับปริมาณท่ีถกู ทาํ ลายไป การลดลงของพนื้ ที่ปา ไม

กอใหเกดิ ผลกระทบทั้งทางตรงและทางออม คอื สัตวปาไมม ีทีอ่ ยูอาศยั และขานแคลนแหลงอาหาร จึงมี โอกาสสูญพันธไุ ดม าก นอกจากนีย้ งั สง ผลกระทบตออุณหภมู ิของโลกเพิม่ สูงขนึ้ อนั เปนสาเหตุของความแหง แลงและยงั ทาํ ใหม นุษยขาดแคลนปจ จยั ในการดํารงชีวติ อกี ดวย จากการสํารวจพนื้ ท่ีปา ไมข องโลกไดมีการ คาดการณข องโลกวา ในอกี 30-50 ปข า งหนาปา ไมใ นเขตรอนจะหมดไป ประชากรของโลก 1 ใน 3 จะขาดไม ทําฟน สว นปาไมในประเทศที่พัฒนาแลวจะสูญไปดวย มลพิษทางอากาศจะมีมากขนึ้ พืน้ ท่กี ารทาํ ปศสุ ัตวใ น ทวปี แอฟรกิ าและตะวนั ออกกลางก็กลายเปน ทะเลทราย ในปจจุบันพืชและสัตวจ ะสญู พันธปุ ละประมาณ 36,500 ชนดิ และหากสภาพความแหงแลง การทําลายพื้นท่ลี มุ นา้ํ และแนวปะการงั ยังมมี ากขึ้น กจ็ ะทําให สิ่งมชี ีวติ อยา งนอ ย 500,000-1,000,000 ชนิดสญู พนั ธุภ ายใน 20 ป 4) สถานการณท เี่ ก่ยี วกับพลังงาน ในปจจบุ ันโลกใชพลงั งานจากนํา้ มนั เปน หลัก แตการใชป โ ตรเลียมและ พลงั งานจากซากพชื ซากสัตว หรอื ถา นหนิ ไดส รางมลพิษแกส งิ่ แวดลอ มจึงมีการหันไปพัฒนาพลงั งานสะอาด ไดแก พลงั งานแสงอาทิตย พลังงานลม พลังงานความรอ นใตพภิ พ และพลงั งานชวี ภาพเพอื่ นาํ มาใชก ันมากขึน้ 4.1) นาํ้ มนั น้ํามันเกดิ จากการทับถมของสิง่ มชี วี ิตใตดินใตท ะเลสาบเปน เวลาหลายรอยลานป ปริมาณนํา้ มัน ในโลกยังไมสามารถบอกไดชัดเจนเนอ่ื งจากบางแหลง ยังไมถ ูกสาํ รวจพบ แตมีการประมาณวาน้าํ มนั มอี ยูในโลก ประมาณ 600 พันลา นเมตรกิ ตนั แหลง น้ํามนั สว นใหญอ ยูในทวปี เอเชียในแถบภมู ภิ าคตะวันออกกลาง ทวปี อเมริกาเหนือ ทวปี แอฟรกิ า สหพันธรฐั รัสเซีย และประเทศจนี และบางประเทศในทวปี เอเชยี ประเทศ ออสเตรเลีย และทวปี ยุโรปตามลําดบั ปรมิ าณนา้ํ มนั สํารองกวา ครึง่ หน่งึ ของโลก อยใู นประเทศแถบตะวนั ออก กลาง โดยประเทศสมาชิกกลุม โอเปก มีปรมิ าณสาํ รองรวมกันคดิ เปนรอ ยละ 65 ของทง้ั โลก ประเทศท่ีมี ปรมิ าณสํารองนาํ้ มันมากทสี่ ุดในโลก คอื ประเทศซาอุดีอาระเบยี รองลงไป ไดแก อหิ ราน อิรกั คเู วต และ สหรฐั อาหรับเอมิเรตส เมอ่ื ตน ป ค.ศ. 2007 ปริมาณนํา้ มันสํารองท่พี ิสจู นแ ลว ของนํ้ามนั โลกมีทง้ั หมด 1,208 พนั ลานบารเรล คาดวาจะมเี หลอื ใหใ ชอ ตั ราผลิตปจ จบุ นั ไดอ ีกประมาณ 40 ป มีการคาดการณกนั วา ในชวง 20 ปขา งหนา การผลติ และการใชน้าํ มนั ของโลกจะยงั คงเพิ่มมากข้ึนในอัตราสว นรอยละ 1.4 ตอ ป โดยการผลิต น้ํามันของประเทศในกลุม โอเปกจะเพ่มิ ความสาํ คญั มากขนึ้ คือ จะมีสัดสว นมากขน้ึ เปน ประมาณครง่ึ ครึง่ ของ การผลิตท้งั หมด 4.2) แกส ธรรมชาติ มแี หลงกาํ เนิดเชน เดียวกบั น้ํามนั แตอ ยูในรูปของแกส การนาํ ไปใชจงึ สง ไปตามทอ ทําให ตองมีการลงทุนสงู ในปจจบุ นั มกี ารใชแ กสธรรมชาติเปน พลงั งานประมาณรอยละ 36.5 ของพลงั งานท่ีใชก ันอยู มนโลก โดยมปี รมิ าณสํารองในโลกประมาณ 73,000 ลานเมตริกตัน โดนกระจายอยูในท่ัวภูมภี าคตา งๆ สถานการณแ กสธรรมชาติ เมอื่ ค.ศ. 2007 ปริมาณสํารองท่พี ิสูจนแ ลงของแกสธรรมชาติโลกมที ัง้ หมด 181 ลานลกู บาศกเ มตร คาดวามเี หลอื ใหใชในอัตราการผลติ ปจ จบุ ันไดอีกประมาณ 63 ป การประเมนิ ใน ค.ศ. 2000 ช้ใี หเ ห็นวา ยงั มปี รมิ าณสาํ รองของแกส ธรรมชาตทิ ม่ี ีโอกาสคน พบเพ่มิ เตมิ อีก 117 ลา นลูกบาศกเ มตร หรืออีกประมาณรอ ยละ 65 ของปรมิ าณสาํ รองทพี่ สิ จู นแลว ในปจจุบนั หากสามารถคนพบแกสธรรมชาติ จาํ นวนน้ีไดจ รงิ และมคี วามคมุ คาในการพฒั นาก็ทําใหโ ลกเหลือแกส ธรรมชาติ ไวใชไดเ พิ่มเติมข้ึนอีกประมาณ 40 ปเ ปนกวา 100 ป

4.3) พลงั งานปรมาณู หรือ พลังงานนิวเคลยี ร (Nuclear Energy) เปน พลงั งานความรอ นทีถ่ กู ปลอยมาจาก การรวมตัวหรือการแตกตวั ของอะตอมของธาตยุ ูเรเนยี ม 285 เปน พลังงานทีม่ นุษยเ พ่ิงรจู กั นํามาใชในชว ง สงครามโลกครงั้ ที่ 2 ในหลายประเทศ เชน สหรฐั อเมรกิ า ฝรั่งเศส เยอรมนั ญ่ปี ุน เปน ตน ไดนาํ พลังงาน นิวเคลียรม าใชในการผลติ กระแสไฟฟา โดยมพี ลงั งานมากกวาเช้ือเพลงิ อ่นื และมีคาใชจา ยในระยะยาวถูกกวา ในปจจบุ นั มีการนําพลังงานปรมาณูมาใชในทางการแพทย การผลติ อาวุธสงคราม และการเกษตรแตพ ลังงาน ปรมาณูยังมีขอ จํากดั ในการใช เนือ่ งจากสารกัมมันตภาพรงั สจี ะเปนอันตรายตอ มนุษยแ ละสิ่งแวดลอม แมแ ต ในประเทศทพ่ี ัฒนาแลวเชน สหรฐั อเมริกา ญ่ีปุน รัสเซยี เปน ตน กย็ งั คงมปี ญหาการรัว่ ไหลของสาร กัมมนั ตภาพรงั สีอยบู อ ยครงั้ นอกจากน้นั การใชพ ลงั งานปรมาณูตองใชเ ทคโนโลยีขน้ั สงู และใชทุนมาก จงึ ยงั เปนขอจาํ กดั ของหลายประเทศแตใ นอนาคตเม่อื พลงั งานฟอสซลิ หมดลงกจ็ ะมกี ารใชพ ลงั งานปรมาณกู ันมาก ขนึ้ 4.4) ถานหนิ เปนเชื้อเพลงิ ท่ีเกดิ จากการทบั ถมของซากพชื ซากสตั วใตพืน้ ดินโดยถูกกดทบั อดั เปนถาย ซงึ่ ปจจบุ นั ใชถ า นหนิ เปน พลังงานประมาณรอยละ 27 ของพลงั งานท่ใี ชกันอยใู นโลก ถานหินสว นมากที่ใชก ันเปน ถานหินบทิ มู นิ ัส ถา นหนิ สาํ รองทีม่ ีอยูใ นโลกประมาณ 20,000 ลา นเมตรกิ ตนั โดยกระจายอยใู นภมู ภิ าคตา งๆ 4.5) พลงั งานน้าํ ใชใ นการผลติ กระแสไฟฟา แตเม่ือมีการใชน าํ มนั แกส ธรรมชาตแิ ละถา นหนิ มากขน้ึ จงึ ทํา ใหม ีการใชพ ลงั งานน้าํ ในการผลิตกระแสไฟฟานอ ยลง เขอ่ื นทใ่ี ชผลติ กระแสไฟฟาทีส่ ําคัญของโลก เชน เข่อื นอิ ไทพุ กนั้ แมนาํ้ ปารานาท่อี ยบู ริเวณพรมแดนระหวา งประเทศบราซลิ และปารากวยั เปนตน 4.6) พลังงานความรอ นใตพภิ พ ความรอนใตพ ้ืนโลกมอี ณุ หภูมสิ งู ถงึ 4,400 องศาเซลเซยี ส โดยในบางแหง ความรอนเหลา น้จี ะกอใหเ กดิ ปรากฏการแผนดนิ ไหวและนํา้ พุรอ นในบางแหงอาจเกิดไอความรอ นทถ่ี ูกกกั เกบ็ ไวใ ตพ นื้ โลกที่เรียกวา พลงั งานความรอนใตพ ิภพ ซงึ่ สามารถนาํ มาผลติ กระแสไฟฟาได ในประเทศ สหรฐั อเมริกาผลิตกระแสไฟฟา จากพลงั งานความรอ นใตพ ภิ พประมาณรอ ยละ 50 ของพลังงานความรอนใต พภิ พท่ีใชก ันอยูในโลก นอกจากนน้ั กม็ ี ประเทศฟลปิ ปนส นวิ ซแี ลนด อติ าลี เม็กซิโก ญี่ปุน และไอซแลนด ท่ี ใชพ ลังงานความรอ นใตพ ิภพ 4.7) พลงั งานลม พลังงานลมเกิดจากการท่ผี วิ ไดร ับพลงั งานความรอนจากดวงอาทติ ยท ี่ไมเ ทากัน ทาํ ให อณุ หภมู ิของอากาศแตกตา งกนั และเกิดการเคลื่อนทีข่ องอากาศซึ่งกอ ใหเกิดพลังงานลม โดยมนุษยร ูจักใช พลงั งานลมในการเดนิ เรือ การสูบน้าํ และกิจกรรมอืน่ ๆ มานานแลว ในรัฐแคลิฟอรเ นยี ของสหรฐั อเมริกาใช พลงั งานลมผลิตกระแสไฟฟา ไดป ระมาณ 300 เมกะวตั ต หรือประมาณรอ ยละ 40 ของพลงั งานลมทใี่ ชอยใู น โลก สวนประเทศอ่ืนๆ ทใ่ี ชพ ลังงานลม เชนประเทศเยอรมนี เดนมารก เนเธอรแ ลนด เปน ตน วิกฤตการณดานทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอมในภูมภิ าคตา งๆ ของโลก 1) การเกิดภาวะโลกรอน อุณหภูมขิ องโลกไดร อ นอยางตอเนอ่ื งในชว งเวลา 50 ปท่ผี า นมา การทอ่ี ณุ หภูมิ ของโลกรอ นขน้ึ น้ัน เน่ืองมาจากการเพิ่มขน้ึ ของแกส เรือนกระจกในชนั้ บรรยากาศ โดยเฉพาะการเพิม่ ขน้ึ ของ แกสคารบ อนไดออกไซด คลอไรฟลูออไรคารบ อน มีเทน และไนตรัสออกไซด โดยมนุษยเ ปน ตวั การสําคญั ใน การปลอยแกสเรอื นกระจกออกสูบ รรยากาศ เชน การทาํ อุตสาหกรรม การคมนาคม ขนสงการเผาขยะ รวมถึง การตดั ไมทําลายปา เปนตน บริเวณทม่ี ีการปลอยแกส เรือนกระจกในปริมาณมาก คอื ประเทศทีม่ ีโรงงาน

อตุ สาหกรรมจาํ นวนมาก เชน สหรัฐอเมริกา จนี เยอรมนี เปนตน อุณหภูมิของโลกท่ีรอนขึน้ นอกจากจะทําให เกดิ ผลกระทบตอ มนษุ ยแ ลว ยงั เกิดความเสียหายตอ ระบบนเิ วศของโลกเชน ทาํ ใหปะการงั ตามแนวชายฝง มหาสมุทรอนิ เดีย เกดิ ไฟฟาทาํ ใหส ญู เสยี ปาไมและสัตวปา อีกท้ังทําใหร ะดับนา้ํ ทะเลสูงขึน้ อยางนอย 17 เซนติเมตร เปน ตนนอกจากน้ี อณุ หภูมทิ ส่ี งู ขึน้ ของโลกยงั กอใหเกดิ โรคระบาดที่เปนอนั ตรายตอมนุษยและสตั ว เลี้ยงซึง่ มีผลกระทบตอเศรษฐกจิ ของโลกอีกดว ย 2)น้ําเสียและการขาดแคลนนาํ้ จากภาวะโลกรอ นแมจ ะทําใหปริมาณนา้ํ ผวิ ดินเพ่ิมขน้ึ แตก ็ไมอ ยูในสภาพที่ สามารถนาํ มาใชอปุ โภคบรโิ ภค เนื่องจากอยใู นรูปของนํา้ เคม็ ในขณะเดยี วกนั นาํ้ ในแหลง ท่ีใชอปุ โภคบริโภค กลบั มีสารพษิ เพ่มิ ข้นึ ไมส ามารถนํามาใชไ ดอ ีก อีกทง้ั ยังมีความตองการใชนํ้ามนั ขึน้ เน่ืองจากการเพิม่ ข้นึ ของ ประชากรโลก การขยายตวั ของอุตสาหกรรม และใชส ําหรบั การเพาะปลกู แหลงท่มี าของนาํ้ มันเสีย นอกจาก จะเกิดขึ้นโดยการชะลา งสารพษิ ในอากาศของนํา้ ฝนหรือหมิ ะแลว ยงั เกดิ จากสารพษิ ในนา้ํ ทิง้ จากโรงงาน อตุ สาหกรรม โดยเฉพาะในประเทศกําลังพฒั นาทขี่ าดระบบบําบดั และควบคมุ การท้ิงของเสีย แมป จจุบันใน ประเทศที่พฒั นาแลว เชน ประเทศแคนนาดา สหรฐั อเมริกา และประเทศในทวีปยุโรป มีการปรบั ปรงุ คณุ ภาพ นํา้ ในแมน้ําใหดีขนึ้ แลว แตในหลายประเทศยังประสบปญหาน้าํ เสยี จนไมสามารถนํามาอุปโภคบรโิ ภคได เชน แมน า้ํ ยมุนาในประเทศอนิ เดยี แมนํา้ วสิ ตูลา ในประเทศโปแลนด แมน ้าํ ในประเทศจนี มาเลเซีย ฟลิปปนส ไทย เปนตน การขาดแคลนนา้ํ ใชรนุ แรงข้นึ ในฤดูรอ น โดยทวปี แอฟริกาขาดแคลนนา้ํ มากท่สี ดุ รองลงไปเปนภมู ภิ าค ตะวนั ออกกลาง ประเทศอินเดีย และบริเวณที่ราบตอนเหนอื ของประเทศจนี เนอื่ งจากน้ําในแหลงนา้ํ มีนอยทัง้ ประเภทน้าํ ผวิ ดนิ และนํ้าใตด นิ 3)อากาศเสีย อากาศเสียหรอื อากาศเปนพษิ นบั วันจะมีปญ หาเพม่ิ มากขึน้ และจะสง ผลกระทบตอ สขุ ภาพ อนามัยโดยตรงของมนษุ ยโ ดยตรง ในแตล ะปท ัว่ โลกจะมผี ูทเ่ี สียชวี ติ เพราะอากาศเปน พษิ นับแสนคนโดยเฉพาะ ประเทศสหรฐั อเมรกิ า สว นภูมิภาคตะวันออกและประเทศจนี อากาศเปน พิษเกดิ จากการทาํ เหมืองถา นหินและ การใชถ า นหินและการใชถ านหินในโรงงานอุตสาหกรรม เกดิ สารซลั เฟอรไดออกไซด เขมาควันเขาสูบรรยากาศ ทําใหเกดิ โรคหอบหืด หลอดลมอกั เสบ และถงุ ลมโปงพอง สารพิษที่เกดิ จากการใชน้ํามันในรถยนต ไดแก ไนโตรเจนไดออกไซด คารบ อนมอนอกไซด ตะกัว่ และไฮโดรคารบ อน มผี ลตอ สุขภาพอนามยั โดยเฉพาะโรค ระบบทางเดนิ หายใจ ระบบหมุนเวยี นโลหิต ระบบประสาทและอาจเปนสาเหตุของโรคมะเร็ง เมอื งสําคญั หลายแหง ทีม่ ีซลั เฟอรไดออกไซดและสารแขวนลอยในอากาศเกินมาตรฐาน ไดแ กนวิ เดลี ซอี าน เปย จ ิง (ปกกิง่ ) เตหะราน กรุงเทพฯ มาดริด กัวลาลมั เปอร ซาเกรบ็ เซาเปาลู ปารสี นิวยอรก มิลาน และโซล 4) การสญู เสยี ปา ไมและสตั วป า ในอดีตโลกมีพ้ืนทป่ี าไมอ ยูประมาณรอ ยละ 40 ของพ้ืนที่ทงั้ หมด หรือ ประมาณ 37,800 ลานไร แตใ นปจ จบุ นั ลดลงเหลอื เพยี งรอยละ 20 ของพ้ืนท่ีท้ังหมด หรือประมาณ 22,500 ลา นไรเทา น้ัน โดยการสญู เสียปา ไมน ัน้ มีสาเหตุมาจากการตดั ไมไ ปใชเ ปนสนิ คา สรางทอี่ ยูอาศยั ความตอ งการ พนื้ ทใี่ นการเพาะปลูก และการเกดิ ไฟปา ซ่ึงปจ จุบันเนือ่ งจากโลกมีอณุ หภมู สิ งู ขึ้นทาํ ใหเกดิ ไฟปา ขึ้นบอยคร้ัง ท้ังในประเทศสหรฐั อเมริกา แดนาดา ออสเตรเลีย ฝรั่งเศส และอนิ โดนเี ซีย นอกจากนี้ การสูญเสียปาไมเทา กบั เปนการทําลายแหลง ทีอ่ ยอู าศัยและอาหารของสัตวป าการลดลงของพืน้ ทปี่ าจึงทาํ ใหสัตวป า ลดลงหรอื สญู พันธุ ไป อีกท้ังการจับสัตวปาไปขายเปนสนิ คาหรืออาหารกท็ าํ ใหสตั วป า ลดลงเชน กัน ปาไมและสตั วปา เปน

องคป ระกอบท่สี าํ คัญของระบบนิเวศ และปาไมกม็ ีความสัมพันธกับทรัพยากรธรรมชาติ อน่ื ๆ เชน ความชุมชื่น ของดินฟา อากาศ ชว ยควบคุมปริมาณแกสคารบอนไดออกไซดในอากาศ ทาํ ใหฝนตกชวยลดการพงั ทลายของ ดนิ เปน ตน การสญู เสยี ปา ไมจงึ เปนจุดเร่มิ ตน ของปญ หาสิง่ แวดลอ มอน่ื ๆ ดว ย 5) การขาดแคลนพลังงาน พลงั งานเปน ปจจัยทส่ี าํ คัญตอ การดํารงชวี ิตในปจจบุ ัน โดยมีการใชพลงั งานกบั ยานพาหนะเคร่อื งจกั ร เครอ่ื งใชใ นบานเรือน เคร่ืองใชใ นครัวเรอื น ใชในภาคอุตสาหกรรม เกษตรกรรม ในขณะที่ความตอ งการพลังงานเพิม่ ข้นึ แตปรมิ าณพลังงานมีอยูอยางจาํ กดั จึงทําใหร าคาสงู ข้ึน มีผลกระทบตอ ฐานะทางเศรษฐกจิ ไปทัว่ โลก โดยเฉพาะประเทศผูบริโภคนา้ํ มนั ท่ตี อ งซอ้ื น้ํามนั ในราคาท่แี พง ทาํ ใหส นิ คา ใน ประเทศราคาแพงตามไปดว ย ปญ หาของการใชพ ลงั งานนอกจากเปน ทรพั ยากรที่มจี าํ กัดและราคาแพงแลว การใชพ ลงั งานยังกอใหเ กดิ สารพษิ ในสิง่ แวดลอ ม เกดิ การเปลย่ี นแปลงของดนิ ฟาอากาศ และความเสื่อมโทรม ของทรัพยากรธรรมชาตอิ นื่ ๆ ตามมา

ใบงานท1ี่ เรื่อง สถานการณด า นส่ิงแวดลอมและทรพั ยากรธรรมชาติในประเทศไทย คําช้แี จง ใหนกั เรยี นสรุปความรูเก่ยี วกับทรพั ยากรธรรมชาติ ตามหวั ขอทกี่ าํ หนด 1. ทดี่ ินและทรพั ยากรดิน การใชป ระโยชน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. สถานการณดา นทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ ม ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. ทรพั ยากรนํ้า การใชประโยชน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. สถานการณด านทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอม ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. ปาไมและสัตวป า การใชประโยชน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. สถานการณดานทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

เร่อื ง วกิ ฤตการณดา นส่งิ แวดลอ มและทรพั ยากรธรรมชาติในประเทศไทย คาํ ช้แี จง ใหนักเรียนสบื คน ขอ มลู ทีแ่ สดงวา เปนวกิ ฤตการณด า นสิ่งแวดลอ มและทรัพยากรธรรมชาติใน ประเทศไทย แลว นาํ มาวเิ คราะห จากนั้นตอบคาํ ถามตามท่กี าํ หนด 1. ปญ หาสําคญั ในเรอื่ งน้ี คอื อะไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2.นักเรียนคดิ วา เปน วกิ ฤตการณทส่ี ง ผลกระทบตอส่งิ แวดลอ มหรอื ทรัพยากรธรรมชาติในประเทศไทย อยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3. วิกฤตการณใ นขอ 2 สง ผลตอ เศรษฐกิจของประเทศไทยอยา งไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4. สาเหตสุ าํ คญั ของวกิ ฤตการณในขอ 2 คืออะไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5. นักเรยี นคดิ วา วกิ ฤตการณด งั กลา วมีแนวทางปอ งกันและแกไขอยางไรบา ง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………