สิ่งมีชีวิตกับสิ่งแวดล้อม

วทิ ยาศาสตร์ เล่ม 1 ชน้ั ประถมศึกษาปที ี่ 5 กลุ่มสาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 หนว่ ยการเรียนรูท้ ี่ 3 หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 4 Slide PowerPoint_สื่อประกอบการสอน บริษทั อักษรเจรญิ ทศั น์ อจท. จากัด : 142 ถนนตะนาว เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200 Aksorn CharoenTat ACT.Co.,Ltd : 142 Tanao Rd. Pranakorn Bangkok 10200 Thailand โทรศพั ท์ : 02 622 2999 โทรสาร : 02 622 1311-8 [email protected] / www.aksorn.com

2หนว่ ยการเรียนรู้ที่ สิ่งมีชีวิตกับสง่ิ แวดลอ้ ม ตัวช้ีวัด • บรรยายโครงสรา้ งและลักษณะของส่งิ มชี ีวิตทเ่ี หมาะสมกับการดารงชวี ติ ซ่ึงเป็นผลมาจากการปรับตัวของสิ่งมีชวี ติ ในแต่ละแหล่งท่อี ยู่ • อธบิ ายความสัมพันธ์ระหวา่ งสง่ิ มชี วี ติ กับสง่ิ มชี วี ติ และความสมั พนั ธ์ระหวา่ งสิง่ มชี วี ติ กับสิง่ ไม่มีชีวติ เพอื่ ประโยชนต์ อ่ การดารงชีวติ • เขยี นโซอ่ าหารและระบบุ ทบาทหน้าท่ขี องส่ิงมชี วี ิตท่ีเป็นผ้ผู ลิตและผู้บริโภคในโซ่อาหาร • ตระหนักในคุณคา่ ของส่ิงแวดล้อมทีม่ ตี ่อการดารงชวี ิตของสิง่ มชี วี ิต โดยมสี ่วนรว่ มในการดูแลรักษาสิง่ แวดล้อม • อธบิ ายลกั ษณะทางพนั ธุกรรมทม่ี กี ารถ่ายทอดจากพอ่ แม่สูล่ ูกของพชื สัตว์ และมนุษย์ • แสดงความอยากรอู้ ยากเหน็ โดยการถามคาถามเก่ยี วกับลกั ษณะทค่ี ลา้ ยคลึงกนั ของตนเองกบั พ่อแม่

ชีวติ สมั พนั ธ์ โครงสรา้ งและลกั ษณะของสง่ิ มีชวี ติ ในแหลง่ ทอ่ี ยู่ โครงสรา้ งของพืชท่ีเหมาะสมต่อการดารงชีวติ ในแหล่งที่อยู่ ผักตบชวา กระบองเพชร ขึน้ ในนา้ ข้ึนตามทะเลทราย มีโคนกา้ นพองออก ภายในมโี พรงอากาศมาก มีลาต้นหนาเพอ่ื กกั เก็บน้า ลาต้นมีน้าหนักเบา เปลย่ี นใบเป็นหนามเพอ่ื ลดการคายนา้ ลอยนา้ ไดด้ ี มรี ากแผก่ ระจายไปไกลเพื่อดดู ซึมน้าได้มาก โกงกาง บวั ข้ึนตามป่าชายเลน เปน็ พืชน้าทข่ี ้นึ ได้ดใี นดนิ เหนยี วและ มีรากคา้ จนุ ตน้ เพ่อื ป้องกนั ไมใ่ ห้ลาตน้ มนี ้าทว่ มขังตลอดเวลา โคน่ ลม้ ไดง้ า่ ย เม่อื มนี ้าทะเลซดั ชายฝงั มลี าต้นเป็นโพรงอากาศ เพื่อให้ลาต้นเบา หรือเมอื่ นา้ ทะเลขน้ึ -ลง และลอยนา้ ได้

ชวี ติ สมั พนั ธ์ โครงสรา้ งและลักษณะของสงิ่ มชี วี ติ ในแหล่งท่ีอยู่ โครงสร้างของสตั วท์ ่เี หมาะสมตอ่ การดารงชวี ติ ในแหลง่ ทอี่ ยู่ ตั๊กแตนใบไม้ หมขี ้ัวโลก เปน็ แมลงทอ่ี าศัยอยูบ่ นต้นไมแ้ ละใบไม้ เปน็ สตั วท์ ่อี าศัยอยบู่ ริเวณข้ัวโลกเหนอื ลาตัวมสี เี ขยี วหรือมรี ูปรา่ งเหมือนใบไม้ มีขนหนาฟู ทเ่ี กาะอยู่ มอี งุ้ เท้าหนา มีไขมันสะสมอยใู่ ต้ช้ันผวิ หนงั มาก อฐู ทาให้ทนทานตอ่ สภาพอากาศหนาวเยน็ เป็นสัตว์ทีอ่ าศัยในบริเวณทะเลทราย มขี นตายาวทาให้ทรายเขา้ ตาไดย้ าก ปลา มหี นอกสะสมไขมนั ไว้สาหรับดึงมาใช้ได้ เป็นสัตว์ที่อาศยั อยู่ในน้า มที ง้ั ปลานา้ จืด มขี ายาวสงู และกบี เทา้ แบนไวเ้ ดินบนทราย และปลาน้าเคม็ มีขนเกรยี นทาใหร้ ะบายความรอ้ นไดด้ ี มีรูปร่างเรียวยาว ลาตัวแบน เพอ่ื ให้เหมาะสม กบั การเคลอื่ นท่ีในน้า ใชค้ รีบและกลา้ มเนื้อลาตวั เพ่อื เคลอื่ นท่ีในนา้

ชวี ติ สัมพนั ธ์ ความสัมพันธใ์ นสง่ิ แวดล้อม ความสัมพันธร์ ะหว่างส่งิ มีชวี ติ กบั สิ่งมชี ีวิต ความสมั พันธ์ด้านแหลง่ ทอ่ี ยู่อาศัย เสอื อาศัยอยู่ในปา่ ชา้ งอาศยั อย่ใู นป่า นกอาศยั อยบู่ นต้นไม้ ผง้ึ ทารังอย่บู นต้นไม้

ชวี ติ สมั พนั ธ์ ความสมั พนั ธ์ในสิ่งแวดล้อม ความสมั พนั ธร์ ะหว่างสิ่งมชี วี ติ กบั ส่ิงมชี ีวติ ความสมั พนั ธ์ด้านแหลง่ อาหาร กบกนิ ตัก๊ แตนเปน็ อาหาร นกกินปลาเป็นอาหาร เสือกินกวางเปน็ อาหาร

ชวี ิตสมั พันธ์ ความสมั พนั ธใ์ นส่ิงแวดลอ้ ม ความสัมพนั ธ์ระหวา่ งสง่ิ มชี วี ิตกบั ส่งิ มีชวี ติ ความสมั พันธด์ า้ นแหลง่ สบื พนั ธุ์และเลย้ี งดูลูกอ่อน นกทารังบนตน้ ไมเ้ พ่อื เลย้ี งดลู ูกอ่อน

ชวี ติ สมั พันธ์ ความสมั พันธ์ในสง่ิ แวดลอ้ ม ความสัมพนั ธร์ ะหว่างสิ่งมีชวี ติ กบั สงิ่ มชี ีวติ ความสมั พันธด์ า้ นแหลง่ หลบภัย ปลาการ์ตูนซ่อนตัวในดอกไมท้ ะเล ปา่ รกทบึ เปน็ ทห่ี ลบภัยของสตั วป์ า่ ปะการงั เป็นท่ีหลบภยั ของสตั ว์นา้

ชวี ติ สมั พันธ์ ความสัมพันธใ์ นสิ่งแวดล้อม ความสัมพนั ธ์ระหวา่ งสง่ิ มชี ีวิตกับส่ิงไม่มชี ีวิต ในการดารงชวี ติ ของสิ่งมชี ีวติ จาเปน็ ต้องอาศัยสง่ิ แวดลอ้ มต่างๆ ท่เี ปน็ ส่ิงไมม่ ชี วี ิตเพื่อการดารงชวี ติ เชน่ 1. แสง เป็นปัจจยั สาคญั ในการสร้างอาหารของพชื 2. อากาศ เปน็ ปัจจัยสาคญั ทม่ี อี ิทธิพลตอ่ การดารงชีวติ ของสง่ิ มชี ีวติ เชน่ ส่งิ มชี ีวติ ใชแ้ ก๊สออกซิเจนในการหายใจ 3. อุณหภูมิ เป็นปจั จยั สาคญั ในการดารงชีวิตของสิ่งมชี ีวติ และมีผล ต่อโครงสรา้ งหรอื ลกั ษณะของสงิ่ มีชีวิต เชน่ หมีขว้ั โลก ปรบั ตวั ให้เหมาะสมกับแหลง่ ทีอ่ ยู่

ชวี ติ สัมพนั ธ์ ความสัมพันธใ์ นสง่ิ แวดลอ้ ม ความสมั พนั ธร์ ะหว่างสงิ่ มีชีวติ กบั ส่งิ ไม่มชี วี ิต 4. นา้ เปน็ ปัจจัยสาคญั ในการดารงชวี ติ ของสง่ิ มีชวี ติ เป็นแหลง่ ทอ่ี ยู่อาศยั เป็นแหล่งอาหารใหก้ ับสง่ิ มชี ีวติ ตา่ งๆ 5. ดินและแร่ธาตุ เปน็ ปจั จัยสาคัญทช่ี ่วยในการเจรญิ เติบโตของพืช เพราะเปน็ แหล่งแรธ่ าตทุ ส่ี าคัญของพืช เปน็ แหล่งทอ่ี ยอู่ าศยั และแหล่งอาหารของสตั ว์บางชนิด เชน่ มด

ชวี ติ สมั พนั ธ์ การถา่ ยทอดพลงั งานของสงิ่ มชี วี ติ โซอ่ าหาร โซ่อาหาร คอื ความสมั พนั ธข์ องกลุ่มสิ่งมีชีวิตท่มี ีการกนิ ต่อกันเป็นทอด ๆ จากผู้ผลติ สูผ่ บู้ ริโภคทาให้ มกี ารถ่ายทอดพลงั งานในอาหารต่อเนอ่ื งกันเป็นลาดับ จากการกนิ ตอ่ กัน ตวั อยา่ ง โซอ่ าหาร แคร์รอต กระตา่ ย สนุ ขั จ้ิงจอก สิงโต (ผู้ผลติ ) (ผบู้ ริโภคลาดับที่ 1) (ผู้บริโภคลาดับที่ 2) (ผู้บริโภคลาดับสุดท้าย) ผู้ผลิต คอื ส่งิ มชี ีวิตทสี่ รา้ งอาหารไดเ้ อง ผู้บริโภค คือ ส่งิ มชี วี ติ ทส่ี รา้ งอาหารเองไมไ่ ด้ จึงต้องกินสงิ่ มชี วี ติ อื่นเปน็ อาหาร

ชวี ติ สมั พันธ์ การถา่ ยทอดพลงั งานของสง่ิ มีชวี ิต โซ่อาหาร ตวั อย่าง โซอ่ าหาร ข้าวโพด ตัก๊ แตน กบ งู เหยยี่ ว (ผผู้ ลติ ) (ผู้บรโิ ภคลาดบั ท่ี 3) (ผบู้ ริโภคลาดบั สดุ ทา้ ย) (ผบู้ รโิ ภคลาดับท่ี 1) (ผู้บริโภคลาดบั ท่ี 2)



ชวี ิตสมั พนั ธ์ ความสาคัญของสง่ิ แวดล้อม มนุษยแ์ ละส่ิงมีชวี ติ ตา่ ง ๆ สามารถใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติต่าง ๆเพื่อการดารงชีวิต หากเราใช้ทรัพยากรธรรมชาติ โดยไม่ระวัง อาจเกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและการดารงชีวิตของส่ิงมีชีวิตต่าง ๆได้ เนื่องจากทรัพยากรธรรมชาติบางประเภท เช่น ปา่ ไม้ หมนุ เวียนกลับมาใชใ้ หม่ได้อกี แตต่ ้องใชร้ ะยะเวลานาน ดงั นั้น เราจึงต้องช่วยกันรกั ษาทรัพยากรและสงิ่ แวดลอ้ ม ตวั อยา่ ง การทาลายทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม ตวั อยา่ ง การรักษาทรพั ยากรและสงิ่ แวดล้อม โรงงานปลอ่ ยควันพษิ ปลกู ตน้ ไม้ ท้ิงขยะในแหล่งนา้ ช่วยกนั รณรงค์ ใหร้ ักษาสิ่งแวดล้อม

ลกั ษณะทางพันธกุ รรมของสงิ่ มชี วี ติ การถา่ ยทอดลกั ษณะทางพนั ธกุ รรมของส่ิงมชี ีวติ ลักษณะทางพันธุกรรม หมายถึง ลกั ษณะของสิ่งมชี วี ิตทถ่ี ่ายทอดจากพ่อแมไ่ ปสลู่ ูกได้ และถา่ ยทอดจากรนุ่ หนึ่งไปยังอีกร่นุ หนึง่ ตอ่ ไปเร่ือยๆ เชน่ ลักษณะสีผมของมนุษย์ ลกั ษณะสดี อกของพชื ลกั ษณะสขี นของสตั ว์

ลกั ษณะทางพันธกุ รรมของสง่ิ มีชีวิต การถา่ ยทอดลกั ษณะทางพนั ธกุ รรมของสิ่งมีชวี ิต การถ่ายทอดลักษณะทางพนั ธกุ รรมของมนุษย์ ตวั อย่าง × T แทน แอลลีลของมนุษย์ท่มี ผี มหยกั ศก t แทน แอลลลี ของมนษุ ย์ทีม่ ีผมตรง รุ่นพ่อแม่ Tt tt เซลลส์ บื พนั ธ์ุ TT T t รุ่นลูก Tt Tt Tt Tt

ลกั ษณะทางพันธุกรรมของสิง่ มีชวี ิต การถ่ายทอดลักษณะทางพนั ธกุ รรมของสง่ิ มชี ีวติ การถ่ายทอดลักษณะทางพนั ธกุ รรมของสตั ว์ สัตว์แต่ละชนิดย่อมเกดิ มาจากสัตว์ชนดิ เดียวกนั และลูกของสตั ว์เหล่านน้ั จะมี ลักษณะหลายๆอยา่ งที่คลา้ ยคลงึ กบั พอ่ และแมข่ องมนั เชน่ ลักษณะขน สีผวิ ตัวอยา่ ง รุ่นพ่อแม่ × A แทน แอลลลี ของปลาสดี า a แทน แอลลลี ของปลาสขี าว AA aa เซลลส์ ืบพนั ธ์ุ A Aa a รนุ่ ลกู Aa Aa Aa Aa เซลลส์ บื พันธ์ุ A a Aa รุ่นหลาน AA Aa Aa aa ปลารุ่นหลานจะปรากฏเปน็ สัดส่วนของลักษณะเดน่ ต่อลกั ษณะด้อย = 3 : 1

ลกั ษณะทางพันธุกรรมของสง่ิ มีชีวิต การถา่ ยทอดลกั ษณะทางพันธกุ รรมของสิ่งมีชวี ติ การถา่ ยทอดลักษณะทางพนั ธกุ รรมของพืช ลักษณะทางพนั ธุกรรมของพืชแต่ละชนิดที่ไดร้ ับถา่ ยทอด มาจากรุน่ บรรพบรุ ุษ เชน่ สีของดอก ความสงู ของตน้ ตวั อย่าง รุ่นพอ่ แม่ × A แทน แอลลลี ความสงู ของพชื aa a แทน แอลลีลความเต้ยี ของพชื AA เซลล์สบื พนั ธ์ุ A Aa a ลูกรนุ่ ที่ 1 Aa Aa Aa Aa เซลล์สบื พันธุ์ A a A a ลูกรุ่นที่ 2 AA Aa Aa aa ต้นพืชรุ่นท่ี 2 จะปรากฏเปน็ สดั สว่ นของลกั ษณะเดน่ ต่อลักษณะดอ้ ย = 3 : 1