ไกร

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 พนั ธุกรรม

พนั ธุกรรม พนั ธุกรรม กระบวนการถ่ายทอด ลกั ษณะทางพนั ธุกรรม โครโมโซมและยนี โรคทางพนั ธุกรรม

พนั ธุกรรม

ความหมายของพนั ธุกรรม • การถ่ายทอดลกั ษณะของส่ิงมีชีวติ จากรุ่นหน่ึงไปสู่อีกรุ่นหน่ึง • กรรมพนั ธุ์ เป็นลกั ษณะทางพนั ธุกรรมลกั ษณะใดกต็ ามที่เป็นของรุ่นพอ่ แม่แลว้ ไป ปรากฏในรุ่นลกู • ลกั ษณะทางพนั ธุกรรมไม่สามารถประเมินจากสิ่งที่ปรากฏในรุ่นลกู เท่าน้นั เพราะ ลกั ษณะบางอยา่ งอาจขา้ มไปปรากฏในรุ่นหลานได้

ลกั ษณะท่ถี ่ายทอดทางพนั ธุกรรม • ลกั ษณะต่างๆ ทางพนั ธุกรรม สามารถถ่ายทอดไปสู่รุ่นต่อไป โดยผา่ นทางเซลล์ สืบพนั ธุ์ของพอ่ และแม่ • ลกั ษณะของส่ิงมีชีวิตไม่ใช่เป็นกรรมพนั ธุ์ทุกลกั ษณะ โดยลกั ษณะบางอยา่ งเกิดจาก สิ่งแวดลอ้ ม เช่น แผลเป็นท่ีเกิดจากอุบตั ิเหตุ หรือการศลั ยกรรมตกแต่งทางการแพทย์ เป็ นตน้ มีลกั ยมิ้ ไม่มีลกั ยมิ้

ความแปรผนั ทางพนั ธุกรรม ลกั ษณะทม่ี คี วามแปรผนั แบบไม่ต่อเน่ือง (discontinuous variation) • เป็นลกั ษณะทางพนั ธุกรรมที่สามารถแยกความแตกต่างไดอ้ ยา่ งชดั เจน • เกิดจากอิทธิพลทางพนั ธุกรรมเพียงอยา่ งเดียว • ตวั อยา่ งเช่น ลกั ษณะลกั ยมิ้ ต่ิงหู ห่อลิ้น ห่อลนิ้ ได้ ห่อลนิ้ ไม่ได้

ลกั ษณะท่ีมีความแปรผนั แบบต่อเนื่อง (continuous variation) • เป็นลกั ษณะทางพนั ธุกรรมท่ีไม่สามารถแยกความแตกต่างไดอ้ ยา่ งชดั เจน • ไดร้ ับอิทธิพลจากพนั ธุกรรมและส่ิงแวดลอ้ ม • ตวั อยา่ งเช่น ความสูง น้าหนกั โครงร่าง สีผวิ

โครโมโซมและยนี

โครโมโซม • เป็นท่ีอยขู่ องหน่วยพนั ธุกรรม • ควบคุมและถ่ายทอดขอ้ มลู เกี่ยวกบั ลกั ษณะทางพนั ธุกรรมของสิ่งมีชีวติ • การศึกษาโครโมโซมตอ้ งอาศยั กลอ้ งจุลทรรศน์ท่ีมีกาลงั ขยายสูง

ลกั ษณะของโครโมโซม • เมื่อมองเซลลผ์ า่ นกลอ้ งจุลทรรศนจ์ ะเห็นเสน้ ใยเลก็ ๆ พนั กนั อยใู่ นนิวเคลียส เรียกวา่ โครมาทิน (chromatin) • เม่ือเริ่มแบ่งเซลล์ โครมาทินจะหดตวั ส้นั เขา้ มีลกั ษณะเป็นแท่ง เรียกวา่ โครโมโซม • แต่ละโครโมโซมประกอบดว้ ยแขน 2 ขา้ ง เรียกวา่ โครมาทิด (chromatid) • จุดที่เช่ือมแขนท้งั 2 ขา้ งของโครโมโซมใหต้ ิดกนั เรียกวา่ เซนโทรเมียร์ (centomere)

จานวนโครโมโซมของสิ่งมชี ีวติ ตารางแสดงจานวนโครโมโซมของสิ่งมีชีวิต สิ่งมีชีวติ ช่ือวทิ ยาศาสตร์ จานวนโครโมโซม แตงกวา มะละกอ Cucumis sativus 14 ขา้ ว Carica papaya 18 ออ้ ย ยกู ลีนา Oryza sativa 24 หมู มนุษย์ Saccarum offcinarum 80 ลิงชิมแปนซี แมว Euglena gracilis 90 สุนขั Sus scrofa 40 Homo sapiens 46 Pan troglodytes 48 Felis domestica 38 Canis familiaris 78

• มนุษยม์ ีจานวนโครโมโซม 46 โครโมโซม จดั เป็นคู่ได้ 23 คู่ โดยท่ี 22 คู่ เรียกวา่ ออโตโซม (autosome) มีบทบาทสาคญั ในการกาหนดลกั ษณะทางพนั ธุกรรมต่างๆ ในร่างกาย ส่วนอีก 1 คู่ เรียกวา่ โครโมโซมเพศ (sex chromosome) • โครโมโซมเพศ เป็นการจบั คูข่ องโครโมโซม 2 ตวั ที่แตกตา่ งกนั คือ โครโมโซม X และโครโมโซม Y • เพศหญิงมีโครโมโซมเพศ XX ส่วนเพศชายมีโครโมโซมเพศ XY เพศหญิง เพศชาย

ยนี • หน่วยพนั ธุกรรมท่ีอยบู่ นดีเอน็ เอ เรียงกนั เหมือนสร้อยลกู ปัด • ควบคุมและถ่ายทอดลกั ษณะต่างๆ จากพอ่ แม่ไปยงั ลกู หลาน ผา่ นเซลลส์ ืบพนั ธุ์ • มนุษยม์ ียนี ประมาณ 50,000 ยนี ยนี แต่ละยนี ควบคุมลกั ษณะทางพนั ธุกรรมเพยี ง ลกั ษณะเดียว ดีเอน็ เอ • DNA ยอ่ มาจาก Deoxyribonucleic acid • ประกอบดว้ ย สายนิวคลีโอไทด์ (nucleotide) สองสายบิดตวั เป็นเกลียวคู่ (double helix) • มีเบส เป็นตวั ยดึ สายนิวคลีโอไทดท์ ้งั สอง ซ่ึงเบสมีท้งั หมด 4 ชนิด คือ อะดีนีน (Adenine : A) ไทมีน (Thymine : T) ไซโทซีน (Cytosine : C) และกวั นีน (Guanine : G)