ประวัติศาสตร์

ประวัติศาสตร ชุมชนปา ตมุ ดอน

ประวัตศิ าสตรช ุมชนปา ตุม ดอน ขอมลู Information ประวัติความเปนมาชมุ ชนปา ตุมดอน หมูบา นปาตมุ ดอน หมูที่ 9 ตําบลปาตุม อําเภอพราว จังหวดั เชยี งใหม เปนชุมชนชาวไทใหญ หรอื “คนไต” ซง่ึ อพยพเคลอื่ นยายจากถ่นิ ฐานเดมิ ในเขตรัฐฉาน สหภาพเมียนมาร เขามาต้ังถ่นิ ฐาน ในพ้นื ทีอ่ ําเภอพรา ว ในชวงตนพุทธศตวรรษท่ี 25 ในระยะแรก ชาวไทใหญเ ขามาตั้งถ่นิ ฐานบรเิ วณ หมูบ า นสนั ขวาง หมทู ่ี 1 ตาํ บลนํ้าแพร อาํ เภอพรา ว จังหวัดเชยี งใหม ตอมาไดขยายมาตั้งชมุ ชน แหง ใหม บริเวณดงั กลา วมีลกั ษณะเปนท่ดี อน นํ้าทวมไมถ งึ และมี “ตนตุม” ข้ึนอยูเ ปน จาํ นวนมาก จึงไดช ื่อวา “บานปา ตมุ ดอน” ตงั้ อยูตดิ กับหมูบ านปาตุมโหง ซง่ึ เปนบริเวณท่ีลมุ ผคู นไดดํารงชีวิต ความเปน อยู มจี ารตี ประเพณี วัฒนธรรมในแบบของไทใหญ โครงการยุทธศาสตรม หาวทิ ยาลยั ราชภัฏเพ่อื การพัฒนาทองถนิ่

ประวตั ิศาสตรชมุ ชนปาตุม ดอน ขอ มูล Information วถิ ชี ีวติ ของชมุ ชนปาตมุ ดอน จากคาํ บอกเลาของคนในชุมชน และหลักฐานอื่นๆ ภูมิลําเนาเดิมของคนไทใหญ ในหมูบานปาตุมดอน อพยพมาจากหลายพื้นที่ ท้ังในพื้นที่ประเทศไทย เชน เมืองฝาง เชียงดาว เมืองปาย และในพื้นท่ีรัฐฉาน เชน เมืองแสนหวี เมืองเชียงตุง เมืองหมอก ใหม เมืองลางเคอ เมืองนาย เหตุผลของการเคล่ือนยายเขามาตั้งถิ่นฐานในเมืองพราว มีสาเหตุสาํ คัญอยางนอย 3 ประการ 1. การแสวงหาพ้ืนที่ทาํ กินใหม 2. การหนีภัยศึกสงครามจากรัฐฉาน 3. การเดินทางเขามาคาขาย ซึ่งในระยะหลังไดมีพ่ีนองจากหมูบานหวยนา้ํ ริน อาํ เภอ แมริม จังหวัดเชียงใหม ซึ่งเปน “กลุมคนเมือง” ไดเขามาต้ังหมูบานอยูรวมกัน สหภาพเมียนมาร รัฐฉาน อาํ เภอพรา ว จงั หวดั เชยี งใหมป ระเทศไทย แผนที่การอพยพของชาวไทใหญช ุมชนปาตมุ ดอน โครงการยทุ ธศาสตรมหาวิทยาลยั ราชภฏั เพ่อื การพฒั นาทอ งถ่นิ

ประวตั ศิ าสตรชุมชนปาตุมดอน ขอ มลู Information เน่ืองจากหมูบานโดยรอบทั่วไปใน อาํ เภอเดียวกันเปน “คนเมือง” จึง ทําให “คนไทใหญ” ตองพูดคาํ เมือง ปจจุบันก็ยังมีกลุมคนไทใหญท่ีสามารถ พูดคาํ ไตไดอยูจาํ นวนหนึ่งและยังคง ดํารงวัฒนธรรมอันดีงามของไทใหญไว อยาง เชน วัดปาตุมดอน ไดสราง ศิลปะแบบไทใหญซ่ึงเปนวัดเดียวของ อําเภอพราว ที่มีพระวิหาร กุฎิ โรงฉัน อยูรวมกันโดยมีพระวิหารอยูตรงกลาง สองขางจะเปนกุฏิและโรงฉัน หนาพระ ประธานจะมี “ขะปาน” ซึ่งเปนการ ยกพ้ืนท่ีสูงกวาพ้ืนของพระวิหาร สวน ของหลังคาของพระวิหารก็จะเปน ปราสาททรงไต 5 ช้ัน โครงการยทุ ธศาสตรม หาวทิ ยาลยั ราชภฏั เพ่ือการพฒั นาทอ งถิ่น

ประวตั ิศาสตรชมุ ชนปาตุม ดอน ขอมูล Information คนไทใหญ มีภาษา ศิลปะ และวัฒนธรรม ซึ่งเปนเอกลักษณของตน มีตัวอักษร เรียกวา“ล่ิกไต”ภาษาพูดเรียกวา “กวามไต” คนไทใหญนับถือพุทธศาสนา ประกอบ อาชีพเกษตรกรรม และคาขาย ดังจะพบวา หมูบานปาตุมดอน มีวัดเปนศูนยกลาง ของชุมชน และมีมรดกทางวัฒนธรรมท่ีสําคัญ ไดแก พระพุทธรูปปนู ปนศิลปะแบบเชียงแสน ผสมมณั ฑะเลย พระปานปอง(พระดอกไม) พระหนิ หนอ เอกสารโบราณทัง้ อกั ษรธรรม ลานนา อักษรไทใหญ และอกั ษรพมา พระหินหนอ พระประธานของวัดปาตมุ ดอน โครงการยุทธศาสตรมหาวทิ ยาลัยราชภัฏเพอ่ื การพัฒนาทอ งถิ่น

ประวตั ิศาสตรชมุ ชนปาตมุ ดอน ขอ มลู Information พทุ ธศิลปถ ่นิ ไทใหญ วัดปา ตุม ดอน อาํ เภอพราว จงั หวดั เชียงใหม พระปานปองทรงเครื่องจกั รพรรดิ โครงการยุทธศาสตรมหาวทิ ยาลัยราชภัฏเพอื่ การพัฒนาทอ งถ่นิ

ประวัติศาสตรช มุ ชนปา ตมุ ดอน ขอ มลู Information พุทธศลิ ปถ นิ่ ไทใหญ วดั ปาตุมดอน ตาํ บลทุง หลวงอาํ เภอพรา ว จังหวดั เชียงใหม คนไทใหญหรือ “คนไต” เปนกลุมชาติพันธุท่ีถือพุทธศาสนาสงผลใหความเช่ือ ศิลปะ วัฒนธรรม ภูมิปญญาตลอดจนวิถีการดาํ เนินชีวิตมีความเก่ียวพันกับพุทธศาสนา ท้ังประเพณีชีวิตประเพณี 12 เดือนรวมถึงความเชื่อเกี่ยวกับการสราง “พระพุทธรูป” ซึ่งคนไตเรียกวา “เจาพารา” หรือ “พารา” และยังมีคําเรียกอ่ืนเชน ยุกตอ ยุกทูตอ หุนฮางพาราเปนเจา เปนตน คนไทใหญสรางพระพุทธรูปเพ่ือเปนที่ยึดเหน่ียวจิตใจ และ ยังเชื่อวาอานิสงสจะเปนปจจัยหนุนนําใหเจริญดวยมนุษยสมบัติ สวรรคสมบัติ และนิพพานสมบัติ ซ่ึงวัสดุท่ีคนไตนิยมนาํ มาใช ในการสรางพระพุทธรูปมีหลายชนิดและนิยมออกนามพระพุทธ รูปตามชื่อวัสดุ เชน พาราคํา(ทองคาํ ) พารางึน(เงิน) พารา หินหนอ พาราแสงเขียว(พระแกวมรกต) และ “พาราปาน ปอง” หรือพระดอกไม พระปานปองทรงเครื่องจกั รพรรดิ โครงการยุทธศาสตรมหาวทิ ยาลัยราชภัฏเพ่อื การพฒั นาทองถิน่

ประวัติศาสตรช มุ ชนปาตมุ ดอน ขอมูล Information พาราหนิ หนอ วัดปา ตุมดอน พระปานปอง วัดปา ตมุ ดอน โครงการยทุ ธศาสตรม หาวทิ ยาลยั ราชภฏั เพ่อื การพัฒนาทอ งถ่นิ

ประวัติศาสตรชุมชนปา ตุม ดอน ขอมลู Information คําวา “ปาน” หมายถึง ดอกไม คาํ วา “ปอง” หมายถึง การนาํ มารวมกัน ดังน้ัน “พาราปานปอง” หมายถึง พระพุทธรูปท่ีสรางจากการนําดอกไมมารวมกัน กลาววาผูท่ี สรางพระพุทธรูปดวยดอกไมหรือเกสรดอกไม จะไดอานิสงสมากถึง 55 กัป ซึ่งการ สรางพระปานปองสามารถนาํ ผงดอกไมผสมกับยางไม กาวที่ไดจากหนังสัตวหรือวัสดุที่มี ความเหนียว จากน้ันปนขึ้นรูปองคพระ เมื่อแหงแลวจึงลงรักปดทอง วัดปาตุมดอนมีการพบพระพุทธรูปในกลุมพระปานปองจํานวน 32 องคองคท่ีมีขนาดใหญที่สุด หนาตักกวาง 50 เซนติเมตร ขนาดเล็กท่ีสุดหนาตักกวาง 4.9 เซนติเมตร โดยพบจารึกฐาน พระองคหนึ่งระบุวาสรางเมื่อจุลศักราช 1267 (พ.ศ. 2448) วันอาทิตย เดือน 5 แรม 11 ค่ํา ปจจุบัน (พ.ศ. 2562) มีอายุ 114 ปทาํ ใหสันนิษฐานไดวาพระปานปองที่พบในวัดปาตุมดอนนาจะ มีอายุราวหนึ่งรอยปเปนโบราณวัตถุที่มีคุณคาทั้งดานความเชื่อประวัติศาสตรประวัติศาสตรศิลปะ เปนอยางยิ่ง โครงการยุทธศาสตรม หาวิทยาลยั ราชภัฏเพอ่ื การพัฒนาทองถ่ิน

ประวตั ศิ าสตรช มุ ชนปาตุมดอน ขอ มลู Information เอกสารโบราณอักษรไทใหญ (ลก่ิ ไต) วดั ปาตมุ ดอน อําเภอพรา ว จังหวดั เชยี งใหม เอกสารโบราณไทใหญ (ล่ิกไต) ไดมีการบันทึกเรื่องราวท่ีจารลงในใบลาน ท้ังหลักคาํ สอน และความเชื่อทางศาสนา กฎหมาย ประวัติศาสตร โหราศาสตร ไสยศาสตร เวชศาสตร ดาราศาสตร ภาษาศาสตร จริยศาสตร วรรณกรรม พิธีกรรม และองคความรูทองถิ่น คัมภรี ใบลาน วัดปา ตุม ดอน ในเวลาตอมา เมื่อมีการพัฒนาองคความรูในการผลิตเย่ือกระดาษ คือ พับสา ท่ีสามารถ ใชวัสดุตาง ๆ จุมหมึกแลวเขียนลงไป จึงมีการนาํ มาใชบันทึกเอกสารควบคูกับคัมภีรใบลาน โครงการยุทธศาสตรมหาวทิ ยาลยั ราชภัฏเพ่อื การพฒั นาทองถิ่น

ประวตั ิศาสตรชมุ ชนปาตมุ ดอน ขอมลู Information พับสา นอกจากจะมีคุณคาเพราะไดบันทึกเรื่องราวทางศาสนา หรือศาสตรตาง ๆ แลวยังมีเรื่องราวของศิลปะเขามาเกี่ยวของดวย เชน ความงดงามของอักษรลวดลาย และภาพวาดในตัวเอกสารการประดับตกแตงภายนอก ตลอดจนวัสดุอุปกรณที่เก่ียวของ ซึ่งมีการประดิษฐใหสวยงามตามความนิยมของแตละทองถิ่นหรือวัสดุที่มีในทองถ่ิน พบั สา วัดปาตุมดอน โครงการยทุ ธศาสตรมหาวิทยาลัยราชภัฏเพื่อการพัฒนาทอ งถนิ่

ประวัตศิ าสตรชมุ ชนปา ตมุ ดอน ขอมลู Information จากงานวิจัยของอาจารย ดร.ธรรศ ศรีรัตนบัลล และคณะ พบวาเอกสารโบราณ อักษรไทใหญ (ล่ิกไต) ในวัดปาตุมดอน ที่มีสภาพสมบูรณและไดจัดทําทะเบียน จํานวน 141 ฉบับ โดยจําแนกเปน 2 ประเภทตามลักษณะของเอกสาร ดังน้ี ประเภทเอกสาร ทะเบียนเอกสาร จาํ นวน/ ฉบบั ปตด-ต-2563-001-050 51 1 พบั สา/ พบั หลั่น/ ลิ่กปบ ปตด-ต-2563-051-141 90 2 มว นสา/ พบั หัว/ ลก่ิ เกน 141 รวม ขอมูลเบื้องตนจากเอกสารโบราณอักษรไทใหญ (ลิ่กไต) 1) เอกสารท่ีมีอายุเกาแกท่ีสุด คือ คัมภีรถั่มมะทีปะนี (ธรรมทีปนี) สรางเม่ือ พ.ศ. 2406 และเอกสารท่ีมีอายุนอยที่สุด คือ ซิบจาดเจากอหล่ีเมิงปน (พระเจาสิบชาติ สาํ นวนเจากอ หล่ี เมืองปน) สรางเม่ือ พ.ศ. 2505 2) จากเอกสารพบวาชุมชนชาวไทใหญในพื้นท่ีเมืองพราว มีความสัมพันธกับชุมชนไทใหญ อื่นๆ อาทิ เมืองฝาง เชียงดาว เมืองปาย เมืองเชียงใหม และหัวเมืองไทใหญในรัฐฉาน อาทิ เมืองหาง เมืองลายคา เมืองลางเคอ เมืองหมอกใหม 3) พบการใชคาํ นาํ หนาช่ือที่บงบอกสถานภาพของคนในสังคม ดังน้ี - คาํ นําหนาชื่อที่บงบอกสถานภาพทางศาสนา เชน สาง พะกา จากา - คํานําหนาช่ือท่ีบงบอกตาํ แหนงทางการปกครอง เชน กาง เจาพญา เหง - คํานาํ หนาช่ือของบุคคลที่ยังไมมีสถานภาพทางศาสนา เชน ไอ อี่ 4) พบบทรอยกรองท่ีพรรณนาถึงสภาพพ้ืนที่ของเมืองพราว และบทรอยกรองที่พรรณนาถึง ประวัติพุทธศาสนาจากลังกาประเทศท่ีขยายตัวมาถึงเมืองพราว 5) พบวาในพื้นที่ อําเภอพราว จังหวัดเชียงใหม มีชาวไทใหญจากรัฐฉาน อพยพเขามา ตั้งถ่ินฐานในหลายพื้นที่ และเปนกลุมท่ีเคยมีบทบาทดานเศรษฐกิจในเวียงเมืองพราว โครงการยุทธศาสตรม หาวทิ ยาลัยราชภฏั เพือ่ การพัฒนาทองถนิ่

ประวตั ศิ าสตรชมุ ชนปาตมุ ดอน ขอ มลู Information วิทยากรผูใหค วามรเู กยี่ วกบั ประวตั ิศาสตรชมุ ชนปา ตมุ ดอน อาจารยสมชาย เหมช ัยภมู ิ พอ นอ ยอภยั คนื มาเมือง โครงการยทุ ธศาสตรมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั เพือ่ การพัฒนาทอ งถ่ิน