การเลิกระบบไพร่และการเลิกทาส

การเลิกระบบไพร่และการเลกิ ทาส วชิ าประวัตศิ าสตร์ ม.4 ครูปรวลั ย์ บรรจง

การเลกิ ระบบไพร่ และ การเลกิ ทาส

ระบบไพร่ ไพร่ คอื สามัญชนท่วั ไป ในยามปกตก ต้องถกู สักเลกหมู่เหมือนทาส ไพร่มศี กั ดินา 10-25 ไร่ ยามปกตถิ กู เกณฑ์แรงงานมาช่วย ราชการเรียกว่า การเข้าเดอื น

ระบบไพร่ ไพร่แบง่ ออกเป็น 2 ประเภท คอื 1. ไพร่หลวง ไพร่ทส่ี งั กดั กรมกองต่างๆ เป็นไพร่ของพระมหากษตั รยิ ์ โดยตรง ประเภททตี่ ้องถูกเกณฑ์มาทางานตามราชการกาหนด และประเภททต่ี ้องเสยี เงนิ หรอื สงิ่ ของมาแทนการเกณฑ์แรงงานหรอื ทเี่รยี กว่า \"ไพร่ส่วย\" การส่งเงนิ มาแทนการเกณฑ์แรงงาน เงนิ ที่ ส่งมาเรยี กว่า \"เงนิ ค่าราชการ\"

2 .ไพร่สม เป็นไพร่ทพ่ี ระมหากษตั รยิ ์พระราชทานใหม้ ูลนายและขุนนางทมี่ ตี าแหนง่ ทาง ราชการ เพอื่ ผลประโยชนต์ อบแทน มูลนายจะมไีพร่มากนอ้ ยขน้ึ อยู่กบั ยศ ตาแหน่ง ศกั ดนิ า ไพร่สมต้องทางานใหร้ าชสานกั ปีละ 1 เดอื น ส่วนเวลาที่ เหลอื รบั ใชม้ ูลนายหรอื ส่งเงนิ แทน เมอ่ื ถงึ ยามสงครามทุกคนต้องเป็นทหาร ป้องกนั อาณาจกั ร เมอื่ มูลนายถงึ แก่กรรมไพร่สมจะถูกโอนมาเป็นไพร่หลวง นอกจากบุตรจะขอควบคุมไพร่สมต่อจากบดิ า

การเข้าเดอื นของไพร่สมัยต่างๆ  สมัยอยุธยา ปี ละ 6 เดอื น คอื เข้าเดือนออกเดอื น  สมัยร.1 ปี ละ 4 เดอื น คือ เข้า 1 เดอื น ออก2 เดอื น  สมยั ร.2 ปี ละ 3 เดือน คอื เข้า 1 เดือน ออก3เดือน  สมัย ร.5 ไพร่หลวง ปี ละ 3 เดือน คือ เข้า 1 เดือน ออก2 เดือน ไพร่สม ปี ละ 1 เดอื น

ระบบไพร่ หน้าท่ขี องไพร่ท่ที าให้กบั ราชการ  ขุดคลอง  สร้ างกาแพง  ทาถนน  ก่ อสร้ างและซ่ อมแซมวัด

ระบบไพร่ ขอ้ เสยี ของระบบไพร่  ทาใหไ้ พร่ไม่มอี สิ ระในการประกอบอาชพี  ไมม่ อี สิ ระในการโยกยา้ ยและการตง้ั ถนิ่ ฐาน เนอ่ื งจากไพร่ต้องตามสงั กดั และต้องเขา้ เดอื นออกเดอื นตามกาหนด

ระบบไพร่ การผอ่ นคลายระบบไพร่  ร.5 ใหล้ ดเวลาเขา้ เดอื นเหลอื ปีละ 1 เดอื น  หรอื ใหเ้ สยี เงนิ เพยี ง 6 บาท  มกี ารกาหนดกฎเกณฑ์คนขน้ึ ทะเบยี นไพร่ เมอื่ อายุ 18 ปี และปลดชรา เมอ่ื อายุ 60 ปี 

ระบบไพร่ พ.ศ.2443 กาหนดว่า ถา้ มกี ารเกณฑ์แรงงานให้มกี ารจา้ งแทน  พ.ศ.2448 มกี ารเปลยี่ นแปลงใหห้ นา้ ทก่ี ารทางานใหก้ บั บา้ นเมอื งเป็น หนา้ ทขี่ องชายฉกรรจท์ ง้ั หลาย คอื เป็นทหาร 2 ปี เมอื่ ปลดประจาการแลว้ ไมต่ ้องเสยี ค่าราชการจนตลอดชวี ติ  ระบบไพร่สน้ิ สุดลง

ทาส ทาส หมายถงึ บุคคลซงึ่ ถูกนบั สทิ ธเิ สมอื น สง่ิ ของ ของผูอ้ นื่ ไมม่ อี สิ ระในการดารงชวี ติ และมหี นา้ ทร่ี บั ใช้ ผูอ้ น่ื โดยมไิด้รบั การตอบแทนจากเจา้ ของ (นาย ทาส) เช่น การรบั ใชท้ างด้านแรงงาน และหากไมเ่ ชอ่ื ฟังคาสงั่ อาจถูกลงโทษได้ตามแต่นายทาสจะกาหนด ยกเว้นเป็นการกระทาอนั ทาใหถ้ งึ แก่ความตาย

ทาส ทาสแบง่ ออกเป็น 7 ชนดิ 1.ทาสสินไถ่- เป็นทาสทมี่ มี ากทส่ี ุดในบรรดาทาสทง้ั หมด โดย เงอ่ื นไขของการเป็นทาสชนดิ น้ี คอื การขายตวั เป็นทาส เช่น พอ่ แม่ขายบุตร สามขี ายภรรยา หรอื ขายตวั เอง ดงั นน้ั ทาสชนดิ นจ้ี งึ เป็นคนยากจน ไมส่ ามารถเลย้ี งดูครอบครวั หรอื ตนเองได้ จงึ ได้ เกดิ การขายทาสขน้ึ โดยสามารถเปลย่ี นสถานะกลบั ไปเมอ่ื มผี ูม้ าไถ่ ถอน

ทาส 2. ทาสในเรือนเบ้ยี -เดก็ ทเี่กดิ ขน้ึ ระหว่างทแ่ี มเ่ ป็นทาสของนายทาส ทาสชนดิ นไ้ีมส่ ามารถไถ่ถอนตนเองได้ 3. ทาสท่ีได้รับมาด้วยมรดก - ทาสทต่ี กเป็นมรดกของนายทาส เกดิ ขน้ึ กต็ ่อเมอ่ื นายทาสคนเดมิ เสยี ชวี ติ ลง และได้มอบมรดกใหแ้ ก่นายทาสคนต่อไป 4. ทาสท่านให้ - ทาสทไี่ด้รบั มาจากผูอ้ น่ื

ทาส 5. ทาสที่ช่วยไว้จากทัณฑ์โทษ - ในกรณที บี่ ุคคลนนั้ เกดิ กระทาความผดิ และถูกลงโทษเป็นเงนิ ค่าปรบั แต่บุคคล นนั้ ไม่มคี วามสามารถในการชาระค่าปรบั หากว่ามผี ูช้ ่วย เหลอื ให้สามารถชาระค่าปรบั ได้แลว้ ถอื ว่าบุคคลนนั้ เป็นทาส ของผูใ้ หค้ วามช่วยเหลอื ในการชาระค่าปรบั

ทาส 6. ทาสท่ีช่วยไว้ให้พน้ จากความอดอยาก - ในภาวะทไ่ีพร่ไม่ สามารถช่วยเหลอื ตนเองใหป้ ระกอบอาชพี ได้แลว้ ไพร่อาจขาย ตนเองเป็นทาสเพอ่ื ให้ได้รบั การช่วยเหลอื จากนายทาส 7. ทาสเชลย - ภายหลงั จากได้รบั การชนะสงคราม ผูช้ นะ สงครามจะกวาดต้อนผูค้ นของผูแ้ พส้ งครามไปยงั เมอื งของตน เพอื่ นาผูค้ นเหล่านนั้ ไปเป็นทาสรบั ใช้

การเลกิ ทาส  ร.5 ดาเนนิ การเลกิ ทาสใน พ.ศ.2417 มผี ลยอ้ นหลงั ถงึ พ.ศ.2411  ใหล้ ูกทาสทเ่ีกดิ ใน พ.ศ.2411 มคี ่าตวั ลดลงเรอ่ื ยๆ  เมอ่ื อายุ 21 ปี ค่าตวั จะหมดแลว้ ได้เป็นไท  ลูกทาสรุ่นแรกทไ่ีด้เป็นไท คอื ลูกทาสทเ่ีกดิ เมอ่ื พ.ศ.2411 โดย เป็นไทเมอื่ พ.ศ.2432

การเลกิ ทาส  ทาสจะหมดลงเมอ่ื พ.ศ.2448  ร.5 ทรงประกาศยกเลกิ ระบบทาสในประเทศไทย  หา้ มคนไทยขายตวั เป็นทาสอกี ต่อไป ผูท้ เ่ีป็นทาสให้ลดค่าตวั ลงเดอื นละ 4 บาท จนหมดค่าตวั หรอื หมดหน้ี

การปรบั ปรุงการศกึ ษา  ร.5 ทรงได้ขยายการศกึ ษา ตงั้ ร.ร.สาหรบั ราชการทุกชน้ั  ตง้ั ร.ร.เฉพาะทาง เช่น ร.ร.แพทย์ ร.ร.กฎหมาย  ใหว้ ดั ช่วยจดั การศกึ ษาพน้ื ฐานใหส้ าหรบั ราษฎรทว่ั ประเทศ  พระราชทานทุนการศกึ ษาใหแ้ ก่นกั เรยี นทมี่ โีอกาสไปศกึ ษาไป ต่างประเทศ