หน่วยที่ 6 หลักการเขียนแผนภาพวงจรนิวแมติกส์

166 หนว่ ยที่ 6 หลกั การเขยี นแผนภาพ วงจรนวิ แมติกส์

167 แบบทดสอบกอ่ นเรยี น หน่วยท่ี 6 หนา้ ที่ 1/2 วชิ า นิวแมตกิ ส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรยี นรวม 74 คาบ สอนครง้ั ที่ ทฤษฎี 4 คาบ ช่ือหน่วย หลักการเขียนแผนภาพวงจรนวิ แมติกส์ 7-8/18 ปฏิบตั ิ 4 คาบ คำชแี้ จง : 1. แบบทดสอบชุดน้ีมีท้ังหมด 10 ข้อ เวลา 10 นาที 2. ใหท้ ำเครื่องหมาย () ลงในข้อที่ถูกต้องทีส่ ุด เกณฑ์การประเมิน : ขอ้ ละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน 1. แผนภาพวงจรนิวแมตกิ ส์สามารถแบง่ ออกได้เปน็ กร่ี ะดบั จ. 6 ก. 2 ข. 3 ค. 4 ง. 5 2. ข้อใดไม่ใช่ ระดบั ของแผนภาพวงจรนิวแมติกส์ ก. ระดบั อุปกรณ์ทางาน ข. ระดับวาลว์ ลมหลัก จ. ระดับระบายลม ค. ระดบั วาลว์ สัญญาณเขา้ ง. ระดับวาลว์ ควบคุม 3. ขอ้ ใดกล่าวถูกต้อง ก. การไหลของพลังงานจะเร่ิมไหลจากด้านลา่ งข้นึ ดา้ นบน ข. แหลง่ จา่ ยพลังงานจะถกู จัดวางท่มี มุ ขวามือด้านล่าง ค. การทางานจะเรม่ิ ทางานจากด้านขวามือไปทางด้านซ้ายมือ ง. กระบอกสบู กระบอกแรกจะถกู จัดวางไว้ทีม่ ุมขวามือด้านบน จ. กระบอกสบู ตัวที่ 2 จะทางานหลงั กระบอกสอบตวั แรกเคล่อื นที่ออกเสมอ 4. การไหลของพลงั งานจะเริ่มไหลจากทิศทางใด ก. ซา้ ยไปขวา ข. ขวาไปซา้ ย ค. บนลงลา่ ง ง. ลา่ งขึ้นบน จ. ได้ทกุ ทิศทาง 5. แหล่งจ่ายพลังงานจะถูกจัดวางท่ีมุมใดของวงจร ก. มมุ ขวาบน ข. มมุ ขวาล่าง ค. มมุ ซา้ ยบน ง. มมุ ซา้ ยล่าง จ. มุมบนขวา 6. จากวงจรคือวงจรอะไร 2 2 13 13 ข. วงจรหน่วงเวลาปดิ สญั ญาณ ก. วงจรหน่วงเวลาเปิดสญั ญาณ ง. วงจรผกผนั ของสัญญาณ จ. วงจรดักลม ค. วงจรเพ่ิมอตั ราการไหล

168 งานนิวแมติกสแ์ ละไฮดรอลิกเบอ้ื งตน้ (30100-0104) แบบทดสอบก่อนเรียน หนา้ ท่ี 2/2 หนว่ ยท่ี 6 7. จากวงจรขอ้ ใดคือ อปุ กรณ์หนว่ งเวลา ก. 1 2 ข. 2 ค. 3 13 ง. 4 2 1 3 จ. 5 8. จากวงจรคือ การควบคุมกระบอกสูบลอจิกแบบใด ก. AND ข. OR ค. NOT 2 ง. NOR 1 3 จ. NAND 2 13 9. จากวงจรคือ การควบคมุ กระบอกสบู ลอจิกแบบใด ก. AND ข. OR ค. NOT 2 ง. NOR 11 จ. NAND 22 13 13 10. จากวงจรคือ การควบคมุ กระบอกสบู ลอจิกแบบใด ก. AND ข. OR ค. NOT ง. NOR จ. NAND

169 ใบเนอื้ หา หน่วยที่ 6 หนา้ ท่ี 1/9 วชิ า นวิ แมติกส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรยี นรวม 74 คาบ สอนครง้ั ที่ ทฤษฎี 4 คาบ ช่ือหน่วย หลักการเขยี นแผนภาพวงจรนิวแมติกส์ 7-8/18 ปฏิบัติ 4 คาบ หัวข้อเร่ือง (Topics) 6.1 กฎพ้นื ฐานของการจัดวางแผนภาพวงจร 6.2 วงจรพ้ืนฐาน แนวคดิ สาคญั (Main Idea) ในวงจรนิวแมติกสม์ ีอุปกรณ์ทางานและอปุ กรณ์ควบคุมเปน็ จานวนมากเพื่อใหท้ างานตามท่ีออกแบบซ่ึง จาเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีมาตรฐานในการเขียน การให้รหัสอุปกรณ์เพื่อเป็นมาตรฐานเดียวกันและเป็น ประโยชน์ในการอ่านและเขียนวงจรการใส่หมายเลขกากับอุปกรณ์ทาให้สะดวกในการตรว จสอบวงจรและ เปลี่ยนซ่อมอุปกรณ์ได้เร็ว ไดอะแกรมการทางานจะแสดงลักษณะงานได้ง่ายและเข้าใจการทางานได้ รวดเรว็ ขน้ึ สมรรถนะยอ่ ย (Element of Competency) แสดงความรเู้ ก่ยี วกบั การเขยี นแผนภาพวงจรนิวแมติกส์ จุดประสงคท์ วั่ ไป (General Objectives) เพื่อใหม้ ีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกบั การเขยี นแผนภาพวงจรนิวแมติกส์ จุดประสงค์เชงิ พฤติกรรม (Behavioral Objectives) 1. อธบิ ายการเขียนแผนภาพวงจรนิวแมตกิ ส์ไดถ้ ูกต้อง 2. อธิบายหลักการจดั วางอปุ กรณ์นิวแมตกิ ส์ไดถ้ กู ตอ้ ง 3. อธบิ ายหลกั การจดั วางอปุ กรณ์นวิ แมติกส์ในวงจรพนื้ ฐานชนิดตา่ ง ๆ ได้ถูกต้อง

170 งานนวิ แมตกิ สแ์ ละไฮดรอลิกเบ้อื งต้น (30100-0104) ใบเนือ้ หา หน่วยท่ี 6 หนา้ ท่ี 2/9 เนื้อหาสาระ (Content) การเขียนแผนภาพวงจรนิวแมติกส์จาเป็นต้องใช้ความรู้พื้นฐาน ลาดับการทางานและข้อมูลระบบ บงั คับทางเทคนิครวมถึงรายละเอยี ดทม่ี าก โดยพิจารณาลกั ษณะเง่ือนไขของงานการออกแบบวงจรนนั้ จะมี ลักษณะของวงจรการทางานที่มีความแตกต่างกันขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ การนาไปใช้งานและต้องคานึงถึง การประหยัดเนื้อที่ในการติดตั้ง มีราคาถูก มีความสะดวกสบาย และความปลอดภัยในการใช้งานของ เครื่องจักรนั้น ๆ ดังนั้นในการออกแบบวงจรให้มีความเหมาะสมกับการใช้งานของเครื่องจักรจึงมี ความสาคัญอย่างย่ิง เพราะจะทาให้เกิดผลงานที่มีประสิทธภิ าพอกี ทั้ง ยังสามารถประหยดั ราคาของอุปกรณ์ ที่ใช้งานอกี ดว้ ย หากเขียนแผนภาพวงจรนิวแมติกส์ถูกต้องสมบูรณ์ อุปกรณ์นิวแมติกส์แต่ละตัวจะถูกจัดวางใน ตาแหน่งและระดับที่แตกต่างกัน ซึ่งความสัมพันธ์ระหว่างอุปกรณ์ต่าง ๆ จะสามารถแสดงความหมายได้ อยา่ งชัดเจนและรวดเร็ว โดยแผนภาพวงจรนิวแมตกิ ส์สามารถแบ่งออกได้เปน็ 4 สว่ น ไดแ้ ก่ อุปกรณ์ทางาน วาล์วลมหลกั วาลว์ ควบคมุ และอุปกรณจ์ า่ ยลม ดังแสดงในรูปท่ี 6.1 อุปกรณ์ทางาน วาลว์ ลมหลกั 42 วาลว์ ควบคมุ อุปกรณ์จ่ายลม 53 1 2 2 13 13 รปู ท่ี 6.1 แผนภาพวงจรนิวแมตกิ ส์ 4 สว่ น ทม่ี า : บุญธรรม ภัทราจารุกุล (2557 : 92)

171 งานนวิ แมตกิ สแ์ ละไฮดรอลกิ เบื้องตน้ (30100-0104) ใบเน้ือหา หนว่ ยที่ 6 หน้าที่ 3/9 6.1 กฎพื้นฐานของการจัดวางแผนภาพวงจร (the basic rules of circuit diagram seting) 1. ในวงจรนิวแมติกส์ การไหลของพลังงานจะเริ่มไหลจากด้านล่างขึ้นด้านบน ดังนั้นแหล่งจ่าย พลังงานจะถกู จัดวางทีม่ ุมซา้ ยมอื ดา้ นล่าง 2. วงจรการทางานจะเร่ิมทางานจากดา้ นซ้ายมือไปทางด้านขวามือ ดงั น้ันกระบอกสบู กระบอกแรกจะ ถกู จดั วางไวท้ มี่ ุมซ้ายมอื ดา้ นบน 3. วาลว์ ควบคมุ เช่น วาล์วปรบั ความเรว็ จะถูกจัดวางใต้กระบอกสูบทคี่ วบคุม รวมเป็นระดับกาลังงาน 4. การควบคมุ กระบอกสูบและวาล์วควบคุมการทางานที่ถูกขับโดยวาล์วควบคุมกาลังงานจะถูกวางไว้ ที่ระดับล่างสุดของแผนภาพ 5. วาล์วช่วยควบคุม เช่น AND, OR และ NOT สามารถจัดวางระห่างอุปกรณ์นิวแมติกส์ และวาล์ว ควบคุมกาลงั งาน 6. ใช้เส้นเต็มเชื่อมต่อแหล่งจ่ายพลังงานเข้ากับอุปกรณ์นิวแมติกส์ตามวงจรจนเสร็จสมบูรณ์ ซึ่งเส้น เต็มหมายถึงท่อลมหรือน้ามันที่เชื่อมต่ออุปกรณ์ต่าง ๆ และทางานตรวจสอบความถูกต้องของวงจรและ ลอจิกของการทางานอย่างรอบคอบก่อนการใช้งาน เพื่อหลีกเลี่ยงการเกิดอุบัติเหตุต่าง ๆ ดังแสดงในรูปท่ี 6.2 2 11 2 2 13 13 รูปที่ 6.2 หลักการเขียนแผนภาพวงจรนวิ แมตกิ ส์

172 งานนิวแมตกิ ส์และไฮดรอลกิ เบ้ืองตน้ (30100-0104) ใบเนอ้ื หา หนว่ ยท่ี 6 หนา้ ที่ 4/9 6.2 วงจรพน้ื ฐาน (basic circuit) การออกแบบวงจรนิวแมติกส์เพื่อการทางานพื้นฐาน ได้แก่ การเพิ่มอัตราการไหล การผกผันของ สญั ญาณ การหนว่ งเวลา การควบคมุ กระบอกสบู ทางเดียว และการควบคมุ กระบอกสบู สองทาง เปน็ ต้น 6.2.1 วงจรเพม่ิ อัตราการไหล (flow amplification) กระบอกสูบที่มีขนาดใหญ่จะต้องการอัตราการไหลของของไหลที่มีปริมาณมาก ๆ เมื่อใช้วาล์ว ควบคุมทิศทางควบคุมด้วยมือ จึงทาให้ไม่มีความปลอดภัยต่อผู้ทางานได้ เพื่อความปลอดภัยเราจึงควบคมุ การทางานด้วยมือโดยใช้วาล์วควบคุมที่มีอัตราการไหลของของไหลต่า และใช้ให้มันไปควบคุมร ะบบ นวิ แมติกส์ท่ีมอี ตั ราการไหลของของไหลท่ีมีปริมาณมาก ๆ ซ่งึ สามารถประกันความปลอดภยั ใหก้ ับผู้ทางาน ในระหว่างการทางาน วาล์วท่ีมีอัตราการไหลของของไหลสงู จะวางไว้ใกล้กระบอกสูบ ขณะที่วาล์ว ท่ีมอี ตั ราการไหลของของไหลตา่ จะวางอย่บู นแผงควบคุมระยะไกล ในรปู ที่ 6.3 จะเหน็ ว่าอุปกรณ์ที่ทางาน แตกต่างกันจะถูกวางไว้ในระดับทแี่ ตกต่างกนั 2 ลนิ้ ควบคมุ อตั ราการไหลสงู 2 13 ล้ินควบคุมอัตราการไหลต่า 13 รปู ท่ี 6.3 วงจรเพ่มิ อตั ราการไหล ท่มี า : บญุ ธรรม ภัทราจารกุ ุล (2557 : 94)

173 งานนิวแมติกสแ์ ละไฮดรอลกิ เบื้องต้น (30100-0104) ใบเน้อื หา หน่วยที่ 6 หนา้ ที่ 5/9 6.2.2 วงจรผกผันของสัญญาณ (signal inversion) วาล์วควบคุมทิศทางสามารถเปลี่ยนทิศทางการควบคุมได้ โดยการกลับแรงดันเอาต์พุตของวาล์ว ควบคุมตรงกันข้าม ดังแสดงในรูปที่ 6.4 (ก) โดยการต่อถังของไหลเข้าไปขา 3 ของวาล์วช่วยควบคุม ทาให้ ก้านสูบถูกแรงดันเคลื่อนที่ออก และเมื่อวาล์วควบคุมทางาน ของไหลจากท่อนาจะไปดันให้วาล์วช่วย ควบคุมหยุดการผลิตแรงดันเอาต์พุต ทาให้ก้านสูบเคลื่อนท่ีกลับคืนด้วยแรงดันของสปริง ดังแสดงในรูปท่ี 6.4 (ข) 22 2 13 2 13 13 13 (ก) วาล์วทางานผลติ แรงดนั เอาต์พตุ (ข) วาล์วทางานตัดแรงดันเอาต์พุต รูปที่ 6.4 วงจรผกผนั ของสญั ญาณ ทม่ี า : บญุ ธรรม ภัทราจารุกุล (2557 : 95) 6.2.3 วงจรฟังกช์ ั่นความจา (memory function) ฟังก์ชั่นความจาเป็นฟังก์ชั่นพื้นฐานทั่วไป โดยสามารถรักษาสถานะของอุปกรณ์เอาไว้อย่างถาวร จนกว่าจะมีการเปลี่ยนแปลงสัญญาณ ดังแสดงในรูปที่ 6.5 (ก) เมื่อวาล์วควบคุมทิศทางตัวซ้ายมือทางาน ทาให้สัญญาณเอาต์พุตของวาล์วช่วยควบคุมแบบ 5/2 ทางาน ก้านสูบจะถูกแรงดันของไหลเคลื่อนที่ออก และสัญญาณเอาต์พุตจะยังคงค้างตาแหน่งอยู่ จนกระทั่งวาล์วควบคุมทิศทางตัวขวามือทางานเป็นการ เปลีย่ นสญั ญาณ ทาให้กา้ นสูบเคล่อื นที่เคลื่อนทกี่ ลับเขา้ ที่เดิมอยา่ งถาวร ดงั แสดงในรูปที่ 6.5 (ข)

174 งานนวิ แมติกส์และไฮดรอลิกเบ้อื งต้น (30100-0104) ใบเน้ือหา หน่วยที่ 6 หนา้ ท่ี 6/9 42 42 53 53 1 1 22 22 13 13 13 13 (ก) วาลว์ ตัวซ้ายมือทางาน (ข) วาล์วขวามอื ทางาน กา้ นสูบเคลอ่ื นทอี่ อกและคา้ งตาแหน่ง ก้านสูบเคลื่อนทเี่ ข้าและค้างตาแหน่ง รูปท่ี 6.5 วงจรฟังก์ช่ันความจา ทม่ี า : บญุ ธรรม ภัทราจารุกุล (2557 : 96) 6.2.4 วงจรหน่วงเวลาเปิด (on-signal delay) วงจรหน่วงเวลานิวแมติกส์จะหน่วงเวลาการทางานของวาล์วช่วยควบคุมโดยการปรับขนาด ของรูเปิด (Orifice) ของวาล์วควบคุมการไหลทางเดียวให้เปิดมากหรือน้อย เพื่อชะลอการไหลของการไหล ทาใหส้ ามารถหน่วงเวลาการยดื ออกของกา้ นสูบได้ตามต้องการ เม่ือวาล์วควบคมุ ทศิ ทางทางาน วาล์วควบคุมการไหลทางเดยี วจะชะลอการไหลของของไหลที่จะไป ยังวาล์วช่วยควบคุม จึงเกิดการหน่วงเวลาสัญญาณเอาต์พุตที่ทางออกของวาล์วช่วยควบคุม เป็นผลให้เกิด การหน่วงเวลาการยืดออกของก้านสูบ ขณะที่เมื่อวาล์วควบคุมทิศทางกลับคืนตาแหน่งเดิมจะเป็นปกติ ดังแสดงในรปู ที่ 6.6 2 13 2 13 รูปที่ 6.6 วงจรหน่วงเวลาเปิด ทีม่ า : บญุ ธรรม ภัทราจารกุ ุล (2557 : 97)

175 งานนิวแมตกิ ส์และไฮดรอลกิ เบื้องต้น (30100-0104) ใบเนอื้ หา หนว่ ยที่ 6 หนา้ ที่ 7/9 6.2.5 การหน่วงเวลาปิด (off-signal delay) วงจรหน่วงเวลานี้จะหน่วงเวลาการเคลื่อนที่เข้าของก้านสูบ โดยการกลับทิศทางของวาล์วควบคุม การไหลทางเดียว เมื่อวาล์วควบคุมทิศทางทางานกลับคืนตาแหน่งเดิม วาล์วควบคุมการไหลทางเดียวจะ ชะลอการไหลของของไหลที่จะไหลออกจากวาล์วช่วยควบคุม จึงเกิดการหน่วงเวลาสัญญาณที่จะออกของ วาล์วชว่ ยควบคุม เป็นผลใหเ้ กิดการหน่วงเวลาการเคล่ือนที่เขา้ ของกา้ นสูบ ดงั แสดงในรปู ที่ 6.7 2 13 2 13 รปู ท่ี 6.7 วงจรหน่วงเวลาปดิ ท่ีมา : บุญธรรม ภทั ราจารกุ ุล (2557 : 96) 6.2.6 การควบคุมกระบอกสูบทางเดียวลอจิก AND (and logic single acting cylinder control) การควบคุมวิธีนี้ก้านสูบของกระบอกสูบจะสามารถยืดออกได้ เมื่อมีเงื่อนไข 2 เงื่อนไขกระทากับ ระบบคือ วาล์วควบคุมทิศทางทั้ง 2 ตัวจะต้องทางานพร้อมกัน ก้านสูบของกระบอกสูบจึงจะยืดออก ดังแสดงในรปู ที่ 6.8 2 2 13 13 2 2 13 13 (ก) ตาแหน่งปกติ (ข) ตาแหน่งทางานกดวาล์วสองตวั รปู ท่ี 6.8 วงจรลอจิก AND ทมี่ า : บญุ ธรรม ภทั ราจารกุ ุล (2557 : 98)

176 งานนิวแมตกิ ส์และไฮดรอลิกเบือ้ งตน้ (30100-0104) ใบเน้อื หา หน่วยที่ 6 หน้าที่ 8/9 6.2.7 การควบคุมกระบอกสูบทางเดียวลอจิก OR (or logic single acting cylinder control) การควบคุมวิธีนี้ก้านสูบของกระบอกสูบจะสามารถยืดออกได้ เมื่อวาล์วควบคุมทิศทางตัวใดตัวหนึ่ง ทางาน เมือ่ เรานาเอาชัตเตลิ วาลว์ ไปตดิ ตั้งอยู่ระหว่างลิน้ ควบคมุ ทง้ั 2 ตัว ในลักษณะตัวที ตัวชตั เตลิ วาลว์ จะ ทาหน้าทเ่ี หมอื นกบั วงจรลอจิก OR คือไมว่ า่ จะกดให้ลิน้ ควบคุมตัวใดตวั หน่ึงทางาน ของไหลจะสามารถไหล ไปยงั กระบอกสบู ได้โดยตวั ลกู ปืนกลมจะไปปดิ กนั้ ของไหลท่ีมาจากทิศทางอืน่ ดังแสดงในรปู ท่ี 6.9 2 2 11 11 22 22 13 13 13 13 (ก) กา้ นสูบยดื ออกเมอ่ื กดวาลว์ ซา้ ยมอื (ข) ก้านสบู ยืดออกเมือ่ กดวาลว์ ซา้ ยมือ รูปท่ี 6.9 วงจรลอจิก OR ทม่ี า : บญุ ธรรม ภัทราจารกุ ุล (2557 : 99) 6.2.8 การควบคุมกระบอกสูบทางเดียวฟังก์ชั่น NOT (not function single acting cylinder control) วงจรฟงั ก์ช่นั NOT เป็นการควบคมุ ทต่ี รงกันขา้ ม โดยสภาวะเร่ิมต้นกระบอกสูบจะยืดหรือล็อคการ ทางานของสายพานลาเลียงหรือเครื่องจักรที่ทางานคล้ายกัน โดยวาล์วควบคุมทิศทางชนิดปกติเปิด ดังแสดงในรูปที่ 6.10 (ก) จนกว่าจะได้รับสัญญาณให้ยกเลกิ การล็อค โดยวาล์วควบคุมทิศทางชนิดปกตปิ ิด จะไปตัดการทางานของวาล์วควบคุมทิศทางชนิดปกติเปดิ เพื่อเปล่ยี นแปลงสัญญาณการควบคุมนี้ ดังแสดง ในรูปท่ี 6.10 (ข)

177 งานนิวแมติกสแ์ ละไฮดรอลิกเบื้องตน้ (30100-0104) ใบเนอ้ื หา หน่วยที่ 6 หน้าท่ี 9/9 (ก) กา้ นสูบยืดออกในสภาวะเร่มิ ต้น (ข) กา้ นสบู เคล่อื นทเ่ี ขา้ เม่อื วาล์วตวั บนถกู ตัดสญั ญาณ รูปท่ี 6.10 วงจรควบคมุ ฟงั ก์ชน่ั NOT ทีม่ า : บุญธรรม ภัทราจารุกุล (2557 : 100) สรุป จากการศึกษาอุปกรณ์นิวแมติกส์จะเห็นว่าทุก ๆ ส่วนมีความสาคัญโดยเฉพาะสัญลักษณ์และ ความหมายของสัญลักษณ์นั้นจะช่วยให้การนาไปประยุกต์ใช้งานตามที่ต้องการได้ ในวงจรการทางานของ ระบบนิวแมติกส์ขึ้นอยู่กับการที่จะนาไปใช้งานซึ่งจะมีความสาคัญยิ่ง เพราะจะทาให้เกิดผลของงานที่มี ประสทิ ธิภาพ อีกท้ังยงั สามารถประหยัดราคาอุปกรณ์ใชง้ านอีกดว้ ย ดงั นั้นการเขยี นแผนภาพวงจรอย่างเป็น ขั้นตอนคือ เลือกชนิดและขนาดกระบอกสูบให้เหมาะสมกับงานแล้วเลือกชนิดวาล์วหลัก ขนาดของวาล์ว เลอื กอปุ กรณ์ควบคมุ แลว้ กาหนดขัน้ ตอนการทางานพรอ้ มกาหนดตาแหน่งของวาลว์ ควบคุม เสรจ็ แลว้ เขยี น แผนภาพลาดับขั้นตอนการทางานเขียนวงจรการควบคุมการทางานจากนั้น ผู้ออกแบบจะเพิ่มเติมเงื่อนไข พิเศษอะไรในวงจรเพื่อความสมบูรณ์ สุดท้ายตรวจสอบการทางานของวงจรที่ออกแบบและต่อวงจรการ ทางาน เอกสารอา้ งอิง บญุ ธรรม ภทั ราจารุกุล, งานนิวเมตกิ สแ์ ละไฮดรอลิกสเ์ บื้องตน้ , กรงุ เทพฯ : สานกั พมิ พ์ ซเี อด็ ยเู คชัน่ จากัด (มหาชน), 2557

178 แบบฝึกหัดที่ 6.1 หน่วยที่ 6 หน้าที่ 1/2 วชิ า นิวแมตกิ ส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรยี นรวม 74 คาบ สอนคร้ังท่ี ทฤษฎี 4 คาบ ชอ่ื หน่วย หลกั การเขยี นแผนภาพวงจรนวิ แมติกส์ 7-8/18 ปฏิบัติ 4 คาบ ช่อื เรอื่ ง การเขยี นแผนภาพวงจรนิวแมติกส์ คำส่ัง ตอบคาถามตอ่ ไปน้ี 1. แผนภาพวงจรนิวแมติกส์สามารถแบ่งออกไดเ้ ปน็ 4 สว่ น ได้แก่ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................2. การเชือ่ มต่ออปุ กรณ์นิวแมติกส์เขา้ ด้วยกันตามวงจรจนเสร็จสมบูรณ์จะใช้ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................3. วงจรนิวแมติกส์การไหลของพลงั งานจะเริ่มไหลจาก ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................4. วงจรนิวแมตกิ ส์ การทางานจะเรม่ิ ทางานจาก ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 5. วาลว์ ควบคุมกาลงั งาน ได้แก่ ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 6. วงจรการผกผนั ของสัญญาณทางานโดย ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ..................................

179 งานนิวแมตกิ ส์และไฮดรอลิกเบื้องต้น (30100-0104) แบบฝกึ หัด หนว่ ยที่ 6 หนา้ ท่ี 2/2 7. วงจรหน่วงเวลาเปิดสญั ญาณทางานโดย ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................8. วงจรหน่วงเวลาปดิ สัญญาณทางานโดย ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................9. วงจรฟังกช์ ั่น NOT ทางานโดย ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................10. วงจรฟงั กช์ ่นั ความจา ทางานโดย ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................................

180 แบบประเมินผลงานที่ 6.1 หน่วยที่ 6 หนา้ ท่ี 1/1 วิชา นวิ แมตกิ ส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรียนรวม 74 คาบ สอนครั้งท่ี ทฤษฎี 4 คาบ ช่อื หน่วย หลกั การเขียนแผนภาพวงจรนวิ แมตกิ ส์ 7-8/18 ปฏิบตั ิ 4 คาบ ชอ่ื เรื่อง การเขยี นแผนภาพวงจรนิวแมตกิ ส์ คาชแ้ี จง ให้วงกลมล้อมรอบคะแนนท่ไี ด้ รายการ คะแนน หมายเหตุ ข้นั ก่อนการปฏิบัตงิ าน ดมี าก ดี ปาน พอใช้ ปรบั ปรงุ 1. ความพรอ้ มของอุปกรณ์การเรยี น.............. กลาง ขั้นการปฏิบตั งิ าน 5432 1 2. เขยี นแผนภาพวงจรนิวแมตกิ ส์……………… 3. ต่อวงจรนิวแมตกิ ส์……………….................. 10 8 6 4 2 4. นำเสนอรายละเอยี ดที่ควรปรับปรงุ ...... 10 8 6 4 2 5. นำเสนอเหตุผลทคี่ วรปรบั ปรุง............... 10 8 6 4 2 10 8 6 4 2 ข้นั สรุปผล 6. เขียนสรปุ ผลหลงั การปฏิบัตงิ าน................ 5432 1 ข้นั หลังการปฏบิ ตั ิงาน 5432 1 7. ทำความสะอาดบรเิ วณหอ้ งเรยี น............... 5432 1 8. ส่งงานตามกำหนดเวลา............................. คะแนนท่ไี ด้ รวมคะแนน ผลการประเมิน (คะแนนเตม็ 60 คะแนน)  ดี (คะแนนอย่ใู นช่วง 46–53 คะแนน)  ปรบั ปรงุ (คะแนนอยูใ่ นชว่ ง 30–37 คะแนน)  ดมี าก (คะแนนอยู่ในชว่ ง 54–60 คะแนน)  พอใช้ (คะแนนอยู่ในชว่ ง 38–45 คะแนน) ลงชือ่  ไมผ่ า่ น (คะแนนตา่ กวา่ 30 คะแนน) (สุเมธ เชิงดา) ผูป้ ระเมนิ .........../.............../...............

181 แบบประเมินคุณธรรม จรยิ ธรรม และค่านิยม หนว่ ยท่ี 6 หน้าท่ี 1/1 วชิ า นิวแมติกส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรยี นรวม 74 คาบ ชื่อหน่วย หลกั การเขยี นแผนภาพวงจรนวิ แมตกิ ส์ สอนครัง้ ท่ี ทฤษฎี 4 คาบ 7-8/18 ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ คำชี้แจง 1. ให้ผู้เรียนประเมินตนเองและให้สมาชิกในกลุ่มหนึ่งคนประเมินซึ่งกันและกันในหัวข้อที่ผู้สอน กำหนดและแจง้ ไว้ 2. การประเมนิ แต่ละข้อมีคะแนนข้อละ 5 คะแนน (5 หมายถึง ดีมาก, 4 หมายถึง ด,ี 3 หมายถงึ ปานกลาง, 2 หมายถึง พอใช,้ 1 หมายถงึ ต้องปรบั ปรงุ ) 3. ผสู้ อนทำการประเมนิ และหาคะแนนเฉล่ียของผเู้ รยี นแต่ละคนต่อไป คุณธรรม จรยิ ธรรม เจตคติ ผู้ประเมนิ และคา่ นยิ มทพ่ี งึ ประสงค์ ที่ สงั เกตจากพฤตกิ รรม ตนเอง สมา ิชก ผู้สอน 1 ความมวี ินยั ตรงต่อเวลาทง้ั การเข้าเรยี นและการส่งงาน ทำงานตามข้ันตอน คำนงึ ถงึ ความปลอดภยั ฯลฯ 2 ความมมี นุษยสัมพันธ์ ชว่ ยเหลอื เพ่อื นสมาชกิ ใหค้ วามร่วมมอื ทำงานกล่มุ พูดจาสุภาพ ฯลฯ 3 ความรบั ผดิ ชอบ กล้ารับผิดและรบั ชอบในสงิ่ ทตี่ นทำ รกั ษาความสะอาด ฯลฯ 4 ความเชอ่ื มน่ั ในตนเอง กลา้ แสดงออกในการปฏบิ ัตงิ าน กลา้ แสดงความคดิ เหน็ ฯลฯ 5 ความซื่อสตั ยส์ จุ ริต ไมค่ ดั ลอกผลงานคนอ่นื ตรวจผลงานของตนเองและของผอู้ ืน่ ดว้ ยความซื่อสัตย์ ฯลฯ 6 ความประหยดั ใช้วัสดอุ ุปกรณ์ เครือ่ งมือและใช้พลังงานไฟฟ้าในการเรยี นอย่าง ประหยดั ฯลฯ 7 ความสนใจใฝร่ ู้ กระตอื รือร้น พึง่ ตนเองเปน็ หลกั ศกึ ษาหาความรเู้ พิ่มเตมิ ฯลฯ 8 ความรกั สามคั คี รบั ฟงั ความเห็นผ้อู ื่น รว่ มใจกนั ทำงาน รูจ้ ักแบ่งบนั มีนำ้ ใจ ฯลฯ 9 ความคดิ รเิ รม่ิ สร้างสรรค์ ปรบั วิธกี ารเรยี นของตนเองใหด้ ขี นึ้ คิดแก้ปัญหาแปลก ใหม่ ฯลฯ 10 ความพึงพอใจในผลงานทีท่ ำ พอใจในผลงานของตนเองท่ตี ัง้ ใจทำงานอย่างดีท่สี ุด ฯลฯ รวม เฉล่ียรวม ผลการประเมนิ (คะแนนเต็ม 20 คะแนน) ได้.................คะแนน  ผา่ น (คะแนนอยใู่ นช่วง 12–20 คะแนน)  ไมผ่ า่ น (คะแนนตา่ กวา่ 12 คะแนน) ..................................ลงชื่อ ผปู้ ระเมนิ

182 แบบทดสอบหลงั เรียน หน่วยที่ 6 หนา้ ที่ 1/2 วิชา นวิ แมติกส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรยี นรวม 74 คาบ สอนครัง้ ท่ี ทฤษฎี 4 คาบ ชือ่ หน่วย หลักการเขยี นแผนภาพวงจรนิวแมติกส์ 7-8/18 ปฏิบตั ิ 4 คาบ คำช้ีแจง : 1. แบบทดสอบชดุ นมี้ ที ้งั หมด 10 ข้อ เวลา 10 นาที 2. ใหท้ ำเครอ่ื งหมาย () ลงในข้อท่ีถกู ต้องทส่ี ดุ เกณฑก์ ารประเมิน : ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน 1. การไหลของพลังงานจะเริ่มไหลจากทิศทางใด ก. ซา้ ยไปขวา ข. ขวาไปซ้าย ค. บนลงลา่ ง ง. ล่างขึน้ บน จ. ทุกทศิ ทาง 2. แหล่งจา่ ยพลงั งานจะถกู จดั วางทม่ี ุมใดของวงจร ก. มุมขวาบน ข. มมุ ขวาล่าง ค. มุมซ้ายบน ง. มมุ ซา้ ยล่าง จ. มุมบนขวา 3. ข้อใดกล่าวถกู ต้อง ก. การไหลของพลังงานจะเริ่มไหลจากด้านล่างขน้ึ ดา้ นบน ข. แหลง่ จา่ ยพลงั งานจะถูกจัดวางท่มี มุ ขวามือด้านล่าง ค. การทางานจะเรมิ่ ทางานจากดา้ นขวามือไปทางด้านซา้ ยมอื ง. กระบอกสูบกระบอกแรกจะถกู จัดวางไวท้ มี่ ุมขวามือด้านบน จ. กระบอกสบู ตวั ท่ี 2 จะทางานหลังกระบอกสอบตัวแรกเคลือ่ นที่ออกเสมอ 4. ขอ้ ใดไม่ใช่ ระดับของแผนภาพวงจรนวิ แมติกส์ ก. ระดบั กาลงั งาน ข. ระดับลอจกิ ค. ระดับสญั ญาณเข้า ง. ระดับสัญญาณออก จ. วงจรระบายลม 5. แผนภาพวงจรนวิ แมตกิ ส์สามารถแบง่ ออกไดเ้ ป็นก่รี ะดบั ก. 2 ข. 3 ค. 4 ง. 5 จ. 6 6. จากวงจร ขอ้ ใดคืออุปกรณ์หน่วงเวลา ก. 1 2 ข. 2 ค. 3 13 ง. 4 2 1 3 จ. 5

183 งานนวิ แมติกสแ์ ละไฮดรอลกิ เบอ้ื งตน้ (30100-0104) แบบทดสอบหลังเรยี น หนา้ ท่ี 2/2 หนว่ ยท่ี 6 7. จากวงจรคอื วงจรอะไร ก. วงจรหนว่ งเวลาเปิดสญั ญาณ ข. วงจรหน่วงเวลาปดิ สญั ญาณ 2 ค. วงจรเพิม่ อตั ราการไหล 13 2 ง. วงจรผกผันของสัญญาณ 1 3 จ. วงจรดักลม 8. จากวงจรคอื การควบคุมกระบอกสูบลอจิกแบบใด ก. AND ข. OR ค. NOT 2 ง. NOR 1 3 จ. NAND 2 13 9. จากวงจรคอื การควบคมุ กระบอกสบู ลอจกิ แบบใด ก. AND ข. OR ค. NOT 2 ง. NOR 11 จ. NAND 22 13 13 10. จากวงจรคือ การควบคุมกระบอกสบู ลอจิกแบบใด ก. AND ข. OR ค. NOT ง. NOR จ. NAND

184 เฉลยแบบฝกึ หัด หนว่ ยที่ 6 หน้าท่ี 1/1 วชิ า นวิ แมติกส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรยี นรวม 74 คาบ สอนคร้ังที่ ทฤษฎี 4 คาบ ช่อื หน่วย หลักการเขยี นแผนภาพวงจรนิวแมตกิ ส์ 7-8/18 ปฏิบัติ 4 คาบ คำส่ัง ตอบคาถามตอ่ ไปน้ี 1. แผนภาพวงจรนวิ แมตกิ ส์สามารถแบ่งออกได้เป็น 4 สว่ น ไดแ้ ก่ 1.อปุ กรณ์ทางาน 2.วาลว์ ลมหลกั 3.วาลว์ ควบคมุ 4.อปุ กรณ์จ่ายลมท่อลม 2. การเชื่อมต่ออปุ กรณ์นวิ แมตกิ ส์เขา้ ด้วยกนั ตามวงจรจนเสร็จสมบรู ณ์จะใช้ ทอ่ 3. วงจรนวิ แมตกิ ส์ การไหลของพลงั งานจะเร่ิมไหลจาก ด้านลา่ ง 4. วงจรนิวแมติกส์ การทางานจะเริ่มทางานจาก วาลว์ ควบคุมทิศทาง ทเ่ี ปน็ ตวั start 5. วาล์วควบคมุ กาลังงาน ไดแ้ ก่ วาลว์ ควบคมุ ลมหลกั 6. วงจรการผกผนั ของสญั ญาณ ทางานโดย กลบั แรงดันเอาตพ์ ุตของวาล์วควบคุมตรงกนั ข้าม 7. วงจรหน่วงเวลาเปิดสัญญาณ ทางานโดย ควบคุมโดยการปรับขนาดของรูเปิด (orifice) ของวาลว์ ควบคุมการไหลทางเดียวให้เปดิ มากหรอื น้อย ในขณะเคล่ือนที่ออก 8. วงจรหนว่ งเวลาปดิ สัญญาณ ทางานโดย ควบคุมโดยการปรับขนาดของรเู ปิด (orifice) ของวาลว์ ควบคมุ การไหลทางเดียวให้เปิดมากหรอื นอ้ ย ในขณะเคลือ่ นทีเ่ ข้า 9. วงจรฟังก์ช่นั NOT ทางานโดย วาลว์ ควบคมุ ทศิ ทางชนิดปกติปดิ จะไปตัดการทางานของวาล์วควบคุมทิศทางชนดิ ปกตเิ ปดิ 10. วงจรฟงั ก์ชนั่ ความจา ทางานโดย รักษาสถานะของอปุ กรณเ์ อาไว้อยา่ งถาวรจนกวา่ จะมกี ารเปล่ียนแปลงสญั ญาณ

185 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยท่ี 6 หน้าท่ี 1/4 วิชา นวิ แมตกิ ส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรยี นรวม 74 คาบ สอนคร้ังท่ี ทฤษฎี 4 คาบ ช่อื หน่วย หลกั การเขียนแผนภาพวงจรนิวแมตกิ ส์ 7-8/18 ปฏิบตั ิ 4 คาบ เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น 1. แผนภาพวงจรนวิ แมติกส์สามารถแบ่งออกได้เปน็ กีร่ ะดบั ค. 4 2. ข้อใดไม่ใช่ ระดบั ของแผนภาพวงจรนวิ แมติกส์ ค. ระดบั วาลว์ สัญญาณเข้า 3.ข้อใดกลา่ วถูกต้อง ก. การไหลของพลังงานจะเรม่ิ ไหลจากด้านลา่ งขน้ึ ด้านบน 4. การไหลของพลงั งานจะเร่ิมไหลจากทิศทางใด ง. ล่างขนึ้ บน 5. แหล่งจา่ ยพลงั งานจะถกู จดั วางที่มมุ ใดของวงจร ง. มมุ ซ้ายล่าง 6. จากวงจรคือ วงจรอะไร 2 13 2 13 ก. วงจรหน่วงเวลาเปิดสญั ญาณ 7. จากวงจรขอ้ ใดคือ อุปกรณ์หนว่ งเวลา 2 ข. 2 13 2 13

186 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยที่ 6 หนา้ ท่ี 2/4 วิชา นวิ แมตกิ ส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรียนรวม 74 คาบ ช่อื หน่วย หลักการเขยี นแผนภาพวงจรนวิ แมติกส์ สอนครง้ั ที่ ทฤษฎี 4 คาบ 7-8/18 ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ 8. จากวงจรคือ การควบคมุ กระบอกสบู ลอจิกแบบใด ก. AND 2 13 2 13 9. จากวงจรคือ การควบคุมกระบอกสูบลอจิกแบบใด ข. OR 2 11 22 13 13 10. จากวงจรคือ การควบคมุ กระบอกสูบลอจิกแบบใด ค. NOT

187 เฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น หน่วยที่ 6 หนา้ ท่ี 3/4 วิชา นวิ แมติกส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรียนรวม 74 คาบ สอนคร้งั ท่ี ทฤษฎี 4 คาบ ช่ือหน่วย หลกั การเขียนแผนภาพวงจรนิวแมติกส์ 7-8/18 ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 1. การไหลของพลงั งานจะเร่ิมไหลจากทิศทางใด ง. ล่างขนึ้ บน 2. แหล่งจ่ายพลังงานจะถกู จัดวางทม่ี มุ ใดของวงจร ง. มุมซา้ ยล่าง 3. ขอ้ ใดกลา่ วถูกต้อง ก. การไหลของพลังงานจะเร่ิมไหลจากด้านลา่ งข้นึ ด้านบน 4. ข้อใดไม่ใช่ ระดบั ของแผนภาพวงจรนิวแมติกส์ ค. ระดบั สญั ญาณเขา้ 5. แผนภาพวงจรนวิ แมติกส์สามารถแบ่งออกไดเ้ ปน็ กร่ี ะดบั ค. 4 6. จากวงจรข้อใดคอื อปุ กรณ์หน่วงเวลา 2 ข. 2 13 2 13 7. จากวงจรคือ วงจรอะไร 2 ก. วงจรหน่วงเวลาเปิดสัญญาณ 13 2 13

188 เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น หน่วยที่ 6 หนา้ ท่ี 4/4 วิชา นวิ แมติกส์และไฮดรอลิกส์ เวลาเรียนรวม 74 คาบ ช่อื หน่วย หลกั การเขยี นแผนภาพวงจรนวิ แมติกส์ สอนครง้ั ที่ ทฤษฎี 4 คาบ 7-8/18 ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ 8. จากวงจรคือ การควบคมุ กระบอกสบู ลอจิกแบบใด ก. AND 2 13 2 13 9. จากวงจรคือ การควบคุมกระบอกสูบลอจิกแบบใด ข. OR 2 11 22 13 13 10. จากวงจร คือการควบคุมกระบอกสูบลอจิกแบบใด ค. NOT