FM Dergi_Sayi 07_2021_Web

Prefabrik ve Modüler Yapılarda 25 Yıllık Tecrübe HAZİRAN 2021

HAZİRAN 2021

HAZİRAN 2021



KÜNYE HAZİRAN 2021 - SAYI: 7 ISSN 1309-4696 ULUSLARARASI AYLIK SÜRELİ DERGİ YAYIN KURULU İmtiyaz Sahibi TÜRKİYE TEMSİLCİLERİMİZ Sorumlu Yazı İşleri Müdürü PROF. DR. MEHMET ŞENOL YUSUF ERBAŞ Antalya MEHMET URBA ZAKİR AVŞAR AKARCA GÖKA Batı Karadeniz GÜNGÖR YAVUZASLAN Genel Yayın Yönetmeni Bolu YUSUF ALYAPRAK TALAT ATİLLA Ege SEFER AYÇE Gaziantep LEYLA ÖZTUNÇ Haber Müdürü İstanbul ALPASLAN SELÇUK HABİB BABAR Rize HASAN YAVUZ BAKIR Van CAN BATMAZ İstihbarat Şefi ERKUT AKTAŞ YURTDIŞI TEMSİLCİLERİMİZ Genel Koordinatör ABD CELAL ÇEVİRGEN ÖMER FARUK ARLI YAVUZ TALAT HANDE Almanya 46 ÇAĞLAR GÜNDOĞDU DONAT ATİLLA FIRAT Genel Müdür ÖZCAN ŞAHİN Ahıska Türkleri MEVLÜT IŞIK Uluslararası Koordinatör Avrasya STK’lar İSMAİL CENGİZ HASAN NUMANOĞLU Azerbaycan OKTAY HACIMUSALI İletişim-H.İlişkiler Danışmanı AYBENIZ KÜZECI Batı Trakya Türkleri İLHAN TAHSİN Bosna Hersek F. ORHAN ÇAKMAK Hollanda MURAT GEDİK PROF. DR. YUSUF PROF. DR. Irak Türkmenleri DR. ŞEMSETTİN KÜZECİ METİN DOĞAN ERBAŞ ŞEREF İBA Katar METİN AVCIOĞLU KKTC HÜSEYIN TURAN Kosova ZEYNEL BEKSAÇ Makedonya FURKAN PÜRDE Nahcivan PROF. DR. GALIBE GÜLTEKİN Rusya MALİK KERİMOV Tunus DR. MUHAMMED ADİL HAYATİ MEHMET DR. ÖNER Ukrayna İSMET YÜKSEL TEK ÖZÜLKER KABASAKAL Türk Dünyası Siyasi İlişkiler HİKMET EREN HABER MERKEZI & EDITÖRLER Yönetim Yeri DANIŞMA KURULU Çayyolu Kafkas Sitesi Dış Politika Koordinatörü GÜNGÖR YAVUZASLAN 2481. Sk. No: 19 Çankaya/Ankara DR. METİN TÜRKER - YAKUP EVİRGEN - OSMAN ALTINIŞIK F: +90 312 236 06 46 ORHAN ÇAKMAK - ZAFER İZGİ - AHMET BALIBEY Siyasi Haberler FATİH ATİK E. [email protected] RUHİ BAŞHELVACI - AHMET AKSOY - DR. SÜLEYMAN BASA fmdergi.com HAYRETTİN ŞALLI - ALİ ÖCAL - KUBİLAY DÖKMETAŞ Radyolar Danışmanı ERKUT AKTAŞ MUSTAFA ARAPOĞLU - EMINE YURTOĞLU FM, Türkiye Cumhuriyeti yasalarına uygun Tarım Hayvancılık İLKER YAĞMUR olarak yayınlanmaktadır. Dergimizde yayınlanan malzemelerin her hakkı saklıdır. Dergimiz basın ahlak Kültür Sanat NURCAN MERİÇ kurallarına uyar. Dergimizde yazıların sorumluluğu yazarlara, reklamların sorumluluğu reklam verene Gençlik ve İnovasyon SEHERNUR MERİÇ aittir. Dergimizde yayınlanan haber ve röportajlar, yayın kurulu izni alınarak, kaynak gösterilerek alıntı Otomotiv AHMET AVCIOĞLU yapılabilir, haber amaçlı duyurulabilir, gösterilebilir. Görsel Tasarım IBRAHIM SAĞLAM FM Dergisi’nin isim ve yayın hakları Yusuf Erbaş’a PR Danışmanı ZAHRETTIN ÇELIK Gayrimenkul EROL TAYLAN TANDOĞAN aittir. FM Dergisi, Uluslararası Radyocular Birliği (IRU) Kapak Tasarım IBRAHIM SAĞLAM yayın organıdır. FM Dergisi yazarları ve dergi ekibi Web Dizayn ZUHAL İLHAN Ekonomi METİN KARTAL gönüllülük esasında hizmet vermektedir. Organizasyon Direktörü AYHAN GÜLTEKİN Müzik Danışmanı DJ UJ / NECİP ŞEN Türk Dünyası ASYA NİHAN ATİLA Hukuk Danışmanları CELAL ORAK - ÖMER AZKÜÇÜK AV. SEVİLAY ASLAN - AV. TEMEL EKEN Basım Yeri ŞEVKET ALAKOÇ AFŞAR MEDYA MATBAACILIK SAN. VE TIC. A.Ş. Konsept TOZOĞLU OSTIM OSB MAH. 1424. SK. OSTIM MEGA CENTER NO: 8/2 YENIMAHALLE / ANKARA T: 0312 394 39 22 Baskı Tarihi: Haziran 2021 4 HAZİRAN 2021

FM’den Yusuf ERBAŞ GENEL BAŞKAN’DAN; Uluslararası Radyocular Birliği (IRU) FM’Den Dev Atılımlar... Genel Başkanı Uluslararası Dergi Belgeselciliği.. FM İmtiyaz Sahibi Bilim, Kültür Yolculukları Fm Android Mobil Uygulaması Yayında.. FM yayın hayatına başladığından bu yana Dergimiz bu sayısında 2 önemli basın geçen kısa sürede doğru, etkin ve bilgilendirici mensubunun farklı alanlardaki konulara yayın politikasına yenilikler eklemeye devam ilişkin özel röportajına imza attı. ediyor. Alışılagelmiş dergicilik çizgilerine ilaveten, renkli çizgiler ekleme cesareti, bizim Kara Murat romanı yazarı,bir efsanenin nasıl güçlü kadromuzun yenilikçi ruhunun adeta doğduğunu ilk kez FM Dergiye açıklayan bir yansımasıdır. Rahmi Turan’la çok samimi bir röportaja imza attı Olcay Bağır! Yayın kurulumuzun engin tecrübesi, yazar kadromuzun araştırmacı ve yerinde FOX Tv ekranlarında sabah haber kuşağında habercilik anlayışı ile harmanlanması ile ekrana gelen usta gazeteci ve tv spikeri güzel sonuçların doğduğunu biliyor,bunu da İsmail Küçükkaya ile kariyeri hakkında gösterdiğiniz büyük teveccühten anlıyoruz. bilinmeyenleri Gizem Ak, Emre Sarı röportajı ile kaleme aldık. Türk Dünyası ile beraber Afrika kıtasına uzanan gönül coğrafyamızda,belgeselin sadece TİKA’nın kurucu başkanı Dr.Öner Kabasakal tv ekranında olmaması gerektiği inancıyla ile Türk Dünyası üzerine stratejik bir ,dergimizde de dev bir hamle yapmaya karar değerlendirme, FM Genel Yayın Yönetmeni verdik. Usta belgeselci, araştırmacı yazar Talat Atilla’dan gündem olacak Z Kuşağı İsmail Kahraman ile Afrika kıtasını gezmeye araştırma haberi, ev telefonlarını bakanın çıktık. Belge niteliği taşıyan, dökümantasyon imzaladığı iletişim haberinde nostaljiye giden ve fotoğraflama, arşiv bütünlüğünü içeren Mehmet D. Özülker’i, Tv dizilerini toplum ve ‘Belgesel’kelimesi artık FM’de can bulacak, birey üzerindeki etkilerini Ankara H.Bayram dergicilikte de belgesel mantığını gündeme Veli Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Prof. taşıyacaktır. Zakir Avşar’ı, araba arkası yazı edebiyatına bir bakış atalım diyen usta gazeteci Yavuz Donat’ı Araştırma sayfamızda mucize madde grafenle keyifle okuyacağınıza inanıyoruz. bilim dünyasına, çevre sayfasında iklim değişikliği, gastronomi de Türk Mutfağına Son olarak, FM dergimiz artık Android Mobil İade-i İtibarı, çocuk sayfasında Nasreddin Uygulaması ile yayında. Bize cep telefonu ve Hoca’yı okuyacaksınız. tabletlerinizden daha rahat ulaşabileceksiniz. Aynı Frekanstayız!..Keyifli okumalar.. YAZARLARIMIZ (Alfabetik Sıralama Yapılmıştır!) By Sempatik Emre Sarı Erol Taylan Tandoğan Faruk Emre Acar Gizem Ak Habib Babar Habib Cevahir Hüseyin Mirhat Coşkun Hüseyin Turan Güngör Yavuzaslan İsmail Kahraman M. Ali Babar Mehmet D.Özülker Mustafa Coşkun Dj Necip Şen Nurcan Meriç Olcay Bağır Ömer Faruk Arlı Dr. Öner Kabasakal Ruhi Başhelvacı Sehernur Meriç Sıla Saraç Talat Atilla Yavuz Donat Prof. Dr. Zakir Avşar Zeki Açıköz HAZİRAN 2021 5

İÇİNDEKİLER 8 ARAŞTIRMA İşte 21. Yüzyılın Mucize Maddesi: Grafen!............ 8 6 HAZİRAN 2021 BELEDİYELER Başkentin İlk Dijital Turizm Rehberi..................12 İŞTE 21. YÜZYILIN BELEDİYELER Bartın Belediyesi Mavi Bayrak Aldı...................13 MUCIZE MADDESI: BELEDİYELER Karadeniz’in Saklı Cenneti Çatalzeytin.............14 GRAFEN CANLILAR DÜNYASI Dünyanın En Sempatik Hayvanı; Mirket............................................................................................16 < Nurcan Meriç ARAŞTIRMA 13 BARTIN BELEDIYESI ÇEVRE İklim Değişikliği Nedir? Bizi Nasıl Etkiliyor?.................18 MAVI BAYRAK ALDI ÇOCUKLARIN DÜNYASINDAN < Güngör Yavuzaslan Çocukların Neşeli Öğretmeni: Nasreddin Hoca........................ 22 BELEDİYELER DÜNYA TURU Dünyanın 7 Harikası (UNESCO)......................... 24 EDEBİYAT Araç Arkası Edebiyatı............................................... 26 18 İKLIM DEĞIŞIKLIĞI EN’LER Dünya’nın En’leri........................................................... 28 NEDIR? BIZI NASIL FOTOĞRAFLARIN DİLİNDEN Türkiye’den Manzaralar.............31 ETKILIYOR? GASTRONOMİ Türk Mutfağı İade-i İtibar Kazanıyor................ 32 GEZİ/BELGESEL FM’den Orta Afrika’nın Kalbi < Ruhi Başhelvacı Çad’a Yolculuk!........................................................................... 34 İLETİŞİM Dizilerin Birey ve Toplum Üzerindeki Etkileri........... 40 ÇEVRE 32 TÜRK MUTFAĞI İADE-I İTIBAR KAZANIYOR < Zeki Açıköz İLETİŞİM Z Kuşağı Bildiğimiz Gibi Değil!................................... 44 İLETİŞİM Ev Telefonu Dilekçesini Bakan İmzalıyordu!............. 46 GASTRONOMİ İLKLER Dünya’nın İlkleri............................................................. 48 İLGİNÇ BİLGİLER Merak Ettikleriniz......................................... 49 34 FM’DEN ORTA AFRIKA’NIN KALBI ÇAD’A YOLCULUK! < İsmail Kahraman KAPAK KONUSU İsmail Küçükkaya: GEZİ/BELGESEL Ne Yandaşım, Ne Candaş!..........................................................50

KÜLTÜR Tarihin Sıfır Noktası: Şanlıurfa................................... 56 44 MÜZİK Azerbaycan’ın Starı Dünyaya Açılıyor...........................60 NE OLDU? Mayıs’da Ne Oldu, Neler Oldu?…........................... 62 Z KUŞAĞI ORMANLAR OGM’den Yaz Uyarısı............................................ 64 BILDIĞIMIZ GIBI ÖZEL HABER Rahmi Turan İle Kara Murat Üzerine.................. 66 POLİTİKA KKTC Maliye Bakanı Dursun Oğuz, DEĞIL! FM Dergisi’ne Konuştu............................................................... 70 REKLAMLAR Reklam Cesaretlilerin İşidir!................................74 Talat Atilla > İLETİŞİM 50 İSMAIL KÜÇÜKKAYA: NE YANDAŞIM, NE CANDAŞ! RADYO FM Liste / Mayıs-Haziran 2021.....................................76 Röportaj: Gizem Ak & Emre Sarı > KAPAK KONUSU SAĞLIK Mutant Virüse Karşı Bağışıklığınızı Sağlamlaştırın!.............................................................................78 60 STK Zabıta Teşkilatı Federasyonu Genel Başkanı AZERBAYCAN’IN STARI Abdurrahman Karabudak; Covid Döneminde Zabıtanın DÜNYAYA AÇILIYOR Gayreti Takdire Şayandır!...........................................................80 Habib Babar > STK TÜMKİAD’dan Örnek Hareketlere Devam!.........................81 MÜZİK SPOR Şampiyon.......................................................................... 82 64 TEKNO FM Tekno FM’de Bu Ay................................................. 86 TÜRK DÜNYASI Stalin’in Tuzağı ve Kardeş Kavgaları.............. 88 RAHMİ TURAN İLE KARA MURAT ÜZERİNE ULAŞIM Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu; Röportaj: Olcay Bağır > Burdur ve Isparta Dostluk Yolu İle Konforlu ve Daha Kısa Olacak!...................................................................... 92 ÖZEL HABER ULAŞIM DHMİ Havacılık Akademisinde Yenilik....................... 93 70 YILDIZI PARLAYANLAR Radyodan Parlayan Yıldız; KKTC MALIYE BAKANI Yusuf Can Karapınar!.................................................................. 94 DURSUN OĞUZ, ZİHİNSEL ANTRENMAN Bulmaca............................................ 96 FM DERGISI’NE KONUŞTU... Hüseyin Turan > POLİTİKA HAZİRAN 2021 7

ARAŞTIRMA İşte 21. Yüzyılın Mucize Maddesi: Nurcan MERİÇ yazdı! GRAFEN!Ankara Süper esnek, süper hafif, süper ince, süper sağlam. Modern zamanların mucizevi bilimsel buluşu.. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Va- rank, Ankara’da ilk Grafen Seri Üretim Tesisi’nin açılışını yaptı.Varank,Ankara İvedik OSB’de,Nanografi firmasının açılış töreninde yaptığı konuşmada; Grafen, teknolojide Fiziksel,kimyasal ve mekanik özellikleriy- teknolojinin en kritik bileşenlerinden biri devrim niteliğinde le büyük yankı uyandıran grafenin,insan- olarak gösterildiğini dile getirdi. gelişmelere yol açan, lık tarihinin en büyük malzeme buluşla- karbon atomlarının rından biri kabul edildiğini belirtirken,bu Varank, bu ürün sayesinde yapılabilecek- iki boyutlu bal peteği tesis ile Türkiye’nin, grafeni seri üretebi- lere değinerek, “Grafen sayesinde daha düzenidir. len 10 ülkeden biri konumuna geldiğini uzun ömürlü malzemeler, ultra hızlı şarj söyledi. edilebilen bataryalar, daha hızlı ve hafif uçaklar, vücuttaki nöronlara bağlanabilen Bakan Varank ; Çelikten 200 kat daha biyonik cihazlar üretilebilecek, koroz- mukavemetli, bakırdan yüzlerce kat daha yon, ısınma ve ürünlerin geliştirilmesine iletken, esnek ve hafif bir malzeme olan Türkiye’de ve dünyada öncülük edecek.” grafenin sanayinin birçok alanında kulla- dedi. nıldığını, grafenin, tek atom kalınlığında 2 boyutlu bir nano malzeme olarak nano Indepedent gazetesi ‘’O kadar mükemmel bir madde ki inanması zor’’ dediği grafenin süper-esnek, süper- sağlam, süper-hafif ve aynı zamanda süper-ince özellikleriyle modern zamanların en heyecan verici bilimsel gelişmelerinden biri olduğunu belirtiyor. Gazete ayrıca, karbondan imal edilen ve tek bir atom inceliğinde olan grafeni gündelik hayatta kullanıma sokmak için laboratuvarlarda kıran kırana bir araştırma yarışının süregittiğini bildiriyor. Yazıya göre, hem inanılmaz hafif hem de bir o kadar sağlam olması, otomobil ve uçak imalatında çığır açabileceği gibi, elektronikten tutun su sterilizasyonuna değin daha birçok sektörde ‘grafen devrimi’ kapıda olabilir. 2010 yılında Nobel Fizik ödülü, kuantum fiziği ve elektronik sektöründe önemli gelişmeler sağlayabilecek grafen maddesini geliştiren bilim insanları Andre Geim ve Konstantin Novoselov’a verilmişti. 8 HAZİRAN 2021

Nurcan MERİÇ yazdı! BİZDE ‘GRAFEN’ MADDESİNİ ARAŞTIRMA A-B SİZLER İÇİN ARAŞTIRDIK! Peki, grafen nedir? Grafeni bizler için ve bilim dünyası için bu kadar önemli yapan sebepler nelerdir? Bilim dünyasında büyük bir heyecan Küçük Cihazlar İçin, Grafen: Çok küçük bir alanda uyandıran ve Manchester Üniversitesi’nde elektrik iletimi icat edilen grafen maddesi, birçok yeniliğe Çok küçük bir alanda elektrik iletimi sağlayabildiği için, kapı araladı. sağlayabildiği için, grafen minyatürize grafen minyatürize edilmiş süper hızlı bilgisayar ve transis- edilmiş süper Grafenin keşfi o kadar önemlidir ki, Rus tör araştırmalarında oldukça önemlidir. hızlı bilgisayar bilim insanları Andre Geim ve Konstan- Çünkü bu cihazlar çalışmak için çok kü- ve transistör tin Novoselov’a bu keşiflerinden dolayı çük miktarda güce ihtiyaç duymalıdırlar. araştırmalarında 2010 Nobel Fizik Ödülü’nü kazandırmış- Grafen ayrıca esnek güçlü ve şeffaftır. oldukça önemlidir. tır. Grafen ve Kuantum Mekaniği: Sanayi ve Teknoloji Grafen, teknolojide devrim niteliğinde Bakanı Mustafa gelişmelere yol açan, karbon atomlarının Grafen, kuantum elektrodinamiğinde Varank: Grafen iki boyutlu bal peteği düzenidir. tahminleri test etmek için kullanılabilir. Üretmek Türkiye’ye Bu, araştırmaların yeni bir alanıdır; çün- Çağ Atlatabilir! GRAFENİ ÖNEMLİ YAPAN BAZI kü Dirac parçacıklarını görüntülemeye ÖZELLİKLERE GÖZ ATMAYA NE DERSİNİZ? yarayan malzemeler kolaylıkla elde edile- Elektriği En İyi İleten Malzeme; Grafen: memektedir. Grafen ise çok zor elde edilen bir malzeme değildir. Öyle ki evde kurşun Elektrik bu basit bal peteği grafen yaprağı kalem ile kâğıt üzerine bir çizgi çektiği- üzerinden çok hızlı akmaktadır. Bilinen nizde, üst üste birçok grafen yaprağı elde birçok iletken metaldir, fakat grafen kar- etmiş olursunuz. Eğer bir silgi yardımı bon temelli bir ametaldir. Bu sebeple, ile bu katmanları tek bir katman haline elektrik akımını metal olmadan iletmek gelecek şekilde temizleyebilirseniz, grafen durumunda kalacağımız koşullar için elde edebilirsiniz. grafen araştırmaları önem kazanmaktadır. Bu koşulların ne olduğuyla ilgili soruyu cevaplamak için ise henüz erken. HAZİRAN 2021 9

ARAŞTIRMA Silikon Öldü, Yaşasın GRAFENİN ÖZELLİKLERİ Grafen bilinen en ince ve en hafif Grafen dünyası tek-katman, altıgen düzen- de karbon atomları anlamına gelmektedir. malzemedir. Grafen saydamdır. Eğer grafen başka bir düzende ise, bu özellikle belirtilmiştir. Örneğin çift kat- GRAFENİN POTANSİYEL manlı grafen ya da çok katmanlı grafen, KULLANIM ALANLARI bu malzemenin diğer formlarıdır. • Grafen ile ilgili araştırmalarda bilim Elmasta ve grafitte olduğu gibi grafen bir insanları henüz yolun çok başındalar! karbon alotropudur. Daha da detaylan- dıracak olursak, grafen sp2 bağlı karbon • Ancak geliştirilmekte olan bazı tekno- atomlarından oluşmuştur ve atomları lojiler şunlar: arasında 0.142 nm molekül bağ uzaklığı vardır. • Bataryaların ultra hızlı şarj edilmesi, Grafenin en önemli üç özelliği çelikten 100 • Radyoaktif atıkların daha kolay temiz- ile 300 kat arası daha sağlam olması, şu lenebilmesi, ana kadarki bilinen oda sıcaklığında en iyi iletken olması ve esnek olmasıdır. • Hızlı flash hafızalar, Grafen bilinen en ince ve en hafif malze- medir. Grafen saydamdır. 10 HAZİRAN 2021

Nurcan MERİÇ yazdı! Grafen! ARAŞTIRMA A-B • Güçlü ve daha dengeli aletler ve spor ekipmanları üretilmesi (tenis raketi gibi), • Grafen temelli güncellenebilen elektro- nik kâğıtlar, • Küçük ve verimli biyosensör cihazlar, • Bataryaların yerini alabilecek süper kapasitörler, • Su geçirmeyen kıyafetler, • Daha sağlam ve hafif uçaklar ve koru- ma ekipmanları, • Doku yenilenmesinde yardımcı malze- me olarak kullanmak, • Tuzlu suyu, içilebilir suya dönüştürmek, • Doğrudan vücuttaki nöronlara bağla- nabilen biyonik cihazlar. Ne dersiniz? Teknoloji çağında sessiz ve derinden bir ‘Grafen Devrimi’ başlamış diyelim mi? HAZİRAN 2021 11

BELEDİYELER BASKENTİN İLK DİJİTAL TURİZM REHBERİ AltındağBelediyeBaşkanı Doç. Dr. Asım Balcı Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca Altındağ Belediyesi, Türkiye Bele- ra’ya gelmesi gerektiği konusunda ALTINDAĞ diyeler Birliği’nin de destekleriyle potansiyelimizi yeterince anlata- HASTANESİNE Ankara’nın kalbi Altındağ’da turiz- madık. İnşallah Başkentin ilk dijital KAVUŞUYOR mi canlandırmak için, Akıllı Turizm turizm uygulaması Altın Rota bu Rotası Projesi Altın Rota mobil noktada atılan bir adım olacak. Ar- Altındağ’a hastane müjdesi... Altın- uygulamasını hayata geçirdi. tık herkes cep telefonlarından baş- dağ Belediye Başkanı Doç. Dr. Asım kentin gezilecek, görülecek tarihi ve Balcı, uzun süredir üzerinde çalış- Altındağ Belediyesi, başkent An- kültürel mekanlarını geliştirdiğimiz tıkları Altındağ Devlet Hastanesi kara’nın turizmde daha fazla pay telefon uygulaması ile öğrenebile- projesinin Cumhurbaşkanı Recep sahibi olabilmesi için çalışmalarını cek. Kısacası bu uygulama ile kenti- Tayyip Erdoğan’ın onayı ile dev- sürdürüyor. Bu kapsamda Türkiye mizi daha iyi tanıtabileceğiz.” dedi. let yatırım programına alındığını Belediyeler Birliği’nin de destekle- duyurdu. Altındağ’a hastane müj- ri ile Ankara’nın ilk dijital turizm ANKARALILAR DA KULLANMALI desi, Altındağlılara bayram sevinci rehberi hayata geçirildi. Hazırlanan yaşattı. Başkan Balcı “Altındağlı mobil uygulama Altın Rota ile yerli Uygulamanın pandemi sonrası vatandaşlarımıza verdiğimiz bir ve yabancı turistlere bulundukları daha da önemli hale geleceğini sözü daha yerine getirmenin haklı konumlara veya beklentilere göre ifade eden Balcı, “ Pandemi nede- mutluluğunu yaşıyoruz. Hastane- alternatif rotalar sunuluyor. Uygu- niyle insanlar evlerinde ve sosyal miz Sayın Cumhurbaşkanımızın lama sayesinde, turizm rotalarının hayat tüm dünyada neredeyse onayları ile yatırım programına güzergâh ve içerikleri belirleniyor, durmuş durumda… İnşallah bu- alındı. Sayın Cumhurbaşkanımı- bu bilgiler yabancı dil seçeneğiyle de günleri de atlattıktan sonra başken- za Altındağ’a verdiği destek için, ziyaretçilere aktarılıyor. Uygulama- timize gelen ziyaretçiler için Altın Sağlık Bakanımız Sayın Fahrettin ya giren bir kullanıcı, bilgilendirme Rota önemli bir rehber olacak. Bu Koca’ya baştan beri hep yanımızda notları ve kısa film gibi uygulamalar uygulamayı Ankaralılar da kullan- olduğu için çok teşekkür ediyor, aracılığıyla, ziyarete geldiği noktayı malı… İnanıyoruz ki, bu uygula- hastanemizin tüm vatandaşlarımıza daha iyi tanıyabiliyor. mayı kullananlar, “Ankara’da böyle hayırlı ve uğurlu olmasını temenni yerler de varmıymış’ diyecekler… ediyorum.” dedi. TARİHİ VE KÜLTÜREL MİRASIMIZ Ben herkesi; Hacı Bayram Veli’nin DAHA İYİ TANITILABİLECEK ahilik kültürüyle yoğurduğu, Gazi ALTINDAĞ İÇİN ÇOK ÖNEMLİ Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhu- Ankara’nın adeta bir bürokrasi ken- riyetimizi ilan ettiği, Milli Şairimiz Devlet hastanesinin Altındağ için çok ti olarak bilindiğini belirten Altın- Mehmet Akif Ersoy’un İstiklal önemli bir ihtiyaç olduğunun altını dağ Belediye Başkanı Doç. Dr. Asım Marşımızı kaleme aldığı ve binlerce çizen Başkan Balcı “Altındağ büyük Balcı, “Ankara ne yazık ki turizm yıldır Frig, Roma, Selçuklu ve Os- ve nüfusu oldukça fazla bir ilçe. konusunda hak ettiği yerde değil. manlı medeniyetlerine ev sahipliği Hastane Altındağımız için çok önem- Bunda başkentin bürokrasi kenti yapan kentimizi keşfetmeye davet li bir ihtiyaç. Bu konuyu Sayın Cum- olması algısı da önemli… Yerli ve ediyorum ” şeklinde konuştu. hurbaşkanımıza ilettik. Sağ olsunlar, yabancı ziyaretçilerin neden Anka- bizi kırmadılar. Bölgemize yapılacak ENGELLİLER DE UNUTULMADI devlet hastanesi, yatırım programı- na alındı. Hastane, Türkiye’deki en Altın Rota mobil uygulaması geliş- büyük 10 mahalle içinde bulunan Ka- tirilirken engelli bireyler de unutul- rapürçek mahallemizde Yeşil Kuşak madı. Uygulamada görme engel- Caddesi üzerine yapılacak. Bölgede lilere yönelik sesli anlatım özelliği yaşayan 250 binden fazla insana kullanılıyor. Ayrıca uygulamada, hizmet edecek. Altındağ’a sağlık tarihi ve turistik yerlerin tanıtım sıhhat kazandıracak, değer katacak videoları da bulunuyor. Dileyenler inşallah.” ifadelerini kullandı. Akıllı Turizm Rotası Altın Rota’yı Android ve IOS marketlerinden cep telefonlarına indirebilecek. 12 HAZİRAN 2021

Güngör YAVUZASLAN yazdı! Güngör Bartın Belediyesi BELEDİYELER A-B YAVUZASLAN yazdı! Mavi Bayrak Aldı BartınBelediyeBaşkanı Bartın Cemal Akın Türkçe Konuşan Ülkeler MAVİ BAYRAK İNKUMU’NA ÇOK YAKIŞTI Uluslararası Gazeteciler Derneği Bartın’da turizm için önemli bir adım Genel Başkanı daha atıldı. Bartın Belediyesi çalışmaları sonucunda gözde tatil beldesi İnkum mavi Bartın Belediye bayraklı plaj unvanına sahip oldu. Başkanı Cemal Akın; “Vaad ettik başardık. Batı Karadeniz Bölgesinde Bartın İnkumu 33 ayrı kriterin tüm Tatil Beldesinin 3 kilometrelik sahil şeri- detayına kadar en dine 3 ayrı bölgeye “Mavi Bayraklı Plaj” sıkı şekilde takip unvanı verildi. edildiği MAVİ BAYRAK İnkumu’na çok yakıştı. İnkum’da düzenlenen bayrak çekim töreni, “ALMAK ZOR, KAYBETMEK KOLAYDIR” Haydi hep birlikte Bartın Belediye Başkanı Cemal Akın, Tür- MAVİ BAYRAĞIMIZA kiye Çevre Eğitim Vakfı Mavi Bayrak Ulu- Bartın’ın tek mavi bayraklı plajı olan İn- sahip çıkalım. sal Koordinatörü Çevre Mühendisi Almına kumu’na 3 bölgede bayrak çekimi yapıldı. Temiz bir çevre bize Kından Cebbari, Belediye Başkan Yardım- Mavi bayrak töreni için İnkumu’na gelen atalarımızdan miras cıları Necmi Balık, Ahmet Kömeç, Bartın Türkiye Çevre Eğitim Vakfı Mavi Bayrak değil, geleceğimize Belediyesi Ar-Ge Başkanı Aykut Oktay Ulu, Ulusal Koordinatörü Çevre Mühendisi temiz ulaştırmak için Ar-Ge Başkan Yardımcısı Ercüment Özçe- Almına Kından Cebbari, “Mavi Bayrağı al- emanettir” dedi. lik, daire müdürleri ve Belediye personeli- mak zor, kaybetmek kolaydır. Mavi bayrak nin katılımıyla gerçekleştirildi. için Bartın Belediyesi uzun yıllar çalışma- lar yaptı. Ekip olarak çok çalıştılar. Bu uzun Başkan Cemal Akın, “Vaad ettik başardık. yıllar verilen emeklerin bir sonucudur. Ön- 33 ayrı kriterin tüm detayına kadar en celikle bu bölgeye arıtma tesisinin yapılma- sıkı şekilde takip edildiği MAVİ BAYRAK sıdır. Mavi Bayrağın alınmasında en önem- İnkumu’na çok yakıştı. Haydi hep birlik- li kriterlerden biri de bu tesislerimizdir. te MAVİ BAYRAĞIMIZA sahip çıkalım. Bir arıtma tesisini yaptıktan sonra denizin Temiz bir çevre bize atalarımızdan miras istenilen seviyeye gelmesi 3-4 yılı alıyor. değil, geleceğimize temiz ulaştırmak için Bu nedenle yatırımlara dikkat çekmek isti- emanettir” dedi. yorum. Tabi bunlar tamamlandıktan sonra plajda birçok olanaklar var. Özellikle en- gelli vatandaşlarımızın kumsala ulaşması, geri dönüşüm atıklarının toplanması, can- kurtaran hizmetlerinin verilmesi gibi bir- çok kritere bakıyoruz. Bunlardan en önem- lisi yüzme suyunun temiz olması gerekir. Bununla ilgili Sağlık Müdürlüğümüzün sudan alınan numunelerinin Avrupa Birliği standartlarında olması gerekir. Bu bizim vazgeçilmez kurallarımızın arasında yer alıyor. Ancak şunu da belirtmek isterim, mavi bayrağı almak zor, kaybetmek çok kolaydır. O yüzden bütün insanlarımızın topyekûn olarak hareket etmesi gerekiyor. Bartın Belediyesinin yaptığı çalışmalardan dolayı Başkanımızı tebrik ederim” dedi. HAZİRAN 2021 13

BELEDİYELER Bulutların üstünden denize inilen yer tam da burası… Karadeniz’in Saklı Cenneti CATALZEYTiN Muhteşem doğası ile Türkiye’nin saklı cennet köşelerinden Kas- canlandıracağız.Yabancı turistlerin gözdesi fotoğraf sanatçılarının tamonu Çatalzeytin ilçesi muhteşem doğası olmaya başlayan ilçemize, Türkiye’de Kara- da gözdesi olan ile yerli ve yabancı turistlerin yeni gözdesi deniz turuna çıkacak yerli turistlerimizi de Çatalzeytin, oldu. bekliyoruz.’ şeklinde konuştu. Kastamonu’nun Sinop’a sınır ilçesi. Çatalzeytin Belediye Başkanı Ahmet Demir; Muhteşem doğası ile fotoğraf sanatçılarının ‘Yeşili ve mavisi ile muhteşem bir coğrafya- da gözdesi olan Çatalzeytin, Kastamo- 14 HAZİRAN 2021 mız var. Ginolu Kalesi çevre düzenlemesi,- nu’nun Sinop’a sınır ilçesi. Ginolu sahili ile birlikte çevre düzenleme çalışmalarımızla ilçemizin vizyonunu Kastamonu’ya 100 km uzaklıkta bir sahil ileriye taşımak için ilk adımları attık. Çatal- kasabası. Ankara’dan 350 km.(5saat). zeytin Fındık Şekeri Coğrafi İşaret Ürünü alarak tescillendi. Kirazlı Çayı Takım Şela- Sinop merkeze 104 km olan Çatalzeytin leri gezginlerin yeni gözdesi olmaya aday. kesinlikle görülmesi gereken, mutluluk Yayla turizmi ile deniz turizmini birlikte hormonu salgılayan bir yer.

Çatalzeytin ............. BELEDİYELER A-B Belediye Başkanı Ahmet Demir Çatalzeytin Belediye Başkanı Ahmet Demir; ‘Yeşili ve mavisi ile muhteşem bir coğrafyamız var. Ginolu Kalesi çevre düzenlemesi, Ginolu sahili ile birlikte çevre düzenleme çalışmalarımızla ilçemizin vizyonunu ileriye taşımak için ilk adımları attık. Çatalzeytin Fındık Şekeri Coğrafi İşaret Ürünü alarak tescillendi. Kirazlı Çayı Takım Şelaleri gezginlerin yeni gözdesi olmaya aday.Yayla turizmi ile deniz turizmini birlikte canlandıracağız.Yabancı turistlerin gözdesi olmaya başlayan ilçemize, Türkiye’de Karadeniz turuna çıkacak yerli turistlerimizi de bekliyoruz.’ şeklinde konuştu. HAZİRAN 2021 15

CANLILAR DÜNYASI Dünyanın En Sempatik Hayvanı Sehernur MERİÇ MiRKETyazdı! Ankara Hayvanlar âleminin en sempatik hayvan- larından olan mirketler, harika özellikleri Yuvalarını lar.Yağmur durduktan sonra tünellerinde sayesinde tanınmaktadırlar. Özellikle toprak altında çıkarlar ve yeni sulanmış bitkileri yiyen tehlikeli durumlarda her 2 ayaklarının oluştururlar ve böcekleri katır kutur yerler. üzerinde duran ve gözetmenlik yapan çok iyi toprak mirketler, bu harika özellikleri sayesinde kazıyıcılarıdır. Vücut yapısı bakımından sansarlara ve koruyucu görev üstlenmektedirler. Diğer lakapları gelinciklere benzemektedirler. 30 cm boylarında olup, 14 yıl yaşayan et ‘Akıllı İnşaatçılar’ obur hayvan türüdür. olan Mirketler, Boy uzunluğu ortalama 30 ila 35 santimet- Toplu olarak yaşarlar ve hareket ederler. re arasıdır. Yuvalarını toprak altında oluştururlar ve ısıya karşı çok iyi toprak kazıyıcılarıdır. Diğer lakap- barınak, Ömürleri ortalama 15 yıldır. ları ‘Akıllı İnşaatçılar’ olan Mirketler, ısıya karşı barınak, saldırganlardan korunma saldırganlardan Aralarında iş bölümü yaparlar. için güvenli alanlar sağlayan yer altı tünel korunma için ağı inşa ederler. Sadece gündüzleri dışarı çıkarlar, geceleri Yaklaşık 10 dakika içerisinde 2 metre güvenli alanlar yuvalarında gizlenirler. uzunluğunda tünel kazabilmektedirler. sağlayan yer altı Etçildirler. Tehlike anında oldukça hızlı hareket eder- Daha çok Afrika kıtasında yaşarlar. tünel ağı inşa ler. Yağmur yağdığında insanlar gibi saklanır- ederler. Sürekli olarak tetikte beklerler. 16 HAZİRAN 2021 En büyük düşmanları, uçan yırtıcılardır. Yüz ifadeleri çok sevimlidir. Sürekli gülen bir yüz ifadesi taşırlar. Kurbağalar, Küçük yılanlar, Kertenkeleler, Kırkayak benzeri böceklerle beslenirler..

Sehernur MERİÇ yazdı! C-Ç-D Onlar Akıllı CANLILAR DÜNYASI İnşaatçılar! Gözetleme Dikilişiyle Çok Sevimliler... HAZİRAN 2021 17

ÇEVRE Ekolojik Sistemi Koruma Derneği Başkanı İklim Değişikliği Nedir? Ruhi BAŞHELVACI yazdı! Bizi Nasıl Etkiliyor?Ankara Pek çok insan, güvenilmez kaynakların Karbondioksit olan sera etkisi neden olur. Sera etkisi veya kasıtlı yayılan yanlış bilgiler yüzün- ve diğer gazların olmasaydı, gezegenin ortalama sıcaklığı den iklim değişikliği hakkında gerçeklere ısıyı hapseden -18ºC olurdu. ulaşamıyor. Bu spekülatif durum da iklim doğası, 19. yüzyılın Sorun şu ki, günlük insan faaliyetleri sera değişikliğiyle ilgili bir dizi efsaneye yol ortalarında etkisini en üst düzeye çıkararak,gezege- açıyor. Bu sayımızda konuyu objektif, bi- görüldü. nin sıcaklığının daha da artmasına neden limsel bir bakış açısıyla ele alıyoruz. İklim Atmosferdeki oluyor. değişikliğinin nedenlerini ve sonuçlarını kızılötesi enerjinin ve nasıl ele alınması gerektiğini tartışıyo- transferini İKLIM DEĞIŞIKLIĞINI NASIL ANLARIZ? ruz. etkileme yetenekleri, Dünya’nın iklimi tarih boyunca değişti. İlk olarak, sıklıkla eşanlamlılar ile karıştı- NASA tarafından Sadece son 650.000 yıl içinde, yaklaşık rılan iki kavramı açıklığa kavuşturmamız uçurulan 11.700 yıl önceki son buzul çağının aniden gerekiyor: iklim değişikliği ve küresel birçok aletin sona ermesiyle birlikte, yedi döngü buzul ısınma. Bununla birlikte, iklim değişikli- bilimsel temelini ilerlemesi ve geri çekilmesi, modern iklim ğine neden olanın küresel ısınma olduğu oluşturuyor. çağının diğer anlamıyla insan uygarlığı- düşünüldüğünde, aralarında önemli bir nın başlangıcına işaret ediyor. Bu iklim fark var. Gezegenin sıcaklığı doğal ol- değişikliklerinin çoğu, Dünya’nın yörün- duğundan daha fazla yükseldikçe iklim gesindeki gezegenimizin aldığı güneş değişir. enerjisi miktarını değiştiren çok küçük değişikliklere bağlanıyor. Dünyanın diğer dönemlerde doğal ola- ‘’İklim sisteminin ısınmasına ilişkin bilimsel rak ısındığı ve soğuduğu kesin olmasına kanıtlar açıktır. rağmen, bu tür döngüler her zaman çok - Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli’’ daha yavaş, milyonlarca yıl sürerdi.Şimdi Mevcut ısınma eğilimi özellikle önemlidir, sadece 200 yıllık bir süre içinde geçmişte çünkü çoğunun 20. yüzyılın ortalarından getirdiği seviyelere ulaşıyoruz. bu yana insan faaliyetlerinin bir sonucu İklim değişikliğinin nedenlerini ve etkile- rini gözden geçirmeden önce, neden iklim değişikliğini önemsenmediğini açıklaya- lım: İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN NEDENLERİ VE SONUÇLARI İklim değişikliğinin ana nedeni, fiziksel, bi- yolojik ve beşeri sistemler üzerinde pek çok olumsuz sonuçları ve diğer etkileri olan küresel ısınmadır. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN NEDENLERİ Küresel ısınmaya, atmosferin Güneş’in ısısının bir kısmını tuttuğu ve Dünya’nın yaşamı barındırmak için gerekli koşulları sağlamasına izin verdiği doğal bir süreç 18 HAZİRAN 2021

Ruhi BAŞHELVACI yazdı! olması son derece olasıdır (% 95 olasılıkla). Gezegenin ortalama yüzey sıcaklığı, 19. C-Ç-D On yıllar ile bin yıl arasında eşi benzeri yüzyılın sonlarından bu yana yaklaşık görülmemiş bir hızda ilerler. 2,12 derece Fahrenheit (1,18 santigrat dere- ÇEVRE ce) yükseldi; bu, büyük ölçüde atmosfere Dünya yörüngesinde dönen uydular ve Okyanus, bu artan karbondioksit emisyonlarının ve diğer in- diğer teknolojik gelişmeler, bilim insanla- ısının çoğunu san faaliyetlerinin artmasının neden oldu- rının büyük resmi görmelerini sağlayarak emdi; okyanusun ğu bir değişiklik. 4 Isınmanın çoğu, son 40 gezegenimiz ve küresel ölçekte iklim tepesindeki yılda meydana geldi.En sıcak geçen yedi hakkında birçok farklı bilgi topladı. Yıllar 100 metrelik yıl ile 2016 ve 2020 yılları, rekor seviyedeki boyunca toplanan bu veriler, değişen ikli- (yaklaşık 328 en sıcak yıl olarak berabere kaldı. min sinyallerini ortaya koyuyor. fit), 1969.6’dan bu yana 0,6 ISINAN OKYANUSLAR Karbondioksit ve diğer gazların ısıyı Fahrenheit’ten hapseden doğası, 19. yüzyılın ortalarında (0,33 santigrat Okyanus, bu artan ısının çoğunu emdi ve görüldü. Atmosferdeki kızılötesi enerjinin derece) okyanusun en yüksek 100 metresi (yakla- transferini etkileme yetenekleri, NASA fazla ısınma şık 328 fit), 1969’dan bu yana 0,6 Fahrenhe- tarafından uçurulan birçok aletin bilimsel gösterdi. Dünya, it’ten fazla ısınma gösterdi. temelini oluşturuyor. Sera gazı seviyeleri- okyanustaki Okyanus, bu artan ısının çoğunu emdi; nin artması, yanıt olarak Dünya’nın ısın- ekstra enerjinin% okyanusun tepesindeki 100 metrelik masına neden oluyor. 90’ını depoluyor. (yaklaşık 328 fit), 1969.6’dan bu yana 0,6 Fahrenheit’ten (0,33 santigrat derece) fazla Grönland, Antarktika ve tropikal dağ bu- ısınma gösterdi. Dünya, okyanustaki eks- zullarından çekilen buz çekirdekleri, Dün- tra enerjinin% 90’ını depoluyor. ya’nın ikliminin sera gazı seviyelerindeki değişikliklere tepki verdiğini gösteriyor. KÜÇÜLEN BUZ LEVHALARI Antik kanıtlar ayrıca ağaç halkalarında, okyanus çökeltilerinde, mercan resiflerin- Grönland ve Antarktika buz tabakaları de ve tortul kayaların katmanlarında da kütlesel olarak azaldı. Grönland ve An- bulunabilir. Bu eski veya paleoiklim ka- tarktika buz tabakaları kütlesel olarak nıtları, mevcut ısınmanın ortalama buzul azaldı. NASA’nın Yerçekimi Geri Kaza- çağı iyileşme ısınma hızından yaklaşık on nımı ve İklim Deneyinden elde edilen kat daha hızlı gerçekleştiğini ortaya koyu- veriler, Grönland’ın 1993 ile 2019 yılları yor. İnsan faaliyetlerinden kaynaklanan arasında yılda ortalama 279 milyar ton karbondioksit, son Buzul Çağı’ndan sonra buz kaybettiğini, Antarktika ise yılda doğal kaynaklardan 250 kat daha hızlı yaklaşık 148 milyar ton buz kaybettiğini artıyor. gösteriyor. Hızlı iklim değişikliğinin kanıtları ikna HAZİRAN 2021 19 edicidir: KÜRESEL SICAKLIK ARTIŞI Gezegenin ortalama yüzey sıcaklığı, 19. yüzyılın sonlarından bu yana yaklaşık 2.0 derece Fahrenheit (1.1 santigrat derece) yükseldi.

ÇEVRE Grönland ve Antarktika buz tabakaları kütlesel olarak azaldı. BUZUL GERI ÇEKILMESI Uydu gözlemleri, AZALAN ARKTIK DENIZ BUZU Kuzey Buzullar, Alpler, Himalayalar, And Dağ- Yarımküre’deki Arktik deniz buzunun hem boyutu hem de ları, Kayalıklar, Alaska ve Afrika dahil ilkbahar kar kalınlığı son birkaç on yılda hızla azaldı. olmak üzere dünyanın hemen her yerinde örtüsünün son elli geri çekiliyor. yılda azaldığını ve karın daha erken Buzullar, Alpler, Himalayalar, And Dağ- erdiğini ortaya ları, Kayalıklar, Alaska ve Afrika dahil koyuyor. olmak üzere dünyanın hemen her yerinde çekiliyor. EKSTREM OLAYLAR Buzullar, Alpler, Himalayalar, And Dağ- ları, Kayalıklar, Alaska ve Afrika dahil olmak üzere dünyanın hemen her yerinde geri çekiliyor. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki rekor yüksek sıcaklık olaylarının sayısı artar- ken, rekor düşük sıcaklık olaylarının sayı- sı 1950’den beri azalmaktadır. ABD ayrıca AZALAN KAR ÖRTÜSÜ Uydu gözlemleri, Kuzey Yarımküre’deki ilkbahar kar örtüsünün son elli yılda azal- dığını ve karın daha erken erdiğini ortaya koyuyor. DENIZ SEVIYESI YÜKSELMESI Geçen yüzyılda küresel deniz seviyesi yaklaşık 8 inç (20 santimetre) yükseldi. Bununla birlikte, son yirmi yıldaki oran, geçen yüzyılın neredeyse iki katı ve her yıl biraz daha artıyor. 20 HAZİRAN 2021

Ruhi BAŞHELVACI yazdı! C-Ç-D dioksit salması ve dolayısıyla okyanus tarafından daha fazla emilmesinin bir sonucudur. Okyanus, son yıllarda toplam antropojenik karbondioksit emisyonları- nın% 20 ila% 30’unu emmiştir (yılda 7,2 ila 10,8 milyar metrik ton). ÇEVRE artan sayıda yoğun yağış olaylarına tanık Sanayi Devrimi’nin olmuştur. başlangıcından bu yana, yüzey OKYANUS ASITLENMESI okyanus sularının asitliği yaklaşık Sanayi Devrimi’nin başlangıcından bu % 30 arttı. yana, yüzey okyanus sularının asitliği yaklaşık% 30 arttı. Sanayi Devrimi’nin başlangıcından bu yana, yüzey okyanus sularının asitliği yaklaşık% 30 artmıştır.(%13,14) Bu artış, insanların atmosfere daha fazla karbon- HAZİRAN 2021 21

ÇOCUKLARIN DÜNYASINDAN Çocukların Neşeli Öğretmeni: Hüseyin Mirhat COŞKUN yazdı! NASREDDİN HOCAAdıyaman Güldürürken düşündüren fıkralarıyla Hoca: “Ne yapayım? kediyi tartmış. Kedi eskisi gibi iki kilo Nasreddin Hoca’yı duymayan yoktur. Zavallı hayvan gelmiş. Hoca karısına dönerek: Hoca, fıkralarında verdiği derslerden dola- zaten beni taşıyor, yı çocukların en neşeli öğretmenidir. Nas- çuvalı da ona “Hatun! Bu tarttığım ciğer ise kedi nerede? reddin Hoca tüm fıkralarında insanları taşıtmaya gönlüm Yok, bu bizim kedi ise ciğer nerde?” güldürerek ders vermiştir. Şimdi Hoca’nın razı olmadı.” demiş. fıkralarındaki bazı derslere bakalım:  Nasreddin Hoca, aynı zamanda çok  Nasreddin Hoca’nın dürüst olmamızı öğret- hazırcevaplı bir kişiliğe sahiptir ve bunu tiği fıkrası: “Kedi Buysa Ciğer Nerede” da “Gönlüm Buna Razı Olmadı” adlı Hoca, sabahleyin kasaba uğrayarak iki fıkrasından anlayabiliriz. kilo ciğer alıp eşine akşam yemeği yapma- sı için vermiş. Hocanın karısı ciğeri pişirir- Eşeği ile kasabaya alışverişe giden Nasred- ken ciğeri yemeye başlamış. Kadın bir de din Hoca; kitap, elma, limon gibi birçok bakmış ki ciğer bitmiş. ağır malzeme almış. Aldıklarını kocaman Akşam Hoca eve gelince sormuş: bir çuvala yerleştirmiş. Çuvalı da sırtına “Hatun, çok acıktım. Ciğeri getir de yiye- alıp eşeğine binmiş. lim?” Kadın süklüm püklüm: “Sorma Hoca, demiş, ciğeri kedi yedi.” Yolda giderken Hoca’yı gören köylüler: Hoca hemen kediyi yakalamış. Zavallı hayvan bir deri bir kemikmiş. Kantarı alıp “Ey Hoca, çuvalı niye kendi sırtına aldın?” diye sormuşlar. 22 HAZİRAN 2021 Hoca: “Ne yapayım? Zavallı hayvan zaten beni taşıyor, çuvalı da ona taşıtmaya gön- lüm razı olmadı.” demiş.  Nasreddin Hoca, zekâ kokan hazırce- vaplığını “Kim Daha Büyük” adlı fıkra- sından anlarız: Köylüler: “Hocam padişah mı büyük, yoksa çiftçi mi?” Hoca: “Tabii ki çiftçi büyüktür. Çünkü

Hüseyin Mirhat COŞKUN yazdı! çiftçi buğday yetiştirmezse padişah acın- C-Ç-D dan ölür.” “Ne diyorsun be bi bir süre bekler. Kazanın gelmediğini ÇOCUKLARIN DÜNYASINDAN  Hissetme ve paylaşım duygusunu “Tar- Hoca, çıldırmış görünce, Hocanın evine gelir, kazanı geri hana Çorbası” fıkrasından öğreniyoruz. olmalısın. Koskoca ister. Hoca üzüntülü: göl hiç maya tutar Günlerden bir gün Hoca’nın canı tarhana mı?” demiş. “Sizlere ömür, kazan öldü!” der. Komşu çorbası çekmiş. Üzerine ekmek doğra- hayretle: yıp çorba içmeye hayali kurarken kapısı “Kazanın çalmış. Gelen yan komşunun oğluymuş doğurduğuna “Aman Hocam, hiç kazan ölür mü?” De- gelen. inanırsın da, yince, Hocanın cevabı hazırdır: öldüğüne niçin “Hocam annem çok hasta, yemek yapama- inanmazsın?” “Kazanın doğurduğuna inanırsın da, dık. Bir tas çorban varsa verebilir misin?” öldüğüne niçin inanmazsın?” demiş.  Umutlu olmayı ve olumlu düşünmeyi Bunu duyan Hoca kendi kendine: “Ya Tutarsa” fıkrasından öğreniyoruz. “Bu komşular da bir alem! Kurduğum Hoca bir gün gölün kıyısına gider. Elinde- hayalin bile kokusunu almayı beceriyor- ki yoğurt kovasından kaşıkla göle yoğurt lar,” demiş. atmaya başlar.  Nasreddin Hoca’nın kaçamak cevap- O sırada köylülerden biri onu görmüş ve lığını “Bugün Ayın Kaçı” fıkrasından şaşkınlıkla: öğreniyoruz. “Hoca ne yapıyorsun,” diye sormuş. Bir adam Hoca’yı durdurmuş: “Pardon Amca, bugün ayın kaçı biliyor musun?” Hoca gülümseyerek: “Gölü mayalıyorum, demiş. ne yapayım,” demiş. Hoca: “Ne bileyim yahu! Ben buraların Adam, Hoca’ya bakmış ve kahkaha atarak: yabancısıyım,” demiş. “Ne diyorsun be Hoca, çıldırmış olma-  Hoca, iki taraflı düşünmeyi “Kazanınız lısın. Koskoca göl hiç maya tutar mı?” Doğurdu” fıkrasında öğreniyoruz. demiş. Bir gün Hoca, komşusundan bir kazan is- Hoca gülümsemesini hiç bozmadan: ter. İşini bitirince kazanın içine küçük bir tencere koyup geri iade eder. Kazan sahibi – “Ya tutarsa” demiş. tencereyi görünce: “Bu nedir?” Diye sorar. Hoca cevap verir: “Müjde! Kazanınız doğurdu.” Bu haber komşusunun hoşuna gider. “Pekâlâ” diyerek tencereyi kabullenir. Hoca yine bir gün komşusundan kazanı ister. Alır ama bu sefer iade etmez. Sahi- HAZİRAN 2021 23

DÜNYA TURU DÜNYANIN 7 HARİKASI (UNESCO) Rodos Heykeli Çin Seddi DÜNYA’NIN ESKI 7 HARIKASI: DÜNYA’NIN YENI 7 HARIKASI: DÜNYANIN 7 DOĞA HARIKASI: 1. Rodos Heykeli 1. Çin Seddi | Çin 1. Jeju Island | Güney Kore 2. Giza Piramidi | Mısır 2. Petra | Ürdün 2. Iguazu Falls | Arjantin & Brezilya 3. Babil’in Asma Bahçeleri 3. Kolezyum | İtalya 3. Amazon Yağmur Ormanları | 4. İskenderiye Feneri 4. Chichen Itza | Meksika 5. Halikarnas Mozolesi 5. Machu Pichu | Peru Güney Amerika 6. Zeus Heykeli | Olympia 6. Taj Mahal | Hindistan 4. Ha Long Bay | Vietnam 7. Artemis Tapınağı | Efes 7. Kurtarıcı İsa Heykeli | Rio de 5. PP Underground River | Filipin- Janeiro ler Babil’in Asma Bahçeleri Chichen Itza Iguazu Falls Taj Mahal Bunlara Klasik 7 Harika veya Orijinal 7 Harika da denir. Günümüzde bu 7 harika yapıttan geriye sadece Giza Piramidi kalmıştır. Giza Piramidi 24 HAZİRAN 2021

Dünyanın 7 Harikası (UNESCO) Ha Long Bay 5. Durban | Güney Afrika Cum- C-Ç-D huriyeti 6. Table Mountain | Güney Afrika Türk Kahvesi Kültürü ve Geleneği DÜNYA TURU Cumhuriyeti 6. Doha | Katar 7. Beyrut | Lübnan TÜRKIYE’NIN SOMUT OLMAYAN 7. Komodo | Endonezya DÜNYA MIRASLARI: 1. Aurora (Kuzey Işıkları) | İskan- TÜRKIYE’DEKI DÜNYA MIRAS ALANLARI: • Yerel Hikaye Anlatısı, Meddah- dinavya | Avrupa lık Sanatı, (2008) 2. Great Barrier Reef | Avustralya • Göreme National Park and the Rock Sites of Cappadocia • Mevlevi Sema Törenleri, (2008) | Okyanusya • Nevruz, (2009) 3. Grand Canyon | ABD | Kuzey • Great Mosque and Hospital of Divriği Mevlevi Sema Törenleri Amerika 4. Paricutin | Meksika | Orta • Historic Areas of Istanbul • Karagöz, (2009) • Hattusha: the Hittite Capital / • Aşıklık (Ozanlık) Geleneği, Amerika 5. Victoria Falls | Zambia & Zim- Çorum (2009) • Nemrut Dağ • Semah, Alevi-Bektaşi Törenleri, babwe | Afrika • Hierapolis-Pamukkale 6. Mount Everest | Nepal | Asya • Xanthos-Letoon (2010) 7. Harbor of Rio de Janiero | Bre- • Geleneksel Sohbet Toplantıları, Hattusha: the Hittite Capital zilya |Güney Amerika (2010) • City of Safranbolu • Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali, Victoria Fall • Archaeological Site of Troy • Selimiye Mosque and its Social (2010) DÜNYA’NIN 7 HARIKA ŞEHRI: • Mesir Macunu Festivali, (2012) Complex • Türk Kahvesi Kültürü ve Gele- 1. Vigan | Filipinler • Neolithic Site of Çatalhöyük 2. La Paz | Bolivya • Bursa and Cumalıkızık: the neği, (2013) 3. Kuala Lumpur | Malezya • Ebru: Türk Kağıt Süsleme Sana- 4. Havana | Küba Birth of the Ottoman Empire • Pergamon and its Multi-Layered tı, (2014) Cultural Landscape • Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape • Ephesus • Archaeological Site of Ani • Aphrodisias • Göbekli Tepe Kuala Lumpu Göbekli Tepe Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali HAZİRAN 2021 25

EDEBİYAT Bu Edebiyat Başka Edebiyat Yavuz DONAT yazdı! Araç Arkası EdebiyatıAnkara Otomobilin, minibüsün, otobüsün arka Otomobilin, Arka cam... Ay yıldız ve “Tek vatan, tek camında... TIR’ın, kamyonun kasasının minibüsün, bayrak, tek millet, tek devlet.” arkasında... Yazılar, resimler... Şiirler, slo- otobüsün arka ganlar... Mesajlar... camında... *** TIR’ın, kamyonun “BİR TÜRKİYE KLASİĞİ.” kasasının Aşka veda arkasında... Yurdu geziyoruz... Ve yollarda “Böyle gö- Yazılar, resimler... Belli ki bir gönül yarası var... Sevgiliye rüntüleri” fotoğraflıyoruz... O kadar çok Şiirler, sloganlar... öfke... Ama “Sözle” değil de, “Arka cam- ki... Yüzlerce. Mesajlar... daki” yazıyla. Birkaçını paylaşalım. 48 RG 572... Eski model bir otomobil... Veda mesajı üç satır: - Azer Bülbül gibi titreyip “İlle de sen” demek isterdim ama Yıldız Tilbe misali “Yürü anca gidersin.” Başlangıcı da... 06 EV 9384’ün, kadına *** şiddet ve cinayetlere ilişkin “Mesajı” ile yapalım. Güvercin “Kadınları el üstünde tutun derken Ankara-Adana otoyolu... Arka cephede tabuttan bahsetmedik.” koca bir tablo ile kaplı. *** Ahmet Kaya... Sağ Bayrak kolu havada... Avucunda bir Her türlü araçta... Açık ara önde... Kimin- de sadece “Bayrak” var. güvercin. Yukarıda da şu sözler: Kiminde ise... Bayrak... Yanında da yazı. “Sakin göllerin Örnek... 25 AF 821. kuğusuyduk, olmasaydı sonumuz böyle... Tek hayalimsin.” 26 HAZİRAN 2021

Yavuz DONAT yazdı! Ahmet Kaya... Sağ kolu havada... Plakanın altında... Küçük harfle... Avucunda bir güvercin. Yukarıda Bir iç çekiş: da şu sözler: “İçime dert olacak.” “Sakin göllerin kuğusuyduk, *** olmasaydı sonumuz böyle... Tek hayalimsin.” Kızıl elma *** Otoyolda bir TIR... Arka kapak “Kahramanlar resmi geçidi.” Ömer Halisdemir... Yanında da şu EDEBİYAT E-F yazı: İki şehit... Ömer Halisdemir... Fethi Se- kin... Mehmetçik... Tepeyi fethetmiş... “Ya devlet başa, ya kuzgun leşe.” *** Al bayrağı dikiyor. Mevlana’dan uyarlama Mevlana’nın unutulmaz sözü: “Ya olduğun gibi görün ya gö- ründüğün gibi ol.” Ölüm Allah’ın emri 28 NP 162... TIR sürücüsü... Sev- gilisine öfkelenmiş olmalı... Hayli Kimse ölümsüz değil... Bir varmış, sert... Mevlana’nın sözünü değişti- bir yokmuş... Bütün canlılar ölümü rerek, “Mesaj” yolluyor: tadacaktır. “Ya olduğun gibi ol ya da gözüme görünme.” *** Âşık Veysel... Ne diyordu, hatırla- yalım: Var mıdır dünyaya gelip de ka- Az ve öz 31 GY 455. lan? Kamyon... 50 DZ 062... Kaportanın Plakanın altında “Rotası” yazılı: Gülüp baştan başa muradın alan, arkası... Yukarıda “Maşallah.” “İstikamet neresi: Kızıl elma.” Muradı maksudu hepsi yalan, Ana yazı... Büyükçe: *** Ölümü dünyada hakikat gördüm. “Aşk kadına, sevmek adama İşte bunu yapma yakışır.” 55 UD 495... “Hiç ölmeyeceğini Anlaşıldı... Çok sevmişsin... Ama sananlar” için... Kamyonun arka- insan sevdiğinin ölümünü ister sındaki yazı: mi? “Sıradaki sela, kendisini hiç Sevgililerden biri ölünce, diğerinin ölmeyecek sananlara gelsin.” de ölmesi gerekmez ki. *** 06 PSS 34... TIR’ın arkasındaki Ömer Halisdemir yazı... Hiç de hoşumuza gitmedi: Şehidimiz... Kahramanımız... 15 “Öyle birini sev ki, sen ölünce o Temmuz hain darbe girişiminde hiç yaşamasın.” hayatını kaybeden simge isim. Onun... Ve bir başka şehidimiz Fethi Sekin’in resimleri binlerde aracın arka camında... İşte onlar- dan biri. 50 NA 262... Al bayrak üzerinde HAZİRAN 2021 27

EN’LER DÜNYA’NIN EN’LERİ Dünyada en çok can kaybına yol açan Cyclone adlı kasır- ga Bangladeş’te 1991 yılında gerçekleşmiştir ve 200.000 kişinin ölümüne neden olmuştur. Dünyanın en zeki insanı, Dağıs- tanlı Prof. Dr. Naida Camukov Dünyanın en büyük transatlantiği olan Titanic’in 15 Nisan 1912’deki ilk seferinde buz dağına çarpıp batması sonucunda 1.513 yolcu yaşamını yitirmiştir. En uzun gün 21 Haziran, en kısa gün 21 Aralık’tır. 28 HAZİRAN 2021

Dünya’nın En’leri Günümüze kadar tespit edilen en büyük tsunami 1883 Dünyanın en zengin üç ülkesi yılında Java Jumatra’da gerçekleşmiştir. Tsunaminin Kanada, Norveç ve ABD’dir. Bu üç yüksekliği 35 m.’dir ve 36.000 kişinin ölümüne neden olmuştur. ülkenin ortalama geliri, dünya- nın en fakir 5 ülkesinin ortalama gelirinden 74 kat daha fazladır. Kanada, Norveç ve ABD, zenginlik sıralamasının en üstünde yer alır- ken, Sierra Leone, Nijer ve Etiyop- ya en altında yer alıyor. EN’LER E-F Dünyanın en yüksek arkeolojik alanı Şili ile kuzeybatı Arjantin arasındaki sınırdadır. Andes Dağları’ndaki ar- keolojik alan, dünyanın ikinci yüksek yanardağı Cerro Llullaillaco’nun tepesinde 6.743 metre yüksekliğindedir. En sulu gezegen olan dünyada, güneş enerjisi okyanuslardaki suyu buharlaştırır, sonra yağmur olarak karaya yağarak nehirlere ve okyanuslara geri döner. Bu döngü milyonlarca yıldır devam ediyor ve günde yaklaşık 136 trilyon litre su yeryüzüne iniyor. Dünyanın en büyük piramidi Meksika’da Cholula de Riva- dabia’da bulunur. Aztek’lere ait piramit 182 107 metrekare alan üzerine kurulmuştur ve yüksekliği 54 metredir. HAZİRAN 2021 29

HAZİRAN 2021

FOTOĞRAFLARIN DİLİNDEN Türkiye’den Manzaralar Türkiye’den Manzaralar FOTOĞRAFLARIN DİLİNDEN E-F HAZİRAN 2021 31

GASTRONOMİ Türk Mutfağı Zeki AÇIKÖZ yazdı! İade-i İtibar KazanıyorTAFEDBaşkanı rine bağlayan, dört mevsimin yaşandığı ve kültürlerin geçiş güzergahları üzerinde bulunan ülkemiz, hem yetişen ürünleri hem de yemekleri ile epeyce yol katedebi- lirdi. Evet, bu noktada ilk eksiğimiz tanıtımdı. Fakat ondan da önemlisi mutfağımızın farkında değildik. Annelerimizin, nineleri- mizin elinden bu eşsiz coğrafyada binlerce ürünle sofralarımıza sunulan yemeklerin kıymetini anlayamadık önce. Bu yüzden de birçok yemeğimiz komşu ülkelerin patentiyle dünyaya tanıtıldı. Bir diğer eksiğimiz ise bu yönde yapılan akademik çalışmalara geç başlanılması idi. Türk mutfağını hak ettiği değerlerle ya- zan, bu ölçülerle anlatan eserlere çok geç sahip olduk. Türk mutfağı Çin, Fransız, İtalyan mut- fakları gibi dünya üzerinde en zengin ve kıymetli sayılı mutfaklardan biridir. Fakat son yıllara kadar gereken tanıtım faaliyet- leri yapılmamış, çevre ülkelerin ve baskın lezzetlerin gölgesinde kalmıştır. Bizler mutfağımızı tanıtmaya ne yazık ki geç başladık, bu anlamda dünya ülkeleri- nin gerisinde kaldık. Oysa üç kıtayı birbi- 32 HAZİRAN 2021

Zeki AÇIKÖZ yazdı! Gençlerimizi de mutfaklarla buluşturama- GASTRONOMİ G-H dık. Elbette her yemek, her mutfak kendi- ne özgü ve eşsizdir ama Türk mutfağını Annelerimizin, dığı şehre gidip yerinde öğrenmek isteyen pizzaların, hamburgerlerin gölgesinde ninelerimizin genç kuşaklarımız oluştu. Üniversiteleri- bıraktık uzun bir zaman. Belki elimizin elinden bu eşsiz mizde bu anlamda faaliyetler düzenlendi, altındaydı ve uzansak her an ulaşabilirdik coğrafyada binlerce sivil toplum kuruluşları fuarlar tertip etti. diye burun kıvırdık. ürünle sofralarımıza sunulan yemeklerin Bir taraftan da binlerce turist ağırlayan tu- Gastronominin turizm için ne kadar ehem- kıymetini rizm işletmeleri, eskiden mutfaklarında tu- miyetli olduğunu da geç idrak ettik. Pan- anlayamadık önce. ristlerin geldikleri ülkelerde aşina oldukla- demi koşullarını bir kenara koyarsak,her Bu yüzden de birçok rı yemekleri pişiriyordu. Artık şeflerimiz, yıl milyonlarca turistin dünyanın dört bir yemeğimiz komşu işletmelerde kendi mutfağımızdan sayısız yanına sırf yeni lezzetler tatmak için seya- ülkelerin patentiyle ürün hazırlayarak misafirlerine sunuyor. hat ettiğini sonraları öğrendik. dünyaya tanıtıldı. Bence tanıtım dediğimiz kısmın en önemli bölümünü de bu alan oluşturuyor. Tüm bu pişmanlıkların ardından geç kalınmış olsa da Türk mutfağı, zenginlik- Rehavete kapılmak için biraz erken olsa lerinden aldığı güçle son yıllarda hızlı bir da tüm bu yapılanların ışığında Türk ivme kazandı. Yöresel lezzetlerimizi araş- mutfağı, dünyada hak ettiği konuma hız- tıran, okuyan hatta tek tek yemeğin yapıl- la yaklaşıyor. Özüne ve kültürüne değer veren kurum ve kuruluşlar, gençler, med- ya mensupları yetişiyor. Onları görünce,i- çimizdeki mesleki tecrübemizi aktarma arzusu ve bildiğimiz her şeyi öğretip geliş- melerine katkıda bulunma azmi daha da alevleniyor. HAZİRAN 2021 33

GEZİ/BELGESEL Afrika Belgesel Yazı Dizimiz Devam Ediyor! FM’den Orta Afrika’nın İsmail KAHRAMAN yazdı! Kalbi Çad’a Yolculuk!Çad Belgeselci Araştırmacı Yazar Afrika’da denize kıyısı olmayan, büyük bölümü Sahra Çölüyle kaplı , ismini Afrika’nın 2.en büyük gölünden alan, yeraltı zenginlikleriyle dikkat çeken Çad’a gittik. Afrika’nın en büyük 5.ülkesi...Fransız sö- Bir taraftan uçak yolculuğunu fırsat bilerek bilgisa- mürüsünün gölgesinde dünyanın en fakir Afrika çöllerini yarıma aktarıyorum. Hadi gelin 11 bin ülkelerinden olan Çad’dayız ! seyrederken diğer metre yükseklikte Afrika semalarında, taraftan da elimdeki kum fırtınası eşliğinde yazdığım Afrika’da Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa Ha- kaynaklardan Osmanlı Medeniyeti adlı araştırma notla- valimanından Etiyopya hava yollarına derlediğim rıma birlikte göz atalım. ait uçakla Çad’ın başkenti N’Djamena’ya yazılarımı 4 saat gidecek olan uçağımız 2 saat gecikmeli kadar sürecek ÇAD kalkıyor. Afrika’nın en büyük devletlerin- uçak yolculuğunu den birisi olan Sudan hava sahasından ve fırsat bilerek Etiyopya Havayollarına ait uçakla aynı uçsuz bucaksız Afrika çöllerinden geçer- bilgisayarıma zamanda Afrika Birliği Merkezi de olan ken çöl fırtınası yüzünden uçağımızın aktarıyorum. başkent Addis Ababa’dan ayrılıp, Sudan camları kum taneleri ile kaplanıyor. üzerinden Çad’ın başkenti N’Djamena (Encemine)’ye gitmek üzere yola çıkıyoruz. Bir taraftan Afrika çöllerini seyrederken Addis Ababa ile N’Djamena arası uçakla diğer taraftan da elimdeki kaynaklardan yaklaşık 3 buçuk saat. Çok az sayıda yolcu derlediğim yazılarımı 4 saat kadar sürecek ile başlayan uçak yolculuğumuz, çöl fırtı- Ünlü Komutan Tarık Bin Ziyat Aşiretiyle Büyük Sahraçölündeyiz 34 HAZİRAN 2021

İsmail KAHRAMAN yazdı! Çad Cumhurbaşkanı İdris Debi Itno ÇAD’IN KÜNYESİ naları yüzünden yaşanan uzun sarsıntılar GEZİ/BELGESEL G-H sebebiyle oldukça endişeli geçiyor. Zaman Çad Cumhuriyeti zaman kaptan pilotun kemerlerinizi bağla- Çad’ın Başkenti yın ikazı ve uçaktaki aşırı sarsıntılar yü- N’Djamena’da Bağımsızlık tarihi: 11 Ağustos 1960 zünden korkulu anlar yaşıyoruz. Sarsıntılar bulunan Türkiye’nin (Fransa’dan ayrıldı) öyle şiddetli ki, makarna ve balıktan oluşan Çad Fahri ikramları yemeden iade ediyorum. Tüm Başkonsolosunu Başkenti: N’Djamena (Encemine) dileğimiz uçağın sağ salim yere inmesi. Ve ziyaretimizde, uçağımız nihayet gece saat 03:00 sularında Türkiye’ye bir Nüfusu: 16.5 milyon Çad’ın başkenti N’Djamena Havalimanına kaç kez geldiğini indiği anda anlamaya başlıyorum buranın belirten Büyükelçi Yüzölçümü: 1.284.000 km2 bir öncekinden çok daha farklı bir ülke bizlerle sürpriz bir olduğunu… bilgi paylaşıyor ve Para Birimi: Orta Afrika Frangı atalarının buralara (CFA)’dır. 1 Orta Afrika Frangı 0.012 Havalimanının genel durumu bize bura- Anadolu’dan Türk Lirası kadardır. nın çok fakir bir ülke olduğunu gösteriyor. geldiğini ve Zaza Vize işlemlerinden sonra, bizi karşılayan olduklarını söylüyor. Devlet Başkanı: Idriss Déby Itno Cansuyu Derneği’nin buradaki partner kuruluşu yetkilileriyle birlikte otelimize Konuşulan Diller: Fransızca (resmi geliyoruz. N’Djamena ‘nın en lüks oteli dil), Arapça yerel (resmi dil), Bagirmi, sayılabilecek olan otelimiz Türkiye’deki Zagava, Tubu, Gorani kabile dilleri otellerle kıyaslandığında en ücradaki sıra- dan bir otelden farksız durumda. Ve başka İklimi: Güneyde tropikal iklim, ku- seçeneğimiz olmadığından geceyi burada zeyde çöl iklimi hâkimdir. geçiriyoruz. Doğal kaynakları: Petrol, uranyum, 10 milyona yakın nüfusunun büyük bir natron, kaolin, balık (Çad Gölü) kısmı Müslüman olduğu Çad’da, ABD, Nüfusun etnik dağılımı: Çad Arap- ları, Saralar, Mabalar, Kanembular, Tebular Din: %60 İslam, %22 Animistler(gele- neksel tabiat dinleri) ,%18 Hristiyanlık Çad yarı başkanlık sistemiyle yönetil- mekte olup, Cumhurbaşkanı geniş yet- kilere sahiptir. Çad Ulusal Meclisi’nde, tek meclisli sistem benimsenmekte olup, 188 milletvekili bulunmaktadır. N Djamena, Sarh, Moundou, Abeche, Koumra ülkenin diğer önemli ve kala- balık şehirleri arasında yer alır. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Çad’da HAZİRAN 2021 35

GEZİ/BELGESEL Çadda su sevinci Çin ve Batılı ülkelerin, Afrika’nın en fakir İlköğretimin parasız Çad, petrol ve doğalgaz kaynaklarının ülkesi Çad’ın yeraltı ve yer üstü zenginlik- ve mecburi olduğu yanı sıra, Çad Gölü, Şari ve Logon ırmak- lerini nasıl sömürdüğünü, bölge insanının Çad’da, altı yaşında ları gibi su kaynakları ile Afrika’nın en nasıl köleleştirildiğini yerinde inceleyip başlanan ilkokul zengin ve en önemli bölgelerinden biri. araştırma yaparak, Devr-i Âlem TV için de altı yıl; Ortaokul belgesel programı hazırladım. dört yıl olup, eğitim Çad’ın başkenti N’Djamena’yı gezerken sistemi Fransız halkın fakirliği karşısında dehşete düşü- İslâm medeniyeti ve Osmanlı Türk tari- eğitim sisteminin yoruz. Kanalizasyonların açıktan aktığı, hinde çok önemli yeri olan Afrika, Os- bir kopyası olduğu toz toprak içindeki sokaklarda yalın ayak, manlı Devleti tarafından 500 yıl boyunca gibi eğitmenlerin de yarı çıplak çocuklar ve ekmeğini bu zor refah ve mutluluk içinde yaşatılmış ve büyük çoğunluğu şartlarda kazanmaya çalışan insanlar. bölgenin batılılar tarafından sömürülmesi Fransız’dır. Evler, derme çatma barakalar… İçine girip önlenmiştir. Cihan devleti Osmanlı, Ku- gezdiğimiz bazı evlerde durum içler acısı, zey Afrika’da Mısır, Libya, Tunus, Cezayir Gaoui Müzesi ve Fas’ta medeniyetler kurarak bölgede batılı sömürgesine izin vermemiştir. Hatta öyle ki; o dönemlerde Batılılar bu bölgeye gidebilmek için Osmanlı Devleti’nden vize almak zorundaydılar... Ancak sonra devir değişti, Batılı güçler, yazı dizimizde belirtildiği üzere bin bir çeşit oyunla Osmanlı’yı, bu topraklardan çıkararak, yıllarca refah içinde yaşayan bölge insanını köleleştirmeye ve bölgeyi sömürmeye başladılar. Yıllarca kanlı sa- vaşlarla insanları yok ettikleri yetmiyor- muş gibi bir de iç savaşlarla bölge halkını birbirine kırdırttılar. Halen devam etmek- te olan iç savaşlar sebebiyle gelişmesi ve kalkınması engellenen ve direnci kırılan bölge yıllarca Batı tarafından sömürüldü ve hala da bu sömürge devam etmekte… 36 HAZİRAN 2021

İsmail KAHRAMAN yazdı! ortada hasır bir yaygı, bir kaç kap, bir bez Çad’ın başkenti eğitim sistemine bakacak olursak bugün GEZİ/BELGESEL G-H parçası ile kapatılmış kapılar… Bu kadar N’Djamena’yı Arapça eğitim yapan özel İslâmî okullar doğal zenginliğe sahip bir ülke nasıl olur gezerken halkın haricindeki tüm okullarda eğitim dilinin da bu kadar fakir olabilir?.. Cevabı net, sö- fakirliği karşısında Fransızca olması bu misyonerlik faaliyet- mürge düzeni!.. Ve bu düzenin devamını dehşete düşüyoruz. lerinin amacına ulaştığını göstermektedir. sağlamak için yine bu güçlerce kışkırtılan Kanalizasyonların iç savaşlar... açıktan aktığı, toz İlköğretimin parasız ve mecburi olduğu toprak içindeki Çad’da, altı yaşında başlanan ilkokul altı Çad’ın Başkenti N’Djamena’da bulunan sokaklarda yıl; Ortaokul dört yıl olup, eğitim siste- Türkiye’nin Çad Fahri Başkonsolosunu yalın ayak, yarı mi Fransız eğitim sisteminin bir kopyası ziyaretimizde, Türkiye’ye bir kaç kez gel- çıplak çocuklar olduğu gibi eğitmenlerin de büyük çoğun- diğini belirten Büyükelçi bizlerle sürpriz ve ekmeğini bu luğu Fransız’dır. bir bilgi paylaşıyor ve atalarının buralara zor şartlarda Anadolu’dan geldiğini ve Zaza olduklarını kazanmaya çalışan Çad’da resmi dil Fransızca olmasına kar- söylüyor. Ayyıldızlı bayrağımızın dalga- insanlar. Evler, şın, ülkede günlük yaşamda halk arasında landığı konsolosluk binasını duvarlarını derme çatma sayıları yüzden fazla olan yerel diller ko- Türkiye’yi tanıtan fotoğraflar ve Türkiye barakalar… İçine nuşulmakta. En çok kullanılan yerel diller haritaları süslüyor. Fotoğraflar arasında girip gezdiğimiz bazı arasında Maba, Adamaya, Sara dili, Sahra Çad Cumhurbaşkanı İdris Deby’nin An- evlerde durum içler dilleri, Sudan dilleri ve Arapça yer alıyor. kara’ya yaptığı ziyarette Türkiye Cum- acısı, ortada hasır Arapça, Müslümanlar arasında bir eğitim hurbaşkanlarından Süleyman Demirel ve bir yaygı, bir kaç ve yazı dili olarak yaygın şekilde kulla- Recep Tayyip Erdoğan ile çektirdiği fotoğ- kap, bir bez parçası nılmakta. Müslümanlar resmi dilin de raflarda dikkatimizi çekiyor. ile kapatılmış Arapça olmasını ve bütün resmi okullarda kapılar… Bu kadar Arapça eğitim verilmesini talep ediyor Ülkenin kuzeyinde ve doğusunda yaşa- doğal zenginliğe ancak Animist (geleneksel tabiat dinlerine yan Müslümanlar İslâm ve Arap kültü- sahip bir ülke nasıl inananlar) kabileler buna karşı çıkmakta rünün; güney ve batısında yaşayan yerel olur da bu kadar ve bu durum gruplar arasında zaman inançların ve Batı kültürünün etkisi ile fakir olabilir?.. zaman sürtüşmelere neden olmaktadır. Hristiyanlığın etkisi altındadır. Evvelce Kânim, Bornu, Bagirmi ve Vedây böl- Devletin resmi dini yok, ancak halkın % gelerinde yerleşmiş olan İslâm kültürü, 60 tan fazlası Müslüman. Geriye kalanla- sömürge düzeni kurulmaya başlandığında rın % 22 sini geleneksel tabiat dinlerine Fransızlar tarafından yavaş yavaş yok inananlar (animistler) oluştururken, % 18’i edilmeye çalışılarak yerine Hristiyan kül- de Hristiyandır. Çoğunluğunu Sünnî Ma- türünün yerleştirilmesi amacıyla ülkede likîlerin oluşturduğu Müslümanlar daha pek çok Protestan ve Katolik okulları açıl- çok ülkenin kuzey ve orta kesimlerinde, mış ve bu okullar aracılığı ile misyonerlik geleneksel dinlere inananlar yani animist- faaliyetleri yürütülmüştür. Sonuç olarak lerse güney kesimlerinde oturmakta. Hris- tiyanların çoğunluğu Katolik, az bir kısmı Büyüsahrada çocuk olmanın sevinci da Protestandır. Çad’lı Hristiyanların çoğu sömürge döneminde ve daha sonraki HAZİRAN 2021 37

GEZİ/BELGESEL yıllarda yürütülen misyonerlik ismini Afrika’nın ikinci büyük ÇAD EKONOMİSİ faaliyetleri sonunda Hristiyan sulak alanı olan Çad Gölü’nden yapılanlardır. alıyor. Ülkenin büyük bir kısmı Bir tarım ülkesi olmasına karşın Sahra Çölü İle kaplıdır. tarıma yapmaya uygun arazinin ÇAD TÜRK İSLÂM KÜLTÜR MERKEZI azlığı ve tıpkı Etiyopya’da olduğu BAŞKANI ABDULLAH BEY; ‘FRANSA Kuzeyde Libya, batıda Nijer, Ni- gibi sanayi ve ticaret sektörünün DESTEĞIYLE HRISTIYANLIK VE jerya ve Kamerun, güneyde Orta yeterince gelişmemiş olması eko- PUTPERESTLIĞE YATIRIM YAPILDI!’ Afrika Cumhuriyeti ve doğuda nominin de gelişmesini engellemiş Sudan ile komşudur. ve bu durum Çad’ı da Afrika’nın Çad’da dinî hizmetler veren ve en fakir ve gelişmemiş ülkelerin- Fransızların 400 bilim adamını öl- En yüksek yerleri Emi Kuşi dağı den biri yapmıştır. dürmeleri ile ilgili yerinde araştır- (3415 m.) ve Vaday dağı (1500 m.), malar yapan Türk ilim adamı aynı en önemli akarsuları ise her ikisi Çad nüfusunun %85’inin geçim zamanda Çad Türk İslâm Kültür de güneyde sık ağaçlı bölgede kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Merkezi Başkanı Abdullah Bey’in bulunan Şâri ve Logun ırmakları- Canlı hayvan, pamuk ve Arap konu ile ilgili açıklamalarında ise ; dır. Taşımacılığa elverişli olan ve sakızı önemli ihracat ürünlerin- balıkçılık da yapılan batıdaki Çad dendir. “ Fransızlar, Çadlı Müslümanla- gölü içerisinde, aynı zamanda hay- rı dinlerinden habersiz bir hale vancılığa da elverişli bazı küçük Denizle kıyısı olmayan Çad’ın getirdikten sonra ya Hristiyan adacıklar mevcuttur. ekonomisi, geçmiş yıllara göre yapacaklarını ya da eski putpe- ilerleme kaydetmektedir. Ülkenin rest adetlerine döndüreceklerini ETNIK YAPI ekonomisinin büyük bölümü hay- umuyorlardı. Fransızlar Çad’ın vancılık ve tarıma dayanır. Ülke- güneyinde yaşayan putperestlerle Başlıca dini gruplar; Müslümanlar, deki nüfusun çoğunluğu, geçimini işbirliği yaparak siyasi ve ekono- Hıristiyanlar ve Animistler. Başlı- hayvancılık ve tarımla sürdürür. mik politikalarında sürekli onları ca etnik gruplar: Araplar, Goran, gözettiler. Bu yüzden ülkedeki Hacara, Vaday, Pöl (Peul), Sara ve Uranyum, natron ve altın açısın- ekonomik denge Müslümanla- Zagava. Zagava, halihazırda Cum- dan zengin yer altı kaynakları rın aleyhine bozuldu. Bu durum hurbaşkanlığı görevini sürdüren bulunur. Ancak bunlardan yeterli sonraki yıllarda istikrarsızlığa ve Idriss Déby Itno’nun da mensubu seviyede istifade edilememekte- ciddi problemlere yol açtı.” olduğu etnik gruptur. dir. Yeterli teknolojinin olmaması sebebiyle Kânim bölgesinde bu- COĞRAFI KONUMU ÇAD’IN SIYASI DURUMU lunan petrolü işleyecek tesislerin kurulması petrol boru hatlarının Orta Afrika’da denize kıyısı olma- Başkenti N’Camena dışında diğer döşenmesi işlemleri ülke dışından yan bir kara ülkesidir. Kuzey-Orta önemli şehirleri Sarh, Mundu, sağlanan yardımlarla yürütülmek- Afrika ülkesi olan Çad ülkenin Mussoro ve Ebîşe’dir. Eski Fransız tedir. Kuzeyde Auzu bölgesinde sömürgesi olan ülke 11 Ağustos bulunan altın ve uranyum re- 1960 tarihinde bağımsızlığını ka- zervleri ise Libya ile Çad arasında zanmış ve aynı yıl Birleşmiş Mil- çatışma konusu olmaya devam letler’e alınmıştır (20 Eylül 1960). etmektedir. Afrika Birliği Teşkilâtı ve İslâm Konferansı Teşkilâtı’nın kurucu Ortalama yaşam ömrünün dünya üyesi olan Çad, üniter bir devlet ortalamasına göre düşük olduğu yapısına sahip olup Cumhuriyet ülkede, yaşam koşulları oldukça idaresiyle yönetilmekle birlikte güç denilebilir. 1975 darbesinden beri askerî bir yönetimin elindedir. Çad’ın 2020 yılındaki worldome- ters.info verilerine göre nüfusu 16.425.864 kişidir. Bu tahmini verilere göre Çad, dünya nüfus sıralamasında 72. sırada yer alır. Ülkenin yıllık nüfus artış hızı %3 olarak devam etmektedir. Nüfus artış hızı, birçok ülkenin artış hızından daha yüksektir. 38 HAZİRAN 2021

İsmail KAHRAMAN yazdı! Ortalama üzerindeki bir otelin la Türkiye-Çad İş Forumu Encemi- (dronların) ülkeye girişi ve kulla- GEZİ/BELGESEL G-H ücreti günlük 100 dolar civarında ne’ de düzenlenmiştir. nımı izne tabidir. olan ülkede, asgari ücret 200 dolar civarlarında seyrediyor. İnsanların Çad Cumhurbaşkanı Sayın Cum- Başkent Encemine’nin dışında işsizlikle mücadele ettiği ülkenin, hurbaşkanımızın 9 Temmuz 2018 yerleşim yerlerine özellikle ka- büyük bölümü açlık ve sefalet tarihindeki göreve başlama töreni- rayoluyla seyahat etmek isteyen içerisinde yaşamlarını sürdürmeye ne iştirak etmiştir. yabancılar yerel makamlardan izin çalışıyorlar. İnternet erişiminin az almaktadır. olduğu, çatışmaların kalbi olan Çad’la toplam ticaret hacmimiz ülkede, insanlar ayrıca doğa olay- 2019 yılında 72,4 milyon ABD Do- Çad’a gelmeden önce sağlık kont- larıyla mücadele ediyorlar. larıdır. Bu ülkeye ihracatımız 39,9 rolünden geçmeleri, sarı humma, milyon, bu ülkeden ithalatımız ise tifo, menenjit, hepatit ve çocuk TÜRKIYE-ÇAD SIYASI VE TICARI 32,5 milyon ABD Dolarıdır. felci aşılarını yaptırmaları ve sıtma İLIŞKILERI ilacı kullanmaları gerekmektedir. 12 Aralık 2013 tarihinde THY, Ülkemiz ve Çad arasındaki siyasi İstanbul-Encemine doğrudan Çad’a seyahat edecek Türk va- ilişkiler 16. yüzyıla kadar geriye seferlerine başlamıştır. 1 Ocak 2015 tandaşlarının sağlık önlemleri ve gitmektedir. tarihinde ise TİKA’nın Encemine gerekli aşılar konusunda güncel Ofisi açılmıştır. bilgileri T.C. Sağlık Bakanlığı Ülkemiz Çad’ın bağımsızlığını Hudut ve Sahiller Genel Müdürlü- aynı gün 11 Ağustos 1960 tarihin- Türkiye Maarif Vakfı Çad Ülke Di- ğü’nden almaları yararlı olacaktır. de tanımış ve Bakanlar Kurulu rektörlüğü 13 Mayıs 2017 tarihinde tarafından 29 Kasım 1969 tarihinde faaliyete başlamış olup, bir okul ÇAD ILE TÜRKIYE ARASINDA Çad’la diplomatik ilişkilerimizin kompleksi yönetmektedir. -2 SAAT FARK VAR! kurulması kararı alınmıştır. İki ülke arasında diplomatik ilişkile- Çadlı öğrencilere her sene lisans, Çad ile Türkiye arasında saat farkı rin tesisi 27 Ocak 1970 tarihinde yüksek lisans ve doktora düzeyle- 2 saattir. Türkiye, Çad ülkesinden iki ülkenin başkentlerinde aynı rinde devlet bursu tahsis edilmek- 2 saat ileridedir. Türkiye’de saatler anda yapılan karşılıklı basın açık- tedir. 12:00 olduğunda, Çad’da saatler lamalarıyla uluslararası kamuoyu- 10:00’ı gösterir. na duyurulmuştur. ÇAD GEZISINDE DIKKAT EDILMESI GEREKENLER; ÇAD’A KIŞIN GIDIN! 1 Mart 2013 tarihinde Encemine ‘de Türkiye Büyükelçiliğimiz fa- Hizmet, Hususi ve Umumi pa- Çad ülkesine seyahat gerçekleş- aliyete geçmiştir. Çad’ın Ankara saport hamili Türk vatandaşları tirmek için en uygun dönem, kış Büyükelçiliği ise 10 Aralık 2014’te vizeye tabidir. mevsimidir. Bu dönemde, havalar açılmıştır. yağışsız ve sıcak olur. Kasım ile Diplomatik pasaport hamilleri 90 Mayıs arası denilebilecek bu dö- 26 Aralık 2017 ‘de Cumhurbaşkanı- güne kadar seyahatlerinde vize- nemde, sıcaklıklar ortalama 20 ile mız R.Tayyip Erdoğan, beraberin- den muaftır. 25 derece arasında değişir. Çad’da de geniş bir heyetle Çad’ı ziyaret yaz aylarının sıcaklık ortalaması etmiş ve bu ziyaret vesilesiyle 7 Ülke genelinde, yabancıların ise 45 derece civarında seyreder. anlaşma imzalanmıştır. Ziyaret fotoğraf çekmesi konusunda has- sırasında, Cumhurbaşkanımız R. sasiyet bulunmakta olup, fotoğraf Tayyip Erdoğan ve beraberindeki makinesi ve cep telefonu gibi yaklaşık 100 işadamının katılımıy- cihazlara el konulabilmektedir. Ayrıca insansız hava araçlarının HAZİRAN 2021 39

İLETİŞİM Prof. Dr. Zakir Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi AVŞAR yazdı! İletişim Fakültesi Dekanı Ankara Dizilerin Birey ve Toplum Üzerindeki Etkileri Günümüz insanının dünyasını ekran- Türkiye ABD’den Bir yandan çok olumlu gelişmeler yaşı- lar dolduruyor. Ekranlar diyorum artık sonra dizi film yoruz bir yandan da etkisinden bir türlü tek ekran yok. Eskiden ekran denilince ihracatında dünyada kurtulamadığımız olumsuzluklarla haşır televizyon anlaşılırdı. Şimdi ise televiz- ikinci sırada. neşir oluyoruz. yonların da önüne geçen ekranlar var. Yaklaşık 350 milyon Bilgisayarlar, tabletler, cep telefonları artık dolarlık bir dış Ülkemizde her sezon 200 den fazla dizi ya- insanların en fazla vaktini alan bir nevi ba- pazara ulaştık. Bu yına giriyor, bunlardan çoğu birkaç bölüm ğımlılık haline dönüşen yerler. Onun için kısmı çok güzel. sonra yayından kaldırılırken; bazıları da eskiliğinden ötürü televizyonlara birinci Kültür Bakanlığımız izlenme rekorları kırıyor ve yıllarca de- ekran, diğerlerine ikinci ekran diyoruz. bu konuda vam ediyor. Şu an televizyon kanallarında Diğerleri televizyon görevini de üstleniyor muazzam teşvikkâr 70 den fazla dizi yayında. Diziler sadece istenildiğinde. Artık geleneksel televizyon- davranıyor. Sektör bizim ülkemizde seyredilmekle kalmıyor, lar yerine akıllı cihazlardan izlenebilecek de yurt dışını dünyanın pek çok ülkesinde de izleniyor. içerikler üretiliyor. keşfetmiş olmanın hazzını yaşıyor. Türkiye ABD’den sonra dizi film ihraca- İkinci ekranlarda insanlarımızın ortalama Prodüksiyonlar tında dünyada ikinci sırada. Yaklaşık 350 vakit geçirme süresi günde 7 saati buluyor. daha özenli, milyon dolarlık bir dış pazara ulaştık. Bu Birinci ekranlarda süre azalıyor. Bununla oyunculuk daha kısmı çok güzel. Kültür Bakanlığımız bu birlikte birinci ekran bitmiş, ortadan kalk- profesyonel ama konuda muazzam teşvikkâr davranıyor. mış veya böyle bir gidişat var demek için sıkıntı şu, senaryo ve Sektör de yurt dışını keşfetmiş olmanın erken. Sonuçta her ekran için de mutlaka yaklaşımlar ne yazık hazzını yaşıyor. Prodüksiyonlar daha içerik üretimi gerekiyor. Formatlar ekran- ki tüm diziler için özenli, oyunculuk daha profesyonel ama lara göre zaman içinde yeniden düşünüle- aynı ölçüde özenli sıkıntı şu, senaryo ve yaklaşımlar ne yazık cektir, prodüksiyon maliyetleri teknolojik denemez. ki tüm diziler için aynı ölçüde özenli de- gelişmelerle düşebilecektir ama tüm bu nemez. alanın tükettiği kültür endüstrisi gittikçe büyüyecek. Nitekim büyüyor da. Gaze- Reyting kral olduğu için, yine dizilerimiz- teler, dergiler, kitaplar artık kağıda basılı de birinci planda izleyicinin ilgisini diri olmaktan uzaklaşıyor ve dijitalleşiyor ama tutabilmek kaygısı var. Dizilerin izleyiciler yine de içerik üretimi sürüyor. Radyolar üzerindeki olumsuz etkileri üzerinde kafa dinleyici kaybediyor, televizyonlar izleyici yorup, bir sosyal sorumluluk içinde bireye kaybediyor gibi görünüyor ama aslında dinleyen ve izleyenler hala var ve dinleyici ve izleyiciler radyo ve televizyonlardaki formatlarda üretimleri ellerindeki diğer ekranlardan yine tüketebiliyor. Peki, medyanın birey ve toplum üzerin- deki etkisi değişiyor mu? Bu mümkün gözükmüyor. Yıllardır yazıp çiziyoruz, medyanın birey ve toplum üzerindeki etkilerini tartışıyo- ruz. Araştırmalar yapıyoruz, ölçüyoruz ve değişik platformlarda düşüncelerimizi paylaşıyoruz. 40 HAZİRAN 2021

Prof. Dr. Zakir AVŞAR yazdı! ve topluma kazanımlar sağlama amacı ne suç ve suç türleri konusunda bilgilendiri- İLETİŞİM I-İ-J yazık ki düşük. yor… Yazıyı rakamlara boğarak zor anlaşı- Reyting kral lır hale getirmek istemediğim için oranlar Geçtiğimiz günlerde Sayın İçişleri Baka- olduğu için, yine üzerinde tek tek durmuyorum. nı’nın “Çukur” adlı diziyle ilgili kurduğu bir cümle ile başlayan tartışma dikkatleri dizilerimizde Ancak dizilerin hepsinin birer kurmaca çekmişti. Sayın Bakan hem siyaset adamı birinci planda olduğu gerçeğine rağmen, rol model ya- olarak, hem de içişleri bakanı olarak son izleyicinin ilgisini ratma etkisi bulunduğunu unutmamak derece önemli bir konunun tartışılmasına diri tutabilmek gerekiyor. kapı aralamış oldu. Aynı zamanda aka- kaygısı var. Dizilerin demik çevrelere de ülkeye, insanlara ve izleyiciler üzerindeki Kanunsuzluk, insan haklarının hiçe sayıl- en önemlisi bilim insanı sıfatlarına yakışır olumsuz etkileri ması, adli ve idari süreçlerin işlememesi, bir şekilde konuya eğilmeleri gerektiğini üzerinde kafa suç işlemenin kolay olduğu düşüncesi, üs- hatırlattı. yorup, bir sosyal telik işlenilen suçların karşılıksız kalacağı sorumluluk içinde gibi bir anlayışın yerleşmesi, kanıksanması Ekranlarda onlarca dizi var. Kadına şiddet- bireye ve topluma gibi vahim bir durumu reyting uğruna ten, mafya ve suç örgütlerine, polisiyeden, kazanımlar sağlama elbette ki kabullenmek mümkün değildir. cezaevi hayatlarına varıncaya kadar geniş amacı ne yazık ki bir kurmaca skalası içinde insanlarımızın Suç örgütlerini konu alan diziler, filmler büyük bir kısmının günde iki saate kadar düşük. pek çok ülkede çekilir ve yayına girer. İlgi vaktini dizi izleyerek geçirdiğini görüyo- de görür. Amerikan sinemasının en önemli ruz. konularından birisi mafya örgütleridir. Ama filmin veya dizinin sonunda suçlu- Mafya konulu dizilerden öne çıkanlar; Çu- nun galip geldiği, yaptığı melanetlerden kur, Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz, kendisini kurtarabildiği bir tane bile dizi Kurtlar Vadisi Pusu, Suskunlar adlı diziler. veya film göremezsiniz. Hepsinin de bir hayli izleyicisi var. Bu bir şuur, anlayış meselesidir. İş ilginç Son günlerde okuduğum nitelikli bir araş- olsun, merak uyandırsın, izleyici kop- tırmanın verileri gösteriyor ki özellikle masın diye ülkeyi herkesin birbirinin her mafya dizilerinin bireye ve topluma etkile- türlü hakkını hukukunu rahatlıkla çiğne- ri fena. Araştırmaya cevap verenlerin çok yebileceği, kamu otoritesinin olmadığı bir büyük bir kısmı eskilerin ifadesiyle kahir yer gibi göstermek nasıl kabul edilebilir? ekseriyeti diyor ki; suç işlemeye, kolay yol- dan para kazanmaya özendiriyor, şiddet Bu bakımdan da İçişleri Bakanı Süleyman duygularını ortaya çıkarıyor, derin devlet Soylu yerden göğe kadar haklı. Dizilerin kavramını yerleştiriyor, bireysel silahlan- insanlar üzerindeki etkileri azımsayaca- ma konusunda ilgi uyandırıyor, izleyenleri ğımız gibi değildir. Geçmişte hatırlanırsa Kurtlar Vadisi dizisinde Oktay Kaynar- ca’nın canlandırdığı mafya elemanı Sü- leyman Çakır rolü “öldürülmüştü” ama ülkenin pek çok yerinde bu hayali ölüm için cenaze namazı kılınmıştı. HAZİRAN 2021 41

İLETİŞİM Prof. Dr. Zakir AVŞAR yazdı! sanlarda Türkiye’ye olan merakı artırıyor. Dizilerin senaryoları eğer bilimsel destek alınmadan hazırlanırsa şiddetin sıradan- laşması, normalleşmesi, hukuksuzluğun ve yasalara aykırılıkların çoğalması gibi pek çok olumsuzluklar bizi rahatsız ede- cek boyuta gelir. Lise öğrencileri örneklemi ile yapılan araş- I-İ-J tırmalar incelendiğinde de, öğrencilerin dizilerden etkilenerek dizilerdeki yaşam- ları kendi yaşam biçimleri haline getirmek istedikleri, dizilerde geçen cümleleri gün- lük konuşma dillerinde sıkça kullandıkla- rı, dizi karakterlerinden etkilenerek onlara öykünme gibi davranışlar sergiledikleri görülmüştür. Bu bir şuur, anlayış Şimdi düşünün ki, Çukur dizisinde belalı Unutulmamalıdır ki diziler kurmacadır. meselesidir. İş bir mahalle var. Kimse giremiyor ve kamu Hayatın aynası filan değildir. Dizilerdeki ilginç olsun, merak otoritesi işlemiyor. Burada mafya hakim… hiçbir şey gerçek değildir. Çok istisna hal- uyandırsın, izleyici Arama motorlarında bu dizi ile ilgili bir lerde dizilerdeki rol olan insanların dize- kopmasın diye ülkeyi bilgi arayınca karşımıza şu cümle çıkıyor: lerdeki adları dahi gerçek değildir. Ancak herkesin birbirinin “İstanbul’un en belalı mahallelerinden Çu- bu gerçeği insanların anlaması kolay her türlü hakkını kur’un kontrolü Koçova ailesinin elindedir. değildir. Biliyor olsalar da dizilere öykün- hukukunu rahatlıkla Koçovalıların Çukur’u yönetirken en önemli mekten, yanılsamalardan kurtulabilmeleri çiğneyebileceği, kuralları da uyuşturucuya asla izin vermeme- kolay değildir. kamu otoritesinin leridir. Ancak gözünü bu mahalleye dikmiş ve olmadığı bir yer gibi bu yasağı kırmaya hazırlanan yeni bir grubun göstermek nasıl ortaya çıkması ile mevcut düzen bozulur. Tam kabul edilebilir? Koçovalıları pes ettirdiklerini düşündüklerinde, ailenin küçük oğlu Yamaç yıllar önce bambaş- ka bir hayat kurmak için arkasında bıraktığı Çukur’a geri dönecek ve yeni bir dönem başla- yacaktır.” Peki böyle bir gerçeklik var mıdır? İstan- bul’da mafyanın hakim olduğu, hiçbir kamu otoritesinin bulunmadığı bir mahal- le düşünülebilir mi? Bu dizinin de ihraç edilenler arasına gir- diğini, dünyanın pek çok ülkesinde gös- terildiğini varsayalım, böyle bir şehre hiç turist gelir mi? Bırakın İstanbul’un tarihi ve doğal güzellikleri için gelmeyi, işi olsa, ticaret yapmak istese gelir mi? Öte yandan ihracata konu olmuş, dünya- nın pek çok yerinde izlenen bazı dizileri- miz var ki, bütünleşik pazarlama iletişimi dediğimiz bir süreci tam olarak işletiyor. Ürün yerleştirmelerle ülkemize ve insan- larımıza katma değerleri sürekli büyüyor. Dış pazarlarda Türk ürünlerine ilgiyi, in- 42 HAZİRAN 2021

HAZİRAN 2021

İLETİŞİM Talat ATİLLA Z Kuşağı Bildiğimiz Gibi Değil! yazdı! Yeni Nesil Yönlendirmeye Açık Değil! Ankara İstikamet çizilmesinden nefret eden bir ku- Çaba harcamak, şak var karşımızda.. özveri sergilemek Söze ‘istikamet çizmek’ diye başladım ya, yeni nesil “Acep ne diyor emmim ? “ de- Z kuşağına göre yip... değil. Teknoloji Google’a 10 parmak dalarak ‘istikameti’ sordu bile! sayesinde İnsanlık tarihi kadar eski ve belki gıcık bilgiye çabuk kapılan bir kelime, “Özgürlük....” ulaşabildikleri için Özellikle her türlü otoritenin başkaldırı- çok şeyden sıkılıp dan bir önceki replik olarak tanımladığı... vazgeçiyorlar Çağlara sığmayan, eli-avucu yakan, sınır- ları olmadığında, bir o kadar da kaosa le izleyen bir nesille diyalog kurmak kolay kapı aralayan kavurucu bir tarafı da var değil! özgürlüğün! Bu kadar narin ve insani talep, bazen de Hele hele, gençleri avlamak için birbi- terörün bir numaralı mottosu olarak kar- rinden komik, hacivat/karagöz tadında şımıza çıktığı için özgürlük kavramının seferberlik ilan eden siyasi partilerle bunu devlet katında katmerli bir şüphe ile karşı- yapmak mümkün ötesi! landığı sır değil! Atasının canlı yaşadığı hayatı, google’da Bu siyasetçilerin gençlere “sizi anlıyoruz! sadece nostaljik bir değer, hatta tebessüm- “ derken bile, “ama sadece oyunuz için! “ dedikleri çok sırıtıyor! Fena sırıtıyor. 44 HAZİRAN 2021 KİM BU KUŞAKLAR? Z Kuşağı üyeleri genç yaşlardan beri diji- tal teknoloji kullanıyor ama dijital olarak okuryazar değiller. Z kuşağı, hızlı ve analitik düşünme yetisi- ne sahip ama bireyci ve bencil. Çaba harcamak, özveri sergilemek Z kuşa- ğına göre değil. Teknoloji sayesinde bilgi- ye çabuk ulaşabildikleri için çok şeyden sıkılıp vazgeçiyorlar

Talat ATİLLA yazdı! Z Kuşağı Yalnız Millenniallar) olarak da bilinen X kuşağını 2020 yılında İLETİŞİM I-İ-J ve Dışlanmış takip eden ve Z kuşağından önce gelen yapılan bir Hissediyor! bir gruptur. 1981 ile 1996 yılları arasında araştırmaya doğan kişiler tam anlamıyla Y kuşağı- göre Z kuşağının 2020 yılında yapılan bir araştırmaya göre dır. Araştırmacılar ve medya, bu grubun yüzde 47’si Z kuşağının yüzde 47’si kendisini yalnız 1980’li yılların başından 1990’lı yılların kendisini yalnız veya dışlanmış, yüzde 27’si ise diğer in- ortalarına kadar ya da 2000’lerin başlarına veya dışlanmış, sanlar tarafından anlaşılmadıklarını hisse- kadar olan süre zarfı içinde doğan kişiler yüzde 27’si ise diyor. Uzmanlar, Z kuşağının gelecek kay- olarak da belirtmektedir. diğer insanlar gısı ve stres seviyelerinin diğer kuşaklara tarafından kıyasla daha yüksek olduğunu söylüyor. Z KUŞAĞI anlaşılmadıklarını hissediyor. X KUŞAĞI Bu kuşak genellikle internet, mobil ci- Uzmanlar, hazlar ve sosyal medyanın yaygınlaşma Z kuşağının X kuşağı veya X jenerasyonu, 1965 ile 1980 dönemine denk geldikleri için ve bu olay- gelecek kaygısı ve yılları arasında doğan insanları kapsa- lara aşinalığıyla bilinir. Bu yüzden bazen stres seviyelerinin yan temel bir nesil sınıflandırmasıdır. Bu dijital yerliler olarak da adlandırılırlar. diğer kuşaklara sınıflandırmaya göre bu yıllar arasında 2008-2012 Küresel Ekonomik Krizi ve CO- kıyasla daha doğan bireylerin ortak ve güçlü yönleri VID-19 pandemisinin bu kuşak üzerinde yüksek olduğunu bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devlet- büyük bir etkisi oldu ve gençler arasında söylüyor. leri Nüfus Sayımı Bürosu’nun verilerine tarihsel olarak yüksek oranda işsizliğe göre, 2019 itibarıyla ABD’de 65,2 milyon X sebep oldu. Dünya’nın çoğu bölgesinde HAZİRAN 2021 45 jenerasyonunun içinde bulunan kişi yaşa- bu kuşak, politikada ve ekonomide artış maktadır. gösteren liberal politikalar eşliğinde bü- yümüştü. Y KUŞAĞI ALFA KUŞAĞI Y kuşağı, Y jenerasyonu (veya sadece Alfa Kuşağı, Z Kuşağından sonra gelen ve dünya üzerindeki son kuşaktır. Araştır- macılar ve medya, başlangıç tarihini 2012 yılında karar kılmıştır. Alfa Kuşağı, bütün mensupları 3.Milenyum’da ve 21.Yüzyıl’da doğmuş tek kuşak grubudur. Alfa Kuşağının üyeleri, genel itibariyle Y kuşağı mensuplarının çocuklarıdır. Ge- nelde oyuncaklar veya geleneksel medya araçlarından ziyâde güncel teknolojik alet- ler ile vakit geçiren ve içine kapanık birey- ler olarak bilinirler. Hâli hazırda en büyük bireyi 8 yaşında olup, en genç bireyi birkaç saniye evvel doğmuştur. Bu yazımı okurken bile “ne yani bizi çöz- düğünü mü zannediyorsun ağa? “ diye, bu satırların yazarıyla dalga geçtiklerine de eminim! Ama onları ayakta ve gündemde tutan abileri gibi sabit fikirli olmamaları... Örneğin, eşcinselliğin teşhirine hoşgörü gösterip, futbol maçında orucunu su ile açan futbolculara öfke kusan iki yüzlü bir kuşak değil z kuşağı.. Kim bilir, belki de biz onları değiştirelim derken, onlar bizi değiştirecek!

İLETİŞİM Mazideki İletişimin Hikayesi! (1.Bölüm) EV TELEFONU DİLEKÇESİNİ Mehmet D.ÖZÜLKER yazdı! BAKAN İMZALIYORDU!Ankara Bir varmış bir yokmuş. Şaka, şaka. Masal Her an lazım olur UZAYIP GİDEN TELEFON KULÜBELERİ… anlatmayacağım. Fakat şimdiler de insana düşüncesi ile masal gibi gelen bir iletişimin öyküsünden ceket ceplerimizin Kaçımız hatırlar bilemiyorum. Bizim söz edeceğim. Yani, Türk Telekom daha jetonlarla dolup gençliğimizin en yüksek telefon teknolojisi tedavüle çıkmadan PTT, yani ( Posta ve taştığı günleri telefon kulübelerinden başlar. Hemen her Telgraf Teşkilatı) ndan! hatırladınız değil şehrin merkezinde bir PTT binası yer alır, Çok eskilere gitmeyeceğim, zaten yaşım mi? bina önü ve veya kenarında da sıralanmış da o kadar eski değil. Bundan çeyrek asır sacdan üretilmiş, obez birinin içine girme- öncesine yani 1990’lı yıllara bir uzanalım, Kulübenin içinde si adeta mümkün olmayan kulübeler… bakalım o dönemde iletişim böylesine yer alan, haşara gelişmişlik göstermiş mi? Böylesine tabi- adamlar tarafından Postane merkezlerinin önü insanlarla rini kullanırken, çoğu kişinin bilmediği ve ahizesi sökülen, dolu. Cumartesi, Pazar günleri ise genelde günümüzde akıllı tabir edilen telefonların jeton deliğine askerler oluşturur. Ailesi veya yavuklusu kıyasıya tüketim çılgınlığı gösterildiğin- çeşitli madenler ile haberleşeceği kulübelerdeki bu sıralar den esinlenerek bir dönemi paylaşmak atılan bazen de hiç metrelerce uzayıp gider, biri konuşmayı istedim. çalışmayan, hatta fazla tutarsa arkadaki homurdanmalar kenar mahallelerde başlar hatta kavgalara kadar birbirini takip 46 HAZİRAN 2021 ki kulübelerin hela ederdi. haline getirildiği o jetonlu ve kartla Kulübenin içinde yer alan, haşara adamlar çalışan telefonlar… tarafından ahizesi sökülen, jeton deli- ğine çeşitli madenler atılan bazen de hiç çalışmayan, hatta kenar mahallelerde ki kulübelerin hela haline getirildiği o jetonlu ve kartla çalışan telefonlar… Her an lazım olur düşüncesi ile ceket ceplerimizin je- tonlarla dolup taştığı günleri hatırladınız değil mi? Bu konuda belki de milyonlarımızın türlü hatırası olduğuna eminim. Zira, başka türlü haberleşme şekli mektup veya telgraf dışında yoktu ki… En hızlı kabul gören telgraf dahi üç günde elinize ulaşır,

Mehmet D. ÖZÜLKER yazdı! bir yakınınızın vefatını ancak defin iş- Çoğu evde lara dahil ettik, sanırım en erken seneye İLETİŞİM I-İ-J lemlerinden sonra öğrenmeniz mümkün günümüzde bağlanır” demez mi.? olurdu! kullanılmayan ev Çoğu evde günümüzde kullanılmayan ev telefonlarının o telefonlarının o yıllarda milletvekili, bü- Ve, telefonda bir devrim yaşandı. Jetonla yıllarda milletvekili, rokrat veya öncelikli çalışanlar arasında çalışan ahizeli telefonlar yüksek teknoloji- bürokrat veya olan, haftasında bağlanan ev telefonuna ye kavuşup kartlı hale dönüştü. Uzun bir öncelikli çalışanlar sahip olma imkanı mümkün değildi. Bir süre hem jetonlu ve hem de kartla çalışan arasında olan, çaresi olmalı diye düşünürken konuyu bir telefonlar insanlığın emrinde oldu. Bir üst haftasında arkadaşıma açtım. O da çaresini söyleyin- model teknolojiye kavuşulmuştu fakat her bağlanan ev ce sevindirik olmuştum. Kolay mı, evimde gün artan nüfus yoğunluğu karşısında telefonuna sahip telefon olacak artık konu komşuyu da kalabalığın düşmesine bir faydası da do- olma imkanı rahatsız etmeyecektim. kunmuyordu. mümkün değildi. Dönemin Ulaştırma Bakanına hitaben bir dilekçe yazdım. Dilekçem de, gazeteci EVİMİZE BAĞLANAN TERCİHLİ TELEFON… Ve, telefonda bir olmam sebebiyle taşındığım yeni evime devrim yaşandı. tercihli telefonun tahsis edilmesi hususu- Acar gazetecilik yıllarımız… İstanbul’da Jetonla çalışan nu arz ettim. İşin en güzel yanı da, Par- bir gazetede görev yaparken, “Meclis ahizeli telefonlar lamento Muhabiri olmam. Çünkü, diğer Muhabiri” olmam (Türkiye Büyük Millet yüksek teknolojiye türlü dilekçeyi yazsan kaç yazar, acaba kaç Meclisi Muhabiri) gazete sahibince uygun kavuşup kartlı hale günde makama sunulup da imzalanırdır görüldü. Yıl 1987… Ver elini Ankara. dönüştü. ki orası meçhul işte. ANAP (Üzerinde Petek ve Arı bulunan Kiraya tuttuğum binada sanırım bir kişi Anavatan Partisi) ve Merhum Turgut de telefon vardı. O da PTT emeklisi kapı Özal’ın Başbakan olduğu yıllar. Meclis komşum Rıza amcamızda. Allah rahmet grup toplantısında Ulaştırma Bakanı mer- eylesin, benim yüzümden çok çekti. Şü- hum Ekrem Pakdemirli beye ulaşıp duru- kür ki kapılarımız iki metrelik mesafede mu anlattım ve dilekçemi de uzattım. Sağ idi. Ailemden veya gazeteden birileri acil olsun ikilemeden imzaladı. olduğunda ararsa komşumu mecburen Dilekçede bakan imzası olunca yanlış ha- ziyaret ederdim! tırlamıyorsam 10 gün içinde evime telefon bağlandı. Ulus’ta hala yerinde duran PTT’ye gittim, Devletimizin koca bakanının başka işi gazeteci olduğuma dair belgelerimi ispat- gücü yokmuş gibi, bir ferdin evine telefon layıp ev telefonuna acil ihtiyacım olduğu- bağlanması için dilekçeyi okuyup imzala- nu bildirdiğimde görevli “Öncelikli olan- yan bir ülkede yaşıyorduk! (Yazı dizimizin 2. Bölümü bir sonraki sayıda) HAZİRAN 2021 47

İLKLER Dünya’nın İlkleri Dünya’nın İlkleri Saly Halterman, motor kullanması için ehliyet verilen ilk kadın. Meşhur Las Vegas Strip Oteli´ni gösteren ilk tabela kurulurken (1941) Henry Ford, yaptığı ilk arabası ‘’Ford Quadricycle’’ ile poz veriyor. (1896) Ön tekerlekleri havadayken çekilebilen ilk ve tek araba fotoğrafı. (1936) Bertha Benz, çocuklarının da yardımıyla, uzun bir mesafe araba kullanan ilk kişi oldu. (106 km, 5 Ağustos 1888) Otto Lilienthal, tarihte planör uçuşunu başarılı olarak tamamlayan ilk insan. (1894 48 HAZİRAN 2021