FM Dergi_Sayi 04_2021_Web

MART 2021 - SAYI: 4









KÜNYE MART 2021 - SAYI: 4 ISSN 1309-4696 ULUSLARARASI AYLIK SÜRELİ DERGİ YAYIN KURULU İmtiyaz Sahibi TÜRKİYE TEMSİLCİLERİMİZ Sorumlu Yazı İşleri Müdürü YUSUF ERBAŞ Antalya MEHMET URBA Batı Karadeniz GÜNGÖR YAVUZASLAN PROF. DR. MEHMET ŞENOL Genel Yayın Yönetmeni Bolu YUSUF ALYAPRAK ZAKİR AVŞAR AKARCA GÖKA TALAT ATİLLA Ege SEFER AYÇE Gaziantep LEYLA ÖZTUNÇ Haber Müdürü İstanbul ALPASLAN SELÇUK HABİB BABAR Rize HASAN YAVUZ BAKIR Van CAN BATMAZ YURTDIŞI TEMSİLCİLERİMİZ ABD CELAL ÇEVİRGEN YAVUZ TALAT HANDE İstihbarat Şefi Almanya 46 ÇAĞLAR GÜNDOĞDU DONAT ATİLLA FIRAT ERKUT AKTAŞ Ahıska Türkleri MEVLÜT IŞIK Avrasya STK’lar İSMAİL CENGİZ Azerbaycan OKTAY HACIMUSALI Batı Trakya Türkleri İLHAN TAHSİN Genel Koordinatör Bosna Hersek F. ORHAN ÇAKMAK ÖMER FARUK ARLI Hollanda MURAT GEDİK Genel Müdür PROF. DR. YUSUF PROF. DR. ÖZCAN ŞAHİN Irak Türkmenleri DR. ŞEMSETTİN KÜZECİ METİN DOĞAN ERBAŞ ŞEREF İBA Katar METİN AVCIOĞLU KKTC HÜSEYIN TURAN Kosova ZEYNEL BEKSAÇ Makedonya FURKAN PÜRDE Nahcivan PROF. DR. GALIBE GÜLTEKİN Rusya MALİK KERİMOV İletişim-H.İlişkiler Danışmanı Tunus DR. MUHAMMED ADİL AYBENIZ KÜZECI HAYATİ MEHMET DR. ÖNER Ukrayna İSMET YÜKSEL TEK ÖZÜLKER KABASAKAL Türk Dünyası Siyasi İlişkiler HİKMET EREN HABER MERKEZI & EDITÖRLER Yönetim Yeri DANIŞMA KURULU Çayyolu Kafkas Sitesi Dış Politika Koordinatörü GÜNGÖR YAVUZASLAN 2481. Sk. No: 19 Çankaya/Ankara DR. METİN TÜRKER - YAKUP EVİRGEN - OSMAN ALTINIŞIK F: +90 312 236 06 46 ORHAN ÇAKMAK - ZAFER İZGİ - AHMET BALIBEY Siyasi Haberler FATİH ATİK E. [email protected] RUHİ BAŞHELVACI - AHMET AKSOY - DR. SÜLEYMAN BASA fmdergi.com HAYRETTİN ŞALLI - ALİ ÖCAL - KUBİLAY DÖKMETAŞ Radyolar Danışmanı ERKUT AKTAŞ MUSTAFA ARAPOĞLU - EMINE YURTOĞLU FM, Türkiye Cumhuriyeti yasalarına uygun Tarım Hayvancılık İLKER YAĞMUR olarak yayınlanmaktadır. Dergimizde yayınlanan malzemelerin her hakkı saklıdır. Dergimiz basın ahlak Kültür Sanat NURCAN MERİÇ kurallarına uyar. Dergimizde yazıların sorumluluğu yazarlara, reklamların sorumluluğu reklam verene Gençlik ve İnovasyon SEHERNUR MERİÇ aittir. Dergimizde yayınlanan haber ve röportajlar, yayın kurulu izni alınarak, kaynak gösterilerek alıntı Otomotiv AHMET AVCIOĞLU yapılabilir, haber amaçlı duyurulabilir, gösterilebilir. Görsel Tasarım IBRAHIM SAĞLAM FM Dergisi’nin isim ve yayın hakları Yusuf Erbaş’a PR Danışmanı ZAHRETTIN ÇELIK Gayrimenkul EROL TAYLAN TANDOĞAN aittir. FM Dergisi, Uluslararası Radyocular Birliği (IRU) Kapak Tasarım MUSTAFA CİNGÖZ yayın organıdır. FM Dergisi yazarları ve dergi ekibi Web Dizayn ZUHAL İLHAN Ekonomi METİN KARTAL gönüllülük esasında hizmet vermektedir. Organizasyon Direktörü AYHAN GÜLTEKİN Müzik Danışmanı DJ UJ / NECİP ŞEN Türk Dünyası ASYA NİHAN ATİLA Reklam Müdürü HABİB CEVAHİR Hukuk Danışmanları CELAL ORAK - ÖMER AZKÜÇÜK Basım Yeri AV. SEVİLAY ASLAN - AV. TEMEL EKEN SALMAT BASIM YAYINCILIK AMBALAJ SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ. ŞEVKET ALAKOÇ SEBZE BAHÇELERİ CAD. ARPACIOĞLU İŞH. NO: 95/1 Konsept TOZOĞLU İSKİTLER/ANKARA TEL: (0312) 341 10 24 Baskı Tarihi: Mart 2021 4 MART 2021

FM’den Yusuf ERBAŞ GENEL BAŞKAN’DAN; Uluslararası Radyocular Birliği (IRU) Gönül Coğrafyamıza Genel Başkanı Yolculuk.. FM İmtiyaz Sahibi FM kendi açtığı yolda, güzel 40 rakamının gizemini araştırırken, izler bırakarak, aşkla, heyecanla, çocuk sayfasında Türkiye’nin ödüllü yenilikçi ruhuyla çalışmaya devam 11 yaşındaki en genç hikaye kitapları ediyor. Yayıncılık mecrasındaki yazarı Hüseyin Mirhat Coşkun’u zevkle farkındalıklarımız kısa sürede dikkat okuyacaksınız. Gastronomi de çok çekti. Basın dayanışmasının sinerjisini önemli çalışmalara imza atan Habertürk ortaya çıkarma hedefinde emin adımlarla Tv ekranlarında Tadında Hikayelerin ilerliyoruz. Gelecek sayılarımızda sevilen sunucusu, akademisyen, yazar sürprizlerle beraber ortaya çıkacak yeni Asuman Kerkez’le Türkiye’ye Bulgur uygulamalarımızı şimdiden müjdelemek Müzesi Kurulmasının stratejik önemini isterim. vurgularken, müzeler şehri Gaziantep’i yakından gözlemliyoruz. Magazin Her sayımızda devam edecek olan dünyasının çok konuşulacak olayı Ayın ülkesi, şehri vb özel araştırma Kosova’nın Lady Gaga’sı olarak tanınan haberlerimizle en sıcak, en taze bakış dünyaca ünlü şarkıcı Asya Gashi’nin açılarını,en samimi perspektifle işlemeyi tabutlu çekimlerinden Müslüman olmaya hedefliyoruz! Güleç yüzlü insanlar ülkesi giden enteresan hikayesi.. ÖZBEKİSTAN’ı usta kalem Güngör Yavuzaslan yerinde araştırdı, yazdı. Kısaca bu sayımızda birbirinden kıymetli Keyifle okuyacaksınız. yazarlarımız ve haberleri ile yine heyecanla sizlere merhaba diyoruz. Türk dünyasında Hocalı yaramızı ve Abhazya’yı hatırlıyor ve atalarımızı Keyifle, merakla, ilgiyle okumanızı saygıyla anıyoruz. 2021 İstiklal marşı bekliyor, gösterdiğiniz ilgi için bir kez yılını usta belgeselci İsmail Kahraman’la daha sonsuz şükranlarımı sunuyorum. değerlendiriyoruz.. İyi ki; FM’iz! İyi ki; Aynı Frekanstayız! YAZARLARIMIZ (Alfabetik Sıralama Yapılmıştır!) Ali Öcal Ali Zeyur By Sempatik Güngör Yavuzaslan Habib Babar Hayati Tek Hüseyin Turan Hüseyin Mirhat Coşkun Dr. İlhan Pekdemir İsmail Kahraman Metin Kartal Mustafa Coşkun Dj Necip Şen Nurcan Meriç Ömer Faruk Arlı Doç. Dr. Sibel Küçük Sehernur Meriç Tarık Sezai Karatepe Yavuz Donat Prof. Dr. Zakir Avşar Zeki Açıköz MART 2021 5

İÇİNDEKİLER ARAŞTIRMA 40 Rakamının Gizemi............................................. 8 6 MART 2021 8 AYIN ÜLKESİ Özbekistan............................................................10 40 RAKAMININ GIZEMI BELEDİYELER Altındağ Belediyesi Türk Dünyasına Sahip Çıkmaya Devam Ediyor!....................................................16 < Nurcan Meriç BELEDİYELER Gerede Belediye Başkanı Mustafa Allar; ARAŞTIRMA Hem Turizm Hem Sanayi Şehri Olacağız!.................................. 20 10 CANLILAR DÜNYASI Mini Mini Mikroskobikler....................... 24 AYIN ÜLKESİ ÇOCUKLARIN DÜNYASINDAN ÖZBEKISTAN Oyun Oynamak Bizim İşimiz!...................................................... 26 < Güngör Yavuzaslan DÜNYA TURU Türkiye Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Özbekistan’da.............................................................................. 28 AYIN ÜLKESİ EDEBİYAT Gecenin Sesi.............................................................30 16 EN’LER Dünya’nın En’leri........................................................... 32 BILGE TONYUKUK ALTINDAĞ’DA FOTOĞRAFLARIN DİLİNDEN Türkiye’den Manzaralar............ 33 YAŞAYACAK! GASTRONOMİ Asuman Kerkez; Türkiye’nin Buğday BELEDİYELER ve Bulgur Müzesi Olmalı!............................................................ 34 30 GÜNDEM Çorumlu… Aşı Yapıyor!.............................................. 40 GECENIN HOBİLER Ortadoğunun Pullu Talip’i Var!.................................. 42 SESI İLETİŞİM Gazeteci–Yazar Aslan Aslanov ve Haber Oluşturma: < Hayati Tek Standartlar ve Yeni Yaklaşımlar Kitabı...................................... 44 EDEBİYAT İLETİŞİM Dijitalleşen Dünyada Medyadan Sosyal Medyaya Geçiş............................................................................ 46 34 İLKLER Dünya’nın İlkleri............................................................. 48 ASUMAN KERKEZ; TÜRKİYE’NİN BUĞDAY VE KAPAK KONUSU 2021 İstiklal Marşı Yılı ve BULGUR MÜZESİ OLMALI! Taceddin Dergahı’nın Önemi......................................................50 < Röportaj: By Sempatik KAMUDAN HABERLER Edirne’ye Yeni Gümrük Kapısı GASTRONOMİ Deniz’den! Enez’e Deniz Gümrük Kapısı Açılıyor...................... 54

KAMUDAN HABERLER Hakkari Bakan Ersoy’un 44 Müjdesini Bekliyor!..................................................................... 56 KÜLTÜR Bu Ayki Konuğumuz: Gaziantep.................................. 58 HABER OLUŞTURMA: MÜZİK Asya Gashi Tabuta Girdi Müslüman Oldu....................60 STANDARTLAR VE YENI MÜZİK Müzik Dünyasından!.......................................................61 YAKLAŞIMLAR KITABI NE OLDU? Şubat’ta Ne Oldu, Neler Oldu?…............................ 62 ORMANLAR 21 Mart: Ormancılık Haftası ve Nevruz................ 64 Prof. Dr. Zakir Avşar > ÖZEL HABER Azerbaycan’ın ‘Tahmina’sı Meral Konrat............ 66 İLETİŞİM POLİTİKA KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar: Türkiye Cumhuriyeti’nden KKTC Sağlık Sistemine 50 4,8 Milyar TL Destek Geldi!........................................................ 68 PÜF NOKTALAR İşin Püf Noktası!............................................. 70 2021 İSTIKLAL MARŞI RADYO FM Liste Şubat - Mart 2021...........................................72 YILI VE TACEDDIN SAĞLIK Botolinum Toksini Uygulamalarında Merak Ettikleriniz.........................................................................74 DERGAHI’NIN ÖNEMI SPOR Futbolun Para Etmediği Başkent: Ankara........................76 ŞİİR Şüheda..................................................................................78 İsmail Kahraman > TURİZM Bodrum’un Başarılı Kadın Turizmcilerinden Yıldız Gökçe Uçarer: “2021 Turizmi Bodrum’da Bambaşka Olacak”..80 KAPAK KONUSU TURİZM Dijital Turizm, Dijital Fuarlar....................................... 84 TÜRK DÜNYASI İnsanlık Ayıbı Hocalı Katliamı........................ 86 66 TÜRK DÜNYASI Direnen Kafkas: Abhazya!.............................. 88 ULAŞIM Konya-Karaman YHT Test Seferleri Başladı!..............90 HAKKARİ VAKTİ ZAMANINDA Nostaljik Fotolar...................................... 92 BAKAN ERSOY’UN YAŞAM ENERJİSİ Enerjimizi Nasıl Doğru Kullanırız?............... 94 MÜJDESİNİ BEKLİYOR! ZİHİNSEL ANTRENMAN Sudoku Bulmaca............................... 95 KAMUDAN HABERLER 66 AZERBAYCAN’IN ‘TAHMINA’SI MERAL KONRAT Röportaj: Habib Babar > ÖZEL HABER 86 İNSANLIK AYIBI HOCALI KATLIAMI Metin Kartal > TÜRK DÜNYASI MART 2021 7

ARAŞTIRMA 40? ! Nurcan MERİÇ RAKAMININ GiZEMi yazdı! Ankara Sizlerle Hayatımız boyunca sürekli karşımıza BİLİMSEL OLARAK 40’A BAKALIM ! bu sayımızda ‘Sır çıkan 40 rakamı neden bu kadar önemli... dolu bir yolculuğa’ Sizler için araştırdık ! Bir bebeğin anne karnında, ilk kırk günde cenin oluşması, ikinci 40 günde eller ve çıkacağız ! DİNİ ALANDA gözlerin işlevsellik kazanması, üçüncü 40’LA BAŞLAYALIM; 40 günde ise dış dünyayı algılamaya baş- Sayıların gizemli ladığı kanıtlanmıştır. Üstelik, 40 haftada dünyasına dikkat Önce ilk insandan Hz Adem (as)’ dan başlaya- normal olarak bir bebek dünyaya gelir. lım. Dünyaya gelen bebek ve anne ilk 40 gün çekiyor ve 40 korunur buna lohusalık dönemi denir. rakamını birazcık Rivayetlere göre Hz. Adem’in yaratıldığı Doğumdan sonra anne 40 gün içinde toprak 40 gün bekletilmiştir. vücudu normale dönerken bebek 40 gün araştırmaya içinde yeni dünyasına alışır. Günümüz başlıyoruz ! Hz. Adem (as) boyu 40 arşınmış. Hz Türkiye’sinde bir gelenek haline gelen 40 Adem’in nesli 40 bin olunca vefat ettiği banyosu yaptırılır. 40 adet taş toplanır Rakamsal değeri, söylenmektedir. bunlara sureler okunur, banyo suyuna diğerlerinden farklı atılır, bebek ve anne bu su ile banyo yapar. Hz. Nuh’un gemisi tufandan 40 gün, 40 Sonra da gezmelere çıkar, doğarken yapı- olmasa da, sanki gece sonra Cudi dağına oturmuş, Hz Yu- lan bu kırkıncı gün geleneği cenazelerde bir özelliği varmış nus’un balığın karnında 40 gün kaldığı 40 mevlüdü olarak biter. gibi birçok konuda söylenir. karşımıza çıkıyor. Hz Davut peygamber ve Hz Süleyman peygamberin hükümdarlıkları 40’ar yıl sürmüştür. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammet’e (S.A.V.) 40 yaşında peygamberlik bahşe- dilmiştir. İslam dinine girenlerin sayısı 40 olunca İslam dini resmen ilan edilmiştir. Ve yine kıyamet alametlerinde 40 rakamı karşımıza çıkıyor. Deccal yüzünü gösterip öldürüleceği güne kadar olan süre 40 gün- dür. Hz. Mehdi 40 yaşında ortaya çıkacak- tır. Tasavvufta dervişler ahlak ve vicdan terbiyesi için kendilerini 40 gün karanlık odaya kapatıp inzivaya çekilirler. Yunus Emre‚ Taptuk Emre´nin dergahına 40 yıl odun taşımış... 8 MART 2021

Nurcan MERİÇ yazdı! EVET, GELELİM GÜNÜMÜZE HALA Misafirlikte Orta yaşı biraz geçkinlere‚ “40´ına merdi- ARAŞTIRMA A-B HAYATIMIZDA OLAN 40 RAKAMI 1 fincan kahvenin ven dayamış” denir.. 40 yıl hatırı Her gün kıldığımız 5 vakit namaz sünnet- vardır deriz. Herhangi bir ikilemde‚ iki seçeneğinde ler ile beraber 40 rekattır. kötü olduğu durumda seçim yapılması gerektiğinde‚ “40 katır mı‚ 40 satır mı?” Diyanet işleri başkanı olabilmek için 40 diye sorulur... yaşını doldurman gerekiyor. Eski zamanlarda saray düğünlerinin uzun İnsanlar 40 yaşına girdim mi, kemale erdi sürdüğünü belirtmek için‚ derler! “40 gün 40 gece düğün yapıldı” denirmiş... Dünyamızın en büyük paralel dairesi olan ekvatorun uzunluğu 40 bin km´dir... İnsan huyunun değişmeyeceğini anlat- mak istediğimizde‚ “40 yıllık Kani olur mu Yani?”... Anadolu´nun birçok yöresinde (özellikle Erzurum ve civarında) çay içilirken şeker‚ çayın içine değil de‚ ağıza alınarak yana- ğın iç tarafında tutularak çay içilir. Buna da 40´lama denir... VE DİLİMİZDEN DÜŞMEYEN SÖYLEMLER Aşırı yemek - İnsanlar‚ yaşlanma belirtilerini ifade yedikten etmek için‚ “40´ında sızı vurur dizine...” Misafirlikte 1 fincan kahvenin 40 yıl hatırı sonra rahatsız diye söylenirler... vardır deriz. olanlara‚ “Ya 40 adım at‚ ya Bunları daha da çoğaltabiliriz ama bize Sevdiğimiz kişiler için 40 yıldır tanıyorum da sırtüstü yat” ayrılan sayfa bu kadarmış  iyi insandır veya 40 yıllık dostum deriz. denirmiş... Artık siz okuyucularımızın aklınada Biri bahaneler ürettiğinde 40 dereden, kırk gelen, günümüzde kullandığımız sözler su getirdin deriz. vardır. Bize [email protected]’dan yazabilirsiniz. Birine kızdığımızda 40 yaşından sonra azanı teneşir paklar deriz. Bu arada Ali Baba ve Kırk Haramileri unutmayalım! Bir şeyi, birkaç defa söyleyince 40 defa söyledim anlamadın deriz. Neden 40 bu kadar hayatımızda bence biraz düşünelim derim. Sırlı yolculukta, 40 yılın başında senden bir şey istedim gelecek sayıda 40’ın şifresini arıyoruz! deriz. Arkası Gelecek Ay! Bekleyin! Aşırı yemek yedikten sonra rahatsız olan- lara‚ “Ya 40 adım at‚ ya da sırtüstü yat” MART 2021 9 denirmiş...

AYIN ÜLKESİ AYIN ÜLKESİ Güngör ÖzbekistanYAVUZASLANyazdı! Bartın Türkçe Konuşan Ülkeler Uluslararası Gazeteciler Derneği Genel Başkanı Registan Meydanı Asya kıtasının en önemli ülke- ASYA’NIN GÖZBEBEĞİ alanda yakınlaşma hızla artıyor. lerinden birisi Özbekistan.. Orta GÜLEÇ YÜZLÜ İNSANLAR ÜLKESİ Diriliş Ertuğrul dizisinin yapımcı- Asya ve Türk-İslam medeniyeti ÖZBEKİSTAN sı Mehmet Bozdağ’ın yapımcılığını hakkında bilgi sahibi olmak iste- üstlendiği “Mendirman Celaled- yen herkesin, dünyanın en büyük Dünya korona ile mücadele eder- din (Ben Celaleddin’im)” adlı dizi açık hava müzelerinden biri olan ken vaka sayılarına en az olduğu Özbekistan’da yayımlanmaya baş- Özbekistan’ı mutlaka ziyaret Özbekistan sosya ekonomik alan- ladı. Dizi ülkede büyük heyecan etmesi gerekir. da attığı adımlarla dikkat çekiyor. uyandırdı. Bunun yanında Türk Özbekistan Cumhurbaşkanı Şav- dizileri Özbeklerin olmazsa ol- Güler yüzlü ve Türkiye aşığı kat Mirziyoyev, başlattığı kalkın- mazları. Buhara ve Semerkant gibi insanlar etrafımızda. Şehirde üç ma hamlesi her sektörde dikkat tarihi şehirleri ile ülke turizm po- dil konuşuluyor, Özbekçe, Tacik- çekiyor. Ülke 2023’de tamamen tansiyelini yükseltiyor. En dikkat çe ve Rusça… Anadolu Türkçesi latin alfabesine geçiyor. Türkiye çekici taraf ise, ülke şantiye haline ile herkesle anlaşabiliyoruz. Bir kardeş ülke ile 5 milyar dolar dönmüş durumda. Otel inşaatları- masal diyarında tarih yolculuğu- ticaret hacmi hedeflerken, kültürel nın yanında konut alanında hızla nuzdayız… bir ilerleme var. BUHARA’DAN SEMERKANT’A MANEVİ BİR YOLCULUK Şubat 2021 tarihinde Taşkent’ten başlayan yolculuğumuz Buha- ra ve Semerkant ile devam etti. Adeta Türk masallarında bin bir destansı günleri yaşadık. Asya Lüks turizm organizasyonunda gazeteciler, akademisyenler, you- tuberler ve sivil toplum temsilci- lerinden oluşan çalışma gurubu ile Özbekistan’dayız. Ülke tarihi 10 MART 2021

Güngör YAVUZASLAN yazdı! derinliği ile tam bir medeniyet AYIN ÜLKESİ A-B deryası. Bizi Buhara’da bir zaman tüneli karşıladı. Tarih boyunca Şavkat MİRZİYOYEV Recep Tayyip ERDOĞAN yetiştirdiği bilim ve irfan insanla- Özbekistan Cumhurbaşkanı Türkiye Cumhurbaşkanı rı, sanatçı ve alimleriyle zamana mührünü vuran bu şehir, onların ardında bıraktığı eserlerle dünya- da Türk-İslam mimarisini zirveye taşımış. Buhara ve Semerkant’ta atılan Türk-İslam medeniyetinin tohumları Anadolu’da filizlenerek dört bina yayılmış. Buhara mimari güzelliği yanında bizleri manevi iklimi ile de kuşattı.. İPEKYOLU’NUN KALBİ BUHARA “Kubbet-ül İslam (İslam’ın kubbe- şık 50 pazar yeri ve 75 kervansaray leri)” unvanına sahip 3 şehirden bulunuyordu. Buhara günümüzde Buhara, Asya’nın en eski yerleşim biri olan Buhara, Türk-İslam me- dört adet kubbeli çarşıya sahip bölgelerinden olan ve günümüzde deniyetinin yıllarca merkezi duru- Buharay-ı Şerîf … Minâre-i Kelân 1 milyon 500 bin insanın yaşadığı munda idi. (büyük minare), binlerce yıl ön- tarihî şehir. Arkeolojik bulgular, Türk-İslam ilim ikliminde “Yedi cesinde tıpkı bir deniz feneri gibi şehrin tarihinin en az 2500 yıl Pir” diye bilinen Hoca Abdülha- Kızıl kum çölünde seyahat eden civarında olduğunu göstermiştir. lık Gucdevani, Hoca Muhammed kervanlara yol gösterip, onları Bu- Özbekistan’da Zerefşan Nehri Arif er- Rivegeri, Hoca Mahmud hara’ya davet etmiştir. Çevresin- havzasında büyük bir vahada Encir Fağnevi, Hoca Ali Rametani, deki meydanda, Han veya Cuma kurulan Buhara, tarihte çok sayıda Hoca Muhammed Baba Sammasi, Camii ve medresesi ile Mîr-i Arab Türk devletinin siyasi ve kültürel Seyyid Emir Külal ve Bahaeddin medresesi bulunmaktadır. 1918’de merkezlerinden biri olma özelliği- Nakşibend gibi birçok mutasavvı- İstanbul işgal edildiğinde, Özbek ni taşıyor. Türkiye’de Bitlis- Ahlat, fı yetiştiren Buhara, bugün yine halkı, Minâre-i Kelân’ın çevresinde Afganistan’ın Belh ile birlikte ilimsel çalışmalar yapılan bir şehir. toplanarak İstanbul’un işgalini bu Dünyada ilmi ve tarihi dokuyu meydanda protesto ederek dualar bugüne kadar korumayı başarmış etmişlerdir. ender şehirlerden olan Buhara’da ziyaret edilmesi gereken yüzlerce Şehrin biraz dışında kuzey yö- tarihi yapıt mevcut. Buhara şehri nünde Kasr-ı Ârifan köyü’ne gel- 1993 yılından bu yana UNESCO diğinizde, arabaların bir yapının Dünya Mirası listesindedir. önünde birden yavaşlayarak ve Buhara tarihte kervanların en çok çok yavaş bir şekilde geçtiklerini uğradığı şehirlerden biriydi. 16. ve görürüz. Bahâüddin Nakşibend’ 20. yüzyıl arasında burada yakla- in türbesinden Özbek halkının büyük mutasavvıf Nakşibend’e Buhara duydukları derin saygının bir işa- reti olarak yavaşça geçmektedirler. Mermerden yapılmış büyük me- zarın yanında, kabrin dört küçük minareli orijinali de günümüzde muhafaza edilmektedir. Güler yüzlü ve Türkiye aşığı in- sanlar etrafımızda. Şehirde üç dil konuşuluyor, Özbekçe, Tacikçe ve Rusça… Anadolu Türkçesi ile herkesle anlaşabiliyoruz. Bir masal diyarında tarih yolculuğunuzda- yız… MART 2021 11

AYIN ÜLKESİ Gökbilimin Başkenti Yazarımız Güngör Yavuzaslan pek çok bölgesinden en iyi bilim ve Uzaya İlk Bakan Şehir İmam Buhari Türbesi, Semerkant’ta insanlarını, mimarları ve ustaları, sanatkarları Semerkant’a getirdi. SEMERKANT SEMERKANT Şehri adete bir nakkaş gibi tari- ZAMANI DURDURAN ŞEHİR hi dokuları ile işleten Timur’un Özbekistan’da ikinci durağımız izinden giden torunu Mirza Uluğ Semerkant’tayız. Şehri Semerkant, çok sayıda tari- Bey de; Semerkant’ı dünyanın ilim hi ve kültürel yapıyı, bünyesinde merkezi haline getirerek,günümüz- Asya’nın ve İpek Yolu’nun merkezi zamanı durdurak barındırıyor. den yüzlerce yıl önce uzaya açılan olan Özbekistan… Güler yüzlü Mavi kubbelerle kaplı medreseleri, ilk şehirler arasında yazdırdı… insanları, gökbilim ile ilk keşifler- çinilerle süslenmiş kervansarayları, de adlarını dünya bilim tarihine görkemli camileri ve külliyeleriyle GİTTİM, GÖRDÜM VE YAŞADIM yazdıran bilim insanları ve İslam adeta açık hava müzesini andıran medeniyetinin izlerini kalplerimize Semerkant, hepimizi “ata yurdu” Şehrin kalbi olan Registan Meydanı nakış nakış dokuyan alimleri ile na çağırıyor. Şehir Persler, Yunan- o Farsçada “kumlu yer” anlamına bambaşka güzellikte bir ülke… lar, Çinliler, Araplar, Moğollar ve geliyor ve Özbekistan’ın en önemli Türklerin yönetimi altında kalmış. simgelerinden biri. Şehrin kalbi Bilim ışığının binlerce yıldır hiç Timur İmparatorluğunun kurucusu olan meydanın çevresinde dört ey- sönmediği bu topraklarda; kâh Emir Timur, Semerkant’ı ele ge- vanlı avluya sahip Uluğ Bey Med- Emir Timur’un imparatorluğu çirmesiyle şehir zirveye ulaşmış.” resesi hala insanlığa ışık tutmaya sırasında inşa ettiği ve zamanın Emir Timur döneminin en modern devam ediyor. Meydan da toplam adeta durduğu kadim şehirlerden şehrini kurmak için dünyanın üç medrese muhteşem mimarisi Semerkant’ı gezdik. Türk İslam ile zamana şahitlik etmeye devam medeniyetinin ilk tohumlarının ediyor. Burada en dikkat çeken ise atıldığı şehre yüzyıllar sonra tanık- çok özel duvar süslemelerine sahip lık ettik. medreselerde kapılarında çiniler üzerinde elle nakşedilmiş Kur’an-ı Her karışında manevi feyzler du- Kerim’den ayet ve surelerinin olma- yacağınız bu güzide topraklarda; sı.. Meydanı dolaşırken sanki Emir Şah-ı Nakşibendi Hazretleri’nin Timur, etrafında bilimi insanları kabri başında dua ettik.Abdülha- ve sanatçılarla yanımıza gelecek lik Gücdevani Hazretleri, İmam gibi.. Ve Özbekistan Türklerinin el-Buhari, Ebu Mansur el-Matüridî, nur yüzlü insanları Türkiye’den Harezmî, İbn-i Sina ve Biruni gibi misiniz sesleri ile bize bir kez daha nice ismin ilim ve irfan dünyasına yüreklerini açıyor… misafir olduk. Registan Meydanın- da zamanıın nasıl durduğuna şahit TÜRKLER İLK KEZ olduk. SEMERKANT’TAN UZAYA ÇIKTI! Semerkant tarihte ilk kez Rasatha- nesi Astronomi ve Matematik’de kendisi de bir bilim insanı olan Timur’un torunu Uluğ Bey zama- nında uzaya ilk göz attı. Uluğ Bey tarafından 1420’de kurulan ve onla anılan Rasathane tarihte Uluğ Bey, Bursalı Kadızade-i Rûmî, Ali Kuşçu, Gıyasüddin Cemşîd bu medresede yaptıkları çalışmalarla, günümüz modern astronomi bili- minin temellerini attılar. Uluğ Bey, bu medresenin tâç kapısına “ilim öğrenmenin her Müslüman kadın ve erkeğe farz” olduğu hadisini yazdırdı. Uluğ Bey bir medeniye- tin felsefesini ortaya koymuştur. Uluğ Bey tarafından inşa ettirilen “Semerkant Rasathanesi”, hem kurulduğu dönemde ve ardından 12 MART 2021

Güngör YAVUZASLAN yazdı! karşılaştıkları “Her kim mezarımı AYIN ÜLKESİ A-B açarsa, ülkesi benden daha korkunç seyreden zamanlara Türklerin bi- Bibi Hanım Camii istilacılar tarafından alınacaktır” lim alanında ulaştığı seviyeyi bize yazısından dolayı , iki gün sonra gösterdi. Astronomi ve Matematik Emir Timur’un en sevdiği torunu Hitler Almanya’sının Sovyet Rus- alanlarında ileri düzeye ulaşan olan Muhammed Sultan tara- ya’ya savaş ilanını buna bağlarlar Uluğ Bey, kurduğu rasathanede fından medrese ve misafirhane ve Ruslar 1942’de Timur’un naaşını yıldızların ve ayın hareketlerini yaptırılmasıyla binanın ilk kısmı Semerkant’a geri getirirler. gözlemleyerek Türkleri tarihte ilk oluşturulmuştur. Emir Timur’un kez uzay yolculuğa çıkaran isim oğlu Cihangir’ın oğlu Muhammed CENNET BAHÇESİ oldu…. Sultan İran’da Timur’dan iki yıl ev- vel vefat eder. Bu vefata çok üzülen Gur-i Emir Külliyesinde en dikkat ORTA ASYA’NIN MAVİ KUBBELİ Timur’un cenazesini Semerkant’a çekici olan ise bahçesinde taştan İNCİSİ GUR-İ EMİR TÜRBESİ getirtir. Şehzade Muhammed Sul- yapılan dev bir kazan var. Anlatı- tan kendi yaptırdığı külliye içinde lanlara göre Timur’un ordusundaki Türk tarihinin en büyük emirlerin- dedesi Emir TİMUR tarafından askerler savaşa gitmeden önce bu den olan Timur’un torunu Muham- yaptırılan mavi kubbeli mezara kazana doldurulan nar suyundan med Sultan Mirza için inşa edilme- defnedilir. Bundan sonra Timuri sırayla içerlermiş. sine rağmen Timur’un kendisinin şehzadeler Timur’un ölümünden de gömülmesi dolayısıyla onun sonra şehzade Muhammedin yanı- Günümüzde Gûr-ı Emir’de ye- adıyla anılan Gur-i Emir Türbesi, na gömülürler. şim taşından yapılmış mezarıyla Semerkant’ta sizleri bekliyor. Bey’in büyük Emir Timur, çocukları ve türbesi anlamına gelen Gur-i Emir Bugün külliyeyi gezdiğimizde torunlarının tam ortasında ebedi Türbesi’nde, Timur’un, oğullarının, Timur’un kabrinin başında hocası istirahatgâhından bizi selamlıyor. torunların ve Timur’un hocasının Said Bereke’ nin mezarını, diğer ta- O büyük fetihlerin sultanı şimdi kabirlerinin yanı sıra hocasının me- raflarda ise oğulları ve torunlarının bu kadim Semerkant’a saklanmış zarı, medrese ve cami bulunuyor mezarlarını görmekteyiz. durumda. Dedesinin en büyük mirasçısı ve ismi aydaki bir krate- Emir Timur der ki’ ’Güç kudretimi- Külliyede bulunan mezarların taş- re verilmiş Türk hükümdar olan zi bilmek istiyorsanız yaptığımız ları ayet ve vecizelerle süslüdür. aynı zamanda bilim insanı Uluğ eserlere bakın.’’ Bey ise hemen onun ayakucunda Külliyenin dış yüzündeki işlemeler hala yıldızları gözlemliyor. Emir Özbekistan’ı anlatırken Timur’u iyi ve mozaikler İran’dan Semerkant’a Timur’un hocası Seyyid Bereke, anlamak ve anlatmak gerekir. getirilen ustalarca inşa edilmiştir. Emir’in başucunda, kendisinden Külliyenin oluşturan yapıların sonra tahtı devralan oğlu Mirza Günümüzde 14. yüz yılında inşa cephelerinde ayet ve hadisler yer Şahruh ise sol yanında yatmak- edilen Gur-u Emir Külliyesi Semer- almaktadır. ta… Burada bir dönemin sırları ve kant’ta bizi karşılıyor. Külliyenin şahitleri var. duvarlarını dinlediğimizde Emir TÜRBENİN LANETİ Mİ VAR? Timur hala bizle konuşuyor! Mavi kubbelerle dolu şehrin en Timur’un mezar taşı ortadaki siyah özel yapılarından biri de Gür-i Gur-i Emir, Timur İmparator- nefrit taşındandır ve bu taş Uluğ Emir Türbesi’ne mutlaka gitmek luğu’nun kurucusu olan Emir Bey tarafından Moğolistan’dan görmek lazım.Timur Han’ın meza- Timur için yapılmış olan türbe ve getirilmiştir. 1740’ta Nadir Şah rının burada bulunmasının yanı külliyeden oluşan muhteşem bir tarafından sökülüp götürülen taş, sıra , mozaik ve tuğlaların ahenkli yapı. İran mimarisinden esintileri yolda ikiye bölünmesi üzerine taşın birleşimi ile inşa edilen türbe, Türk göreceğiniz 37 metre yüksekliğin- lanetinden korkan Nadir Şah, taşı medeniyet mimarisinin başarılı deki türbeye, Timur hanedanının yerine geri koymuştur. 1941’de Rus- eserlerinden biridir.Semerkant’da önemli üyelerinin defnedilmesiyle lar mezarı açarak Timur’un naaşını Registan Bölgesi’nden yürüyerek aile kabristanı haline gelmiştir. Moskova’ya götürmüşlerdir. Mezar gidilen Gür-i Emir Türbesi, her gün açıldığında ortaya çıkan yazı da 09.00-19.00 saatleri arasında ziyaret edilebilmektedir. “Önünde cihan eğildi ey Timur Devletler emrinde dağlar sana açıldı Bir mezar içinde şimdi sessiz Emir Timur Semerkant sende senle tarihe açıldı” MART 2021 13

AYIN ÜLKESİ Masal Şehri Hiva’yı öncesi bir zaman tüneline götürüyor.13. Görmeden Ölmeyelim! Yüzyılda önüne çıkan şehirlerde büyük bir yıkım yapan Moğolların etkisini Hiva’da da görüyoruz.. GÖKYÜZÜ ALTINDAKİ AÇIK MÜZE Hiva bir medreseler şehri. Onlarca medrese var ama içlerinde en önemlisi Orta As- ya’nın en büyük medresesi olan Muham- med Emin Han Medresesi. Bina yapım tarihi 1850-1854 yılları arası olup, adı üzeri- ne anlaşılacağı üzere dönemin hükümdarı, Muhammed Amin Han tarafından yaptı- rılmıştır. İki katlı özel bir mimarisi olan ve tüm duvarları sırlı çinilerle kaplı medrese geniş bir alana inşa edilmiş. Süslemelerde, Türklerin rengi olan turkuaz tercih edil- mesi dikkat çekiyor. Sovyetler döneminde, burayı otele çevirmiş. Günümüzde de halen otel olarak hizmet vermeye devam etmekte. Özbek Pilavı Hiva şehri, TÜRKSOY Özbekistan gezisinin son durağında, Hiva Kültür Bakanları şehrindeyiz. Aral Gölü’nün güneyinde ku- Daimi Konseyi 37. rulan kent hem doğusu hem de batısı çöl- Dönem toplantısında lerle kaplı olsa da masalsı güzellikleri ile ‘2020 Türk Dünyası bizi sarıyor. Harzemşah Devleti döneminde Kültür Başkenti’ kurulan şehrin yaklaşık 2000 yıllık bir seçildi. geçmişi bulunuyor. Hiva İçan Kale (Itchan Kala) surları ile çevrili tarihi şehir. Günü- Hiva’da görülmesi müzde Hiva şehrinin nüfusu yaklaşık 100 gereken o kadar bin kadardır. Ürgenç ve Hiva şehirlerini çok yer var ki. ‘Ayaz içine alan Harezm Bölgesi’nde konuşulan Kale’, ‘Toprak Kale’ Özbekistan Türkçesinin Harezm lehçesi, ve Kızıl Kum çölü Türkiye Türkçesine çok benzemektedir.. görmeye değer Sanki Anadolu’da bir şehirdeyiz… yerlerin sadece birkaçı. Hiva isminin nereden geldiğine dair pek HERŞEY ESKİDEN KALMA çok şey anlatılsa da, en kabul edileni Nuh Peygamberin oğlu Sam ile ilgili olanıdır. Hiva’da görülmesi gereken o kadar çok yer Nuh Peygamberin oğlu Sam, kendi kavmi- var ki. ‘Ayaz Kale’, ‘Toprak Kale’ ve Kızıl ni kurtarmak için çöle kaçar uzun yolcu- Kum çölü görmeye değer yerlerin sadece luklardan sonra çölleri aşarak bölgeye gelir. birkaçı. İç Kale’ye doğru yürüdüğümüzde Topraklar çöllük olduğundan susuz kalır- 7 metre yüksekliğinde ve 2.200 m. uzun- lar. Sam, beraberindekilere kazmaları için luğunda, güçlü bir savunma için kilden bir yer gösterir, biraz kazıldıktan sonra tatlı yapılmış sağlam surlar bizi karşılıyor.. su bulunur. Suyun bulunmasıyla sevinçle Duvar da “Tosh Darvoza” yani “Taş Kapı” “khei-vak” ( güzel su- tatlı su ) diye bağ- yazılı büyük kapıdan içeri girdiğimizde rışırlar. Zamanla bu söylene söylene Hiva bizi dar sokaklar karşılıyor. İçan Kale’de şeklini alır. Bu su hala mevcut olup kulla- 54 tarihi mimari yapı, 360 ev mevcut ve nılmaktadır. UNESCO Dünya Kültür Mi- kalede 2 bin 600 kişi yaşamaktadır. Kalede, rası Listesi’ne eklenen Hiva’da medeniyet izlerinin bozulmamış dokusu bizleri asırlar 14 MART 2021

Güngör YAVUZASLAN yazdı! AYIN ÜLKESİ A-B Hive Cuma Camii Harezm’in 3 bin yıllık tarihinin maddi ve Biruni 2020 TÜRK DÜNYASI manevi kültürünü yansıtan yaklaşık 40 bin Ali Kuşçu KÜLTÜR BAŞKENTİ HİVA nadir yapı bulunmakta. Bizi Hiva’nın sem- bolü 45 metreye varan yüksekliği ile uzak- El Harezmi Hiva şehri, TÜRKSOY Kültür Bakanları tan ilk dikkati çeken İslam Hoca minaresi Ulug Bey Daimi Konseyi 37. Dönem toplantısında selamlıyor.. Minare koyu mavi, beyaz ve ‘2020 Türk Dünyası Kültür Başkenti’ yeşil çinilerle kaplı. Hiva’da medrese, cami, seçildi. saray ve minarelerden oluşan altmışın üzerinde tarihi yapı var. Şehrin her soka- Hiva önemli bilim adamları çıkarmış bir ğında, mavi, turkuaz ve yeşil tonlarında şehir. Matematik ilminin en önemli isimle- çinilerle bezenmiş,kesilmiş koni şeklinde rinden olan ve “sıfır”ın kâşifi olarak bilinen minareler, iki katlı medreseler, dönemin Hârizmî, Hiva doğumlu. Gökbilimci, mate- Han’ının yazlık ve kışlık sarayı, yaklaşık matikçi, doğa bilimcisi, coğrafyacı ve tarih- 2 bin kişinin aynı anda namaz kılabildiği çi büyük bilgin Bîrûnî de Hiva’da yetişen cami var. bir bilim insanı. İmam-ı Matüridi Türbesi Hiva, gidenler için bir kez daha ve Hiva’yı gidemeyenler içinde gidip görülecek yerler listesinin başında gelen bir şehir. Burada her şey eskiden kalma. Yeni yapılar inşa edilmemiş ve mevcut tarihsel dokusunun korunması başarılmış. Bozulmamış sokak- ları ve insanları var. Zaman tünelinde bir ipek yolu kervanı zamanındayız. Doğudan batıya doğru usulca develerle yük taşıyan kervanlar dizisi. Bu masal, burada gerçek üstü yaşanıyor. Çünkü uyandığımızda, yaşadığımız zamandan bize ait tek şey üs- tümüzdekiler. Her şey kendi zamanından kalma burada! MART 2021 15

BELEDİYELER Altındağ Belediyesi Türk Dünyasına Sahip Çıkmaya Devam Ediyor! TONYUKUKBiLGE ALTINDAĞ’DA YAŞAYACAK! Türk Dili Yılı ve UNESCO’nun kararıyla, Bilge Tonyukuk Yazıtı’nın dikilişinin 1300’üncü yıldönümüne ithafen, Uluslararası Türk Akademisi ile Altındağ Belediyesi önemli bir iş birliğine imza attı. Uluslararası Türk Akademisi girişimi ve Altındağ Belediyesi işbirliğinde yapılan Türk Dünyası Tonyukuk Parkı ve Bilge Tonyukuk Yazıtı açıldı. Açılış,Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Şentop tarafından gerçekleştirildi. Türk Dili Yılı ve UNESCO’nun kararıy- Düzgün, Altındağ Kaymakamı Cumali la, Bilge Tonyukuk Yazıtı’nın dikilişinin Atilla, AK Parti Altındağ İlçe Başkanı Fatih 1300’üncü yıldönümüne ithafen, Ulusla- Bildik, MHP Altındağ İlçe Başkanı Emin rarası Türk Akademisi ile Altındağ Be- Sıtkı Aktaş, meclis üyeleri ve çok sayıda lediyesi önemli bir iş birliğine imza attı. davetli katıldı. Ayrıca, Uluslararası Türk Altındağ’daki bir parka Türk Dünyası Akademisi Başkanı Darkhan Kydrali, Tonyukuk Parkı ismi verildi. Park içeri- Kazakistan, Kırgız Cumhuriyeti, Azerbay- sinde ayrıca Orta Asya’daki Orhun Irmağı Vadisi’ne 8’inci yüzyılda dikilmiş olan Bilge Tonyukuk Yazıtı’nın da bulunduğu özel bir alan oluşturuldu. Altındağ Belediye Başkanı Doç. Dr. Asım Balcı’nın ev sahipliğinde, TBMM Başkanı Prof. Dr. Mustafa Şentop tarafından ger- çekleştirilen açılışa; Ankara Valisi Vasip Şahin, Dışişleri Bakan Yardımcısı Yavuz Selim Kıran, AK Parti Ankara Milletvekil- leri Emrullah İşler, Orhan Yegin, Zeynep Yıldız, Asuman Erdoğan, Arife Polat 16 MART 2021

Altındağ Belediyesi Türk Dünyasına Sahip Çıkmaya Devam Ediyor! BELEDİYELER A-B Ünlü Türk yazar, tarihçi ve devlet adamı Bilge Tonyukuk Parkı açılışına TBMM Başkanı Mustafa Şentop’da katıldı. can, Özbekistan, Marcistan ve Moğolistan Açılış töreninde ği geçen herkese, özellikle de Altındağ büyükelçileri, TÜRKSOY Genel Sekreteri konuşan TBMM Belediye Başkanımız Asım Balcı’ya teşek- Düysen Kaseinov ve Türk Dil Kurumu Başkanı Şentop, kürlerimi iletiyorum. Hayırlı ve uğurlu Başkanı Gürer Gülsevin de açılışta hazır milletlerin tarihten olmasını temenni ediyorum” dedi. Şen- bulundu.  silinişinin, dil top ayrıca, “Tarihimize ve kültürümüze ve kültürlerinin duyduğumuz bağlılığın yansıması olan TBMM BAŞKANI MUSTAFA ŞENTOP; silinip yok olması Bilge Tonyukuk’un Ankara’nın kalbinde “ÖTÜKEN’E GİDEMEYENLER yüzünden olduğuna yaşayacak olmasını, milli mefkuremizin ALTINDAĞ’A GELSİN!” dikkati çekti. işaret başlarına verilen bir değer olarak görüyorum. Bugün bu parkta açılışını yap- Açılış töreninde konuşan TBMM Başkanı tığımız anıt, Orta Asya’daki Orhun Irmağı Şentop, milletlerin tarihten silinişinin, dil Vadisi’ne 8. yüzyılda dikilmiş olan Bilge ve kültürlerinin silinip yok olması yüzün- Tonyukuk Yazıtı’nın birebir aynısı… Artık den olduğuna dikkati çekti. Şentop, “Aziz vatandaşlarımız Ötüken’e gitmeye gerek milletimizin kadim tarihi ve ata yurdu kalmadan, Ankara’ya, Altındağ’a gelerek ile bağlantısının nişanesi olan bu önemli bu anıtı ziyaret edebilecek” dedi. anıtın ve bu güzel parkın yapımında eme- MART 2021 17

BELEDİYELER Altındağ Belediye Başkanı Dr. Asım Balcı Bilge Tonyukuk Parkı açılışnda önemli misafirleri ağırladı! ALTINDAĞ BELEDİYE BAŞKANI Türk Dünyası Parkı DR. ASIM BALCI; “KÜLTÜREL DEĞERİMİZİN içerisinde ayrıca ALTINDAĞ’DA OLMASI GURUR VERİCİ…” Orta Asya’daki Orhun Irmağı Vadisi’ne UNESCO tarafından geçtiğimiz yılın “Bil- 8’inci yüzyılda ge Tonyukuk Yılı” ilan edildiğini hatırla- dikilmiş olan Bilge tan Başkan Asım Balcı ise “Pandemi nede- Tonyukuk Yazıtı’nın niyle planlanan birçok proje yarım kaldı. da bulunduğu özel bir Ama biz yine de bir şeyler yapmak istedik. alan oluşturuldu. Bu nedenle merkezi Kazakistan’da bulu- nan Uluslararası Türk Akademisi ile ortak yeşil alanımıza “Türk Dünyası Tonyukuk bir çalışma yürüterek, içerisinde Tonyu- Parkı” adını verdik. Önemli bir kültürel kuk Yazıtı’nın birebir aynısının olduğu bir değeri Altındağımız da yaşatacak olmak bizler için gurur verici...” dedi. BİLGE TONYUKUK KİMDİR? Bilge Tonyukuk, adı bilinen ilk Türk ya- zar, tarihçi ve büyük devlet adamıdır. Ton- yukuk, 8’inci asırda Göktürkler devrinde yaşamış; İlteriş Kağan, Kapagan Kağan, Bögü Han ile Bilge Kağan’a baş vezirlik yapmış, bazı savaşlarda başkomutan ola- rak vazife görmüştür. BİLGE TONYUKUK YAZITI NEDİR? Yazıt, Göktürkler devrinde başkomutanlık ve vezirlik yapmış olan Bilge Tonyukuk 18 MART 2021

Altındağ Belediyesi Türk Dünyasına Sahip Çıkmaya Devam Ediyor! BELEDİYELER A-B tarafından yazılmıştır. Bilge Tonyukuk’un Yazıt, Göktürkler yaşadığı döneme ait tarihi olaylara yer devrinde verilen yazıtta bağımsızlık için verilen mü- cadeleler ve Türklerin savaş teknikleri üze- başkomutanlık ve rine anektodlar yer alıyor. “Türk” adının vezirlik yapmış olan geçtiği ilk buluntu olarak biliniyor. Bilge Tonyukuk tarafından yazılmıştır. MART 2021 19

BELEDİYELER Gerede Belediye Başkanı Mustafa ALLAR; HEM TURİZM HEM SANAYİ ŞEHRİ OLACAĞIZ! Başkent Ankara’ya 1 saat yakınlıkta olan Gerede’de, Esentepe Türkiye’de Dericilik Üssü Olacağız! Mot- Bolu’nun en büyük ilçesi Gerede’de güzel mesireliği gelen tüm tosuyla iddialı konuşan Gerede Belediye gelişmeler oluyor. Anadolu’yu Karade- turistlerin mutlak Başkanı Mustafa Allar, dericilik organize niz’e ve Marmara bölgesine bağlayan uğradığı harika bir ihtisas sanayi bölgesi ile dev bir adım stratejik bir konumda olan, yemyeşil dinlence yeri olarak attık. Şu anda dericilik alanında Türki- doğasıyla hayranlık uyandıran Gerede’de dikkat çekiyor. ye’nin % 50 sine hitap ettiklerini belirten büyük gelişmeler yaşanmaya devam edi- Allar; Karma Organize Sanayi bölgesi yor. Kentsel Dönüşüm çalışmaları ile sanayi şehri olacağız, dedi. Projesi kapsamında, Bolu mutfağının önemli lezzetlerinden 38 adet blok Kentsel Dönüşümle keş, keşli makarna, kedi batmaz, kazlı yapılacak olup, Makus Talihimiz Dönecek! pilavı, şakşak helvası,balı ve köy somunu toplam 1054 adet ile damak tadı olanların uğrak noktası konut, 275 adet Bolu’nun en büyük ilçesi Gerede’de şehir- olan Gerede’de, Esentepe mesireliği gelen işyeri-dükkân inşa cilik alanında heyecanlı bekleyiş sürüyor. tüm turistlerin mutlak uğradığı harika bir edilecek. Gerede Belediye Başkanı Mustafa Allar’ın dinlence yeri olarak dikkat çekiyor. mutlaka başaracağız dediği kentsel dö- nüşüm projesi için adeta şehirde nefesler Kışın uluslararası kayak şampiyonala- tutulmuş vaziyette! Allar, ‘Modern şehri rının da düzenlenmeye başladığı Arkut er geç hayata geçireceğiz. Güvenli gelecek Kayak Merkezi ve sporcu kamp tesisleri için,bu en önemli çalışmamız olacak. Tüm ile yaz kış sporseverlerin gözdesi olmaya şehir bu dev projeyi merakla ve heyecanla devam ediyor. bekliyor.Makus talihin değişmeye başladığı Gerede’ de kentsel dönüşüm önemli bir vi- Mustafa ALLAR raj olacaktır.Şehrin göbeğindeki yeni planın Gerede Belediye Başkanı gerçekleşmesi için tüm zorlukları aşarak,in- şallah biz hayata geçireceğiz. Herşey daha güzel,daha modern Gerede için!’ şeklinde konuştu. 20 MART 2021

Gerede Belediye Başkanı Mustafa Allar; Hem Turizm Hem Sanayi Şehri Olacağız! Şu an için hak sahipleri ile uzlaşma BELEDİYELER A-B görüşmeleri devam ederken, bugü- Gerede Belediyesi İmar ve Şe- Kentsel Dönüşüm Projesinde bu- ne kadar alanın tamamında, hisse hircilik Müdürlüğü tarafından güne kadar; oranlarına göre; %58.87 oranında çalışmaların büyük bir titizlikle uzlaşma sağlanmış. yürütüldüğü Demirciler Mahallesi Hak sahipliği tespiti, gayrimenkul Kentsel Dönüşüm Projesi çalışma- değerleme, imar planına esas jeolo- Sürecin daha hızlı ilerlemesi ve ları devam ediyor. Kuzey Anadolu jik-jeoteknik etüt raporların hazır- yapım aşamasına geçilebilmesi için, Fay Hattının üzerinde yer alan lanması, mevcut durum analizi, alanda 2/3 oranında (%66.66) uzlaş- ilçe, en büyük yıkımını 1 Şubat nazım ve uygulama imar planları- manın sağlanması gerekmekte. 1944 yılında yaşadı. Türkiye’nin en nın yapımı, kentsel tasarım projesi büyük 5 depremi arasında yer alan ve dönüşüm modeli çalışmaları, Yapım sürecinin hızlandırılma- ve binlerce vatandaşın vefat ettiği, mimari uygulama proje çalışmaları sı adına, alanda hak sahibi olan yüzlerce evin yıkıldığı depremin tamamlanmış ve bakanlık tarafın- vatandaşların uzlaşmalara gerekli acılarını tekrar yaşamamak üzere, dan incelenerek onaylanmış olup, katılımı sağlamaları bekleniyor. Gerede Belediyesi şehrin merke- onaylanan projeler doğrultusunda zinde bulunan mahallede kentsel da, Kentsel Dönüşüm Projesi Uz- Kentsel Dönüşüm Projesi kapsa- dönüşüm çalışmalarına başladı ve laşma Şartları ve Dağıtım Esasları mında, 38 adet blok yapılacak olup, büyük mesafe kaydetti. belirlenerek, uzlaşma görüşmeleri- toplam 1054 adet konut, 275 adet ne başlanılmıştır. işyeri-dükkân inşa edilecek. Demirciler Mahallesi Riskli Alan Toplam inşaat alanı yaklaşık 230.000 m2’dir.Üretilen konutların 768 adedi, işyeri-dükkânların ise 227 adedi hak sahiplerine verilecek. Projenin, etaplar halinde yapılması planlanırken, öncelikle fay hattının çevresinde yer alan ilk beş adanın olduğu bölgeden başlanılması, Ge- rede Belediyesi ile Çevre ve Şehirci- lik Bakanlığı arasındaki görüşmele- rinde sürdüğü belirtildi. Bilgi edinmek isteyenlerin Gere- de Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğüne başvurabilirler. (0374 311 67 00) MART 2021 21

BELEDİYELER Sporcu Sosyal Tesisi İlkbaharda Açılacak! Gerede Belediyesi tarafından Esen- tepe’ye yapılması planlanan “Millet Bahçesi” içerisinde yer alan Sosyal Tesis inşaatı tamamlandı. İçerisinde yaşları 800 yıla ulaşan anıt çam ağaçlarının yer aldığı ve yıl boyu yerli yabancı binlerce turist ağırlayan 400.000 M2’lik Esentepe Mesireliği alanına, millet bahçesi kapsamında 470,85 metrekare bi- nanın yapımı tamamlandı. Yapımı tamamlanan sosyal tesis bünye- sinde; Sporcu soyunma odaları, güreşçi dinlenme ve yağlanma salonu, çok amaçlı salon ve mes- cit yer alıyor. Çevre düzenlemesi tamamlanan sosyal tesis binasının tefrişat çalışmaları devam ederken, bahar aylarında hizmete başlaması planlanıyor. Çalışmaları yakinen takip eden va- tandaşlar; doğal yapıyı bozmadığı ve çevreye zarar vermeden sosyal tesis binasını ilçeye kazandırdığı için Gerede Belediye Başkanı Mus- tafa Allar’a teşekkür ettiler. Gerede Kent Müzesi Gün Sayıyor! Tarihi Cezaevi, Kent Müzesi almayarak 2013 yılında resmi ola- cezaevi artık Gerede Kent Müzesi oluyor. 1900’lerde inşa edilen rak kapatılmıştı. Tarihinde; Milli olarak İlçeye hizmet verecek. Gerede Cezaevi ekonomik ömrünü Mücadele Komutanlarından Hüs- tamamlaması sebebiyle Adalet Ba- rev Gerede’den, Gazeteci-Yazar Gerede Belediyesi tarafından eski kanlığı’nın uygulaması kapsamın- Merhum Mehmet Şevket Eygi’ye cezaevinin bulunduğu alana yapı- da 2012 yılından itibaren mahkûm kadar birçok ismi ağırlayan tarihi lacak kent müzesi için çalışmalar devam ediyor.Doğu Marmara Kalkınma Ajansından alınan yak- laşık 600 bin TL hibe ve Belediye bütçesinden sağlanacak yaklaşık 600 bin TL ile gerçekleşecek proje İlçenin prestij projelerinden olması bekleniyor. Çalışmalar kapsa- mında kent müzesinin yapılacağı alanda bulunan bahçe içerisinde renkli küp taşlar ile kilim dokuma- sı işlemesi ile çevre düzenlemesi yapılıyor. Ayrıca alanda bulunan iki binada tadilat ve tamirat çalış- maları devam ediyor. Çalışmaların 22 MART 2021

Gerede Belediye Başkanı Mustafa Allar; Hem Turizm Hem Sanayi Şehri Olacağız! ilkbahara kadar tamamlanması SESLİ REHBER BELEDİYELER A-B planlanıyor. İHALESİ YAPILDI Yapılacak tadilat ve tamirat iş- Bunun yanı sıra kent müzesinde lemleri kapsamında; 4 adet sergi kullanılacak olan ses sistemleri- salonu, kafeterya ve dolaşım sergi nin ihalesi yapıldı. Sesli rehberde; alanlarının bulunacağı müzede gelen misafirler kulaklıklarını toplam 314 m2’lik alanın tadilat takarak panolarda yer alan bilgileri edilmesi ve 3 bin 424 m2 arsanın ve teşhir edilecek ürünleri Türkçe, açık alanlarının düzenlenmesi İngilizce, Arapça dinleyebilecek. planlanıyor. Ayrıca çocuklar için çocuk ses- lendirme şeklinde bilgilendirme Her projesini sahaya inerek yapılacak. Kent Müzesinde devam yakinen takip eden Gerede Bele- eden genel çalışmaların ise 2021 diye Başkanı Mustafa Allar, Kent Haziran ayına kadar tamamlanma- Müzesinde yapılan çalışmaları da sı planlanıyor. yerinde inceleyerek ekiplerden bilgi alıyor. Yenimahalle Kapalı Semt Pazarı Açılıyor! Gerede Belediye Başkanı Mustafa Allar’ın projeleri arasında yer alan Yenimahalle Kapalı Pazaryeri çalış- malarında sona gelindi. Yenimahalle 2 Nolu Sağlık Oca- ğı’nın doğusunda bulunan yaklaşık 1100 m²’lik alanda, pazar yeri ve açık otopark olarak da kullanıla- bilecek üzeri kapalı semt pazarı yapımında sona yaklaşıldı. Ça- lışmalar kapsamında; çelik kons- trüksiyon kolonlar yerleştirildi, çatı kapandı, çatı olukları, elektrik tesisat çalışmaları tamamlandı. Çevre düzenlemesi devam ediyor. Kış şartlarından dolayı duraklayan ve çalışmaya uygun hava şartla- rının oluşması ile birlikte eksik kalan çevre düzenleme çalışmaları tamamlanarak, ilkbahar ile birlikte vatandaşların ve esnafın hizmetine açılması planlanıyor. Belediye Başkanı Mustafa Allar’ın projesinin hayata geçmesi ile bir- likte; Çarşamba günleri açık alanda kurulan semt pazarı, artık daha modern ve sağlıklı şartlar altında, kapalı alanda kurulacak. Böyle- ce esnaf ve mahalle sakinleri kış şartlarında oluşan olumsuz hava koşullarından, yaz mevsiminde güneşten ve yağış gibi etkenlerden kurtulmuş olacaklar. MART 2021 23

CANLILAR DÜNYASI Mini Mini Sehernur MERİÇ yazdı! MikroskobiklerAnkara Mart ayı sayımızda sizler için derlediği- Gözle görülmesi basınçlı aşırı koşullara adapte olmuşlardır. miz mikroskobik canlılar dünyasını keyif- mümkün olmayan Örneğin Deinococcus radiodurans, yük- le okumanız dileğiyle… bu canlıları sek oranda radyasyona karşı dayanıklıdır. Mikroskobik canlılar ya da Mikroorga- sadece mikroskop Sizler için bu mikroskobik canlıların ya- nizma, koloni biçiminde yaşayan ya da ile görme şansımız rarlarını ve zararlarını toparladık. tek hücreli formda bulunan canlı türleri- vardır. dir. Gözle görülmesi mümkün olmayan MİKROSKOBİK CANLILARIN bu canlıları sadece mikroskop ile görme YARARLARI ŞUNLARDIR: şansımız vardır. Mikroskobik canlıların incelendiği bilim • Sütün yoğurda ve peynire dönüşmesi- dalı Mikrobiyoloji’dir. Mikroskobik can- ni sağlamak, lıların mikroskop ile ilk görüntülenmesi 1670’li yıllarda Antonie van Leeuwenhoek • Üzüm suyunun sirkeye dönüşmesini tarafından gerçekleştirilmiştir. 1880’li yıl- sağlamak, larda Robert Koch, mikroskobik canlıların tüberküloz, kolera ve şarbon gibi hastalık- • Topraktaki ölmüş hayvan ve bitki atık- lara sebep olduğunu tespit etmiştir. larının toprağa karışmasını sağlamak, Mikroskobik canlılar, tek hücreli tüm organizmaları içerisinde bulundurur. • Bazıları bağırsaklarımızda yaşar ve Mikroskobik canlılar Dünya’nın her ye- gerekli olan B ve K vitaminlerini üretir. rinde yaşarlar. Bazı mikroorganizmalar çok sıcak ya da çok soğuk ya da yüksek • Hamurun mayalanması sağlamak. 24 MART 2021 MİKROSKOBİK CANLILARIN ZARARLARI ŞUNLARDIR: • Zatürre gibi bulaşıcı hastalıklara yol açar.

Sehernur MERİÇ yazdı! C-Ç-D CANLILAR DÜNYASI • Bazıları dişlerin çürümesine sebep Deinococcus olur. radiodurans, yüksek oranda • Açıkta kalan besinlerin küflenmesine radyasyona karşı ve bozulmasına neden olur. dayanıklıdır. • Besinleri mikroskobik canlıların zarar- larından korumak için kullanılan yön- temler; • Kurutma, Dondurma, Konserve, Pastö- rize etme, Tuzlama vb. İŞTE BAZI MİKROORGANİZMALAR: • Arkea • Bakteri • Ökaryot • Protistler • Mantar • Bitki MART 2021 25

ÇOCUKLARIN DÜNYASINDAN Hüseyin Mirhat Oyun Oynamak COŞKUN yazdı! Bizim İşimiz! Adıyaman Oyun kelimesi en çok kime yakışır, der- Sanal dünyanın oynadığımız oyunların çok faydalı olduğu- lerse tabi ki cevabı “çocuklara” olur. Oyun ve telefonlardaki nu düşünüyorum. FM Dergimizin bu sayı- oynamak tüm çocuklar en özel işidir. As- oyunların genelinin sında size oyun oynamanın faydalarından lında bu özel iş, çocukların doğuştan gelen bize faydasından bahsedeceğim. hakkıdır. Çocuklar her zaman her yerde çok zararı var. bu oyun hakkını kullanmak ister. Tabi ki Ben daha çok OYUN OYNAMANIN FAYDALARI: pandemi kısıtlamasında da oyun alanı kı- arkadaşlarımızla sıtlansa da mutlaka bir çözüm vardır. Yani birlikte oynadığımız  Oyun, çocukların her anlamda gelişi- o oyun mutlaka oynanır. oyunların çok minde çok önemli rol oynar. faydalı olduğunu Sanal dünyanın ve telefonlardaki oyunla- düşünüyorum.  Oyun oynamak, çocuğun öz güvenini rın genelinin bize faydasından çok zararı arttırır. Özgüveni yüksek bir çocuk var. Ben daha çok arkadaşlarımızla birlikte toplumda kendini daha iyi ifade eder ve karşısına çıkan sorunların çözümünde daha etkili olur.  Çocuk oyun oynarken aynı zamanda ortaya çıkan sorunlara çözüm geliş- tirmeyi öğrenir. Bu da gerçek hayatta sorunların üstesinden gelme yeteneği- nin gelişmesini sağlar.  Çocuğun evde kendi başına oyun oyna- dığını düşünebilirsiniz. Oyun sırasında başrolde kendisi vardır. Çocuk, o oyunu hayal eder planlar uygular. Evde çocu- ğun yapbozlarla bir kule yaptığını dü- şünün. Çocuk bu oyunu oynarken adeta bir mimar gibi düşünür ve çalışır. 26 MART 2021

Hüseyin Mirhat COŞKUN yazdı! C-Ç-D  Oyun oynamak çocuğun fiziksel ge-  Bir çocuk ne kadar çok hayal kurabili- ÇOCUKLARIN DÜNYASINDAN lişmesine ciddi katkı sağlar. Çocuk yorsa o derece iyi gelişir. Çocuk oyun oynarken hareket eder. El becerileri çok Oyun çocuğu oynarken hayal gücünü çok kullanır. Bu gelişir. Çocuklar oyun oynarken bütün hayata hazırlar. da çocukların hayal gücünü geliştirir. vücudunu çalıştırır. Bütün kasları ve Oyun sayesinde iskelet sistemi çalışır. Bu da çocuğu fi- çocuk; saygıyı,  Oyun çocuğu hayata hazırlar. Oyun ziksel gelişmesine çok ciddi katkı sağlar. sevgiyi, üzüntüyü, sayesinde çocuk; saygıyı, sevgiyi, üzün- sevinci, tüyü, sevinci, paylaşmayı, planlamayı,  Oyun oynarken, çocuğun çevresini paylaşmayı, düşünmeyi, birlikte hareket etmeyi, daha iyi anlamasını sağlar. Çocuk ar- planlamayı, kurallara uymayı gibi çok önemli değeri kadaşlarıyla oyun oynarken çevresiyle düşünmeyi, birlikte öğrenir. ilişki geliştirir. Bu da çocukların sosyal- hareket etmeyi, leşmesinde önemli rol oynar. kurallara uymayı Görüldüğü gibi çocukların hayatında gibi çok önemli ve gelişiminde oyun çok önemli bir yer  Oyun adeta bir okuldur. Çocuğun öğ- değeri öğrenir. tutmaktadır. Bundan dolayı ebeveynler renme süreci için oyun çok önemlidir. çocukların oyunlarına ve oynamalarına Çocuk, birçok şeyi oyun sayesinde daha bilinçli yaklaşmalıdır. Bu da çocuk- öğrenebilir. ların gelişiminde önemli bir rol oynar. Oyuon oynamak, çocuğu hayata hazırlar.  Oyun oynarken çocukların dil becerisi Oyun çocukların sosyal, fiziksel, zihinsel de çok gelişir. Çünkü çocuk arkadaş- ve duygusal gelişimini sağlayan en önemli larıyla oyun oynarken onlarla sürekli araçtır. konuşmaktadır. MART 2021 27

DÜNYA TURU ÖZBEKİSTAN-SEMERKANT Türkiye Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Özbekistan’da Türkiye’nin Özbekistan Semerkant Baş- konsolosluğunun açılışı gerçekleşti. Mevlüt Çavuşoğlu, Özbekistan Turizmden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Aziz Ab- dulhakimov, Dışişleri Bakanı Abdulaziz Kamilov, Türkiye’nin Taşkent Büyükelçisi Olgan Bekar ve Türkiye’nin Semerkant Başkonsolosu Salih Caner’in katıldığı törenle Türkiye’nin Semerkant Başkonso- losluğu açıldı. Semerkant Başkonsolosluğunun Türki- ye’nin ata yurdu olan Özbekistan’la daimi kardeşliğin yeni bir simgesi olacağını belirten Çavuşoğlu, başkonsolosluğun açılışını geçen sene Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Özbekistan Cumhur- başkanı Şevket Mirziyoyev tarafından birlikte duyurulduğunu anımsattı. KAZAKİSTAN-NUR SULTAN Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Resmi Ziyaret İçin Kazakistan’a Gitti Caparov‘u Tokayev Kazakistan Cumhur- başkanlığı Sarayı Akorda’da resmi törenle karşılandı. Kırgızistan-Kazakistan ikili ve heyetler arası müzakerelerde bulunan Tokayev ile Caparov, bölgesel ve uluslararası günde- min yanı sıra ticaret, ekonomi, yatırım, savunma, enerji, su kaynakları, gümrük, sağlık, eğitim ve kültürel alanları kapsa- yan ikili iş birliği konularını da görüştü. Görüşmelerin ardından yayımlanan ortak bildiriye göre, iki ülke arasında karşılıklı güven ve eşitlik temelinde stratejik ortak- lık ilişkilerinin güçlendirilmesi konusun- da anlaşma sağlandı. İki ülke arasında karşılıklı güven ve eşitlik temelinde stratejik ortaklık ilişkilerinin güçlendirilmesi konusunda anlaşma sağlandı. 28 MART 2021

Dünya Turu AZERBAYCAN C-Ç-D Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Kurucu Lideri Mehmet Emin Resulzade Vefatının 66. Yılında Anılıyor! 28 Mayıs 1918’de bağımsızlığını ilan eden DÜNYA TURU Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurucusu Mehmet Emin Resulzade’ nin anısı hem Mehmet Emin Resulzade 1917’de millî Azerbaycan hare- doğduğu Azerbaycan’da hem de hayatının Resulzade ketinin öncüsü Musavat Halk Partisi’nin ilk bir kısmını geçirdiği Türkiye’de yaşatılma- kurultayında oy birliğiyle genel başkanlığa ya devam ediyor. nin başlattığı seçildi. Rusya’da, Komünist Bolşevik İhtila- bağımsızlık li olmuş, Lenin başa geçmişti. Azerbaycan AZERBAYCAN CUMHURİYETİ’NİN Türkleri Musavat Halk Partisi liderliğinde KURULUŞU mücadelesi sonunda Azerbaycan Cumhuriyetinin kurulması millî ordunun yolunda ısrarla yürümeye başladılar. Azer- Resulzade’nin en büyük emeli Azerbay- baycan’da, 28 Mayıs 1918’te bağımsızlık can’ın bağımsızlığa kavuşması idi. 1903’ten kurulmasının temeli ilân eden Millî Şura’nın başında Mehmet itibaren Azerbaycan’da Şefa, Necat, Edeb atıldı. Anayasası Emin Resulzade vardı. Milli Şurayı teşkil Yurdu, Cemiyet-i Harbiye gibi millî cemi- hazırlandı ve eden partiler tarafından kurulan Koalisyon yetlerde çalışan Resulzade 1905’te Azer- devletin resmi dili Blokuna da başkanlık eden o olmuştu. baycan gençlik hareketlerinde öne çıkmaya başladı. Bakü’de, Rus elçiliğinin baskısıyla Türkçe olarak kabul Genç Azerbaycan Cumhuriyeti 21 aylık ülke dışına çıkarılarak İstanbul’a gönderil- edildi. bağımsızlığında Batılı büyük devletler di. İstanbul’da Türk Ocakları’nın kuruluş tarafından da tanındı. Mehmet Emin Re- çalışmalarına katıldı. Türk Yurdu dergisin- sulzade nin başlattığı bağımsızlık mücade- de yazılar yazdı. lesi sonunda millî ordunun kurulmasının temeli atıldı. Anayasası hazırlandı ve dev- 1913’te Rusya’da ilân edilen genel af üzeri- letin resmi dili Türkçe olarak kabul edildi. ne Bakü’ye dönerek yayın hayatına devam Azerbaycan’ın bağımsızlığını temsil eden etti. Siyasî çalışmalarıyla da ön plana çıkan üç renkli millî bayrağın kabulü ve onun remzi olan Çağdaşlaşmak, Türkleşmek ve İslâmlaşmak yolunda ilerlerken, 21 Nisan 1921’de Bakü, Sovyet ordusunun işgaline uğradı ve bağımsızlık son buldu. Resulza- de, Stalin tarafından alınarak Moskova’ya götürüldü. 1922’de Finlandiya’ya sığındı. Daha sonra İstanbul’a gelen Resulzade, mü- cadelesinden bir adım geri durmadı. Azer- baycan’ın tekrar bağımsızlığa kavuştuğunu göremeden Ankara’da 6 Mart 1955’te hayata gözlerini yumdu. Resulzade vefatının ardın- dan Cebeci Asri Mezarlığı’nda defnedildi. MART 2021 29

EDEBİYAT Hayati TEK yazdı! Gecenin SesiAnkara Yorgun bedeni, mağlup oldu endişelerine. Kendini sahile atmak geldi içinden. Pa- Kalktı. çalarını sıvayıp, sahile vuran dalgalarla “elim sende” oynamak... Kaç dakika uyuyabilmişti, onu bile hatır- lamıyordu. Yoruluncaya kadar koştuktan sonra kum- sala oturmak, dalga seslerinin ritmik Saate bakmak yerine, balkona çıkıp yıldız- büyüsüne bırakmak kendini… lara sormayı tercih etti. Dingin gecelerde ne güzel olurdu kumsal. İşte oradaydılar, ışıl ışıl parlıyorlardı. Kumsal ve gece birlikte muhteşemdiler Solda Kale’nin o muhteşem silueti vardı ama güzellik için yeterdi gece. belli belirsiz; tam karşısında deniz. Siyahtı her şeyden önce. Geceleri, simsi- Sesler o kadar yakından geliyordu ki, san- yah geceleri severdi öteden beri. Gündüzü ki otelin balkonuna vuruyordu dalgalar. daha parlak olurdu. Belki de sadece ona has bir inançtı bu. Aman yarabbi! Tam bir resital… Parlak gündüzler için gecelerin zifiri ka- Pırıl pırıl gökyüzü, muhteşem Alanya ranlık olması temel kuraldı! Kalesi, çeşit çeşit çiçeklerin harmanlandığı nefis mi nefis, temiz mi temiz bir hava ve Her güzelliğin bir bedeli vardı. aşka çağıran dalgalar… Aydınlık, daha aydınlık, en aydınlık gün- Geceyi düşündü, sonra kumsalı… düzlerin bedeli de zifiri karanlık olmalıydı! 30 MART 2021

Hayati TEK yazdı! Gece miydi asıl Ya kayan yıldızlar… EDEBİYAT E-F sevdiği, yoksa Gece miydi asıl sevdiği, yoksa gündüz gündüz mü? Ne farkları var, dolulardan? mü? Gündüzler daha aydınlık olsun diye Yoksa küçük yıldızlar, büyüklerin gözyaş- Gündüzler daha aydınlık olsun diye mi mi seviyordu en ları mı? seviyordu en karanlık geceleri? karanlık geceleri? Yıldızlar da ağlar mı? Bir an tereddütte kaldı. Yıldızlara kaydı gözleri; dipsiz bir Kayan yıldız, sevincinden mi sörf yapar Geceyi seçti. derinliğin içinde nasıl gökyüzünde? Yoksa bir kaçış ânı mıdır bu, da parlıyorlardı. tüm gerçeklerden? Yıldızlara kaydı gözleri; dipsiz bir derinli- ğin içinde nasıl da parlıyorlardı. Parlak yıldızlara inat Daha önemlisi, neden ara sıra kayar yıl- sessizliğe bürünen dızlar? Parlak yıldızlara inat sessizliğe bürünen geceyi düşündü, geceyi düşündü, gecenin sessizliğini. gecenin sessizliğini. İnsanlara sürpriz yapmak için mi? Geceler suspus oturur da, gündüzler hay- Geceler suspus Neden dilek tutarız o anlarda? kırır mı hep? oturur da, gündüzler haykırır mı hep? Yıldızın niyetini bilmeden niyet tutulur Oysa genellikle gecelerde yaşanmaz mı mu hiç? en acıtıcı, ıstırap verici olaylar? Cinayetler, tecavüzler, ihanetler, hırsızlıklar… Sevinçten yerinde duramadığından kayı- yorsa ne âlâ, mutlaka tutar dileğimiz! Bütün bunlar olur da nasıl sessiz kalır geceler? Ya kaçmaksa niyeti, bulunduğu yerden… Ya kış güneşine ne demeli? Onca umut ve dilek, serseri bir yıldızın insafına bırakılır mı? Pırıl pırıl parlar da gıdım ısıtmaz insanı; sesi soluğu kesilir adeta… O kahve cezvesi gibi duran var ya… Gökyüzü sadece karla, doluyla, yağmur- Büyük Ayı mıydı, Küçük Ayı mıydı, neydi larla mı ağlar? adı? Neyin, kimin kahvesini pişiriyor şimdi? Söz kahvesi mi yoksa pişirdiği? Belki de keyfinden kaynıyor sadece. Ya da işkembesini tıka basa dolduran biri, sindirsin yediklerini diye. Ya da yediği kazıkları… Peki, Demirkazık yıldızı? Ona laf yok! En harbi yıldız o. Milim şaşmaz bildiği yoldan. Hep doğru yönü gösterir. Ama o cezve yok mu, o cezve! Kim bilir neler kaynatıyor içinde? Sahi o da kayar mı ara sıra? Neyse ne! Kayan tüm yıldızlar can havliyle haykırır- lar. Ve sessizlik libasını giyinen her gece, gün- düzden çok daha gürültülü bence… MART 2021 31

EN’LER DÜNYA’NIN EN’LERİ 1. En yüksek dağ (Everest – Asya – 8.848 m.) 5. En büyük fares (Kapibara – 140 cm – 66 kg) 2. En büyük çukur (Sibirya – 1,2 km çapında) 6. En büyük köpek (ABD – Herkül / 1 metre – 128 kilo) 3. En büyük baraj (Üç Boğaz Barajı/Çin–3035m genişlik, 175m derinlik) 7. En soğuk yer (Vostock II / -89,2°C) 4. En büyük çöl (Büyük Sahra Çölü – Orta/Kuzey Afrika) 8. En kalabalık ülke (Çin – 1.237.000.000 kişi) 32 MART 2021

FOTOĞRAFLARIN DİLİNDEN FOTOĞRAFLARIN DİLİNDEN E-F MART 2021 33

GASTRONOMİ By SEMPATİK ASUMAN KERKEZ; Röportajı! TÜRKİYE’NİN Ankara BUĞDAY ve BULGUR MÜZESİ OLMALI! Habertürk ekranlarında Ta- Anadolunun en ücra dında Hikayeler programının köşelerine giden, yapımcısı ve sunucusu, gastro- Hakkari’de asker- nomi akademisyeni Asuman KERKEZ ile tarihe iz bıra- lerimize polisimize kacak bir söyleşi için buluş- aşure dağıtan, an- tuk. ‘Anadoludan Dünyaya Armağan Bulgur’ Kitabı ketler yapan, kendi ve belgeseli ile başlayan, özümüze dönmemiz tv programlarından sofra kültürümüze, arpadan gerektiğine inanan kendimizi tanımaya varan bir tv yıldızı, gast- yolculuğa çıktık. ronomi sevdalısı Asuman KER- KEZ.. Buyrun sohbetimize. Bir insanın Asuman KERKEZ en savunmasız kaldığı yer neresidir? Her türlü tehlikeye açık olduğunuz alan o kendi isteğinizle yuttuğunuz bir lokmadır işte. Onun önemini biz anlamadık daha! 34 MART 2021

By SEMPATİK Röportajı! Belgesel çekimlerim için Türkiye’yi GASTRONOMİ G-H karış karış gezdim. Dinkler, dü- venler, oraklar, eski değirmenler, değirmen taşları, bulgur kazanları, hedik tasları ve bütün bunları üre- ten ustalarımız yok oluyor. Kültürü- müz hızla eriyor ve ben kahroluyorum. Gençlere buğdayı soruyorum her za- man. Kendi öğrencilerime soruyorum. Buğdayın anavatanı neresidir, buğday kimin ? Cevap %90 yanlış ve bunun suçlusu biziz, hepimiz… Başka bir ülkenin bir şey yapmasına gerek yok. İhmalkarlığımız bize yeter inanın. Tadında Hikayeler ekranda kali- ğun yere dönmek istersin. Mutfakta, İşin özünde anneannemin emanet tesini bozmadan izleyici kitlesini tabakta, duyusal hafızamda tanıdık ettiği bulguru çok daha iyi bir yer- oluşturan özel bir program. Bu bana ait, benden olan bir gıda olduğu de görmek, katma değerini yük- fikir nasıl doğdu? için bulgur. Genlerime baksan buyum seltmek, Unesco Somut Olmayan ben. Bulgurum. O benim… Bundan Kültürel Miras listesine girmesini Her olgunun içine magazin karış- 10 yıl önce bulgur deyince gülen, sağlamak var. tığı günümüzde benim yaptığım yabancı mutfak hayranı şeflerimiz biraz deli bir işti. Deli deyince, bile bugün işin kıymetini anlamaya Asuman Kerkez Kimdir? insanlar Estağfurullah diyorlar ama başladı. Siirt’te, Urfa’da, Adıya- mevcut olanı değiştirmek adına man’da, Gaziantep’te, Malatya’da, Anneannemin Tenceresi ve Anadoludan Dünya- standartların dışında bir sisteme Maraş’ta ve yakın çevre illerinde ya Armağan Bulgur kitaplarının yazarı, Haber- sahip olmanız gerekiyor. İnsanımı- bulgur bir yemek değildir. Bulgur türk ekranlarında 4 yıldır yayınlanmakta olan zın iyi olanı, kaliteli olanı izlemeye- bizim kültürel kodlarımızı, duyusal ‘Tadında Hikayeler’ programının yapımcısı ve ceğine olan inanç beni her zaman ve duygusal hafızamızı oluşturan sunucusudur. Habertürk gazetesinde 3 yıl gur- üzmüştür. Pozitif enerjiyle, aşkla en önemli değerdir. Ve ben soruyo- me yazarlık yaptı. yaptığım işten her zaman olumlu rum artık. “Kim hafızasını kaybet- geri dönüş aldım. İnsanlar öyle mek ister ki ?“ Etimesgut Belediyesi bünyesinde kurduğu güzel mesajlar yazıyor ki… Kimi- mutfak okulunda eğitmenlik ve koordinatörlük nin ablası, kiminin kardeşi veya Bulgurla ilgili çalışmalarınızın görevini yerine getirdi. Gastronomi alanında kızıyım. Mesajlarda güzel sözlerin sonucunda hedefiniz ne? akademisyen olarak görev yapan Kerkez; prog- yanında aynı istek var. Lütfen ramlarında Anadolu’nun gizli kalmış değerleri- bırakmayın ! Tadında Hikayeler Benim ömrümden, yaşımdan, ni, kültürünü, geleneklerini, yemeklerini seyir- olarak mevcut ezberi bozduğumu- boyumdan büyük ideallerim var. ciyle buluşturuyor. Buluşmanın içeriği bazen zu düşünüyorum. “İyi olanı” say- Dünya gözüyle buğday ülkesi olan bir türkü, bazen unutulan bir oyun çeşidi, ba- gıyla ve sevgiyle verdiğiniz zaman canım Türkiye’min bir buğday ve zen özel bir gıda ürünü olabiliyor. Gerçek bilgiyi karşılığını buluyor. Buldu… Bu bulgur müzesine kavuştuğunu gör- izleyiciyi sıkmadan veren programda, Anadolu cümleleri kurarken yüzümde olu- mek istiyorum. Türkiye şu andaki kültürüne, insana saygı her şeyin önünde tu- şan tebessümün sebebi de bu güzel- bilgilerimizden hareketle 12.000 tuluyor. likler. Her adımda geleceğe miras yıldır buğdayı bağrında büyütü- bırakmak için çalışıyorum. yor. Buğdayın gen kaynağı. Dünya Huzurevlerinde kalan yaşlılarla beraber Anne- yüzünde ne kadar buğday varsa annemin Tenceresi adlı projeyi gerçekleştirdi. Bulgur konusunda Türkiye’de hepsinin anası atası bizim buğda- Hakkari Çukurca’da Zap projesinin gastronomi kanaat önderi durumundasınız. yımız. Türkiye, bulgurun doğdu- ayağını oluşturdu. Sınır bölgesinde program Uzun yıllardır bu alanda çalışıyor- ğu, doyduğu ve iddia ediyorum çekti ve Çukurca tahininin hikayesini anlattı. sunuz. Bunun sebebini öğrenebi- binlerce çeşit yemeğinin olduğu Asker ve polislerimize aşure yapıp dağıttı. Böl- lir miyiz. Neden Bulgur? topraklar. Bu kadar proje yapılırken ge insanıyla çok sağlam bir bağ kurdu. içinde neden benim buğdayım ve Bu soruya cevap olarak şu cümlele- bulgurum yaşayan bir müze for- Gastronomi Yüksek Lisans tez çalışması olarak ri yazdım ve belgesel için seslendir- matında yer almıyor ? Türkiye’nin bulguru seçti. 1000 kişiye uyguladığı anket dim. “Neden bulgur diye sormuştun neden bir buğday ve bulgur müzesi sonucunda elde ettiği kazanımları, akademik bana hatırla. Neden ? Günün sonunda, yok. Neden eski taş sokular bah- kaynakça ve alan araştırmaları ile birleştirip evde neden tanıdık bir yüz görmek çelerde saksı olarak kullanılıyor. eksikliği duyulan bir çalışmayı gerçekleştirdi. istersin ? Gittiğin her yerden ait oldu- Yazarın Anadolu’dan Dünyaya Armağan Bulgur kitabı geçtiğimiz günlerde okuyucuyla buluştu. 3 yıllık bir çalışmanın sonucunda 432 sayfalık arşiv kitapta buğdayın ve bulgurun hikayesi çok detaylı bir şekilde işlenerek gelecek nesillere gerçek bir emanet hazırladı. Kültür Bakanlığı desteğiyle gerçekleşen çalış- manın diğer bir parçası olan Anadolu’dan Dün- yaya Armağan Bulgur Belgeseli de izleyiciyle buluşmak için gün sayıyor. MART 2021 35

GASTRONOMİ KERKEZ; Gastro-Diplomasi Stratejimiz Bizi Markalaştıracaktır! kalsın bu gök kubbede diye hare- ket etmedim. Bence ekranda olan, yazan-çizen, akademik camiada aktif olan gastronomide söz söyle- me hakkı ve imkanı olan insanların attığı adımlar bir farkındalık oluş- turmalı. Dünyada önemli bir marka yarat- mak için gerekli olan hikaye, tarih, gelenek, bilgi, alt yapı, sağlıklı beslenme değerleri, modern gastro- nomiye entegre edilebilirlik gibi bir çok özellik zaten benim bulgurum- da var. Bulgur tıpkı makarna gibi, kumpir gibi, pizza veya hamburger gibi insanların malzeme seçerek iste- dikleri tabakları yaratabileceği bir yapıya sahiptir. Gastrodiplomasi bir ülkenin en Bulgurun markalaşmasından bah- 1 yıl boyunca işlettiğim Tadında önemli silahlarından bir tanesidir. sediyorsunuz genelde. Bu konuda Bulgur restoranımda gördüm ki Her evin kapısını tek tek çalıp ikna neler düşünüyorsunuz? gençler için hangi hizmeti hangi edemezsiniz ama öyle bir vizyonla duyguyla sunduğunuz önemli. On- çalışırsınız ki herkes sizin üretti- Kültür Bakanlığı tarafından des- lara seçenekli menüler oluşturmalı, ğiniz lokmayı yer. Kültürünüzü teklenen “Anadolu’dan Dünya’ya geleneksel olanı modern bir vizyon- kolayca ve keyifle yerleştirirsiniz. Armağan Bulgur” kitabımı ve aynı la çalışmalısınız. O zaman mutlaka Mesela hamburger zincirleri, kah- isimde olan belgeselimi hazırlarken başarıyı yakalıyorsunuz. Bu katma ve zincirleri gibi. Bir insanın en çok yoğun emek içeren bir süreç ya- değeri yaratmak için etrafımızda savunmasız kaldığı yer neresidir şadım. Elbette sadece hoş bir sedâ neler olduğuna bir baksak yeter. ? Her türlü tehlikeye açık olduğu- nuz alan o kendi isteğinizle yut- tuğunuz bir lokmadır işte. Onun önemini biz anlamadık daha ! Gidin Kore Kültür merkezine ve nasıl çalıştıklarına bakın. Türk gençleri Kore geleneksel kıyafetleri- ni dikmeyi öğreniyor, mutfak kursu alıp kimchi yapmayı öğreniyor ama gençlerimiz Muş’un fermente gıda olan çortisini veya emek emek işlenen bindallımızı bilmiyor. Bu hiç kimsenin suçu değil, bu bizim suçumuz. Ben bu konularda sakin kalamıyorum çünkü daha iyi bir noktada olmamız gerektiğine ina- nıyorum. 36 MART 2021

By SEMPATİK Röportajı! Aslında bir konuda adım atabilmek Sağlıklı beslenme açısından nasıl GASTRONOMİ G-H için önce kendimizi ikna etmemiz değerlendiriyorsunuz ? Bulgurda gerekiyor. glüten var mıdır? şem bir lif kaynağıdır. Amerika’da doktorlar reçeteye folik asit kaynağı Global marka yaratmak için gerekli İnsan günlük beslenme rutininde olarak bulguru yazıyor. Biz sürekli olan noktalardan bir tanesi de hikaye- kendisini tok tutacak gıdalara ihti- glüten konuşuyoruz. Gerçekten dir. Benim bulgurum kendi hikayesini yaç duyar. Doymak psikolojimizi anlayamıyorum. Glüten konu- binlerce yılın geleneğiyle yazmış za- de etkileyen önemli bir olgudur. sunda bulgurdan ziyade buğday ten… Peki ne yiyerek doyacağız ? Arı önemlidir. 14 kromozomlu olan duru temiz bir gıda olan bulgur çok siyez buğdayında %8-14, 28 kro- Günümüz Türk mutfağında bul- güçlü bir lif kaynağı olduğu için bu mozomlu olan Makarnalık buğday gur nasıl bir yerde? konuda rakipsizdir. Lif oranı açısın- çeşitlerimizde %35-4, 42 kromo- dan değerlendirdiğinizde bulgur, zomlu ekmeklik çeşitlerde ise çok Her eğitimde neyin bulgur olduğu- Greçka (karabuğday), kinoa, çiya, daha yüksektir. Sağlık yönünden nu, neyin olmadığını anlatıyorum. darı, mısır, pirinç vb gıdalarla kar- değerlendirildiğinde sadece tek bir Üzülerek söylüyorum ki biz bul- şılaştırdığınızda hepsinden daha kriterle bulguru suçlamak ona hak- guru tanımıyoruz. Aslında belki de üstte yer alır. Düşünün modern sızlık değil mi ? Hangi buğdayın kendimiz tanımıyoruz. dünya insanı çok az hareket ediyor hangi bulgurunu ne kadar yediği- ve bağırsak sisteminde sıkıntılar miz, nasıl yediğimiz önemlidir. Bu Dövülerek kabuğundan ayrılan var. Günlük bir kase bulgur muhte- tartışmalar masum değil kesinlikle. bir buğday ürünü olan yarma bile Bulgur glüten hikayesinin arasın- unlu bulgur, pişmemiş bulgur, da kalamayacak kadar büyük bir yarma bulguru diye adlandırılıyor. değerdir. Dezavantajlı gruplar için Pişmemiş bir ürün bulgur olamaz, istenilen her tahılla bulgur yapıla- bulgur değildir ! Firik isli bir buğ- bilir. day ürünüdür. Firik ,olmamış, ham anlamında kullanılan bir kelimedir ve buğdayların henüz yeşilken toplanıp islendirilip kurutulma- sıyla hazırlanır. Şeflerimiz “firik bulguru” ifadesini kullanıyor. Firik bir bulgur değildir. Frig diyorlar anlatırken. Frigler Anadolu tarımı- na yön veren bir uygarlığın adıdır. Firikle uzaktan yakından ilgisi yok- tur. Bunu Türk bir şef bilmeli mi ? Kendini tanımayan insan başkasına nasıl tanıtır ? Sürekli tekrar edi- yorum, dilim damağım kuruyana kadar. Eksiğiz, hem de çok eksik… MART 2021 37

GASTRONOMİ By SEMPATİK Röportajı! Anadolu tahıl ve baklagil konu- ASUMAN KERKEZ; sunda çok zengindir. Bulgurun Bulgurdan Sonra En Önemli yanında sizce Anadolu için en Hazinemiz Arpa’dır! önemli tahıl hangisidir? GASTRONOMİ G-H Bu soruya hiç düşünmeden “arpa” cevabı verebilirim. Arpa kimsenin Kitabın kapak yazısında der ki farkında bile olmadığı bir hazinedir Asuman Kerkez; Anadolu’da. Aslında buğdaydan önce o vardı. Hititliler arpa bulgu- ANADOLU’DAN DÜNYAYA ru yerdi. Hititlilerin askerlerinin ARMAĞAN BULGUR sadakatini sağlamak üzere arpa ekmeğinin üzerine yemin ettirdikle- Şimdi gözlerini kapat ve ellerini aç rini biliyor muydunuz ? Peygamber lütfen. efendimizin beslenmesinde baş tacıdır. Kendisi hayatı boyunca Anneannemden bana miras bir avuç arpa ekmeğinden başka bir ekmek bulgurla geldim yanına. yememiştir. Beta glukan açısından zengin olması onu savunma me- Şimdi uzanıp gökyüzünü izle sapsarı kanizmasını destekleyici mucize başakların arasından. bir besin haline getirir. Ankara Güdül’de atalık tohum, peygamber Kaynayan kazanın is kokusunu, Pişen arpasını sandığında saklayıp bu- bulgurun o mis kokusunu çek içine. güne taşıyan Hatice teyzeyle prog- ram çekmiştim. Toprağına değer Binlerce yılın en kıymetli emanetidir vermek böyle bir şey işte. Arpanın bulgur. nasıl markalaşabileceği üzerine bir dosya hazırlamıştım. Yurtdışından İhanet edilen, ihmal edilen, nasıl olsa bavulunuzda getirdiğiniz ürünleri bizden diyerek çantada keklik görülen baz alarak bir çalışma yapalım. Hi- bulgur… kaye, tarih, sağlıklı beslenme değer- leri var. Var ama bizim çok önemli O benim bulgurum... bir problemimiz var. Kendimize inanmıyoruz… Önce tohumdum… Burada, bu topraklarda doğdum. Tecrübeli elleri aldı beni. Yeşile döndüm baharında, filiz verdim, Kaynattılar, yandım yandım bitmedim. Sarıya döndüm güneşinde, kavruldum, Dövdüler kırıldım, küsmedim. Harmanında, rüzgarında, savruldum. Ve bulgurdum… Sonra buğdaydım… Mezopotamya’dan Anadolu’ya, Hi- titlerden Selçuklulara, yağmur du- ası geleneklerinden anılara, sağlıklı beslenmeden nasıl markalaşacağına kadar çok geniş bir pencereden bulguru anlatır. Bir tabak pilavdan, bir sıkım köfte- den ibaret olmayan, binlerce yıllık eşsiz kültürü ifade eden, dünyada her geçen gün daha da önem kaza- nan Türk bulguruna sahip çıkmak, hak ettiği değeri kazandırmak ve gelecek nesillere bırakmak en büyük amacımdır. Bulgurun bere- ketiyle okuyanı, kıymet vereni çok ola…. 38 MART 2021

MART 2021

GÜNDEM Çorumlu… Yavuz DONAT yazdı! Aşı Yapıyor!Ankara ÇORUM Ahmet AHLATÇI Aşı... Burundan yapılacak... İğnesiz. Yaygın bir söz... Günlük yaşamda çok 40 bilim adamını Ayda... 20 milyon doz üretim... Yılda 250 kullanılır: bir araya getirdi... milyon. ODTÜ... Hacettepe... “Senin yaptığını, Çorumlu yapmaz.” Gazi Üniversitesi... Ahlatçı... Aşıyı devlete verecek... Ücretsiz... Ankara Amacı: Devletim dışarıya borçlanmasın. Çorumlu, bu söze “Olumlu anlam” yükler: Üniversitesi’nden. Çorumlu çalışkandır... Marifetlidir... Ya- Türkiye, bütün dünyaya aşı satacak... pınca, en iyisini yapar. Ahlatçı... Aşıyı Ahlatçı gururlu: Devletimin dış borcu devlete verecek... kapanacak. “Çorum... Aşı... Ahlatçı” olayı- Fakat... Genelde... Bu söz, “Olumsuz an- Ücretsiz... Amacı: nı 3 kişi ayrıntılı olarak biliyor... Yakından lamda” kullanılır... Çorumlu aleyhine. Devletim dışarıya izliyor. 1. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip borçlanmasın. Erdoğan. 2. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca. Çorumlu... Hırslandı... Şehrin ortasına bü- 3. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Va- yük bir tabela astı: Çorumlunun yaptığını rank. Aşının adını... Erdoğan koyacak. herkes yapamaz. *** Çorumlu... Kolları sıvadı... Korona aşısı yaptı... Bu ay insanda denenecek... Tem- Nano teknoloji muz’da seri üretim. Dünyanın merkezi Çorum’dayız... Evet... *** Şehirde, “Böyle yazılar” var. Ahlatçı “Dünyanın merkezi.” Sanayici... Altın rafinerisi sahibi... Vergi “Dünyanın merkezine hoş geldiniz.” Ah- rekortmeni... O bir Anadolu kaplanı: Ah- met Ahlatçı... Ankara’ya gidiyor... met Ahlatçı. “Devlete” aşı ve “Diğer çalışmalar” için Şubat-2020... Çin’de korona başlayınca... bilgi vermeye. Ahlatçı, “AR-GE” kurdu. 40 bilim adamını bir araya getirdi... ODTÜ... Hacettepe... Gazi Üniversitesi... Ankara Üniversitesi’nden. 5 milyon dolar harcadı... Cebinden... Dev- letten ne para istedi, ne teşvik. 40 MART 2021

Yavuz DONAT yazdı! Oğul Ahlatçı... Ahmet Emin... Bizimle bir- Ahmet Emin AHLATÇI Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Çetin Başa- GÜNDEM G-H likte. ran dedi ki: Özel... Çok özel bir “Çalışmaları” anlatıyor. “Boya.” Sadece, Leblebiden gelen sıcak para, sermaye oldu, “ABD’de” var... sanayiye yöneldi. Yine... “Nano teknoloji.” Son derece önemli. “Ahlatçı” yapmayı başardı. Çorum... Ortaklıkla büyümenin rol modeli. Ve yine... “Devlet” yakından ilgili. Üretim... Sadece, “ROKETSAN’a Altın... Makine... Tekstil... Döküm... Toprak *** gidiyor.” sanayii... 130 ülkeye ihracat. Görünmez boya *** Özel... Çok özel bir “Boya.” Sadece, Gündem “ABD’de” var... Nedir?.. Siyaset midir?.. Erken seçim mi- Bir de “İsrail’de.” Aracı-tankı boyuyorsu- dir?.. Yeni partiler midir? Sokaktaki adam... nuz... Ve araç, “Termal kamerada” görün- Sanayici... Marketçi... Şoför... Kasap ne müyor. diyor? ABD... Bu yüksek teknoloji ürününü Tür- Milletin derdi, ekonomi... Ve korona. kiye’ye vermiyor. Erken seçim... Geçiniz... Konuşan yok. Sen misin vermeyen? Korona... Bazıları işini üçe dörde katlamış... “Ahlatçı” yapmayı başardı. Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Çetin Başa- ran söyledi... Gıda... Beyaz eşya... Lojistik. Üretim... Sadece, “ROKETSAN’a gidiyor.” Bazıları ise sıkıntıda... Hizmet sektörü... *** Lokanta... Kahve. Çelik yelek *** Güvenlik güçleri kullanıyor... Ağırlığı 8 Yükselen talep kilo. Sorduk... “Ey Çorumlular”: “Çorum-Ahlatçı-AR-GE-Nano teknoloji” değişik madenler kullanarak, “Yeni bir -Ankara’dan ne istiyorsunuz? çelik yelek” üretti. Çorumlu’nun öncelikli iki isteği var: 1. Ağırlığı... 700 gram. Havaalanı ile Yüksek Hızlı Tren. 2. Alıcısı çok... Bütün dünya. Ankara’daki Çorumlu nüfus... 428 bin. 3. Ahlatçı karar verdi: Önce ülkemin ihti- yacını karşılayacağım. YHT olsa... Ankara-Çorum... Komşu kapısı. 4. Devletle sözleşme imzalandı... Uçak... Kargo taşımacılığı... Çok önemli... Çetin Başaran dedi ki: 10 bin Dolarlık maki- 18 Şubat’ta... Savunma Sanayii Müsteşar- ne için, 10 bin Dolar nakliye ödüyoruz. lığı ile. *** Yeni, hafif, yüksek teknoloji ürünü çelik yelek... Testlerden geçti... “Klasik-8 kiloluk Rekor yelekten” çok daha sağlam. Çorumlu... Hırslı, iddialı, yarışmacı. *** 11 Kasım 2019... Çorumlu, 1 saatte 303 bin Ortaklık modeli 150 ağaç dikmiş. Çorum denilince akla leblebi gelir. Ve... Guinness Rekorlar Kitabı’na girmiş. Çeşit çeşit... Tuzlu... Biberli... Şekerli... “Guinness plaketi” anıt gibi... Şehrin göbe- Naneli... Limonlu... Portakallı... Susamlı... ğine dikilmiş... Çorum’un gururu... Görme- Çikolatalı... Say say bitmez. yen kalmasın. MART 2021 41

HOBİLER Ali ZEYUR yazdı! Pul Merakıyla Dikkat Çekiyor Ortadoğunun Pullu Ali ZEYUR yazdı! Beyrut Ortadoğu’nun en büyük pul koleksiyon- kültürü ve Türk uygarlığı ile yakından HOBİLER G-H cusu olarak bilinen Lübnanlı Şefik Talip, ilgiliyim. Ayrıca elimde Ünlü Türk Mima- pul dünyasına olan ilgisi ve merakı- nın yanı sıra Türkiye tarihine olan rilerini gösteren pullar da mevcut. özel ilgisiyle de dikkat çekiyor. Mimar Sinan’ın eserleri ve yaptıklarını Göz kamaştıran pul koleksiyonu ara- gösteren pullar da koleksiyonumun sında özel bir yer ayırdığı Türk pul- özel parçalarından.” şeklinde konu- larıyla ilgili açıklamalarda bulunan şuyor. Mimar Sinan’ın İtalyan Mimar Talip, Türk kültürü ve tarihine olan Angelo’dan daha iyi olduğunu belirten ilgisine de vurgu yapıyor. Talip, “Elimde 700 yıllık imparator- luğun ve Türk tarihinin pulları var. Koleksiyonunda sayısız Türk pulu Ayrıca Türk mutfağından yemeklerin bulunduran ve her pulda anlatılan ve yer aldığı pullarla birlikte Türkiye’yi resmedilen konuyla ilgili detaylı bilgi anlatan bir çok pula sahibim” diyor. veren Talip, hem Türkiye’nin şehirle- rini, hem de Mimar Sinan gibi ünlü Koleksiyonunda binlerce pul bulun- Türk büyüklerini anmadan geçmiyor. duran Lübnanlı Şefik Talip, Ortado- Talip, “7 bölge ve 81 ile yayılan Türk ğu’daki en büyük pul koleksiyoncusu olaraka tanınıyor. 42 MART 2021

MART 2021

İLETİŞİM Prof. Dr. Zakir Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi AVŞAR yazdı! İletişim Fakültesi Dekanı Ankara GAZETECİ–YAZAR ASLAN ASLANOV VE Haber Oluşturma: Standartlar ve Yeni Yaklaşımlar Kitabı Kitaplar önemlidir. Mesleki deneyimlerin, Çok değerli gazeteci Aslan ASLANOV bilgi birikimlerinin kitaba aktarılması ise ve yazar Aslan Gazeteci-Yazar çok daha önemlidir. Bilgisini, deneyimini aktaranlar mesleklerinin zirvesine ulaşmış Aslanov, Azerbaycan da bunlar da azalmış; kalem ve saygınlıkları tüm dünya tarafından ka- Devlet Haber Ajansı- erbabında bile bir yazma kısır- bul edilmiş insanlar ise bunların kitapları lığı oluşmuştur. Oysaki; genç çok daha önemlidir… AZERTAC ile diğer gazetecilerin bilge üstatların haber ajansları yazıp çizdiklerine ihtiyaçları Ülkemizde de, dünyanın pek çok ülkesin- hakkında güncel hiçbir zaman bitmeyecektir. de de iş görenlerin, üst düzey yöneticilerin bilgiler verirken, Meslek büyüklerinin bu kıy- alanlarına ilişkin bilgilerini, birikimlerini enformasyon metli birikimlerini bir şekilde yansıttıkları bilimsel düzeyde eserler ne genç nesillere aktarmaları, yazık ki çok değildir. Muazzam büyük çağının özelliklerini hem bir mesleki borçtur, hem işler başaran insanlar genel olarak yaz- örnekler üzerinden de insanlığa büyük bir katkı- mazlar, birikimlerini sadece kendileri dır. idare ederken, yönetirken sergilerler. anlatmaktadır. Kendilerinin görevden çekilmeleriyle Azerbaycan’ın bilge ve dene- birlikte onlardan geriye tatlı hatıralar kalsa yimli gazetecisi, çok değerli da, cisimleşmiş olarak maalesef bilgileri dostum Aslan Aslanov’un kalmaz, kalanlar da unutulur gider. Haber Oluşturma: Standartlar ve Yeni Yaklaşımlar (2020) kitabı Böyle olmaması için en gerek sahadan verdiği bilgiler- güzel yol, bilineni ak- le, gerek akademik referans- tarmaktır. Söz uçar, yazı larıyla alana katkı sağlayacak kalır. İnsan gider, eseri bilimsel bir kitaptır. Deneyim, kalır. Fani alemde hiç birikim ve bilimsel bilginin kimse baki değildir ama birlikte harman edildiği bu eser bırakan insanlar her kıymetli eser, dünyada ve zaman fiziki ömürlerinin Azerbaycan’da haber ajansları- çok üzerinde yaşarlar. Bu nedenle her zaman eser bırakan insanlara saygı ile yaklaşırım ve onların eserlerini takdirle karşılarım. Gazetecilik mesleği ile ilgili birikimlerin bilimle harman edildiği kitaplar ise genç meslektaşları- mız açısından gerçekten büyük kıymet taşımak- tadır. Anıları ihtiva eden kitaplarla zaman zaman karşılaşsak da son yıllar- 44 MART 2021

Prof. Dr. Zakir AVŞAR yazdı! nın ne kadar önemli olduğunu ve ne kadar Azeybaycan’ın ilk Dijitalleşen dünyada yeni medyanın ve İLETİŞİM I-İ-J büyük işler başardığını, insanların bilgiye resmi haber ajansı çevrimiçi haberlerin önemine dikkat çeken ve habere ulaşmada gördüğü rolü, önemi AZERTAC ve diğer Aslanov, yaşadığımız haber çağını da son gözler önüne sermektedir. ajanslar haberlerin derece iyi bir gözlemle aktarmıştır. Başarı- nın formülünü yaratıcı personel, kuramsal Çok değerli gazeteci ve yazar Aslan As- küreselleştiği bilgi, uygulama deneyimi ve yeni tekno- lanov, Azerbaycan Devlet Haber Ajan- bir dünyada öne lojiler olarak açıklayan yazar, deneyimle- sı- AZERTAC ile diğer haber ajansları rini kendisinden sonra gelen gazetecilere hakkında güncel bilgiler verirken, en- çıkmaktadır. paylaşmaktadır ki, hayranlık veren bir formasyon çağının özelliklerini örnekler Azerbaycan’a ait mesleki birikim ve deneyime sahip olan üzerinden anlatmaktadır. konuların, bilgilerin Aslanov’un eserini bu yönü bir kez daha kıymetli hale getirmektedir. Azeybaycan’ın ilk resmi haber ajansı ve haberlerin AZERTAC ve diğer ajanslar haberlerin başkalarının Aynı zamanda sektöre ve geleceğe dair küreselleştiği bir dünyada öne çıkmakta- katkılar sunan Aslanov, genç gazetecilerin dır. Azerbaycan’a ait konuların, bilgilerin gözünden, bir süre stajlardan, mesleki deneyim tes- ve haberlerin başkalarının gözünden, perspektifinden, tinden geçmesi ve deneyimli gazetecilerle perspektifinden, yaklaşımından değil; çalışması gerektiğini ön görmektedir. doğrudan Azerbaycan’ın dilinden, keli- yaklaşımından Bunun yanı sıra haberdeki etik kodlara melerinden, anlatımından öğrenilmesi değil; doğrudan değinirken tarafsızlık, güvenilirlik, şeffaf- gerektiği ve doğrulara ancak bu şekilde lık ilkelerini açıklamaktadır. Son bölüm- ulaşılabileceği açıktır. Bilgi ve haber tekel- Azerbaycan’ın de ise haber ajanslarının uluslararası ve lerinin kendi çıkarlarını öne alan, objek- dilinden, bölgesel örneklerini bize sunmaktadır. tiflikten ve nesnellikten uzak bakış açıla- OANA, Dünya Haber Ajansları Kongresi, rının karşısına ülkeler ancak kendi bilgi kelimelerinden, Avrupa Haber Ajansları Birliği (EANA) ağları ile çıkabilir ve doğru enformasyonu anlatımından gibi birçok ajans hakkında bilgi verirken sağlayabilir ki, AZERTAC’da yıllardan beri onların kurulma amaçlarını ve önemini bunu yapmaktadır. Özellikle 44 günlük öğrenilmesi gerektiği aktarmaktadır. Aslanov, haber ajanslarının İkinci Şanlı Karabağ Savaşı ve Zaferi’nde ve doğrulara tarihini incelerken hem tarihsel hem de AZERTAC tüm dünyayı doğru bilgilerle güncel örnekler sunarak haberin oluşum aydınlatan örnek bir habercilik yapmıştır. ancak bu şekilde ve yayılım aşamalarına dikkat çekmiştir. Ermenistan’ın yalan ve çarpıtmaya dayalı ulaşılabileceği Bu bağlamda deneyimlerden ve akademik enformasyon çabalarına karşı, muazzam açıktır. referanslardan oluşan kitap, yeni nesil bir doğru bilgi hamlesi ile mücadele ver- gazetecilere ve akademik literatüre katkı miş; tüm önyargıları yıkmış, sadece Azer- sağlayacaktır. baycan ve Türkiye kamuoyu için değil, tüm dünya kamuoyu için de doğru ve AZERTAC’ın deneyimli Genel Müdürü güvenilir bilginin en önemli adreslerinden Aslan Aslanov, mesleğine aşık, doğrulara biri haline gelmiştir. sadık, gençlere ve insanlığa katkı için feda- karca çalışan örnek bir kişiliktir. Dostluğu Kitap aynı zamanda Azerbaycan’ın dünya ile her zaman kıvanç duyduğum, birikimi- bilişim alanına entegre olmasına tarihsel ni kendim ve öğrencilerim için önemsedi- bir perspektif sunmaktadır. Bunun yanı ğim bir gazetecidir. Bu kıymetli eserden sıra güncel durumlara yer veren yazar, kü- ötürü kendisini kutluyorum. resel dünyada enformasyon akışına dikkat çekerek, haberlerin kullanımı ve yayılma sorunlarını ele almaktadır. Yaşadığımız çağ, hızın ve akışın olduğu bir çağdır. Yazar Aslanov, bu kitapta habe- rin hızını ve dikkat edilmesi gereken yön- lerini detaylı anlatmış, genç gazetecilere deneyimlerini aktarmıştır. Haber ajansla- rının rolüne değinen yazar, bir gazetecinin nasıl olması gerektiği ve sektörde neler yapabileceğini aktarırken meslektaşlarına yol göstermiştir. MART 2021 45

İLETİŞİM Dijitalleşen Dünyada Doç. Dr. Sibel KÜÇÜK yazdı! Medyadan Sosyal Medyaya GeçişAnkara Dijital dünyanın hızı her geçen gün artı- Fijili bir genç kız Aslında medya, kitlelere ulaştığı andan yor. Global dünya dijital dünyaya dönüşü- “televizyonda itibaren etkisini de beraberinde gelmişti. müne çoktan başladı bile. Çocuklarımızın gördüğüm oyuncular Kısa ve çok künt bir örnek verecek olursak eline oynasın, oyalansın diye verdiğimiz gibi davranmalıyım Güney Pasifik ülkesi Fiji’ye bir bakalım. mobil telefonlar, tabletler, gençlerin bir an ve yapmalıyım. Onları Fiji kültüründe bir kadın ne kadar şişman- olsun gözlerini ayırmadıkları ekranlar, gördüğümde kilo sa o kadar makbuldü. Akşam yemeğine yetişkinlerin ödemelerinden, sağlık bilgi- vermem gerektiğini davet ettiğiniz konuğunuz ne kadar çok lerini edinmeye, işlerini yürütmeye kadar düşünüyorum.” yemek yerse size o kadar çok değer ver- çok farklı amaçla kullandıkları ve dahil derken aslında diğini gösterirdi. Ta ki Fiji’ye televizyon oldukları dijital dünya hayatımızın her bizim medya ile girene dek. Ülkeye televizyonun girmesin- köşesini hızla işgal etmeye başladı. Kimin dönüşümümüz den yalnızca 3 yıl sonra özellikle gençlerin kiminle nerede, ne yemek yediğinden, çoktan başlamış etkilendiği Anoreksiya Nervoza isimli hangi ünlünün nerede tatil yaptığından oluyordu. güzellik algısını etkileyen, ne kadar zayıf haberdar olduğumuz, uzaktan tanıdığı- olursa o kadar güzel olunacağı düşünülen mız insanların bile evlerinin en mahrem yeme bozukluğu oldukça hızlı bir şekilde yerlerine varana kadar görebildiğimiz yaygınlaşmıştı. Genç kızlar anneleri gibi oldukça kalabalık bir dünyaya adım attık tombul olmaya değil televizyonda izledik- hep birlikte. Covid-19 pandemisi ile evlere hapsedildiğimiz, evlerimizin ofis ve okula dönüştüğü bu zamanlarda dijital dünya ile daha çok haşır neşir olmaya başladık. Şimdilik çoğunlukla yararlarının farkında olduğumuz bu dünya neyi değiştirecek ya da biz nasıl değişip, dönüşeceğiz? Ceple- rimize bile giren bu teknolojinin dayanıl- maz cazibesi, gittikçe akıllanan telefonla- rımız bizlere ne verecek ve bizlerden ne alacak? Bu soruların cevabı oldukça yoğun ve karmaşık ve belki de şimdilik öngöre- meyeceğiz sonuçlar bizi bekliyor. We Are Social 2020 raporuna göre bugün dünya genelinde sosyal medya sitelerinden Facebook’un 2.4, Youtube’un 2, Whatsup’ın 1.6, İnstagram’ın 1 milyar aktif kullanıcı var. 46 MART 2021

Doç. Dr. Sibel KÜÇÜK yazdı! leri aktristler, mankenlere özenmeye baş- Günlük yaşamımızda İLETİŞİM I-İ-J ladılar ve aynı zamanda kozmetik ürünle- asosyal, yalnız, re olan talep patlaması yaşandı. Bu aktrist sanal dünyaya Bugün gençlerimizin %32.5’i sosyal medya ve mankenlere benzemenin yolu ise onlar hapsolmuş bir fenomenlerini örnek aldığını ve özellikle gibi zayıf olmak, onların kullandığı gü- giyim, davranış ve konuşmalarından etki- zellik ve bakım kremlerini kullanmaktan gençlik görmemek lendiğini ifade ediyor. geçiyordu. Fijili bir genç kız “televizyonda için çok acil tedbirler gördüğüm oyuncular gibi davranmalıyım ve Görünün o ki, Fiji’li gençleri etkileyen yapmalıyım. Onları gördüğümde kilo vermem almamız gerekiyor. popüler televizyon kültürü gerek bizim gerektiğini düşünüyorum.” derken aslında Teknoloji ile kavga ülkemizde gerek dünyada gençleri etki- bizim medya ile dönüşümümüz çoktan leyen sosyal medya kültürüne dönüştü başlamış oluyordu. etme gibi bir bile. Günlük yaşamımızda asosyal, yal- lüksümüz yok ama nız, sanal dünyaya hapsolmuş bir gençlik Günümüzde ise medyaya sosyal medya en kısa sürede tehdit görmemek için çok acil tedbirler almamız kavramı da eklendi. We Are Social 2020 gerekiyor. Teknoloji ile kavga etme gibi bir raporuna göre bugün dünya genelinde ve tehlikelerine lüksümüz yok ama en kısa sürede tehdit sosyal medya sitelerinden Facebook’un karşı çocuklarımız, ve tehlikelerine karşı çocuklarımız, genç- 2.4, Youtube’un 2, Whatsup’ın 1.6, İnstag- lerimiz ve kendimiz için yararlı çözümler ram’ın 1 milyar aktif kullanıcı var. Her gençlerimiz ve üretmek zorundayız. Bilinçli internet üç Türk vatandaşından biri Facebook ve kendimiz için yararlı kullanımı, sosyal medyanın daha doğru İnstagram, her sekiz Türk vatandaşından kullanımı konularında oldukça hassas biri ise Twitter kullanıyor. Çarpıcı olan ise çözümler üretmek davranmak ve toplumun genelini eğitmek yalnızca 2019 yılında 1 milyon Türk va- zorundayız. zorundayız. Ünlü reklamcı John Hegart- tandaşı İnstagram kullanmaya başlaması y’in dediği gibi “teknolojiye ne aşırı hayran- ve Türkiye’nin dünya genelinde en çok lık duymalı ne de teknolojiden korkmamalıyız”. sosyal medya kullanan 6. ülke konumuna Ancak teknolojinin getirdiği yeniliklere gelmesi. Oldukça yaygın kullanım ile bir- açık olurken kendimizi ve toplumu koru- likte ise farklı bir kültür de ortaya çıkmış yacak çözümler üretmek zorunda olduğu- oldu. Kendisine has ünlüleri, kendisine muzu da akıldan çıkarmamalıyız. has konuşma ve yazı dili geliştiren sosyal medya platformları deyim yerinde ise MART 2021 47 hayatımızın orta yerine bomba gibi düştü. Özellikle çocuk ve gençlerin etkilemeye başladığını söylemek yanlış olmaz. Türk gençlerinin yaklaşık %23’ü sosyal med- ya bağımlısı, günde 3 saatten daha fazla zamanını sosyal medyada geçiriyor ve sosyal medya hesabı bulunması ile sosyal medya bağımlılığı arasında doğrudan bir ilişki bulunuyor. Bağımlılık ayrı bir konu ama acaba bu popüler sosyal medya kültürü gençleri nasıl etkilemeye başladı?

İLKLER Dünya’nın İlkleri Dünya’nın İlkleri Dünyadaki ilk İLKLER I-İ-J film 1895 yılında Lumiere Kardeşler tarafından çekilen bir belgeseldir ve belli bir konusu yoktur. İlk sakız üretimi 1848 yılında John B. Curtis tarafından yapılmıştır. Dünyadaki ilk gökdelen 1884-1885’te Amerika’nın Chicago kentinde inşa edilen ve on katlı “Home Insurance” isimli bina kabul edilmektedir. Günümüz koşullarıyla ilk gökdelen ise New York’taki “Woolworth Building” dir. Dünyadaki ilk akıllı cep telefonu 1994 yılında IBM tarafından icat edilen ‘’Simon’’ isimli telefondur. Dokunmatik bir telefonu ve e-posta gönderme özelliğine sahipti. İlk mouse Douglas Engelbart tarafından icat edilmiştir. 1964 yılında yapmış olduğu bu buluş günümüz bilgisayar teknolojilerinin temellerini oluşturur. İlk navigasyon 1932 yılında icat edilen ‘Iter Avto’dur. 48 MART 2021