ใบความรู้เรื่องบัญชี

การบันทึกบญั ชขี องสหกรณ ในการดําเนินธุรกิจของสหกรณจะมีรายการเงินเกิดขึ้นทั้งการรับเงิน และการจายเงินจึงจําเปนตองจดบันทึกรายการเงินนั้นไวเปนหลักฐาน โดยจัดทําบัญชีเพื่อจัดหมวดหมู แยกประเภทรายการแลวสรุปผลในรูปรายงานทางการเงิน เพ่ือประโยชนในการควบคุมการดําเนินงานของสหกรณใหเปนไปอยา งมปี ระสิทธภิ าพ ซึ่งรายการเงนิ แบงออกเปน 5 ประเภท คือ 1. สนิ ทรพั ย 2. หนสี้ นิ 3. ทุน 4. รายได 5. คาใชจ า ย สินทรัพย หมายถึง ส่ิงท่ีมีคาเปนตัวเงินทั้งที่มีตัวตนและไมมีตัวตน ซึ่งสหกรณเปนเจาของ ไดแ ก เงินสด เงินฝากธนาคาร ลกู หนี้เงนิ ใหก ู เครอ่ื งใชสาํ นักงาน วัสดคุ งเหลือ ฯลฯ หนสี้ นิ หมายถงึ ภาระผูกพันท่ีสหกรณม ีตอบคุ คลภายนอก คอื เจา หนอี้ ันเกดิ จากการกยู มืหรอื กรณอี ่ืนๆ ซงึ่ ตองชําระคืนในภายหนา ไดแก เจา หน้ีเงินกู เจาหน้ีเงินรับฝาก ฯลฯ ทุน หมายถึง สวนที่สมาชิกหรือสหกรณเปนเจาของ หลังจากนําสินทรัพยท้ังส้ินหกั ดวยหนสี้ นิ แลว ซง่ึ ไดแ ก ทนุ เรือนหุน ทุนสาํ รอง ทนุ สะสมตา งๆ กาํ ไรสุทธหิ รือขาดทนุ สุทธิ ฯลฯ รายได หมายถึง ผลตอบแทนที่ไดรับอันเนื่องมาจากการดําเนินธุรกิจ การลงทุน และรายไดอน่ื ๆ ไดแก ดอกเบีย้ รับจากเงนิ ใหก ู คา ธรรมเนยี มแรกเขา ดอกเบย้ี เงนิ ฝากธนาคาร ฯลฯ คาใชจาย หมายถึง ตนทุนของสินคาหรือบริการที่ใชจายไปเพ่ือกอใหเกิดรายไดไดแ ก ดอกเบ้ยี จาย เงนิ เดือน คา จาง คาเบย้ี เลี้ยงพาหนะ คานํา้ คาไฟฟา ฯลฯ ทั้งนี้ รายการเงินท้ัง 5 ประเภทจะมีความสัมพันธเก่ียวเน่ืองกันเสมอ กลาวคือ สินทรัพยทใ่ี ชใ นการดําเนินงานของสหกรณ ประกอบดว ย ทุนของสหกรณ สว นหนึง่ และ หน้สี นิ อกี สวนหนึง่ ดงั น้ี สินทรัพย = หนสี้ นิ + ทนุ และทุนของสหกรณจะเพิ่มข้ึน หรือลดลง ขึ้นอยูกับผลการดําเนินงานของสหกรณวากําไรหรือขาดทุนสุทธิ มีที่มาจาก รายได หักดวย คาใชจาย จึงสรุปความสัมพันธของรายการเงินท้ัง 5 ประเภทดังน้ี สนิ ทรพั ย = หนี้สนิ + ทุน + (รายได – คาใชจาย)

-2- เม่ือเกิดรายการเงินขึ้นจะตองมีการบันทึกบัญชี ซึ่งเปนผลใหบัญชีที่เกี่ยวกับรายการเงินนั้นๆเพ่ิมข้ึน หรือลดลง ดังน้ัน กอนท่ีจะบันทึกบัญชีไดอยางถูกตองตองแปลความหมายของรายการเงินกอนวาเม่ือเกิดรายการเงินนั้นๆ ขึ้นแลวมีผลทําใหสินทรัพย หนี้สิน ทุน รายได คาใชจาย เพ่ิมข้ึนหรือลดลงเปนจาํ นวนเงินเทา ใดตวั อยา ง1. สหกรณร ับเงนิ คา หุนจากสมาชิก 10,000.- บาทผลท่เี กดิ ขึน้ จากรายการน้ี คอื เพ่ิมข้นึ 10,000.- บาท เน่อื งจากสหกรณร บั เงนิ - สนิ ทรพั ย (เงินสด) เพมิ่ ข้ึน 10,000.- บาท - ทุน (ทุนเรอื นหนุ )2. สหกรณร ับเงินคาธรรมเนยี มแรกเขาจากสมาชกิ 100.- บาทผลทเ่ี กดิ ขึ้นจากรายการนี้ คือ เพ่มิ ข้ึน 100.- บาท เนอื่ งจากสหกรณร ับเงิน - สนิ ทรพั ย (เงนิ สด) เพิ่มขึน้ 100.- บาท - รายได (คา ธรรมเนียมแรกเขา)3. สหกรณจ า ยเงินกรู ะยะสน้ั ใหสมาชกิ กู 5,000.- บาทผลท่ีเกิดข้ึนจากรายการน้ี คือ- สนิ ทรัพย (เงนิ สด) ลดลง 5,000.- บาท เน่ืองจากสหกรณจายเงิน- สนิ ทรัพย (ลูกหน้ีเงินใหก รู ะยะสน้ั ) เพ่ิมขึน้ 5,000.- บาท4. สหกรณรบั เงนิ ฝากออมทรพั ยจ ากสมาชกิ 3,000.- บาทผลทเี่ กิดขนึ้ จากรายการนี้ คือ- สินทรพั ย (เงินสด) เพมิ่ ขน้ึ 3,000.- บาท เน่อื งจากสหกรณร บั เงนิ- หนีส้ ิน (เจาหน้ีเงนิ รบั ฝากออมทรัพย) เพิ่มขึน้ 3,000.- บาท5. สหกรณจ ายคาเบย้ี เลี้ยงพาหนะ 200.- บาทผลทเี่ กดิ ขน้ึ จากรายการนี้ คือ ลดลง 200.- บาท เนื่องจากสหกรณจา ยเงนิ - สนิ ทรัพย (เงินสด) เพิม่ ข้ึน 200.- บาท - คา ใชจา ย (คาเบี้ยเล้ียงพาหนะ)6. สหกรณร บั ชําระหนีจ้ ากลกู หน้ีเงนิ ใหกรู ะยะสัน้ 1,000.- บาท พรอมดอกเบ้ีย 300.- บาทผลทเ่ี กดิ ข้ึนจากรายการน้ี คอื เพมิ่ ข้นึ 1,300.- บาท - สินทรพั ย (เงินสด) เน่ืองจากสหกรณรับเงินชําระหน้ี 1,000 บาท และรับดอกเบย้ี 300 บาท- สนิ ทรพั ย (ลกู หนเ้ี งนิ ใหก ูร ะยะสน้ั ) ลดลง 1,000.- บาท- รายได (ดอกเบ้ยี รบั จากเงนิ ใหก )ู เพ่มิ ข้นึ 300.- บาท

-3-7. สหกรณนาํ เงินสดฝากธนาคารกรงุ ไทย 8,000.- บาทผลทีเ่ กดิ ข้ึนจากรายการน้ี คอื- สินทรพั ย (เงนิ สด) ลดลง 8,000.- บาท เนื่องจากสหกรณจ ายเงนิ- สนิ ทรัพย (เงินฝากธนาคารกรุงไทย) เพ่ิมขนึ้ 8,000.- บาท8. จา ยคนื เงนิ รับฝากออมทรัพย 1,000.- บาทผลท่ีเกดิ ขน้ึ จากรายการน้ี คือ- สินทรพั ย (เงนิ สด) ลดลง 1,000.- บาท เนื่องจากสหกรณจ า ยเงนิ- หน้ีสนิ (เจา หน้ีเงนิ รบั ฝากออมทรัพย) ลดลง 1,000.- บาท9. ถอนเงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย 4,000.- บาทผลทเี่ กดิ ขน้ึ จากรายการนี้ คอื- สินทรพั ย (เงินสด) เพิม่ ขึน้ 4,000.- บาท- สินทรัพย (เงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย) ลดลง 4,000.- บาท10. สหกรณซ ื้อเครอ่ื งเขยี นแบบพิมพ 500.- บาทผลที่เกดิ ขึ้นจากรายการน้ี คอื- สินทรพั ย (เงนิ สด) ลดลง 500.- บาท เนือ่ งจากสหกรณจ า ยเงิน- คาใชจา ย (คาเครื่องเขยี นแบบพิมพ) เพม่ิ ขึน้ 500.- บาท11. สหกรณซอื้ เครอ่ื งใชส ํานกั งาน – ตเู อกสาร 2,140.- บาทผลทีเ่ กิดขน้ึ จากรายการน้ี คือ ลดลง 2,140.- บาท เน่อื งจากสหกรณจา ยเงิน - สินทรัพย (เงนิ สด) เพิ่มขนึ้ 2,140.- บาท - สนิ ทรัพย (เครอื่ งใชส ํานักงาน)12. สหกรณจ ายเงนิ ซอ้ื สนิ คา 1,600.- บาท(ปุย สตู ร 16-20-0 จาํ นวน 8 กระสอบๆ ละ 200 บาท)ผลทีเ่ กิดขนึ้ จากรายการนี้ คอื ลดลง 1,600.- บาท เนอื่ งจากสหกรณจายเงนิ - สนิ ทรัพย (เงนิ สด) เพิม่ ขน้ึ 1,600.- บาท - คา ใชจาย (ซ้อื สนิ คา)13. สหกรณข ายสนิ คา ใหสมาชิกเปนเงนิ สด 1,000.- บาท (ปุย สตู ร 16–20–0 จํานวน 4 กระสอบๆ ละ 250 บาท)ผลที่เกดิ ขึน้ จากรายการน้ี คอื เพมิ่ ขน้ึ 1,000.- บาท เนอื่ งจากสหกรณรับเงิน - สนิ ทรพั ย (เงินสด) เพิม่ ขน้ึ 1,000.- บาท - รายได (ขายสนิ คา)

-4-14. สหกรณขายสนิ คาใหน ายเกง เปน เงนิ เช่ือ 900.- บาท (ปุย สูตร 16–20–0 จํานวน 3 กระสอบๆ ละ 300 บาท)รายการนี้ไมใชรายการรับ หรือจายเงิน แตเปนรายการเงินท่ีมีผลทางบญั ชี คือ- สนิ ทรัพย (ลูกหนก้ี ารคา) เพม่ิ ขึ้น 900.- บาท- รายได (ขายสินคา) เพิม่ ขนึ้ 900.- บาท15. สหกรณซ อ้ื ขาวเปลือกจากสมาชิกเปนเงนิ สด 1,000.- บาท (ขา วเปลือกเจา 250 ก.ก.ๆ ละ 4 บาท)ผลที่เกิดขึ้นจากรายการนี้ คอื ลดลง 1,000.- บาท เน่ืองจากสหกรณจา ยเงิน - สินทรัพย (เงินสด) เพ่มิ ขึ้น 1,000.- บาท - คาใชจ า ย (ซอื้ ผลติ ผล)16. สหกรณข ายขา วเปลือกทง้ั จํานวนเปนเงินสด 1,250.- บาทผลที่เกดิ ข้ึนจากรายการนี้ คือ เพม่ิ ขนึ้ 1,250.- บาท เนอ่ื งจากสหกรณร บั เงิน - สินทรพั ย (เงินสด) เพิม่ ขึ้น 1,250.- บาท - รายได (ขายผลิตผล)17. ธนาคารกรงุ ไทยคิดดอกเบ้ยี เงินฝากธนาคารใหสหกรณ 100.- บาท รายการนี้ไมใชรายการรับ หรือจายเงิน เนื่องจากธนาคารจะนําดอกเบี้ยทบเปนเงินตนเขาไวในบัญชี เงินฝากธนาคารมผี ลทางบญั ชี คือ - สินทรพั ย (เงินฝากธนาคารกรงุ ไทย) เพ่ิมขึ้น 100.- บาท - รายได (ดอกเบ้ยี เงนิ ฝากธนาคาร) เพ่ิมข้นึ 100.- บาท ฯลฯ

-5-หลกั การบนั ทกึ บัญชี เมื่อทราบถึงประเภทของรายการเงิน และสามารถแปลความหมายของรายการเงินไดแลวการนาํ รายการเงนิ มาบนั ทึกบัญชีน้ันใหเ ขาใจวา บัญชแี บงออกเปน 2 ดาน ดังนี้ บญั ชี ดา นซาย ดานขวา หรือ หรอื “ เดบิต ” “ เครดิต ” รายการเงนิ ทงั้ 5 ประเภท มหี ลกั การบันทึกบญั ชี ดงั นี้ 1. บัญชีประเภทสินทรัพย รายการเงินที่มีผลทําใหสินทรัพยเพ่ิมข้ึนใหบันทึกบัญชีทางดานเดบิต สําหรับรายการเงินที่มีผลทําใหสินทรัพยลดลงใหบันทึกบัญชีทางดานเครดิต และบัญชีประเภทสินทรพั ยตามปกติจะมียอดคงเหลอื ทางดา นเดบิต บญั ชสี ินทรพั ย เดบติ เครดติ + (เพ่มิ ) - (ลด) ยอดคงเหลือ “ เดบติ ” 2. บัญชีประเภทหน้ีสิน รายการเงินท่ีมีผลทําใหหน้ีสินเพ่ิมขึ้นใหบันทึกบัญชีทางดานเครดติ สาํ หรับรายการเงินทมี่ ีผลทาํ ใหหน้ีสินลดลงใหบันทึกบัญชีทางดานเดบิต และบัญชีประเภทหนี้สินตามปกติจะมียอดคงเหลอื ทางดานเครดิต บัญชหี นี้สนิ เดบิต เครดติ - (ลด) + (เพิ่ม) ยอดคงเหลือ “ เครดติ ” ท้ังน้ี วิธีการบันทึกบัญชีประเภทหน้ีสินจะเปนไปในทางตรงกันขามกับบัญชีประเภทสินทรัพย

-6- 3. บัญชีประเภททุน รายการเงินท่ีมีผลทําใหทุนเพ่ิมข้ึนใหบันทึกบัญชีทางดานเครดิตสําหรับรายการเงินที่มีผลทําใหทุนลดลงใหบันทึกบัญชีทางดานเดบิต และบัญชีประเภททุนตามปกติจะมียอดคงเหลือทางดานเครดิต บญั ชีทุน เดบิต เครดิต - (ลด) + (เพมิ่ ) ยอดคงเหลือ “ เครดติ ” ทง้ั น้ี วธิ กี ารบนั ทกึ บัญชปี ระเภททุนจะเปน เชน เดยี วกับบญั ชปี ระเภทหนสี้ นิ 4. บัญชีประเภทรายได รายไดทําใหสวนของทุนเพ่ิมขึ้น ดังน้ัน วิธีการบันทึกบัญชีประเภทรายไดจึงเปนเชนเดียวกับบัญชีประเภททุน คือ รายการเงินท่ีมีผลทําใหรายไดเพ่ิมข้ึนใหบันทึกบัญชีทางดานเครดิต สําหรับรายการเงินท่ีมีผลทําใหรายไดลดลงใหบันทึกบัญชีทางดานเดบิต และบัญชีประเภทรายไดต ามปกติจะมยี อดคงเหลอื ทางดานเครดติ บัญชรี ายได เดบิต เครดิต - (ลด) + (เพมิ่ ) ยอดคงเหลอื “ เครดติ ” 5. บญั ชีประเภทคาใชจ า ย คาใชจ ายทําใหส วนของทุนลดลง ดังนั้น วิธีการบันทึกบญั ชีประเภทคาใชจ ายจงึ เปน ไปในทางตรงกนั ขามกับบัญชปี ระเภทรายได คือ รายการเงินที่มีผลทําใหคาใชจายเพิ่มขึน้ ใหบันทกึ บัญชีทางดานเดบิต สาํ หรับรายการเงินท่ีมีผลทําใหคาใชจายลดลงใหบันทึกบัญชีทางดานเครดติ และบัญชปี ระเภทคาใชจา ยตามปกติจะมยี อดคงเหลอื ทางดานเดบิต บัญชคี า ใชจา ย เดบิต เครดติ + (เพ่มิ ) - (ลด)ยอดคงเหลอื “ เดบิต ”

-7-การเพิม่ การลด และยอดคงเหลอื ของบญั ชแี ตล ะประเภท เปนดงั น้ีประเภทบัญชี เพิ่ม ลด ยอดคงเหลอื สนิ ทรัพย เดบิต เครดติ เดบิต หน้ีสนิ เครดติ เดบิต เครดติ ทนุ เครดติ เดบติ เครดติ รายได เครดติ เดบิต เครดติ คาใชจ า ย เดบติ เครดติ เดบิต ตวั อยา งการบันทึกบัญชีรายการท่ี 1 สหกรณรบั เงนิ คา หนุ จากสมาชิก 10,000.- บาท ผลท่ีเกดิ ขึน้ จากรายการนี้ คอื - สนิ ทรัพย (เงินสด) เพ่มิ ข้ึน เดบิตบัญชเี งินสด 10,000.- บาท - ทนุ (ทุนเรอื นหุน) เพมิ่ ข้นึ เครดติ บญั ชีทุนเรอื นหนุ 10,000.- บาทเดบิต บญั ชีเงินสด เครดิต เดบติ บัญชีทนุ เรอื นหุน เครดิตรายการท่ี 1 10,000.- รายการที่ 1 10,000.-รายการท่ี 2 สหกรณรับเงินคา ธรรมเนยี มแรกเขา จากสมาชกิ 100.- บาทผลที่เกิดข้นึ จากรายการนี้ คือ- สินทรพั ย (เงนิ สด) เพ่มิ ข้ึน เดบิตบัญชีเงนิ สด 100.- บาท- รายได (คาธรรมเนยี มแรกเขา ) เพ่มิ ขนึ้ เครดติ บญั ชีคาธรรมเนยี มแรกเขา 100.- บาทเดบติ บญั ชเี งนิ สด เครดิต เดบติ บัญชคี า ธรรมเนียมแรกเขา เครดิต รายการที่ 2 100.-รายการที่ 1 10,000.-รายการท่ี 2 100.-

-8-รายการท่ี 3 สหกรณจา ยเงนิ กรู ะยะส้นั ใหส มาชกิ กู 5,000.- บาท ผลทเี่ กดิ ข้ึนจากรายการน้ี คอื - สินทรพั ย (ลกู หนี้) เพิ่มขนึ้ เดบิตบัญชลี ูกหน้ีเงินใหก ูระยะส้นั 5,000.- บาท - สินทรัพย (เงินสด) ลดลง เครดิตบัญชเี งนิ สด 5,000.- บาทเดบติ บญั ชเี งินสด เครดิต เดบติ บญั ชีลกู หนเ้ี งินใหกรู ะยะสน้ั เครดิต รายการท่ี 3 5,000.-รายการท่ี 1 10,000.- รายการท่ี 3 5,000.-รายการที่ 2 100.-รายการท่ี 4 สหกรณร ับฝากเงินออมทรพั ยจากสมาชิก 3,000.- บาท ผลท่เี กดิ ขน้ึ จากรายการนี้ คือ - สินทรัพย (เงินสด) เพิม่ ขนึ้ เดบติ บัญชีเงนิ สด 3,000.- บาท - หน้ีสนิ (เงินรับฝาก) เพ่ิมข้ึน เครดติ บัญชเี จา หน้ีเงินรับฝากออมทรพั ย 3,000.- บาทเดบติ บญั ชีเงินสด เครดติ เดบิต บญั ชเี จา หนี้เงนิ รับฝากออมทรพั ย เครดติรายการท่ี 1 10,000.- รายการท่ี 3 5,000.- รายการท่ี 4 3,000.-รายการที่ 2 100.-รายการท่ี 4 3,000.-รายการท่ี 5 สหกรณจายคาเบย้ี เลี้ยงพาหนะ 200.- บาทผลทเ่ี กดิ ขน้ึ จากรายการน้ี คอื- คาใชจ า ย (คา เบย้ี เลย้ี งพาหนะ) เพิม่ ขน้ึ เดบิตบญั ชีคา เบ้ียเล้ียงพาหนะ 200.- บาท- สนิ ทรัพย (เงนิ สด) ลดลง เครดิตบัญชเี งินสด 200.- บาทเดบิต บัญชเี งนิ สด เครดติ เดบิต บัญชีคา เบี้ยเลย้ี งพาหนะ เครดิต รายการท่ี 5 200.-รายการที่ 1 10,000.- รายการท่ี 3 5,000.-รายการท่ี 2 100.- รายการที่ 5 200.-รายการที่ 4 3,000.- ฯลฯ

-9- การแปลความหมายของรายการเงนิ ตามทก่ี ลา วขา งตน สรุปได ดังน้ี 1. เม่ือเกิดรายการเงินข้ึน ใหพิจารณาวารายการเงินแตละรายการมีผลทําใหบัญชีประเภทใดเพิ่มขึ้น หรือ ลดลง แลวนําไปบันทึกบัญชีทางดานเดบิต และเครดิตใหถูกตองตามหลักเกณฑของแตล ะประเภทบัญชี 2. เมื่อทราบวาตองเดบิต และเครดิต บัญชีใดตามขอ 1 แลว จํานวนบัญชีดานเดบิตและดานเครดิตที่บันทึกอาจไมเทากัน แตจํานวนเงินรวมทางดานเดบิตจะตองเทากับดานเครดิตเสมอซ่งึ เปน ไปตามหลกั การบัญชี ที่เรียกวา หลักการบัญชคี ู 3. บางคร้ังรายการเงินท่ีเกิดขึ้นอาจมีผลใหบัญชีประเภทเดียวกันเพ่ิมขึ้น และลดลงไดไมจําเปนวารายการเงินที่เกิดข้ึนจะตองเดบิตบัญชีประเภทหน่ึง และเครดิตบัญชีอีกประเภทหน่ึง เชนสหกรณจายเงินใหสมาชิกกู บัญชีลูกหน้ีเงินใหกู ซึ่งเปนบัญชีประเภทสินทรัพย เพ่ิมขึ้น ขณะเดียวกันบญั ชีเงินสด ซงึ่ เปนบัญชปี ระเภทสนิ ทรพั ยเ ชน เดียวกัน ลดลง ดวย เปนตน ขัน้ ตอนในการจัดทาํ บัญชี มดี งั นี้ 1. รวบรวมเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี ซึ่งไดจากการบันทึกรายการเงินท่ีเกิดขึ้นในเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี โดยจําแนกเปนประเภทตางๆ เชน รับเงินคาหุน รับเงินขายสินคาจายคา พาหนะ เปนตน 2. บันทึกในสมุดบันทึกรายการขั้นตน โดยนํารายการเงินจากเอกสารประกอบการบันทึกบัญชีไปบันทึกในสมุดบันทึกรายการข้ันตน ไดแก สมุดเงินสด สมุดซ้ือสินคา สมุดขายสินคาสมดุ รายไดคาบรกิ าร และสมดุ รายวนั ทว่ั ไป ตามลําดับกอ นหลงั ของรายการเงนิ ทเี่ กิดขน้ึ 3. ผานรายการไปยังสมุดบันทึกรายการข้ันปลาย เปนการผานรายการที่บันทึกไวในสมดุ บนั ทึกรายการขั้นตน ไปยังสมดุ บนั ทกึ รายการขัน้ ปลาย ไดแก สมดุ บัญชีแยกประเภทท่ัวไป บัญชียอยและทะเบียนตางๆ ที่เก่ียวของ ซึ่งสามารถตรวจสอบความถูกตองของการบันทึกบัญชียอย หรือทะเบียนตางๆ โดยเปรียบเทียบยอดคงเหลือในบัญชียอย หรือทะเบียนกับยอดคงเหลือในบัญชีแยกประเภทท่ีเกี่ยวขอ ง ควรมจี าํ นวนเงนิ เทากัน 4. หายอดคงเหลือของบัญชีแยกประเภท และจัดทํางบทดลอง โดยหายอดคงเหลือของบัญชีแยกประเภทแตละบัญชี แลวนําไปจัดทํางบทดลอง เพื่อพิสูจนวาการบันทึกบัญชีในเบ้ืองตนเปน ไปอยางถกู ตอง 5. จัดทํางบการเงนิ เพ่ือทราบผลการดําเนินงานและฐานะการเงินของสหกรณ ณ วันท่ีจดั ทาํ งบการเงนิ ซ่งึ ประกอบดวย งบดลุ งบกําไรขาดทุน งบตน ทุนขาย และงบตน ทนุ การผลิต

- 10 - ลักษณะรายการเงินของสหกรณ จาํ แนกตามประเภทธรุ กิจของสหกรณไดเ ปน 5 ธุรกจิ ดังนี้ธรุ กิจสนิ เช่อื y รายได คือ ดอกเบ้ียรบั จากเงินใหก ู y ตนทุน คือ ดอกเบ้ียจายของเงินทุนที่สหกรณไดมาจากแหลงตางๆ แลวนํามาใหสมาชกิ กตู อ y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจสนิ เช่อื โดยเฉพาะ เชน รายไดค า ปรบั ลูกหน้เี งนิ ใหก ู หนีส้ ูญรบั คนื ลูกหน้ีเงนิ ใหกู เปน ตน y คาใชจายเฉพาะธรุ กจิ คอื คาใชจา ยทีส่ ามารถแบง แยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของธุรกิจสินเช่ือโดยเฉพาะ เชน หนี้สงสัยจะสูญลูกหน้ีเงินใหกู หน้ีสงสัยจะสูญดอกเบ้ียเงินใหกูคางรับคา ใชจ า ยในการตดิ ตามหน้ี คา ใชจายในการสอบทานหนี้ เปน ตนธุรกจิ จัดหาสนิ คา มาจําหนาย y รายได คือ รายไดจากการขายสินคาประเภทการเกษตร สินคาอุปโภคบริโภคและสินคา อน่ื ๆ ท่ีสหกรณจดั หามาจําหนา ยแกส มาชิก y ตนทุน คือ คาซ้ือสุทธิของสินคาประเภทการเกษตร สินคาอุปโภคบริโภคและสินคา อ่ืนๆ รวมทงั้ คา ใชจ ายในการซือ้ สินคา y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดท่ีสามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจจัดหาสนิ คามาจาํ หนายโดยเฉพาะ เชน รายไดคา ปรบั ลูกหนก้ี ารคา หน้สี ญู รับคนื ลกู หนีก้ ารคา เปนตน y คาใชจายเฉพาะธุรกิจ คือ คาใชจายที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของธุรกิจจัดหาสนิ คามาจําหนา ยโดยเฉพาะ เชน คา ใชจ า ยในการขาย ดอกเบี้ยจา ยเงนิ กูเพ่ือซ้ือวัสดุการเกษตรคาใชจ า ยในการเกบ็ รักษาสนิ คา หน้ีสงสัยจะสูญลูกหนีก้ ารคา คาเสือ่ มราคาโกดัง/โรงเกบ็ สินคา เปนตนธุรกิจรวบรวมผลิตผล y รายได คือ รายไดจากการขายผลิตผลตางๆ ที่สหกรณรวบรวม เชน ขาวเปลือกขา วโพด ยางพารา นา้ํ นมดิบ ถว่ั เหลือง เปน ตน y ตน ทนุ คอื คาซือ้ ผลติ ผลสุทธิ รวมทั้งคาใชจ ายในการซอ้ื ผลิตผล y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดท่ีสามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจรวบรวมผลติ ผลโดยเฉพาะ เชน รายไดค าปรบั ลูกหน้ีคา ผลติ ผล หนสี้ ญู รับคืนลกู หนี้คาผลติ ผล เปนตน y คาใชจ ายเฉพาะธุรกจิ คอื คาใชจายที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของธุรกิจรวบรวมผลติ ผลโดยเฉพาะ เชน คา ใชจายในการขาย คาใชจา ยในการเก็บรักษาผลิตผล ดอกเบี้ยจายเงนิ กูเ พอื่ สรา งฉาง หนสี้ งสัยจะสญู ลูกหน้คี า ผลติ ผล คาเสื่อมราคาฉาง เปน ตน

- 11 -ธุรกจิ แปรรปู ผลิตผลการเกษตรและการผลติ สนิ คา y รายได คือ รายไดจากการขายผลิตภณั ฑท ีไ่ ดจากการแปรรูปผลิตผลการเกษตร เชนขา วสาร นาํ้ นมดิบ สตั วเ ลีย้ งเพื่อขาย สัตวเลยี้ งเพอ่ื ขายผลิตผล เปนตน y ตนทุน คือ ตนทุนในการผลิต ประกอบดวย ผลิตผลที่ใชใปในการผลิต คาแรงงานและคาใชจ ายในการผลิต y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดท่ีสามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจแปรรูปผลิตผลการเกษตรและการผลิตสินคาโดยเฉพาะ เชน รายไดคาปรับลูกหนี้คาผลิตภัณฑแปรรูปหนีส้ ญู รบั คนื ลูกหนี้คาผลติ ภณั ฑแ ปรรูป เปนตน y คา ใชจา ยเฉพาะธุรกจิ คือ คาใชจายที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของธุรกิจแปรรูปผลิตผลการเกษตรและการผลิตสินคาโดยเฉพาะ เชน คาใชจายในการขาย หน้ีสงสัยจะสูญลูกหน้คี าผลติ ภณั ฑแปรรปู เปนตนธรุ กจิ ใหบ ริการและสง เสรมิ การเกษตร y รายได คือ รายไดจากการใหบริการเพื่อสงเสริมและเผยแพรทางการเกษตรแกสมาชิก เชน รายไดคาบรกิ ารสบู น้ํา รายไดค าบรกิ ารปรบั พน้ื ที่ เปนตน y ตน ทุน คอื คาใชจ า ยเพือ่ ใหบริการแกสมาชกิ เชน คานํา้ มนั เครอ่ื งสบู นํา้ เปน ตน y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจใหบริการและสงเสริมการเกษตรโดยเฉพาะ เชน รายไดคาปรับลูกหนี้คาบริการ หนี้สูญรับคืนลูกหน้ีคา บรกิ าร เปนตน y คา ใชจ า ยเฉพาะธรุ กจิ คอื คาใชจายท่ีสามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของธุรกิจใหบริการและสงเสริมการเกษตรโดยเฉพาะ เชน คาบํารุงรักษาเคร่ืองจักร คาซอมแซมเคร่ืองจักรและอุปกรณ หนส้ี งสยั จะสญู ลกู หนค้ี า บริการ คาเส่ือมราคาเครอื่ งจักรและอุปกรณ เปนตน นอกจากรายไดเฉพาะธุรกิจ และคาใชจายเฉพาะธุรกิจแลว สหกรณยังมีรายไดและคา ใชจ า ยท่ไี มสามารถแบง แยกไดช ัดเจนวาเปน ของธุรกจิ ใดธุรกจิ หนง่ึ โดยเฉพาะ คือ y รายไดอ่ืน ไดแก ดอกเบี้ยเงินฝากธนาคาร คาธรรมเนียมแรกเขา ผลตอบแทนจากการลงทนุ รายไดคาเชา รายไดเบ็ดเตลด็ เปน ตน y คาใชจายดําเนินงาน ไดแก เงินเดือนคาจาง คาเบี้ยเลี้ยงพาหนะ คาเชาสํานักงานคา เครื่องเขยี นแบบพิมพ คานาํ้ - คาไฟฟา คา ใชจายเบด็ เตลด็ เปน ตน

- 12 -สหกรณท่ีไมไดเ ปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคา เพม่ิ ตัวอยา งการบันทกึ รายการในสมุดบนั ทกึ รายการขน้ั ตน25x1มิ.ย. 1 - รบั คา ธรรมเนยี มแรกเขาตามใบเสร็จรับเงนิ เลม ท่ี 1 เลขท่ี 1-20 จาํ นวน 1,000.- บาท และรบั เงนิ คา หนุ จํานวน 10,000.- บาท - รบั เงินฝากออมทรพั ย จาํ นวน 3,000.- บาท ตามใบสงเงนิ ฝากออมทรพั ยข องนายอุดม เพชรดี - จา ยคาเบ้ียเลีย้ งพาหนะ ตามใบเบกิ เงนิ เลขที่ 1 จาํ นวน 200.- บาท - จา ยเงนิ กูระยะสั้นใหนายโชติ ชอบชวย จาํ นวน 5,000.- บาท ตามใบรบั เงินกู เลขที่ 1ม.ิ ย. 2 - รับชําระหนจ้ี ากลูกหน้ีเงนิ กูระยะส้นั ตามใบเสร็จรบั เงิน เลมที่ 1 เลขท่ี 51 นางบญุ เกดิ งาม จํานวน 1,000.- บาท พรอ มดอกเบ้ยี 300.- บาท - นาํ เงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย จาํ นวน 8,000.- บาท - จายคืนเงนิ รบั ฝากออมทรัพย จาํ นวน 1,000.- บาท ตามใบถอนเงนิ ฝากออมทรัพย ของนายเขียว คมขาํ - ถอนเงินฝากธนาคารกรงุ ไทย จาํ นวน 4,000.- บาท - ซื้อเคร่อื งเขียนแบบพมิ พ ตามใบเบกิ เงิน เลขท่ี 2 จํานวน 500.- บาท - ซื้อเครื่องใชส าํ นกั งาน (ตเู อกสาร) จาํ นวน 2,140.- บาท ตามใบเสร็จรบั เงินของรานสขุ สวัสด์ิมิ.ย. 3 - ซ้ือปุยสตู ร 16-20-0 จากบรษิ ทั ปยุ สากล จาํ กดั เปน เงนิ สด 8 กระสอบๆ ละ 200.- บาท และสตู ร 15-15-15 จํานวน 10 กระสอบๆ ละ 220.- บาท ตามใบเสรจ็ รบั เงิน เลขที่ 50050ม.ิ ย. 5 - ถอนเงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย จาํ นวน 58,000.- บาท - ซื้อยาปราบศตั รูพืชเซฟวนิ 85 จากบรษิ ัทเกษตรไทย จํากดั จาํ นวน 10 ขวดๆ ละ 100.- บาท เปน เงนิ เชอ่ื ตามใบกาํ กบั สนิ คา เลขที่ 7/1 - ซ้อื รถไถเดนิ ตาม จากบรษิ ทั สยามคูโบตา จํากดั เปน เงนิ สด จาํ นวน 2 เคร่ืองๆ ละ 26,750.- บาท ตามใบเสรจ็ รับเงนิ เลขท่ี 10434มิ.ย. 7 - ซ้อื ขา วเปลอื กเจา จากสมาชิก (นายแกว สุขศรี) เปน เงนิ สด จาํ นวน 250 ก.ก.ๆ ละ 4.- บาท ตามใบรบั สินคา เลขท่ี 009 - ขายปุย สูตร 16-20-0 ใหสมาชิก (นางจติ เจริญใจ) เปนเงินสด 4 กระสอบๆ ละ 250.- บาท ตามใบรบั เงนิ ขายสนิ คา เลขที่ 2/008 - ขายปุยสูตร 16-20-0 ใหนายเกง กลาหาญ เปนเงนิ เช่ือ 3 กระสอบๆ ละ 300.- บาท เซฟวนิ 85 จาํ นวน 2 ขวดๆ ละ 120.- บาท ตามใบกํากบั สินคา เลขที่ 4/2 - ขายรถไถเดินตามใหนายเอก ขยันทํา เปนเงนิ เชื่อ 1 คนั ๆ ละ 28,000.- บาท ตามใบกาํ กบั สินคา เลขท่ี 4/3

- 13 -ม.ิ ย. 10 - ขายขาวเปลอื กเจา เปน เงนิ สด 250 ก.ก.ๆ ละ 5.- บาท ใหช ุมนุมสหกรณการเกษตรเมอื ง จาํ กดั ตามใบรบั เงนิ ขายสนิ คา เลขที่ 2/009ม.ิ ย. 15 - ใหบ ริการไถนา ใหนายมั่น มุง ดี 10 ไรๆ ละ 50.- บาท เปน เงนิ 500.- บาท ไดร บั คาบริการเปนเงนิ สด ตามใบเสร็จรับเงนิ เลมที่ 1 เลขท่ี 52ม.ิ ย. 20 - ใหบ รกิ ารสบู นาํ้ เขา นาเปน เงินเชอ่ื ใหนายชวย ชมชอบ 50 ไรๆ ละ 20.- บาท เปนเงิน 1,000.- บาท ตามใบสาํ คญั การใหบรกิ าร เลขที่ 9/3มิ.ย. 30 - ธนาคารกรงุ ไทย จาํ กัด คดิ ดอกเบี้ยรบั ฝากธนาคารประเภทออมทรพั ย จาํ นวน 700.- บาท ในสมดุ คบู ญั ชีเงินฝากธนาคารของสหกรณ

- 14 -การบันทกึ รายการในสมุดเงนิ สดเดบิต สมุดเงนิ สด จํานวนเงนิ Ïวัน เดือน ป เลขท่ี ชอ่ื บัญชีและรายการ หนา บัญชี เอกสาร คาธรรมเนียมแรกเขา 8825x1 ทนุ เรอื นหนุ 62 เจาหนีเ้ งนิ รบั ฝากออมทรพั ย 48ม.ิ ย. 1 001 1 1,000 - รวมรบั 10,000 - 002 เงนิ สดคงเหลอื ยกมา - 3,000 - 003 14,000 - - 1,600 15,600ม.ิ ย. 2 004 ลูกหน้เี งนิ ใหกรู ะยะสน้ั 14 1,000 - 005 ดอกเบี้ยรบั จากเงนิ ใหกู 72 300 - 006 เงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย 5 - 4,000 รวมรับ 1 5,300 - - เงนิ สดคงเหลอื ยกมา 10,400 - 15,700 Ï เลขทเ่ี อกสาร คอื เลขท่ีใบสาํ คญั รบั , ใบสําคญั จา ย

Ï ช่อื บัญชแี ละรายการ หนาบัญชี หนา 15 เครดิตวัน เดือน ป เลขที่ คา เบี้ยเล้ียงพาหนะ 108 เอกสาร ลูกหน้เี งนิ ใหก รู ะยะสน้ั 14 จํานวนเงนิ 1 25x1 200 - 5,000 - มิ.ย. 1 001 002 รวมจา ย 5,200 - เงนิ สดคงเหลอื ยกไป 10,400 - 15,600 -ม.ิ ย. 2 003 เงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย 5 8,000 - 004 เจา หนีเ้ งนิ รบั ฝากออมทรัพย 48 1,000 - 005 คาเคร่ืองเขียนแบบพมิ พ 118 - 006 เครือ่ งใชส ํานกั งาน 34 500 - 1 2,140 - รวมจา ย 11,640 - เงนิ สดคงเหลอื ยกไป 4,060 - 15,700

- 15 - สมดุ เงนิ สดเดบิต เลขท่ี ช่อื บัญชีและรายการ หนา บัญชี จาํ นวนเงนิวนั เดอื น ป เอกสาร25x1 ไมมรี ายการรบั - - รวมรับ - - ม.ิ ย. 3 4,060 - เงนิ สดคงเหลอื ยกมา 4,060 - 1มิ.ย. 5 007 เงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย 58,000 - รวมรับ 5 58,000 - 1 - เงนิ สดคงเหลอื ยกมา 260 - ข.20 58,260 1มิ.ย. 7 008 ขายปยุ 1,000 - รวมรบั 1,000 - 4,760 - เงนิ สดคงเหลือยกมา 5,760 -

เลขท่ี ช่อื บัญชแี ละรายการ หนา บัญชี หนา 16วัน เดือน ป เครดิต ซ.8 เอกสาร 1 จาํ นวนเงนิ25x1 007 ซ้อื ปุย 3,800 - รวมจา ย 3,800 - มิ.ย. 3 - เงนิ สดคงเหลือยกไป 260 - 4,060มิ.ย. 5 008 ซ้ือเครื่องจกั รกลการเกษตร ซ.10 53,500 - รวมจาย 1 53,500 - - เงนิ สดคงเหลอื ยกไป 4,760 - 58,260มิ.ย. 7 009 ซื้อขา วเปลอื ก ซ.40 1,000 - รวมจา ย 1 1,000 - 4,760 - เงนิ สดคงเหลอื ยกมา 5,760 -

- 16 - สมดุ เงนิ สดเดบิต เลขที่ ช่อื บัญชแี ละรายการ หนาบัญชี จํานวนเงนิวนั เดือน ป เอกสาร25x1 ขายขาวเปลอื ก ข.12 1,250 - รวมรับ 1 1,250 - มิ.ย. 10 009 4,760 - เงนิ สดคงเหลือยกมา ร.5 6,010 - 1มิ.ย. 15 010 รายไดค า บรกิ าร 500 - รวมรบั 500 - 6,010 - เงนิ สดคงเหลอื ยกมา 6,510 -

เลขท่ี ชื่อบัญชีและรายการ หนา บัญชี หนา 17วัน เดือน ป เครดติ เอกสาร จาํ นวนเงนิ25x1 ไมมรี ายการจา ย -- รวมจาย 1 -- มิ.ย. 10 เงนิ สดคงเหลือยกไป 6,010 - 6,010 -ม.ิ ย. 15 ไมม รี ายการจา ย รวมจา ย -- 1 -- เงนิ สดคงเหลือยกไป 6,510 - 6,510 -

- 17 -การบันทึกรายการเก่ยี วกบั การซือ้ สนิ คา ในสมุดซื้อสินคาแยกตามประเภทสินคา สมดุ ซอ้ื สนิ วนั เดือน ป Ï ช่ือผขู าย รายการ หนา สมาชิก เลขท่ี (เจาหนก้ี ารคา) บัญชี25x1 เอกสาร ปยุ 16-20-0 ยอย ปุย 15-15-15 ปรมิ าณ จาํ นวนเ มิ.ย. 3 50050 บรษิ ทั ปยุ สากล จํากดั รวม Ï เลขทีเ่ อกสาร คือ เลขท่ใี บเสร็จรบั เงิน กรณซี ือ้ สนิ คาเปน เงินสด เลขทีใ่ บกาํ กบั สนิ คา หรือใบรับสนิ คา กรณผี ขู ายไมม

นคา - ปุยเงินสด เงนิ เช่ือ หนา 8 ผูมิใชสมาชิก สมาชิก ผมู ใิ ชสมาชิก รวมเงินเงนิ ปริมาณ จํานวนเงนิ ปรมิ าณ จาํ นวนเงนิ ปริมาณ จํานวนเงิน 3,800 - 3,800 - 8 ก.ส. 1,600 -10 ก.ส. 2,200 - 3,800 - (ส.16) (ป.90)มเี อกสาร

- 18 - สมดุ ซอ้ื สินคา - เครอ่ื งจกั รวัน เดือน ป เลขที่ ช่ือผขู าย รายการ หนา สมาชิก เอกสาร (เจาหน้กี ารคา) บัญชี25x1 รถไถเดินตาม ยอ ย ปริมาณ จาํ นว ม.ิ ย. 5 10434 บริษทั สยามคูโบตา จํากดั สมดุ ซ้อื สนิ คา -วนั เดือน ป เลขที่ ชื่อผขู าย รายการ หนา สมาชิก เอกสาร (เจาหนี้การคา) บัญชี25x1 เซฟวิน 85 ยอย ปริมาณ จาํ นว ม.ิ ย. 5 7/1 บรษิ ัทเกษตรไทย จํากดั จน.1

รกลการเกษตรและอุปกรณ เงนิ สด เงินเชื่อ หนา 10 ผมู ใิ ชสมาชิก สมาชิก ผูม ใิ ชสมาชิก รวมเงินวนเงิน ปริมาณ จํานวนเงิน ปรมิ าณ จํานวนเงิน ปริมาณ จาํ นวนเงิน 53,500 - 53,500 - 2 คนั 53,500 - 53,500 - (ส.16) (ป.92)- เคมีการเกษตร เงินสด เงินเช่ือ หนา 12 ผูมิใชสมาชิก สมาชิก ผูม ิใชสมาชิก รวมเงินวนเงนิ ปริมาณ จํานวนเงนิ ปริมาณ จํานวนเงนิ ปรมิ าณ จํานวนเงิน 1,000 - 1,000 - 10 ขวด 1,000 - 1,000 - (ป.44) (ป.94)

- 19 -การบันทกึ รายการเกย่ี วกบั การรวบรวมผลติ ผล (ซ้ือผลิตผล) ในสมุดซื้อสินคา สมุดซือ้ สินคาวนั เดอื น ป เลขท่ี ช่ือผูขาย รายการ หนา สมาชิก เอกสาร (เจาหน้ีการคา ) บญั ชี ขาวเปลอื กเจา ยอย ปริมาณ จําน25x1 009 นายแกว สุขศรี 250 ก.ก. 1, 1, ม.ิ ย. 7 (ส.1

า - ขา วเปลอื ก เงินสด เงินเช่ือ หนา 40 ผูมิใชสมาชิก สมาชิก ผมู ิใชสมาชิก รวมเงนินวนเงนิ ปรมิ าณ จํานวนเงนิ ปริมาณ จํานวนเงิน ปรมิ าณ จาํ นวนเงิน 1,000 - 1,000 -,000 -,000 -16) (ป.96)

- 20 -การบนั ทึกรายการเกีย่ วกับการขายสินคา ในสมุดขายสินคาแยกตามประเภทสนิ คา สมุดขายสวัน เดอื น ป Ï ชื่อผูซ อ้ื รายการ หนา สมาชิก เลขท่ี (ลกู หนีก้ ารคา ) บัญชี25x1 เอกสาร ปุย 16-20-0 ยอย ปุย 16-20-0 ปรมิ าณ จาํ น มิ.ย. 7 2/008 นางจิต เจริญใจ รวม 4 ก.ส. 1, 4/2 นายเกง กลาหาญ ลน.21 1, (ส. Ï เลขทเี่ อกสาร คือ เลขทใ่ี บรับเงินขายสนิ คา กรณขี ายสนิ คาเปน เงินสด เลขทใี่ บกาํ กบั สนิ คา กรณีขายสนิ คา เปน เงินเชอื่

สนิ คา - ปยุ เงนิ สด เงินเชื่อ หนา 20 ผมู ใิ ชสมาชิก สมาชิก ผมู ิใชสมาชิก รวมเงนินวนเงนิ ปริมาณ จํานวนเงิน ปริมาณ จาํ นวนเงิน ปริมาณ จํานวนเงิน 1,000 - 900 -,000 - 3 ก.ส. 900 -,000 - 900 - 1,900 -.16) (ป.10) (ป.76)

- 21 - สมดุ ขายสนิ คา - เครื่องจกัวนั เดอื น ป เลขท่ี ช่ือผูซ อื้ รายการ หนา สมาชิก เอกสาร (ลูกหนีก้ ารคา) บญั ชียอย รถไถเดินตาม ปรมิ าณ จําน25x1 4/3 นายเอก ขยนั ทํา ลน.22 ม.ิ ย. 7 สมดุ ขายสินคา -วนั เดอื น ป เลขท่ี ช่ือผูซื้อ รายการ หนา สมาชิก เอกสาร (ลกู หนีก้ ารคา ) บญั ชียอย เซฟวนิ 85 ปรมิ าณ จาํ น25x1 4/2 นายเกง กลา หาญ ลน.21 ม.ิ ย. 7

กรกลการเกษตรและอุปกรณ เงินสด เงนิ เชื่อ หนา 25 ผมู ใิ ชสมาชิก สมาชิก ผูม ใิ ชสมาชิก รวมเงินนวนเงิน ปริมาณ จาํ นวนเงิน ปริมาณ จาํ นวนเงนิ ปรมิ าณ จํานวนเงิน 28,000 - 28,000 - 1 คัน 28,000 - 28,000 - (ป.78) (ป.10) หนา 30- เคมกี ารเกษตร รวมเงิน เงนิ สด เงินเชื่อ 240 - 240 - ผูมใิ ชสมาชิก สมาชิก ผมู ใิ ชสมาชิก (ป.80)นวนเงนิ ปริมาณ จํานวนเงนิ ปริมาณ จาํ นวนเงิน ปรมิ าณ จาํ นวนเงิน 2 ขวด 240 - 240 - (ป.10)

- 22 -การบันทึกรายการเกีย่ วกับการขายผลติ ผล ในสมุดขายสนิ คา สมุดขายสนิ คาวัน เดอื น ป เลขท่ี ช่ือผูซอ้ื รายการ หนา สมาชิก เอกสาร (ลูกหนก้ี ารคา ) บัญชี ขาวเปลอื กเจา ยอ ย ปริมาณ จาํ นวน25x1 มิ.ย. 10 2/009 ชสก.เมือง จํากดั

า - ขาวเปลอื ก เงนิ สด เงินเชื่อ หนา 12 ผูมิใชสมาชิก สมาชิก ผมู ใิ ชสมาชิก รวมเงนินเงนิ ปรมิ าณ จํานวนเงิน ปรมิ าณ จาํ นวนเงนิ ปริมาณ จาํ นวนเงิน 1,250 - 1,250 - 250 ก.ก. 1,250 - 1,250 - (ส.17) (ป.82)

- 23 -การบนั ทกึ รายการเกี่ยวกบั การใหบ ริการในสมุดรายไดคาบริการ สมุดรายไดค าบรวนั เดือน ป Ï ชื่อผรู ับบรกิ าร รายการ หนา สมาชิก เลขที่ (ลูกหน้คี าบรกิ าร) บัญชี25x1 เอกสาร ไถนา ยอย ปริมาณ จาํ นว มิ.ย. 15 1/52 นายมั่น มงุ ดี 10 ไร 5 5 Ï เลขที่เอกสาร คอื (ส.1 เลขทใ่ี บเสร็จรบั เงนิ กรณีใหบ รกิ ารเปนเงนิ สด เลขท่ใี บสําคัญการใหบริการ กรณีใหบริการเปนเงินเช สมดุ รายไดคาบวนั เดือน ป เลขท่ี ชื่อผูร ับบริการ รายการ หนา สมาชิก เอกสาร (ลูกหนค้ี าบรกิ าร) บญั ชี25x1 สบู นา้ํ ยอย ปริมาณ จาํ นว ม.ิ ย. 20 9/3 นายชวย ชมชอบ ลน.3

รกิ าร - ปรับพืน้ ท่ี เงนิ สด เงินเชื่อ หนา 5 ผมู ใิ ชสมาชิก สมาชิก ผูมิใชสมาชิก รวมเงินวนเงิน ปรมิ าณ จํานวนเงนิ ปรมิ าณ จํานวนเงนิ ปริมาณ จาํ นวนเงิน 500 - 500 -500 -500 - (ป.84)17) หนา 10ชอ่ื รวมเงนิบริการ - สูบน้าํ 1,000 - 1,000 - เงินสด เงนิ เชื่อ (ป.85) ผมู ใิ ชสมาชิก สมาชิก ผูม ิใชสมาชิกวนเงนิ ปริมาณ จํานวนเงนิ ปริมาณ จาํ นวนเงนิ ปริมาณ จาํ นวนเงนิ 50 ไร 1,000 - 1,000 - (ป.20)

- 24 -การบนั ทึกรายการในสมดุ รายวนั ท่ัวไป สมุดรายวันท่วั ไป หนา 3 เลขท่ี รายการ หนา เครดิตวนั เดือน ป เดบติ ใบโอน บัญชี25x1ม.ิ ย. 30 1/x1 เงนิ ฝากธนาคารกรุงไทย 5 700 - ดอกเบย้ี เงนิ ฝากธนาคาร 86 700 - ปรับปรุงรายการธนาคารบันทกึ บัญชี ดอกเบ้ียเงนิ ฝากธนาคารของสหกรณ จาํ นวน 700 บาท

- 25 - ตวั อยาง การผานรายการไปสมดุ บนั ทกึ รายการขน้ั ปลายตอ เน่อื งจากตวั อยางการบนั ทกึ รายการในสมุดบนั ทกึ รายการขน้ั ตน สมุดบัญชแี ยกประเภททว่ั ไป บญั ชีเงินสด หนา 1วนั เดือน ป รายการ หนา ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลือ เดบติ เครดิต25x1 บัญชี เดบติ เครดิต เม.ย. 1 ยอดยกมา - ฯลฯ - 300 - 300 - ม.ิ ย. 1 1,600 - 2 ส.15 14,000 - 5,200 - 10,400 - 3 ส.15 5,300 - 11,640 - 4,060 - 5 ส.16 - - 3,800 - 260 - 7 ส.16 58,000 - 53,500 - 4,760 - 10 ส.16 1,000 - 1,000 - 4,760 - 15 ส.17 1,250 - - - 6,010 - ส.17 500 - - - 6,510 -

- 26 - บญั ชเี งนิ ฝากธนาคารกรุงไทย หนา 5วัน เดอื น ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลือ เครดิต บญั ชี เดบติ เครดิต25x1เม.ย. 1 ยอดยกมา 4,200 - 4,200 - - ฯลฯ - 78,300 -ม.ิ ย. 2 ส.15 8,000 - 4,000 - 82,300 - 5 ส.16 - - 58,000 - 24,300 - 30 รว.3 700 - - - 25,000 - บัญชลี กู หน้ีการคา หนา 10วัน เดอื น ป รายการ หนา ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื เดบติ เครดติ25x1 บญั ชี เดบติ เครดิต เม.ย. 1 ยอดยกมา - ฯลฯ - - - มิ.ย. 7 ข.20 900 - 2,900 - ข.25 28,000 - - - 3,800 - ข.30 240 - - - 31,800 - - - 32,040 -

- 27 - บัญชีลกู หนเ้ี งินใหก ูระยะสนั้ หนา 14วัน เดือน ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลือ เครดติ บญั ชี เดบติ เครดติ25x1เม.ย. 1 ยอดยกมา 1,000 - 1,000 - - ฯลฯ - 5,000 -มิ.ย. 1 ส.15 5,000 - - - 10,000 - 2 ส.15 - - 1,000 - 9,000 - บญั ชลี กู หนี้คาบริการ หนา 20วนั เดือน ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลือ เครดิต บัญชี เดบติ เครดติ25x1เม.ย. 1 ยอดยกมา - - - ฯลฯ -ม.ิ ย. 20 ร.10 1,000 - - - 1,000 - บัญชเี คร่ืองใชสาํ นกั งาน หนา 34วนั เดือน ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลือ เครดิต บัญชี เดบติ เครดติ25x1เม.ย. 1 ยอดยกมา 1,500 - 1,500 - - ฯลฯ - 3,500 -ม.ิ ย. 2 ส.15 2,140 - - - 5,640 -

- 28 - บญั ชีเจา หน้กี ารคา หนา 44วนั เดือน ป รายการ หนา ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลือ บญั ชี เดบติ เครดติ25x1 เดบติ เครดติ เม.ย. 1 ยอดยกมา - ฯลฯ - --ม.ิ ย. 5 ซ.12 - - 1,000 - 2,000 - 3,000 - บัญชเี จาหนีเ้ งนิ รับฝากออมทรพั ย หนา 48วัน เดอื น ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลอื เครดติ บญั ชี เดบติ เครดิต25x1เม.ย. 1 ยอดยกมา 2,000 - 2,000 - - ฯลฯ - 4,000 -ม.ิ ย. 1 ส.15 - - 3,000 - 7,000 - 2 ส.15 1,000 - - - 6,000 - บญั ชที นุ เรือนหุน หนา 62วัน เดอื น ป รายการ หนา ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลือ บัญชี เดบติ เครดิต25x1 เดบติ เครดิต เม.ย. 1 ยอดยกมา - ฯลฯ - 5,000 - 5,000 -ม.ิ ย. 1 ส.15 - - 10,000 - 15,000 - 25,000 -

- 29 - บญั ชีดอกเบยี้ รับจากเงนิ ใหก ู หนา 72วนั เดอื น ป หนา ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื รายการ เดบติ เครดติ25x1 บัญชี เดบติ เครดติ ม.ิ ย. 2 - ฯลฯ - - - 300 - 2,300 - 2,600 - ส.15 บัญชขี ายปยุ หนา 76วัน เดอื น ป หนา ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื รายการ เดบติ เครดติ25x1 บัญชี เดบติ เครดิต มิ.ย. 7 - ฯลฯ - - - 1,900 - 71,900 - 73,800 - ข.20 บัญชขี ายเครอื่ งจักรกลเกษตรและอุปกรณ หนา 78วนั เดอื น ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลอื เครดติ บัญชี เดบติ เครดติ25x1มิ.ย. 7 ข.25 - - 28,000 - 28,000 -

- 30 - บัญชีขายเคมกี ารเกษตร หนา 80วัน เดอื น ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื เครดติ บัญชี เดบติ เครดิต25x1มิ.ย. 7 ข.30 - - 240 - 240 - บัญชขี ายขาวเปลือก หนา 82วัน เดอื น ป รายการ หนา ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื - ฯลฯ - บัญชี เดบติ เครดิต25x1 เดบติ เครดิตม.ิ ย. 10 ข.12 - - 1,250 - 1,300 - 2,550 - บญั ชรี ายไดคาบริการ - ปรบั พ้นื ท่ี หนา 84วนั เดอื น ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลือ เครดิต บัญชี เดบติ เครดติ25x1ม.ิ ย. 15 ร.5 - - 500 - 500 -

- 31 - บัญชรี ายไดคาบรกิ าร - สบู นาํ้ หนา 85วนั เดอื น ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลอื เครดติ บญั ชี เดบติ เครดิต25x1มิ.ย. 20 ร.10 - - 1,000 - 1,000 - บญั ชีดอกเบย้ี เงินฝากธนาคาร หนา 86วัน เดือน ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลือ เครดิต บัญชี เดบติ เครดติ25x1มิ.ย. 30 รว.3 - - 700 - 700 - บัญชีคาธรรมเนยี มแรกเขา หนา 88วัน เดือน ป หนา ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื รายการ เดบติ เครดติ25x1 บัญชี เดบติ เครดติ ม.ิ ย. 1 - ฯลฯ - - - 1,000 - 100 - 1,100 - ส.15

- 32 - บญั ชซี ื้อปุย หนา 90วนั เดือน ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื เครดิต บญั ชี เดบติ เครดิต25x1 - ฯลฯ - 3,600 -มิ.ย. 3 ซ.8 3,800 - - - 7,400 - บญั ชซี ้ือเครื่องจกั รกลการเกษตรและอุปกรณ หนา 92วนั เดือน ป รายการ หนา ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลือ เดบติ เครดิต25x1 บัญชี เดบติ เครดติ ม.ิ ย. 5 ซ.10 53,500 - - - 53,500 - บญั ชซี ้อื เคมกี ารเกษตร หนา 94วัน เดือน ป รายการ หนา ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื เดบติ เครดิต25x1 บญั ชี เดบติ เครดิต ม.ิ ย. 5 ซ.12 1,000 - - - 1,000 -

- 33 - บญั ชซี ้อื ขาวเปลือก หนา 96วนั เดอื น ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื เครดิต บญั ชี เดบติ เครดติ25x1 - ฯลฯ - 1,000 -มิ.ย. 7 ซ.40 1,000 - - - 2,000 - บัญชีคา เบย้ี เลยี้ งพาหนะ หนา 108วนั เดือน ป หนา ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื รายการ เดบติ เครดิต25x1 บญั ชี เดบติ เครดิต ม.ิ ย. 1 - ฯลฯ - 200 - - - 300 - 500 - ส.15 บัญชีคาเครอื่ งเขียนแบบพมิ พ หนา 118วัน เดือน ป หนา ยอดคงเหลอื ยอดคงเหลือ รายการ เดบติ เครดิต25x1 บัญชี เดบติ เครดิต มิ.ย. 2 - ฯลฯ - 500 - - - 400 - 900 - ส.15

- 34 - บญั ชียอยลูกหนีก้ ารคา หนา 21 ชื่อลูกหนี.้ ...น..า..ย..เ.ก..ง....ก..ล..า .ห...า.ญ........ เลขทะเบยี น...................... กลมุ ท.ี่ ..........ที่อยู. .....................................................................วนั เดือน ป รายการ หนา จํานวนเงนิ จํานวนเงิน ยอดคงเหลอื หมายเหตุ25x1 บัญชี เดบติ เครดติ เดบติ ม.ิ ย. 7 ปุย 16-20-0 เซฟวิน 85 ข.20 900 - 900 - ข.30 240 - 1,140 - หนา 22 ชื่อลูกหนี.้ ....น...า.ย..เ.อ..ก....ข..ย..ัน..ท...ํา....... เลขทะเบียน...................... กลมุ ท.่ี ..........ท่อี ยู......................................................................วนั เดอื น ป รายการ หนา จาํ นวนเงนิ จํานวนเงิน ยอดคงเหลอื หมายเหตุ25x1 บญั ชี เดบติ เครดติ เดบติ มิ.ย. 7 รถไถเดินตาม ข.25 28,000 - 28,000 -

- 35 - บญั ชียอ ยเจาหนี้การคา หนา 1 ชื่อเจา หน้ี...บ...ร.ิษ...ัท..เ.ก..ษ..ต..ร..ไ.ท...ย......... ท่อี ยู......................................................................วนั เดือน ป รายการ หนา จาํ นวนเงนิ จาํ นวนเงนิ ยอดคงเหลอื หมายเหตุ25x1 บัญชี เดบติ เครดิต เครดติ มิ.ย. 5 เซฟวิน 85 ซ.12 1,000 - 1,000 - ทะเบยี นสมาชิกและการถอื หุน ชือ่ สมาชกิ ......น..า..ย..ส..ขุ ....ค..าํ .จ..นั..ท..ร........ อาย.ุ ..........ป สญั ชาต.ิ ................. ท่อี ย.ู ............................................................................................. อาชพี ..................................... วนั ทเ่ี ขา เปนสมาชกิ ...........................วนั เดอื น ป หุน ทช่ี ําระแลว หุน ที่โอน/ถอน หนุ คงเหลือ หมายเหตุ หมาย จาํ นวน หมาย จาํ นวน จํานวน25x1 เลข หนุ จาํ นวนเงิน เลข หนุ จาํ นวนเงนิ หุน จํานวนเงนิ หนุ หนุมิ.ย. 1 7171- 5 500 - 7175‘ หมายเหตุ วันที่ 1 มิ.ย. x1 สหกรณรับเงินคาหุนจากสมาชิก 10,000.- บาท ในที่นี้ยกตัวอยาง การผานรายการไปทะเบียนสมาชิกและการถือหุนเฉพาะสมาชิกราย นายสุข คําจันทร ซึ่งชําระเงินคาหุนหมายเลข 7171 ถึง 7175 จํานวน 5 หุนๆ ละ 100.- บาท เปนเงิน 500.- บาท สําหรับสมาชิกรายอ่ืนๆ ใหผานรายการไปทะเบียนสมาชิกและการถือหุน โดยปฏิบัตเิ ชน เดยี วกัน

- 36 - ทะเบยี นคุมสนิ คา รหัส............0...0..1.......................... ชอื่ สนิ คา......ป..ยุ.....1..6..-..2..0...-.0............ ประเภท............ป..ุย........................ ชนิด..2...0...ก....ก......:...ก..ร..ะ..ส..อ..บ............. รบั จาย ยอดคงเหลือวนั ราคา ราคา ราคา ปรมิ า จาํ นวน จาํ นวน จํานวน หมายเหตุเดอื น ป ปรมิ าณ ตอ ปรมิ าณ ตอ ตอ ณ เงิน เงิน เงิน หนว ย หนว ย หนวย25x1มิ.ย. 3 8 200 1,600 - 8 200 1,600 - 7 4 250 1,000 - 4 200 800 - 3 300 900 - 1 200 200 - 002 รหสั ........................................... ช่อื สินคา.....ป..ยุ....1...5..-..1..5..-..1...5.......... ประเภท............ป..ยุ........................ ชนดิ ...2..0....ก....ก......:...ก..ร..ะ..ส..อ..บ............ รับ จา ย ยอดคงเหลือวัน ราคา ราคา ราคา ปริมา จํานวน จํานวน จํานวน หมายเหตุเดือน ป ปรมิ าณ ตอ ปริมาณ ตอ ตอ ณ เงิน เงิน เงิน หนว ย หนวย หนว ย25x1ม.ิ ย. 3 10 220 2,200 - 10 220 2,200 -

- 37 - รหัส.................0..0..3...................... ชื่อสนิ คา .........เ.ซ..ฟ..ว..ิน.....8..5.............. ประเภท.....ย..า..ป..ร..า..บ..ศ...ตั ..ร..ูพ..ชื............ ชนิด..........ข..ว..ด............................ รบั จา ย ยอดคงเหลอื ราคาวนั ราคา ราคา จาํ นวน จํานวน หมายเหตุเดือน ป ปรมิ า จาํ นวน ปริมาณ ตอ ปรมิ าณ ตอ ตอ เงิน เงิน ณ เงนิ หนวย หนวย หนวย 10 100 1,000 - 240 - 8 100 800 -25x1ม.ิ ย. 5 10 100 1,000 - 7 2 120 รหสั ................0...0..4...................... ชื่อสินคา.......ร..ถ..ไ.ถ...เ.ด..นิ ..ต...า.ม............. ประเภท...........ร.ถ..ไ..ถ...................... ชนดิ ................ค..นั ........................ รบั จา ย ยอดคงเหลอืวัน ราคา ราคา ราคา จํานวน จาํ นวน จาํ นวน หมายเหตุเดอื น ป ปริมาณ ตอ ปรมิ าณ ตอ ปริมาณ ตอ เงิน เงิน เงนิ หนวย หนว ย หนว ย25x1ม.ิ ย. 5 2 26,750 53,500 - 2 26,750 53,500 - 7 1 28,000 28,000 - 1 26,750 26,750 -

- 38 - รหัส..................0..0..5..................... ชือ่ สินคา.......ข..า..ว.เ..ป..ล..อื ..ก..เ.จ..า............ ประเภท.........ข..า..ว..เ.ป..ล..ือ..ก................ ชนิด.............ก....ก........................... รบั จาย ยอดคงเหลอืวนั ราคา ราคา ราคา จํานวน จํานวน จาํ นวน หมายเหตุเดอื น ป ปริมาณ ตอ ปรมิ าณ ตอ ปรมิ าณ ตอ เงนิ เงนิ เงนิ หนว ย หนว ย หนวย25x1ม.ิ ย. 7 250 4 1,000 - 10 250 5 1,250 - - - -- บัญชยี อ ยลกู หนค้ี าบรกิ าร หนา 3 ชื่อลกู หน้.ี ...น..า.ย..ช..ว..ย....ช..ม..ช..อ..บ......... เลขทะเบียน..................... กลุมที่................. ท่ีอย.ู .............................................................................................วนั เดอื น ป รายการ หนา จาํ นวนเงิน จํานวนเงิน ยอดคงเหลอื หมายเหตุ25x1 บญั ชี เดบติ เครดติ เครดติมิ.ย. 20 ร.10 1,000 - 1,000 -

- 39 - ดานหนา สหกรณ.....................................................จํากั บตั รเลขที.่ ............. ทะเบียนสินทรพั ยถาวร ช่ือและรายละเอียด ประเภทสนิ ทรพั ย..........................................ต..เู .อ..ก..ส..า..ร............................................ .เ.ค..ร..่อื..ง..ใ..ช..ส ..ํา.น...กั ..ง.า..น....2...มว..ัน.ิ.ย.ท....ีซ่ 2..อ้ื .5..x..1.. ชือ่ ผูขาย ราคาทุน เลขทะเบยี น .............ร..า .น...ส..ุข..ส..ว..สั ..ด..์ิ ......... ...........2..,.1...4..0....-........ .....2..,.1...4..0...-............. วธิ ีคดิ คาเสื่อมราคา อตั ราคา เสอ่ื มราคา/ แผนกงาน.............................เ.ส..น...ต..ร..ง............................ อายกุ ารใชง าน ........ส..าํ ..น..ัก..ง..า..น......... ............2..0...%..............วนั เดือน ป คาเส่อื มราคา ราคาสุทธิ วนั เดือน ป คาเส่ือมราคา ราคาสทุ ธิวัน เดอื น ป ดา นหลัง จํานวนเงิน การซอมแซมบาํ รงุ รักษา รายการ

- 40 - บัญชยี อยลกู หน ชือ่ ผกู .ู ....น..า..ย..โ.ช..ต..ิ...ช.อ...บ..ช..ว ..ย.......... สมาชกิ ก ตนเงิน การคํานวณดอกเบย้ี จํานวน วันที่ จํานวน ชําระคนื ยอดลกู หนี้ จาก ถงึ จาํ นวน จํานวน จํา ทีก่ ไู ป คงเหลือ ดอ25x1 เดอื น วัน 5,000 -มิ.ย. 1 5,000 - บญั ชยี อยลกู หน ชื่อผูก.ู ....น..า..ง.บ...ญุ .....เ.ก..ิด..ง..า.ม............. สมาชิกก ตนเงิน การคํานวณดอกเบีย้ วันที่ จาํ นวน จาํ นวน ยอดลูกหนี้ จาก ถงึ จาํ นวน จาํ นวน จํา คงเหลือ ดอ25x1 ท่กี ไู ป ชาํ ระคืน เดอื น วัน 5,000 -มิ.ย. 2 -ฯลฯ- 1,000 - 4,000 -