หนังสืองานโครงการ2

การละเล่่นพื้�น้ บ้้านไทย ที่�่นิยิ ม 10 อัันดัับ .indd 1 27/1/2563 20:03:48

คำำ�นำ�ำ โครงการพัฒั นาสื่�่อสิ่่�งพิิมพ์์การละเล่น่ พื้�้นบ้า้ น ไทย 10 อัันดับั ที่�่นิิยมเล่่มนี้้�คณะผู้จ�้ ัดั ทำ�ำ ได้้จััดทำำ�ขึ้�้น เพื่่�อใช้้เป็็น เอกสารประกอบการเรีียนการสอนในกลุ่�่ม สาระการเรีียนรู้้�ภาษาไทยซึ่�ง่ ประกอบไปด้้วยเนื้�้อหาสำ�ำ คััญเกี่�ย่ วกัับประวัตั ิิความเป็็นมาและความสำ�ำ คัญั ของ การละเล่่นพื้�น้ บ้า้ นของไทย เป็็นต้้น คณะผู้จ�้ ัดั ทำ�ำ จึึงหวัังเป็็นอย่า่ งยิ่่�งว่า่ งานพัฒั นาสื่�่อ สิ่่�งพิิมพ์์เล่ม่ นี้้� จะเป็็นประโยชน์ต์ ่่อนักั เรีียนนัักศึึกษา ครููอาจารย์ห์ รืือบุุคคลทั่่�วไปที่�ม่ ีีความสนใจในการ ศึึกษาการละเล่น่ พื้�น้ บ้า้ นของ ไทยสามารถนำำ�ไปใช้้เป็็น เอกสารประกอบการเรีียนรู้�แ้ ละเผยแผ่ค่ วามรู้้�ที่�่ให้ก้ ัับ บุุคคลอื่่�นๆได้้อย่า่ งถููกต้อ้ งหากมีีข้อ้ บกพร่อ่ งประการ ใดคณะผู้้�จััดทำำ�ก็็ขออภััยไว้้ ณ ที่�น่ ี้้�ด้ว้ ย นางสาวชญาดา ตันั เจริญิ นายณััฐกฤต ปิ่� น่ แก้้ว นางสาวศศิพิ ิมิ พ์์ แก้ว้ ทอง .indd 2 27/1/2563 20:03:48

สารบัญั บทที่�่ 1 1 ความเป็็นมาของการละเล่น่ พื้�น้ บ้้านไทย 2 บทที่�่ 2 3 ความสำำ�คัญั คุุณค่่าและประโยชน์ข์ อง 4 5 การละเล่่นพื้�น้ บ้า้ นไทย 6 7 บทที่�่ 3 8 9 การละเล่่นพื้�น้ บ้า้ นไทย 10 11 กระโดดเชืือก 12 13 วิ่่�งเปรี้้�ยว ขี่�่ม้้าส่ง่ เมืือง มอญซ่่อนผ้้า รีีรีีข้า้ วสาร ตี่�จ่ ับั กระต่่ายขาเดีียว เดิินกะลา ลิิงชิงิ หลักั ตีีลููกล้้อ .indd 3 27/1/2563 20:03:48

.indd 4 27/1/2563 20:03:48

บทที่�่ 1 ความเป็็นมาของการ ละเล่่นพื้�น้ บ้้านไทย เป็็นการละเล่่นที่�ม่ ีีในกลุ่�่มสังั คมท้อ้ งถิ่่�นในอดีีต มีีกีีฬาพื้�้น บ้้านต่่างๆให้้เล่น่ มากมายตั้้�งแต่่รุ่่�นก่่อนๆ จน กระทั่่�งถึึงรุ่่น� ปััจจุุบันั ก็ย็ ัังมีีให้เ้ ห็็นอยู่่�ซึ่�ง่ แต่ก่ ็็น้้อย กว่า่ ในสมััยก่่อนมาก เพราะสมัยั ปััจจุุบัันมีีเทคโนโลยีี เข้้ามามากจึึงทำำ�ให้ค้ นรุ่่�น ใหม่ไ่ ม่ค่ ่อ่ ยได้้เล่่นกันั นัักกิจิ กรรมการเล่น่ ของสัังคม เป็็นกิจิ กรรมนัันทนา การหนึ่่�งซึ่�่งได้้รับั การยอมรัับร่ว่ มกัันในสัังคม โดยมีี รากฐานมาจากความเป็็นจริิงแห่่งวิถิ ีีชีีวิติ ของชุุมชนที่�่ มีีการประพฤติิปฏิบิ ัตั ิิสืืบทอดกัันมาจากอดีีต .indd 5 27/1/2563 20:03:48

บทที่�่ 2 ความสำ�ำ คััญคุุณค่่าและประโยชน์์ ของการละเล่่นพื้�น้ บ้า้ นไทย การละเล่่นพื้�น้ บ้า้ นเป็็นการเล่่นที่�ส่ ืืบทอดกัันมาแต่่ โบราณโดยเฉพาะ เด็็กๆจะนิยิ มเล่น่ กัันมากเด็็กสมัยั ก่อ่ น จะเรีียนรู้�ก้ ารละ เล่น่ โดย ไม่่มีีการเรีียนการสอนการละ เล่่นพื้�น้ บ้้านไม่่ว่า่ ของภาค ใดล้้วนเป็็นประโยชน์เ์ พราะ การละเล่่นทำ�ำ ให้เ้ ด็็กได้้เคลื่่�อนไหวได้้ ออกกำ�ำ ลังั กายเกิิด ความคล่อ่ งแคล่ว่ ว่่องไวฝึึกความอดทนฝึึกการเป็็นผู้�้ นำ�ำ และผู้�้ ตามที่�ด่ ีีฝึึกการสัังเกตมีีปฏิภิ าณไหวพริิบสร้้าง ความสามััคคีีในหมู่่�คณะพร้้องทั้้�งเกิดิ ความสนุุกสนาน การละเล่่นจึึงถืือว่่าเป็็นหััวใจสำำ�คัญั ของเด็็กในปััจจุุบััน โรงเรีียนควรที่�จ่ ะนำ�ำ เอาการละเล่น่ พื้�น้ บ้า้ นมาใช้ใ้ นการ จััดการ เรีียน การสอนเพื่่�อเป็็นการสืืบสานภููมิปิ ััญญา ท้้องถิ่่�นมาเชื่่�อมโยงสู่่�การเรีียนรู้้โ� ดยเฉพาะการละเล่่นพื้�้น บ้้านควรให้เ้ ยาวชนรุ่่�นหลังั ได้้ เรีียนรู้้แ� ละอนุุรัักษ์ไ์ ว้้ซึ่�ง่ การ ละเล่่นพื้�น้ บ้้านเป็็นกิจิ กรรมรู้จ�้ ัักความยุุติิธรรมรู้้จ� ักั การ ให้ก้ ารรับั และช่ว่ ยพัฒั นากล้้ามเนื้�อ้ ส่่วนต่่างๆให้้เจริิญ เติิบโตผ่อ่ นคลายความตึึงเครีียด ผอบ โปษะกฤษณะ,(๒๕๒๒ได้ส้ รุุปคุุณค่่าของการ ละเล่่นพื้�น้ บ้า้ นของเด็็กไทยซึ่�ง่ แบ่ง่ เป็็นคุุณค่่าทางด้า้ น วััฒนธรรมด้้านสังั คม และด้้านภาษาดัังนี้้�ด้้านวัฒั นธรรม .indd 6 27/1/2563 20:03:48

บทที่�่ 3 การละเล่่นพื้�น้ บ้า้ นไทย .indd 7 27/1/2563 20:03:48

1. กระโดดเชืือก 1. สำ�ำ หรัับผู้้�เล่น่ คนเดีียว ให้ผ้ ู้�้เล่่นถืือเชืือกด้้วย มืือทั้้�งสองข้้าง งอศอกเล็ก็ น้อ้ ยให้้กลางเชืือกห้้อย อยู่่�ข้้างหลััง แล้้วแกว่ง่ เชืือกให้เ้ ร็ว็ ขึ้�น้ ทุุกทีีจนแทบไม่่ เห็น็ เส้น้ เชืือกจึึงจะสนุุก 2. นี้้�ต้อ้ งใช้เ้ ชืือกยาวสัักหน่อ่ ย ให้ผ้ ู้�เ้ ล่น่ สองคนจับั ปลายเชืือกไว้้ แล้้วแกว่่งเชืือกขึ้�น้ -ลง เชืือกจะแกว่ง่ เป็็นวงกลม ผู้�เ้ ล่่นที่�เ่ ป็็น คนกระโดดให้ย้ ืืนรอจัังหวะ พอเห็็นเชืือกแกว่่งลงพื้�น้ จึึงวิ่่�งเข้้าไปในวง เชืือก แล้้วกระโดดข้้ามเชืือกตามจังั หวะการแกว่ง่ ระวังั อย่่าให้ต้ ิดิ เชืือก พอกระโดดได้ส้ ักั สิิบครั้้�ง ก็็วิ่่�งออกไปอีีกด้า้ นหนึ่่�งแล้ว้ คนที่�ส่ องจึึงวิ่่�งไป กระโดดบ้้าง ให้้ผู้�เ้ ล่น่ วิ่่�งทยอยเข้้าไปกระโดดเช่่นนี้้�จนครบทุุกคน .indd 8 27/1/2563 20:03:48

.indd 9 27/1/2563 20:03:48

2. วิ่่�งเปรี้้�ยว 1. แบ่่งผู้�เ้ ล่่นออกเป็็น 2 ทีีมๆ ละเท่่าๆกันั อย่่างน้้อยทีีมละ 4 คน ยืืนเรีียงแถวตอน อยู่่�ด้า้ นหลังั เสาประจำ�ำ ทีีม 2. เมื่่�อเริ่่�มการเล่่นกรรมการจะให้ส้ ััญญาณ ผู้้�เล่น่ แต่่ละฝ่่ายจะต้อ้ งวิ่่�งจากฝั่่� งตัวั เองไปอ้อ้ มเสา ประจำำ�ทีีมของฝ่่ายตรงข้้าม 3. จากนั้้�นให้ว้ ิ่่�งวนกลับั มาส่่งผ้้าให้ผ้ ู้�เ้ ล่่น คนถััดไปในทีีมของตนเอง 4. ผู้เ�้ ล่น่ แต่่ละฝ่่ายจะต้อ้ งพยายามเอาผ้้าที่�่ถืืออยู่่� วิ่่�งไล่่ตีีฝ่่ายตรงข้้ามให้ท้ ันั เมื่่�อฝ่่ายใดฝ่่ายหนึ่่�งไล่่ตีี ฝ่่ายตรงกัันข้้ามได้ท้ ัันถืือว่่าการเล่่นสิ้้�นสุุดลง .indd 10 27/1/2563 20:03:48

.indd 11 27/1/2563 20:03:48

3. ขี่�ม่ ้้าส่ง่ เมืือง 1.มีีผู้เ�้ ล่น่ เป็็น “เจ้า้ เมืือง” 1 คน และแบ่่ง ผู้�้เล่่นออกเป็็น 2 ทีีม ทีีมละ 3-4 คน เท่า่ ๆ กันั 2.ให้้ทีีมที่�่ 1 เดินิ มากระซิบิ บอกชื่่�อผู้เ�้ ล่่นในทีีมที่�่ 2 คนหนึ่่�งกับั เจ้า้ เมืือง 3.จากนั้้�นให้ท้ ีีมที่�่ 2ส่ง่ ผู้้�เล่น่ คนหนึ่่�งออกมา หาเจ้า้ เมืือง แล้้วพููดชื่่�อผู้�้เล่่นในทีีมตัวั เองออกมา ถ้า้ ตรงกัับชื่่�อที่�ท่ ีีมที่�่ 1 บอกไว้้ เจ้้าเมืืองก็จ็ ะร้้องว่่า “โป้ง้ ” 2 3 โป้ง้ !! เมย์์ 4.ผู้้เ� ล่น่ ที่�่ถููกโป้ง้ ต้้องตกเป็็นเชลยและฝ่่ายใดถููกจัับเป็็นเช ลยหมดก่่อน ก็็ต้อ้ งแพ้ไ้ ปกลายเป็็น 4“ม้า้ ” ให้้ฝ่่ายชนะขี่�่ หลังั กลับั ไปส่ง่ ที่�่เมืือง .indd 12 27/1/2563 20:03:48

.indd 13 27/1/2563 20:03:48

4. มอญซ่อ่ นผ้้า 1.จัับไม้ส้ ั้้�นไม้้ยาวเลืือกคนที่�เ่ ป็็นมอญ 2.คนอื่่�นๆ นั่่�งล้้อมวง คนที่�เ่ ป็็นมอญถืือผ้้าไว้้ในมืือ เดิินวนอยู่่�นอกวง คนที่�น่ ั่่�งล้อ้ มวงอยู่่�จะร้อ้ งเพลงไปด้้วย 3.ระหว่่างนั้้�นคนที่�่เป็็ นมอญจะทิ้้�งผ้้าไว้้ หลัังใครก็ไ็ ด้้ 4.ถ้า้ ใครรู้้�สึึกตัวั คลำำ�พบผ้า้ จะวิ่่�งไล่ต่ ีีมอญไปรอบวง 1 รอบ มอญต้อ้ งรีีบวิ่่�งหนีีมานั่่�งแทนที่�่ คนไล่ก่ ็็ต้้อง เป็็นมอญแทน แต่ถ่ ้า้ มอญโดนตีีได้้ก็จ็ ะต้้องเป็็นมอญต่อ่ อีีก 1 รอบ .indd 14 27/1/2563 20:03:48

บทร้้องประกอบ มอญซ่่อนผ้้า ตุ๊๊�กตาอยู่่�ข้้างหลังั ไว้โ้ น่่นไว้น้ ี่�่ ฉันั จะตีีก้น้ เธอ .indd 15 27/1/2563 20:03:48

5. รีีรีีข้า้ วสาร 1.ให้้ผู้เ�้ ล่่น 2 คน ยืืนเอามืือประสานกันั เหนืือศีีรษะเป็็นประตููโค้ง้ สานกัันเหนืือ ศีีรษะเป็็ นประตููโค้ง้ 2.คนอื่่�นๆ ต่อ่ แถวเกาะไหล่ก่ ััน เดิินลอดใต้ป้ ระตููไปเรื่่�อยๆ โดยเดิินอ้อ้ มหลัังคนที่�่ เป็็ นประตููครั้้�งละหน 3.ระหว่่างเดินิ คนที่�เ่ ป็็นประตููจะร้อ้ งเพลง ไปด้้วย เมื่่�อจบเพลง สองคนที่�เ่ ป็็นประตููจะ กระตุุกแขนลงกั้้�นคนให้อ้ ยู่่�ระหว่่างกลาง ผู้้�เล่น่ ที่�ถ่ ููกกัักตัวั จะถููกคัดั ออกหรืืออาจจะ ถููกลงโทษด้้วยการให้ร้ ำ��หรืือทำำ�ท่่าทางอะไร ก็ไ็ ด้้ .indd 16 27/1/2563 20:03:49

บทร้อ้ งประกอบ รีีรีีข้า้ วสาร สองทะนานข้้าวเปลืือก เลืือกท้อ้ งใบลาน เก็บ็ เบี้้�ยใต้้ถุุนร้า้ น คดข้้าวใส่จ่ าน พานเอาคนข้้างหลัังไว้ใ้ ห้ด้ ีี .indd 17 27/1/2563 20:03:49

6. ตี่�่จับั 1.แบ่่งผู้เ�้ ล่น่ เป็็น 2 ฝ่่ายเท่่าๆ กันั และจัับ ไม้ส้ ั้้�นไม้ย้ าวว่า่ ใครจะเริ่่�มตี่�่ก่่อน 2.ฝ่่ายที่�ต่ ี่�ก่ ่่อน เริ่่�มเล่่นโดยเลืือกพวกของตนคน หนึ่่�งเป็็นคนเข้า้ ไปตี่�่ คนตี่�จ่ ะออกเสีียง “ตี่�.่ ..” หรืือ “หึ่่�ม...” ตลอดเวลาที่�เ่ ข้า้ ไปในแดนฝ่่ายตรงข้้าม แล้ว้ พยายามแตะตััวผู้�เ้ ล่น่ ในฝ่่ายตรงข้้ามให้ไ้ ด้้ .indd 18 27/1/2563 20:03:49

.indd 19 27/1/2563 20:03:49

7.กระต่่ายขาเดีียว 1.กำ�ำ หนดขอบเขตเป็็นวงกลม 2.แบ่ง่ ผู้เ้� ล่น่ ออกเป็็นสองฝ่่ายเท่่าๆกัันแล้ว้ หา ฝ่่ายที่�่จะเป็็นกระต่่ายส่ว่ นอีีกฝ่่ายจะได้เ้ ริ่่�มเล่น่ ก่่อน 3.ฝ่่ายที่�่ได้้เล่น่ ก่อ่ นจะเข้า้ ไปยืืนอยู่่�ในวง กลมทั้้�งหมดฝ่่ายกระต่่ายอยู่่�นอกวง 4.ฝ่่ายกระต่่ายส่่งตัวั แทนครั้้�งละ 1 คน กระโดด กระต่า่ ยขาเดีียวเข้า้ ไปไล่แ่ ตะตัวั ผู้เ�้ ล่่นในวงซึ่�ง่ จะ ต้้องพยายามวิ่่�งหนีีให้ท้ ันั ผู้�้ ที่�่ถููกแตะจะต้้อง ออกจากวงไปเรื่่�อยๆ .indd 20 27/1/2563 20:03:49

7.งูกู ินิ หาง .indd 21 27/1/2563 20:03:49

8. เดิินกะลา 1.กำ�ำ หนดจุุดเริ่่�มต้น้ และเส้้นชััยไว้้ 2.ให้้ผู้้�เล่่นยืืนบนกะลา โดยใช้น้ ิ้้�วหัวั แม่่เท้า้ และนิ้้�ว ชี้้�เท้า้ หนีีบเชืือก (เหมืือนใช้ก้ ะลาแทนรองเท้้า) และใช้้มืือจับั เชืือกไว้้ด้้วย 3.เมื่่�อได้ย้ ิินสัญั ญาณให้้แข่ง่ กันั เดิินไปยังั เส้้นชัยั ใครสามารถเดินิ ได้เ้ ร็็วกว่า่ และไม่่ ล้้มถืือเป็็นผู้�้ ชนะ(เวลาเดินิ จะต้้องใช้ม้ ืือดึึง เชืือกตามจัังหวะการก้้าวไปด้้วยจึึงสามารถ เดิินได้้ ไม่ส่ ะดุุด) .indd 22 27/1/2563 20:03:49

.indd 23 27/1/2563 20:03:49

9. ลิงิ ชิงิ หลััก 1.ให้ม้ ีีผู้�้เล่่นมากกว่่า 4 คนขึ้�น้ ไป จับั ไม้้สั้้�น ไม้้ยาวเลืือกผู้้เ� ล่น่ ออกมาเป็็นลิงิ 1 คน (คนที่�เ่ ป็็นลิิงจะต้อ้ งทำ�ำ ท่่าลิิงด้ว้ ย) 2.ผู้�เ้ ล่่นที่�่ไม่ไ่ ด้้เป็็นลิงิ ให้ย้ ืืนเกาะอยู่่�กับั หลักั ของตนเอง ส่ว่ นคนที่�เ่ ป็็นลิงิ ให้อ้ ยู่่� ตรงกลาง 3.ผู้�้ ที่�ม่ ีีหลักั จะต้้องวิ่่�งเปลี่�ย่ นหลัักกััน ในจังั หวะนั้้�นผู้�เ้ ล่่นที่�เ่ ป็็นลิงิ จะต้อ้ งใช้ค้ วามว่่อง ไวพยายามแย่ง่ หลัักให้้ได้้ ถ้า้ ผู้เ�้ ป็็นลิงิ แย่ง่ หลักั ได้้คนที่�ถ่ ููกแย่่งก็จ็ ะกลายเป็็นลิงิ แทน .indd 24 27/1/2563 20:03:49

9.ทอยเส้น้ .indd 25 27/1/2563 20:03:49

10. ตีีลููกล้้อ 1.กำำ�หนดจุุดเริ่่�มต้น้ และเส้้นชััยไว้้ 2.แต่ล่ ะคนนำ�ำ ลููกล้้อของตนเองมาที่�จ่ ุุดเริ่่�มต้น้ 3.เมื่่�อได้ย้ ินิ สััญญาณให้น้ ำ�ำ ไม้้ตีีลููกล้้อให้้ กลิ้้�งไปด้้านหน้า้ ใครถึึงเส้น้ ชัยั ก่อ่ นเป็็นผู้�้ ชนะ .indd 26 27/1/2563 20:03:49

10.ว่า่ วไทย .indd 27 27/1/2563 20:03:49

จัดั ทำำ�โดย นางสาวชญาดา ตันั เจริญิ นายณััฐกฤต ปิ่� น่ แก้ว้ นางสาวศศิิพิมิ พ์์ แก้ว้ ทอง .indd 28 27/1/2563 20:03:49

วิิทยาลัยั อาชีีวศึึกษาสงขลา 74 ถ.รามวิถิ ีี ต.บ่อ่ ยาง อ.เมืือง จ.สงขลา 90000 โทร 0-7431-1202 0-7431-3080 .indd 29 27/1/2563 20:03:49