วัฒนธรรมประชาธิปไตย ในสังคมไทย

การเสริมสร้างวฒั นธรรมประชาธปิ ไตยในสังคมไทย จัดพิมพ ์ กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม กระทรวงวฒั นธรรม ร่วมกับ กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม เลขลำ�ดบั หนังสือ ๓/๒๕๖๒ พิมพค์ ร้งั ท่ี ๔ (ฉบับปรบั ปรงุ ใหม่) เดือนมีนาคม ๒๕๖๒ จำ�นวนที่พิมพ์ ๒๕๐,๐๐๐ เล่ม ติดตอ่ ขอรับหนงั สือเพ่มิ เตมิ ได้ท่ี กรงุ เทพมหานคร ตดิ ตอ่ ที่ กรมสง่ เสริมวัฒนธรรม เลขที่ ๑๔ ถนนเทยี มร่วมมติ ร เขตหว้ ยขวาง กทม. ๑๐๓๑๐ โทร. ๐ ๒๒๔๗ ๐๐๑๓ ตอ่ ๑๔๑๔ ตา่ งจงั หวัด ติดต่อท่ี สำ�นักงานวัฒนธรรมจงั หวดั ทกุ จังหวัด พิมพ์ท่ี ส�ำ นักงานกิจการโรงพมิ พ์ องค์การสงเคราะหท์ หารผ่านศึก ในพระบรมราชปู ถัมภ์ โทร. ๐ ๒๙๑๐ ๗๐๐๑

ค�ำ นำ� กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม ในฐานะทเ่ี ปน็ หนว่ ยงาน ภาครัฐที่มีบทบาทในการส่งเสริมและสนับสนุนให้คน ในสงั คมมคี า่ นยิ มทเ่ี หมาะสม โดยใชท้ นุ ทางวฒั นธรรม เป็นพลังในการขับเคล่ือน ได้ตระหนักถึงความสำ�คัญ ข อ ง ก า ร ป ก ค ร อ ง ร ะ บ บ ป ร ะ ช า ธิ ป ไ ต ย อั น มี พระมหากษตั รยิ เ์ ปน็ ประมขุ เหน็ เปน็ โอกาสอนั ดที จี่ ะได้ รว่ มกบั กองทนุ สง่ เสรมิ งานวฒั นธรรม จดั พมิ พห์ นงั สอื “ ก า ร เ ส ริ ม ส ร้ า ง วั ฒ น ธ ร ร ม ป ร ะ ช า ธิ ป ไ ต ย ในสังคมไทย” เพ่ือรณรงค์และส่งเสริมให้เด็ก เยาวชน และประชาชนไดม้ คี วามรคู้ วามเขา้ ใจเกย่ี วกบั วฒั นธรรมประชาธปิ ไตย รวมถงึ เสรมิ สรา้ งคา่ นยิ มอนั ดี ผ่านหลักธรรมตามรอยพระยุคลบาทและหลักปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และคุณธรรม ๔ ประการ เพอ่ื เปน็ แนวทางในการด�ำ เนนิ ชวี ติ ประจ�ำ วนั อันจะส่งผลให้สังคมไทยเป็นสังคมท่ีมีวัฒนธรรม ประชาธปิ ไตยทเ่ี ข้มแขง็ และยงั่ ยนื กรมส่งเสริมวัฒนธรรมหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเล่มนี้จะช่วยเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจ เกยี่ วกบั วฒั นธรรมประชาธปิ ไตยใหแ้ กค่ นไทยทกุ คนได้ มากขึ้น และสามารถใชเ้ ป็นแนวทางในการดำ�เนินชีวติ ประจำ�วนั ใหส้ ังคมอยู่เยน็ เปน็ สุขสบื ไป กรมส่งเสริมวฒั นธรรม การเสรมิ สร้างวฒั นธรรมประชาธิปไตยในสงั คมไทย 3

สารบญั วัฒนธรรมประชาธิปไตย คืออะไร ๕ หลกั การส�ำ คญั ของประชาธปิ ไตยมีอะไรบ้าง ๖ การเสรมิ สร้างวฒั นธรรมประชาธิปไตยในครอบครัว ๗ การเสริมสรา้ งวัฒนธรรมประชาธปิ ไตย ๙ ในสถานศึกษา การเสรมิ สรา้ งวัฒนธรรมประชาธปิ ไตยในชุมชน/ ๑๑ ท้องถ่นิ หลักธรรมตามรอยพระยุคลบาท ๑๐ ประการ ๑๓ ๑. ทำ�งานอยา่ งผ้รู ู้จริง และมผี ลงานเปน็ ที่ประจักษ ์ ๑๔ ๒. มีความอดทน มุ่งมั่น ยดึ ธรรมะ และความถกู ต้อง ๑๕ ๓. ความออ่ นน้อม ถ่อมตน เรยี บง่าย และประหยดั ๑๖ ๔. มงุ่ ประโยชน์ของคนสว่ นใหญ่เป็นหลัก ๑๗ ๕. รบั ฟงั ความคดิ เหน็ ของผอู้ น่ื ๑๘ และเคารพความคดิ เหน็ ท่แี ตกตา่ ง ๖. มีความตงั้ ใจจรงิ และขยนั หม่นั เพยี ร ๑๙ ๗. มีความสจุ ริต และความกตัญญ ู ๒๐ ๘. พ่งึ ตนเอง ส่งเสริมคนดีและคนเก่ง ๒๑ ๙. รักผ้อู นื่ ๒๒ ๑๐. การเอ้ือเฟ้อื ซ่งึ กนั และกัน ๒๓ คณุ ธรรม ๔ ประการ “พอเพยี ง วนิ ยั สจุ รติ จติ อาสา” ๒๔ บรรณานุกรม ๒๖ คณะผู้จัดทำ� ๒๘ 4 การเสริมสร้างวฒั นธรรมประชาธปิ ไตยในสงั คมไทย

วฒั นธรรมประชาธิปไตยคืออะไร วัฒนธรรมประชาธิปไตย คือ “แนวทางการ ประพฤติปฏิบัติในการดำ�เนินชีวิตของคนในชุมชน และสังคมท่ีสอดคล้องกับหลักการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตย” ดงั นน้ั การเสรมิ สรา้ งวฒั นธรรมประชาธปิ ไตย จึงเป็นการส่งเสริมสนับสนุนให้คนในสังคมหรือชุมชน น�ำ เอาหลกั การประชาธปิ ไตย มาประพฤตปิ ฏบิ ตั ใิ นการ ด�ำ เนนิ ชวี ติ จนกลายเปน็ เรอ่ื งปกติ หรอื กลายเปน็ นสิ ยั ในชีวติ ประจ�ำ วัน นนั่ เอง การเสรมิ สร้างวัฒนธรรมประชาธปิ ไตยในสงั คมไทย 5

หลักการสำ�คัญของประชาธปิ ไตย มีอะไรบา้ ง หลกั การท่ีส�ำ คัญของประชาธิปไตย ประกอบดว้ ย ๑. อำ�นาจการปกครองเป็นของประชาชน ๒. มีความเสมอภาคและเทา่ เทยี มกนั ๓. การใช้สทิ ธแิ ละเสรภี าพ อย่างถูกตอ้ งเหมาะสม ๔. การเคารพกฎหมายและสทิ ธเิ สรภี าพของบคุ คลอนื่ ๕. การยอมรบั เสยี งสว่ นใหญแ่ ละเคารพเสยี งสว่ นนอ้ ย ๖. การใช้เหตุผล และรบั ฟงั ความคดิ เหน็ ๗. การยินยอม และสมคั รใจเข้ารว่ มกิจกรรม ๘. มีความสามคั คี และประนีประนอม ๙. มีจิตส�ำ นึกสาธารณะ และยึดประโยชนส์ ว่ นรวม ทั้งนี้ หลักการประชาธิปไตยดังกล่าวข้างต้นน้ี สามารถนำ�ไปใช้ประกอบกับหลักธรรมเพ่ือเป็น แนวทางการดำ�เนินชีวิตของบุคคล ครอบครัว สถานศึกษา ชุมชน และสงั คมได้ 6 การเสรมิ สร้างวฒั นธรรมประชาธปิ ไตยในสงั คมไทย

การเสรมิ สรา้ งวฒั นธรรมประชาธปิ ไตย ในครอบครวั ครอบครวั ทีม่ ีวัฒนธรรมประชาธปิ ไตย สมาชิก ในครอบครัวจะมแี นวทางประพฤตปิ ฏิบตั ิ ดงั น้ี มีความรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ สามคั คี เอ้อื เฟ้ือเผอื่ แผ่ และชว่ ยเหลือเก้ือกลู กนั เคารพและยอมรับในกติกาหรือข้อตกลง รว่ มกนั ของครอบครวั รวมทง้ั กฎหมายและกฎระเบยี บ ของชมุ ชน มีคุณธรรมและปฏิบัติตามหลักธรรมทาง ศาสนา มีวินัย ซื่อสัตย์สุจริต และรับผิดชอบต่อ หนา้ ท่ี มีอิสระในการคิดและการกระทำ�ภายใต้ กฎหมายและกฎระเบียบของครอบครวั และชุมชน ให้เกียรติ เคารพ และรับฟังความคิดเห็น ซ่งึ กันและกนั ใช้ความรู้และเหตุผลในการตัดสินใจหรือ แกไ้ ขปญั หา ปรกึ ษาหารอื กนั ในเรอ่ื งทส่ี �ำ คญั หรอื มคี วาม เก่ียวข้องกบั สมาชิกในครอบครวั เคารพเชอ่ื ฟงั พอ่ แมใ่ นฐานะผมู้ ปี ระสบการณ์ และเปน็ ผูร้ ับผดิ ชอบต่อครอบครวั การเสริมสร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตยในสังคมไทย 7

เสยี สละและเขา้ รว่ มกจิ กรรมพฒั นาชมุ ชน/ ทอ้ งถิ่นเพ่ือทำ�คณุ ประโยชนแ์ ก่ชุมชนและสังคม อาสาเป็นตัวแทนหรือเข้าร่วมเป็นสมาชิก กลมุ่ ของชมุ ชน/ทอ้ งถนิ่ เชน่ กลมุ่ ออมทรพั ย์ กลมุ่ อาชพี สภาวฒั นธรรม ฯลฯ เข้าร่วมกิจกรรมทางศาสนาและประเพณี ทอ้ งถนิ่ เช่น วันส�ำ คญั ทางศาสนา งานบุญ ประเพณี ฯลฯ ไปใชส้ ทิ ธใิ นการเลอื กตงั้ ในระดบั ตา่ งๆ เชน่ ก�ำ นนั ผใู้ หญบ่ า้ นอบต.อบจ.สส.สว.ฯลฯโดยเลอื กคนดี และตอ่ ตา้ นการซอื้ สทิ ธขิ์ ายเสยี ง กรณีท่ีมีปัญหา/ความขัดแย้งจะแก้ไขด้วย วิธกี ารประนปี ระนอม ไมใ่ ช้อารมณแ์ ละความรุนแรง 8 การเสริมสรา้ งวัฒนธรรมประชาธิปไตยในสังคมไทย

การเสรมิ สรา้ งวฒั นธรรมประชาธปิ ไตย ในสถานศึกษา สถานศึกษาท่ีมีวัฒนธรรมประชาธิปไตย มีแนวทางประพฤติปฏิบตั ิ ดงั นี้ ส่งเสริมให้มีการจัดตั้งและสนับสนุน กิจกรรมของสภานกั เรียน นิสติ และนกั ศกึ ษา ส อ น แ ล ะ ฝึ ก หั ด ใ ห้ นั ก เรี ย น นิ สิ ต และนักศึกษา รูจ้ กั การทำ�งานเปน็ กลุ่ม และการรับฟัง ความเห็นและเหตผุ ลของผอู้ น่ื เสรมิ สรา้ งใหค้ รอู าจารย์ นกั เรยี น นสิ ติ และ นกั ศกึ ษา มวี นิ ยั ซอ่ื สตั ยส์ จุ รติ และรบั ผดิ ชอบตอ่ หนา้ ที่ ส่งเสริมกิจกรรมที่สร้างความสามัคคี เออ้ื เฟอื้ เผอ่ื แผ่ชว่ ยเหลอื เกอื้ กลู และรกั ใครป่ รองดองกนั ในสถานศึกษา กระตุ้นและเปิดโอกาสให้นักเรียนกล้า ท่ีจะแสดงความคิดเห็นในเรื่องต่างๆ เช่น กิจกรรม ในชนั้ เรยี น กจิ กรรมของสภานกั เรยี น นสิ ติ และนกั ศกึ ษา กิจกรรมของสถานศึกษา กจิ กรรมของชุมชน ฯลฯ ฝกึ หดั ใหน้ กั เรยี นนสิ ติ และนกั ศกึ ษายอมรบั ในขอ้ ตกลงรว่ มกนั ของกลมุ่ และปฏบิ ตั ติ ามหนา้ ทท่ี ไ่ี ดร้ บั มอบหมาย พยายามโน้มน้าวใจให้นักเรียน นิสิต และ นักศึกษา เข้าใจเหตุผลในกฎระเบียบต่างๆ มากกว่า ท่ีจะใช้อ�ำ นาจบงั คบั ใหป้ ฏบิ ตั ิตามแต่เพยี งอย่างเดยี ว การเสรมิ สรา้ งวฒั นธรรมประชาธิปไตยในสงั คมไทย 9

ส่งเสริมให้มีการรวมกลุ่มเพ่ือดำ�เนิน กจิ กรรมในสถานศกึ ษา เชน่ ชมรม สหกรณ์ การจดั คา่ ย ฯลฯ สนบั สนนุ ใหค้ รอู าจารย์ นกั เรยี น นสิ ติ และ นักศึกษา เข้าร่วมกิจกรรมเพ่ือทำ�คุณประโยชน์ให้แก่ สถานศกึ ษา ชุมชน และสงั คม สนับสนุนกิจกรรมการพัฒนาชุมชน กจิ กรรมทางศาสนาและประเพณที อ้ งถน่ิ เชน่ วนั ส�ำ คญั ทางศาสนา งานบญุ ประเพณี ฯลฯ สนับสนุนและเป็นตัวอย่างการใช้สิทธิ ในการเลอื กตงั้ ระดบั ตา่ งๆ เชน่ ก�ำ นนั ผใู้ หญบ่ า้ น อบต. อบจ. สส. สว. ฯลฯ โดยเลือกคนดีและร่วมรณรงค์กนั ต่อตา้ นการซ้ือสทิ ธิ์ ขายเสยี ง กรณีท่ีมีปัญหา/ความขัดแย้งจะแก้ไข ด้วยวิธีการประนีประนอม ไม่ใช้อารมณ์และ ความรนุ แรง 10 การเสรมิ สร้างวฒั นธรรมประชาธิปไตยในสังคมไทย

การเสรมิ สรา้ งวฒั นธรรมประชาธปิ ไตย ในชุมชน/ท้องถิน่ ชุมชน/ท้องถิ่น ท่ีมีวัฒนธรรมประชาธิปไตย ผู้นำ�ชุมชน ผู้นำ�ท้องถ่ิน สภาวัฒนธรรมและองค์กร ชุมชนต่างๆ รวมทั้งสมาชิกของชุมชน มีแนวทาง ประพฤตปิ ฏิบตั ิ ดงั น้ี มีหลักธรรม คุณธรรมจริยธรรมในการ ทำ�งานและการดำ�รงชีวติ ย อ ม รั บ แ ล ะ ป ฏิ บั ติ ต า ม ก ฎ ห ม า ย กฎระเบยี บหรอื ขอ้ ตกลงร่วมกนั ของชมุ ชน ย อ ม รั บ แ ล ะ ป ฏิ บั ติ ต า ม จ า รี ต ห รื อ ขนบธรรมเนียมของชมุ ชนและท้องถิน่ รับผิดชอบต่อหน้าท่ี มีวินัย และซื่อสัตย์ สุจริต เสยี สละและเขา้ รว่ มกจิ กรรมพฒั นาชมุ ชน/ ท้องถนิ่ โดยเห็นประโยชน์สว่ นรวมมากกวา่ ส่วนตัว กระตนุ้ และเปดิ โอกาสใหส้ มาชกิ ของชมุ ชน แสดงความคดิ เหน็ เรอ่ื งตา่ งๆ เกยี่ วกบั การพฒั นาชมุ ชน ส่งเสริมและเข้าร่วมเป็นสมาชิกกลุ่มต่างๆ เชน่ กลุ่มออมทรัพย์ กล่มุ อาชีพ สภาวฒั นธรรม ฯลฯ เข้ารว่ มเวทปี ระชาคม การประชมุ วางแผน พัฒนาชุมชนหรือมีส่วนร่วมในกิจกรรมของชุมชน โดยสมัครใจ การเสริมสรา้ งวฒั นธรรมประชาธิปไตยในสังคมไทย 11

ยอมรบั ในมตหิ รอื เสยี งส่วนใหญข่ องชมุ ชน และรบั ฟังเสียงสว่ นนอ้ ยหรอื คนท่ีไมเ่ ห็นด้วย เคารพและรับฟังความคิดเห็นของสมาชิก ชมุ ชนโดยไม่ถอื โทษโกรธเคอื งกนั ใช้ความรู้และเหตุผลในการตัดสินใจหรือ แก้ไขปัญหา ตดิ ตามขอ้ มลู ขา่ วสารตา่ งๆ อยา่ งหลากหลาย ไปใชส้ ทิ ธใิ นการเลอื กตงั้ ในระดบั ตา่ งๆ เชน่ ก�ำ นัน ผู้ใหญบ่ ้าน อบต. อบจ. สส. สว. ฯลฯ โดยเลอื ก คนดี และร่วมกนั รณรงค์ตอ่ ตา้ นการซือ้ สทิ ธ์ิ ขายเสยี ง กรณีท่ีมีปัญหา/ความขัดแย้งจะแก้ไขด้วย วธิ กี ารประนปี ระนอม ไมใ่ ช้อารมณแ์ ละความรนุ แรง 12 การเสรมิ สร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตยในสงั คมไทย

หลักธรรม ตามรอยพระยุคลบาท ๑๐ ประการ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงเป็นแบบอย่างท่ี ดี ใ น ก า ร ใ ช้ ห ลั ก ธ ร ร ม เ พื่ อ ท ร ง ป ฏิ บั ติ พ ร ะ ร า ช กรณียกิจแก้ไขปัญหาของประชาชน ถึงเวลาแล้ว ท่ีคนไทยจะต้องเรียนรู้และน้อมนำ�หลักธรรมตาม รอยพระยุคลบาท ๑๐ ประการ ของพระองค์ท่าน มาประพฤตปิ ฏบิ ัติ ดงั นี้ ๑. ทำ�งานอย่างผู้รู้จริง และมีผลงานเป็น ทป่ี ระจกั ษ์ ๒. มี ค ว า ม อ ด ท น มุ่ ง มั่ น ยึ ด ธ ร ร ม ะ และความถูกตอ้ ง ๓. ความอ่อนน้อม ถ่อมตน เรียบง่าย และประหยัด ๔. มุง่ ประโยชนข์ องคนสว่ นใหญเ่ ปน็ หลกั ๕. รับฟังความคิดเห็นของผู้อ่ืน และเคารพ ความคดิ เหน็ ทแ่ี ตกต่าง ๖. มีความตงั้ ใจจรงิ และขยันหมน่ั เพียร ๗. มคี วามสจุ รติ และความกตัญญู ๘. พ่งึ ตนเอง ส่งเสริมคนดีและคนเก่ง ๙. รักผูอ้ ่นื ๑๐. การเอ้ือเฟอื้ ซึ่งกันและกนั การเสรมิ สร้างวัฒนธรรมประชาธปิ ไตยในสงั คมไทย 13

๑. ท�ำ งานอยา่ งผูร้ ู้จริง และมผี ลงานเปน็ ท่ีประจกั ษ์ เร า จ ะ เรี ย น รู้ แ ล ะ ป ฏิ บั ติ ต น ต า ม ร อ ย พ ร ะ ยุ ค ล บ า ท เ กี่ ย ว กั บ ก า ร ทำ � ง า น อ ย่ า ง ผู้ รู้ จ ริ ง และมผี ลงานเป็นท่ปี ระจักษไ์ ด้ ดงั นี้ ศึกษาหาความร้ใู หแ้ ตกฉานอยูเ่ สมอ นำ�ความรู้ไปใช้พัฒนาอาชีพ ร่วมใจอาสา พฒั นาวฒั นธรรมของชมุ ชนและสังคม พูดคุยแลกเปลี่ยนความรู้ ข้อมูลข่าวสาร การเมือง การปกครอง เศรษฐกิจและสังคม รวมถึง วัฒนธรรมของทอ้ งถิน่ วัฒนธรรมไทย และวฒั นธรรม ของสังคมโลก 14 การเสริมสรา้ งวฒั นธรรมประชาธปิ ไตยในสงั คมไทย

๒. มีความอดทน ม่งุ ม่นั ยดึ ธรรมะ และความถูกต้อง เร า จ ะ เรี ย น รู้ แ ล ะ ป ฏิ บั ติ ต น ต า ม ร อ ย พระยุคลบาทเก่ียวกับการมีความอดทน มุ่งมั่น ยดึ ธรรมะ และความถูกตอ้ งได้ ดงั น้ี น�ำ หลกั ธรรมมาใชใ้ นการด�ำ รงชวี ติ และการ อยูร่ ่วมกันอยา่ งสมานฉนั ท์ เช่น ซื่อสัตยส์ จุ ริต สามคั คี เมตตากรุณา ใหอ้ ภยั เอือ้ เฟือ้ เผื่อแผ่ ฯลฯ อดทนต่อความขัดแย้งที่เกิดข้ึนในชุมชน/ ทอ้ งถนิ่ และสงั คม รว่ มกนั เจรจาพดู คยุ ประนปี ระนอม เพื่อช่วยกันคลี่คลายปัญหาหรือหาข้อตกลงร่วมกัน อยา่ งสันติวิธี ควรศึกษาข้อเท็จจริงและข้อมูลที่ถูกต้อง ไมค่ วรใชค้ วามรุนแรงในการแก้ปญั หา การเสรมิ สร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตยในสังคมไทย 15

๓. ความอ่อนนอ้ มถอ่ มตน เรียบงา่ ย และประหยัด เร า จ ะ เรี ย น รู้ แ ล ะ ป ฏิ บั ติ ต น ต า ม ร อ ย พระยุคลบาทเกี่ยวกับการมีความอ่อนน้อม ถ่อมตน เรยี บง่าย และประหยดั ได้ ดังนี้ มี ค ว า ม สุ ภ า พ เกรงใจและให้เกยี รตกิ ัน มีสัมมาคารวะ เคารพผอู้ าวุโส ด�ำ รงชวี ติ ตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ไดแ้ ก่ ความพอประมาณ มคี วามพอดี ไมน่ อ้ ยเกนิ ไป และไมม่ ากเกินไป โดยไม่เบยี ดเบียนตนเองและผูอ้ ื่น ความมีเหตุผล มีการตัดสินใจในระดับของ ความพอเพียงอย่างมีเหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุ ปัจจัยที่เก่ียวข้อง คำ�นึงถึงผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจาก การกระทำ�นั้นๆ อยา่ งรอบคอบ ความมีภูมิคุ้มกันท่ีดีในตัว มีการเตรียมตัวให้ พร้อมรับมือกับผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงด้าน ต่างๆ ที่จะเกิดขึน้ เงื่อนไข ในการตัดสินใจและดำ�เนินกิจกรรม ตา่ งๆ ใหอ้ ยใู่ นระดบั พอเพยี งจ�ำ เปน็ ตอ้ งอาศยั ทง้ั ความ รแู้ ละคณุ ธรรม เปน็ พนื้ ฐานการด�ำ เนนิ ชวี ติ และการอยู่ ร่วมกนั 16 การเสริมสรา้ งวัฒนธรรมประชาธิปไตยในสังคมไทย

๔. มุ่งประโยชน์ของคนสว่ นใหญ่เปน็ หลกั เร า จ ะ เรี ย น รู้ แ ล ะ ป ฏิ บั ติ ต น ต า ม ร อ ย พระยคุ ลบาทเกยี่ วกบั การมงุ่ ประโยชนข์ องคนสว่ นใหญ่ เปน็ หลักได้ ดงั น้ี ผนู้ �ำ ผแู้ ทนหรอื แกนน�ำ ชมุ ชนจะตอ้ งยดึ มน่ั ในประโยชน์ของคนส่วนใหญ่ในชุมชน สังคมมากกว่า ตนเองพวกพอ้ งหรือญาตพิ นี่ ้อง เป็นผู้ให้หรือผู้รับ โดยจะต้องพิจารณา เหตุผลกันว่าสิ่งใดควรจะได้รับหรือนำ�ไปใช้ให้เป็น ประโยชน์ สิ่งใดควรเสียสละ เพ่ือให้เกิดประโยชน์กับ ชมุ ชน/ทอ้ งถิ่น และสงั คมหรือคนส่วนใหญ่ รว่ มตรวจสอบโครงการ/การด�ำ เนนิ งานของรฐั หรือเอกชนท่ีส่งผลกระทบต่อคนส่วนใหญ่ วิถีชีวิต สิง่ แวดล้อม และทรัพยากรธรรมชาติ การเสรมิ สรา้ งวัฒนธรรมประชาธปิ ไตยในสงั คมไทย 17

๕. รับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น และเคารพ ความคดิ เหน็ ท่แี ตกต่าง เราจะเรยี นรแู้ ละปฏบิ ตั ติ นตามรอยพระยคุ ลบาท พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เกี่ยวกับการรับฟังความคิดเห็น ของผ้อู น่ื และเคารพความคดิ เหน็ ท่ีแตกต่างได้ ดังนี้ เปิดใจรับฟังความคิดเห็นของผู้อ่ืน และมีอิสระในการแสดงความคิดเห็นตามขอบเขต ของกฎหมาย ยอมรับความคิดเห็นหรือข้อเสนอแนะ ของผู้อื่นทม่ี ีเหตผุ ลท่ดี กี ว่าตนเอง เคารพความคิดเห็นที่แตกต่าง โดยไม่ โกรธเคืองกัน เข้าร่วมเป็นสมาชิกกลุ่ม/กิจกรรมท่ีสนใจ ดว้ ยความสมคั รใจ กลา้ แสดงความคดิ เหน็ อยา่ งมเี หตผุ ล ทง้ั ใน สง่ิ ทเี่ หน็ ดว้ ยหรอื ไมเ่ หน็ ดว้ ย โดยไมด่ หู มน่ิ เหยยี ดหยาม กระทบตอ่ สิทธิและเสรภี าพของผู้อน่ื 18 การเสรมิ สร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตยในสงั คมไทย

๖. มคี วามตงั้ ใจจริง และขยนั หมั่นเพียร เราจะเรยี นรแู้ ละปฏบิ ตั ติ นตามรอยพระยคุ ลบาท พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร เกยี่ วกบั การมคี วามตง้ั ใจจรงิ และขยนั หม่นั เพียรได้ ดงั น้ี มงุ่ มน่ั ปฏบิ ตั หิ นา้ ทข่ี องตน เชน่ เปน็ นกั เรยี น ตอ้ งตงั้ ใจเรยี นและขยนั หาความรู้ เปน็ พอ่ แมก่ ต็ อ้ งดแู ล สัง่ สอนลกู หลาน ฯลฯ อดทน บากบน่ั และมีความเพียรในการทำ� และรักษาความดีความถูกต้อง และความชอบธรรม แมจ้ ะถกู สง่ิ ยว่ั ยุ ลอ่ ใจ กลน่ั แกลง้ กลา่ วหา ต�ำ หนติ เิ ตยี น ฯลฯ มคี วามตง้ั ใจรว่ มกจิ กรรมประเพณวี ฒั นธรรม และกจิ กรรมชมุ ชนอยา่ งตอ่ เนอื่ งและสมาํ่ เสมอ การเสริมสรา้ งวัฒนธรรมประชาธปิ ไตยในสงั คมไทย 19

๗. มคี วามสุจริต และความกตัญญู เราจะเรียนรู้และปฏิบัติตนตามรอยพระ ยุคลบาทพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร เก่ียวกับการมีความสุจริต และความกตญั ญูได้ ดงั นี้ ซอ่ื ตรงตอ่ หนา้ ทกี่ ารงาน ตอ่ ตนเองและตอ่ ผอู้ ืน่ มเี จตนาบริสทุ ธ์ไิ มเ่ อารดั เอาเปรียบ มีการประพฤติชอบท่ีดีงาม ทั้งกาย วาจา และใจ มีความกตัญญูและตอบแทนบุญคุณ ของผู้มีพระคุณ เช่น พ่อแม่ ปู่ย่าตายาย พี่ป้าน้าอา ครอู าจารย์ ฯลฯ 20 การเสริมสรา้ งวฒั นธรรมประชาธิปไตยในสังคมไทย

๘. พึ่งตนเอง สง่ เสริมคนดแี ละคนเกง่ เราจะเรยี นรแู้ ละปฏบิ ตั ติ นตามรอยพระยคุ ลบาท พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เก่ียวกับการพึ่งตนเอง ส่งเสริมคนดี และคนเก่งได้ ดงั น้ี พงึ่ ตนเองใหม้ ากทส่ี ดุ โดยไมเ่ ปน็ ภาระคนอนื่ มีความพอดีในชีวิต มีความพอใจในส่ิงท่ีเป็นอยู่และ ทำ�ได้ ใช้ความรู้และหลักธรรมในการดำ�เนินชีวิต และแก้ไขปัญหาตา่ งๆ ยกย่อง ส่งเสริมและสนับสนุนให้คนดี คนเก่ง คนที่มีความรู้ความสามารถ และมีความต้ังใจ เปน็ ผู้นำ�หรือตัวแทนของชุมชน/ท้องถิ่นและสังคม การเสริมสร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตยในสังคมไทย 21

๙. รักผอู้ ่ืน เราจะเรยี นรแู้ ละปฏบิ ตั ติ นตามรอยพระยคุ ลบาท พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เกีย่ วกบั การรกั ผอู้ นื่ ได้ ดงั น้ี เห็นอกเห็นใจและมีนาํ้ ใจต่อผอู้ ่ืน ปรารถนาดี เสียสละและชว่ ยเหลือผอู้ ื่น ให้ความรู้ คำ�แนะนำ�ที่เป็นประโยชน์ แกผ่ อู้ ่นื ไม่อิจฉา ริษยา ไม่นินทาว่าร้าย ใส่ร้าย และไม่กลา่ วโทษให้ผอู้ ื่นเสยี หาย ไมท่ �ำ ร้ายกันทงั้ กาย วาจา และใจ ใช้และรักษาทรัพยากรธรรมชาติอย่างเห็น คณุ คา่ 22 การเสรมิ สรา้ งวฒั นธรรมประชาธปิ ไตยในสงั คมไทย

๑๐. การเอ้ือเฟอ้ื ซ่งึ กนั และกัน เราจะเรยี นรแู้ ละปฏบิ ตั ติ นตามรอยพระยคุ ลบาท พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เกี่ยวกับการเอ้ือเฟ้ือซึ่งกันและกันได้ ดังน้ี มี นํ้ า ใจ แ ล ะ มคี วามปรารถนาดตี อ่ ผอู้ น่ื ทั้งกาย วาจา และใจ แบ่งปันและ ให้ความช่วยเหลือแก่ผู้อื่น โดยไมห่ วังผลตอบแทน ส่งเสริมและชื่นชมยินดีในความสำ�เร็จ ของผู้อื่น ใหค้ วามชว่ ยเหลอื เปน็ ก�ำ ลงั ใจและปลอบใจ เม่ือผู้อน่ื ประสบปัญหา มคี วามทุกข์หรอื ยากล�ำ บาก ค น ไ ท ย ทุ ก ค น ค ว ร นำ � ห ลั ก ก า ร ป ร ะ ช า ธิ ป ไ ต ย พร้อมน้อมนำ�หลักธรรมตามรอยพระยุคลบาท และ หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร มาใช้ในการดำ�เนินชีวิตประจำ�วัน รวมท้ังประพฤติ ปฏบิ ตั ติ นใหเ้ หมาะสมตามหนา้ ทขี่ องตน เพอ่ื ประโยชน์ สว่ นรวมของสงั คม ซง่ึ จะสง่ ผลใหส้ งั คมไทยเปน็ สงั คมที่ มวี ฒั นธรรมประชาธปิ ไตยทเี่ ขม้ แขง็ และยงั่ ยนื ตลอดไป การเสริมสรา้ งวฒั นธรรมประชาธิปไตยในสงั คมไทย 23

คณุ ธรรม ๔ ประการ “พอเพียง วินัย สจุ ริต จิตอาสา” ในการจะสรา้ งสงั คมทด่ี ี จะอาศยั แตก่ ารมนี โยบาย หรือแผนงานต่างๆ ท้ังของรัฐบาลอย่างเดียวย่อม ไมเ่ พยี งพอ แตจ่ ะตอ้ งอาศยั ความรว่ มมอื จากทกุ ภาคสว่ น ทงั้ ภาครฐั ภาคเอกชน ภาคประชาสงั คม และประชาชน ทุกคน โดยการสร้างเครือข่ายความร่วมมอื ขององค์กร ส่งเสริมคุณธรรม สร้างคนดีสู่สังคม เพื่อส่งเสริม สนบั สนนุ คนรอบขา้ งให้เป็นคนดี ท้งั ในองค์กร ชุมชน และสังคม เพื่อเป็นพลังร่วมสร้างสังคมคุณธรรม ในการขับเคล่ือนประเทศไทยไปสู่ความม่ันคง มั่งค่ัง ย่ังยืน คณะกรรมการส่งเสริมคุณธรรมแห่งชาติ ได้รวบรวมข้อมูล หลักการ แนวคิด สาระสำ�คัญ ตามหลักคำ�สอนทางศาสนา งานวิจัย บทความ และองค์ความรู้จากผู้ทรงคุณวุฒิจากการปฏิบัติ ของหน่วยงานตา่ งๆ จนได้คณุ ธรรม ๔ ประการ น่ันคือ พอเพียง วินัย สจุ ริต และจิตอาสา พอเพียง เป็นศาสตร์พระราชาและเป็น คุณธรรมฐานรากท่ีจะนำ�ไปสู่คุณธรรมอ่ืนๆ หมายถึง ความพอเพียงในการดำ�เนินชีวิตแบบทางสายกลาง มเี หตมุ ผี ล ใชค้ วาม รู้ในการตัดสินใจ อ ย่ า ง ร อ บ ค อ บ มี ค ว า ม พ อ ประมาณ พอดี ไม่ เบียดเบียนตนเอง 24 การเสริมสร้างวฒั นธรรมประชาธปิ ไตยในสังคมไทย

สังคมและสิ่งแวดล้อม ไม่ประมาท สร้างภูมิคุ้มกัน ที่ดี รเู้ ทา่ ทนั การเปลีย่ นแปลง วนิ ยั หมายถงึ การยดึ มน่ั และรบั ผดิ ชอบในหนา้ ท่ี ของตน ทง้ั วนิ ยั ตอ่ ตนเองในการผลกั ดนั ชวี ติ ใหก้ า้ วหนา้ วนิ ยั ตอ่ องคก์ ร สงั คม ปฏบิ ตั ติ ามจรยิ ธรรม จรรยาบรรณ และเคารพตอ่ กฎหมาย เปน็ การเสรมิ สรา้ งการประพฤติ ปฏิบัติตนของคนไทยให้มีความเข้มแข็ง เคารพกติกา การอยู่ร่วมกัน สจุ รติ หมายถงึ ความซอื่ ตรง ความซอื่ สตั ยส์ จุ รติ ยึดมั่น ยืนหยัดในการรักษาความจริง ความถูกต้อง ความเป็นธรรมทั้งปวง กล้าปฏิเสธการกระทำ�ท่ีไม่ ซอ่ื ตรง ไมซ่ อื่ สตั ยข์ องบคุ คลอนื่ ทจี่ ะกอ่ ใหเ้ กดิ ความเสยี หาย ตอ่ สว่ นรวม เป็นการแก้วกิ ฤตกิ ารทจุ รติ ทีต่ น้ ทาง จิตอาสา หมายถึง การเป็นผู้ท่ีใส่ใจต่อสังคม สาธารณะและอาสาลงมือทำ�อย่างใดอย่างหน่ึง อัน มิใช่หน้าที่ของตน ด้วยความรัก ความสามัคคี เพื่อ ประโยชน์ของผู้อื่น ของสังคม และของประเทศชาติ โดยมหิ วงั ผลตอบแทน ท�ำ ความดเี พอ่ื ความดอี ยา่ งสมา่ํ เสมอจนเป็นนิสัย มีความเอ้ืออาทรต่อคนร่วมสังคม ทำ�ใหอ้ ยรู่ ว่ มกนั ไดอ้ ยา่ งปรองดอง คณุ ธรรมทั้งสม่ี ีความส�ำ คญั ต่อ “การสรา้ งคนดี สู่สังคม” อย่างย่ิง ซึ่งคุณธรรมแต่ละข้อจะมีความ สัมพันธ์กัน และเชื่อมโยงกับคุณธรรมอ่ืนๆ อีกหลาย ข้ออันเป็นรากฐานท่ีสำ�คัญในการดำ�รงชีวิต สืบสาน ความเป็นไทย อยู่ร่วมกันด้วยความสงบและมีสันติสุข ตลอดไป การเสรมิ สรา้ งวัฒนธรรมประชาธปิ ไตยในสังคมไทย 25

บรรณานกุ รม คณะกรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาต,ิ ส�ำ นกั งาน. ๒๕๕๒. การเรียนรู้ตามรอยพระยุคลบาท ใน โครงการวัฒนธรรมไทยสายใยชุมชน. (เอกสารอัดส�ำ เนาเยบ็ เล่ม). _______. ๒๕๕๒. คู่มือการดำ�เนินงานเฝ้าระวัง และสร้างสรรค์วัฒนธรรมและการเสริม สร้างวัฒนธรรมประชาธิปไตย. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่ง ประเทศไทย จ�ำ กัด. _______. ๒๕๕๒. คู่มือโครงการวัฒนธรรมไทย สายใยชุมชน พลังขับเคล่ือนสู่ความเข้ม แข็งย่ังยืน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุม สหกรณก์ ารเกษตรแหง่ ประเทศไทย จ�ำ กดั . คณะกรรมการสง่ เสรมิ คณุ ธรรมแหง่ ชาติ ศนู ยค์ ณุ ธรรม (องค์การมหาชน). ๒๕๖๑. การส่งเสริม คุณธรรม “พอเพียง วินัย สุจริต จิต อาสา” สร้างคนดีสู่สงั คม. พิมพค์ รัง้ ที่ ๑. กรุงเทพฯ : บริษทั พิมพ์ดี จำ�กดั . พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตโต). ๒๕๕๐. ประชาธิปไตย ไม่ยาก ถ้าอยากได้. กรุงเทพฯ : บรษิ ทั พิมพ์สวย จำ�กดั . 26 การเสรมิ สร้างวัฒนธรรมประชาธปิ ไตยในสังคมไทย

เลขาธิการคณะรัฐมนตรี, สำ�นัก. ๒๕๕๑. คำ�แถลง นโยบายของคณะรัฐมนตรี. กรุงเทพฯ : สำ�นักพิมพ์คณะรัฐมนตรีและราชกิจจา นเุ บกษา. วัฒนธรรม, กระทรวง. การเสริมสร้างวัฒนธรรม ประชาธิปไตยในสังคมไทย. (เอกสาร อัดส�ำ เนาเยบ็ เล่ม) http://campus.sanook.com/u_life/knowledge_ 02617.php (๓๐พ.ค.๕๒). http://www.culture.go.th/study.php?&YY =2550&MM=8&DD=2 (๓๐พ.ค.๕๒). http://elecpnt.rmutl.ac.th/camp/doc/08_top- ic7.pdf (๓๐พ.ค.๕๒). http://www.kr.ac.th/ebook/savalee/b1.htm (๓๐พ.ค.๕๒). http://www.kullawat.net/civic/1.2.htm (๓๐พ.ค.๕๒). การเสริมสรา้ งวฒั นธรรมประชาธปิ ไตยในสังคมไทย 27

คณะผ้จู ัดท�ำ ท่ปี รึกษา อธบิ ดกี รมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม นายชาย นครชัย คณุ หญิงปทั มา ลีสวสั ดิ์ตระกลู ประธานกรรมการกองทนุ ส่งเสริมงานวัฒนธรรม นางสาวอจั ฉราพร พงษ์ฉวี รองอธบิ ดกี รมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม นางพิมพ์รวี วฒั นวรางกูร ทป่ี รึกษากรมสง่ เสรมิ วัฒนธรรม นายมานัส ทารัตน์ใจ ทป่ี รกึ ษากรมส่งเสริมวัฒนธรรม นางสาววราพรรณ ชัยชนะศิริ ผอู้ �ำ นวยการกองกิจการ เครือข่ายทางวฒั นธรรม นางมงคลทิพย์ รุ่งงามฤกษ์ ผู้เชย่ี วชาญด้านเครือขา่ ย และชมุ ชน นางอารียา สุภาพ ผอู้ ำ�นวยการกองกองทนุ ส่งเสรมิ งานวฒั นธรรม คณะทำ�งาน นางสาวบญุ ทอม นึกธรรม ผูอ้ �ำ นวยการกลุ่มสนับสนุน กิจการพเิ ศษ นางสาวมรกต งามภกั ดี นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำ นาญการ นางฐนติ นันท์ จามกิ รณ ์ นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำ นาญการ นายเฉลิมศกั ด์ิ สุทธิ นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำ นาญการ นางสาวทวิ าพร ค�ำ ภา นักศึกษาฝกึ งาน 28 การเสรมิ สร้างวฒั นธรรมประชาธิปไตยในสงั คมไทย

การเสรมิ สรา้ งวัฒนธรรมประชาธปิ ไตยในสังคมไทย 29