2.Kumou kradookhuk

84 ค่มู ือหมอพ้นื บา้ นในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดูกหกั และการฟื้นฟสู ภาพผ้ปู ่วยหลงั การรักษา กรณหี ยิบจบั หรือถอื ของช้นิ เลก็ ๆ ไดล้ ำ� บาก อาจใชอ้ ปุ กรณ์ เชน่ ฟองน้�ำพนั ด้ามใหใ้ หญ่ และนุ่มเพอ่ื ช่วยใหผ้ ปู้ ่วยสามารถหยบิ จบั หรือถอื ไดง้ า่ ยขึน้ ภาพที่ ๙๒ การใชฟ้ องนำ�้ พันด้ามดินสอเพ่อื ใหจ้ ับได้ง่ายขึ้น ๖. การฝึกใชม้ ือและแขนในการปฏบิ ตั กิ จิ วตั รประจ�ำวนั เม่อื ผ้ปู ่วยบรหิ ารท่าตา่ ง ๆ ได้เองเตม็ ทแี่ ล้ว ให้พยายามใช้มือและแขนท�ำกิจกรรม ในชีวิตประจ�ำวนั มากท่ีสดุ และเรว็ ที่สุดเทา่ ท่จี ะท�ำได้ เช่น แต่งหนา้ เขียนหนังสอื รับประทานอาหาร สวมเสอื้ ผา้ สวมรองเท้า ฯลฯ ภาพท่ี ๙๓ การฝกึ แต่งหน้าเขียนค้วิ ทาปาก

85คมู่ อื หมอพน้ื บ้านในการรักษา ผูป้ ว่ ยกระดกู หักและการฟื้นฟูสภาพผู้ป่วยหลังการรักษา ภาพที่ ๙๔ การฝกึ รดู ซิปและตดิ กระดุมเสื้อ ภาพท่ี ๙๕ การฝกึ เขียนหนังสอื และใส่รองเทา้ หมายเหตุ การสวมและถอดเส้อื ผ้าหรือรองเท้า ควรใสข่ า้ งที่เจบ็ ก่อนและ ควรถอดข้างทเี่ จ็บทหี ลัง

86 คู่มอื หมอพ้นื บ้านในการรกั ษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหกั และการฟ้ืนฟสู ภาพผู้ป่วยหลงั การรักษา ๖.๔ การฟนื้ ฟูสภาพผู้ปว่ ยบริเวณขาและเท้า การบาดเจ็บบริเวณขาและเท้าเปน็ ส่วนสำ� คญั ต่อการใชช้ ีวิตประจำ� วนั เป็นอย่างมาก การรักษา ท่ถี ูกตอ้ งจะช่วยใหก้ ารตดิ ของกระดูกอยู่ในแนวปกติ นอกจากนั้นส่ิงส�ำคญั ทีผ่ ูป้ ว่ ยควรจะต้องปฏบิ ตั ิตวั คอื การฟนื้ ฟสู ภาพตนเองโดยเร็ว แตถ่ า้ ไมส่ ามารถช่วยเหลือตวั เองได้ดี หมอพ้ืนบา้ นเปน็ บุคคลส�ำคัญที่ สามารถใหก้ ารดแู ลฟื้นฟูสภาพได้ วิธพี ืน้ ฟูสภาพผูป้ ่วยบรเิ วณขาและเทา้ มี ๔ ขอ้ ดงั นี้ ๑. การบรหิ ารเพ่อื เพมิ่ องศาการเคล่อื นไหวของข้อบรเิ วณขาและเทา้ ๒. การบรหิ ารเพื่อเพิ่มก�ำลงั กล้ามเน้ือบรเิ วณขาและเท้า ๓. การบรหิ ารเทา้ ๔. การฝึกเดนิ โดยใช้อุปกรณ์ชว่ ยเดิน ๑. การบรหิ ารเพ่ือเพิม่ องศาการเคลอ่ื นไหวของขอ้ บริเวณขาและเทา้ หากผู้ป่วยไม่มีกำ�ลังในการบริหารก็ให้มีผู้ช่วย แต่หากผู้ป่วยมีกำ�ลังเพียงพอให้ผู้ป่วย บริหารเอง หากปวดขณะบริหารใหห้ ยุดพกั การบริหารเพ่อื เพ่ิมองศาการเคล่อื นไหวของขอ้ บริเวณขาและเท้า มี ๖ วธิ ี ดังนี้ วิธีท่ี ๑ การยืดเอ็นร้อยหวาย นอนหงายเหยยี ดขาตรง ผูช้ ว่ ยใช้มอื ขา้ งหนึ่งจบั บรเิ วณน่อง มืออกี ข้างหนึ่งจับบริเวณ สน้ เท้าและออกแรงกระดกข้อเทา้ ข้นึ เพอ่ื ยืดเอน็ รอ้ ยหวาย ยืดค้างไว้ ๑๐ - ๓๐ วนิ าที

87คู่มือหมอพื้นบ้านในการรกั ษา ผปู้ ว่ ยกระดกู หักและการฟน้ื ฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรักษา ภาพที่ ๙๖ การยืดเอน็ รอ้ ยหวายโดยผชู้ ว่ ย วิธที ่ี ๒ การงอและเหยยี ดขอ้ เข่า นอนหงายเหยียดขาตรง ผู้ชว่ ยใชม้ อื จับใต้เขา่ แลว้ ยกขาขึ้นใหเ้ ข่างอ แล้วเหยยี ดขา ออกให้เต็มท่ี ภาพที่ ๙๗ การงอ-เหยียดขอ้ เขา่ โดยผชู้ ว่ ย

88 คมู่ ือหมอพ้ืนบ้านในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดกู หักและการฟื้นฟสู ภาพผปู้ ว่ ยหลงั การรกั ษา วธิ ีท่ี ๓ การงอและเหยยี ดข้อสะโพก นอนหงายเหยียดขาตรง ผู้ช่วยใช้มือจับใต้เข่า มืออีกข้างจับบริเวณข้อเท้า ยกขา งอสะโพก และงอเขา่ ข้นึ แล้วเหยียดออก ภาพท่ี ๙๘ การงอ-เหยียดข้อสะโพกโดยผู้ช่วย วธิ ีที่ ๔ การกางและหุบขอ้ สะโพก นอนตะแคงเหยยี ดขาตรง ผชู้ ว่ ยใชม้ ือข้างหนงึ่ จบั ทดี่ ้านขา้ งของสะโพก มืออกี ขา้ งจบั ท่ี เขา่ และยกขาข้ึน - ลง สลับกัน ภาพท่ี ๙๙ การกาง - หบุ ข้อสะโพกโดยผชู้ ว่ ย

89ค่มู อื หมอพน้ื บ้านในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดกู หักและการฟ้นื ฟูสภาพผู้ป่วยหลังการรกั ษา วิธที ่ี ๕ การหมนุ ข้อสะโพก นอนหงายเหยยี ดขาตรง ผชู้ ่วยใชม้ ือจับขาใตเ้ ข่าและข้อเท้า หมนุ ข้อสะโพกเข้าด้านใน และหมนุ ออกดา้ นนอก สลับกนั ภาพท่ี ๑๐๐ การหมุนขอ้ สะโพกเข้า - ออกโดยผู้ชว่ ย วธิ ีที่ ๖ การเหยยี ดขอ้ สะโพก นอนคว�่ำเหยียดขาตรง ใช้หมอนขนาดเล็กหนุนบริเวณท้องเพื่อป้องกันหลังแอ่น ขณะบรหิ ารจะไม่ปวดหลงั ยกขาข้นึ และลงสลบั กนั ภาพที่ ๑๐๑ การเหยียดข้อสะโพกโดยผู้ช่วย

90 คู่มือหมอพ้ืนบ้านในการรกั ษา ผปู้ ว่ ยกระดกู หักและการฟ้นื ฟูสภาพผู้ป่วยหลงั การรกั ษา ๒. การบรหิ ารเพอ่ื เพิ่มกำ� ลังกลา้ มเนือ้ บริเวณขาและเทา้ ท่าบรหิ ารทง้ั หมดน้เี ปน็ ทา่ ฝกึ กล้ามเน้ือมดั ใหญ่ เพ่อื ช่วยเพิ่มก�ำลังของกลา้ มเน้อื บริเวณขา และเทา้ การบริหารควรทำ� เป็นข้นั ตอน ถา้ กระดกู ยังไม่ติดดี มอี าการปวด อาจยงั ไมส่ ามารถท�ำไดท้ กุ ท่า ควรทำ� เฉพาะทา่ ทที่ �ำไดก้ อ่ นแล้วจงึ ค่อย ๆ ทำ� แต่ละท่าให้มากข้นึ หลกั การคือเกร็งกลา้ มเนือ้ อยา่ งน้อย ๕ - ๑๐ วนิ าที (ส�ำหรับผู้ท่ีแข็งแรงให้นับ ๑ ถึง ๑๐ ผู้สูงอายุหรือไม่แข็งแรงให้นับ ๑ ถึง ๕) ให้ผูป้ ว่ ยออกเสียงนับเวลาไปดว้ ย การนับจะช่วยไมใ่ ห้เกร็งจนเกนิ ไป เพราะถา้ ไมน่ ับจะเกดิ การเบ่งและกลั้นหายใจ ความดันโลหิตของผู้ป่วยจะเพ่ิมข้ึน อาจทำ�ให้เส้นโลหิตแตกได้ในผู้ป่วยท่ีมี ความดันโลหิตสูง การบริหารเพ่อื เพม่ิ ก�ำลังกล้ามเน้ือบริเวณขาและเทา้ มี ๒ วิธี ดงั น้ี วิธีที่ ๑ การบรหิ ารกลา้ มเนอ้ื ข้อสะโพกและข้อเขา่ นอนหงายเหยียดขาตรง แล้วใช้เข่าหนีบลูกบอลหรือม้วนผ้าห่ม นับ ๑ ถึง ๕ หรอื ๑ ถึง ๑๐ แล้วคลายออก ภาพท่ี ๑๐๒ การหนบี มว้ นผ้าหม่ เพอ่ื บริหารกล้ามเนอื้ ข้อสะโพกและข้อเข่า

91ค่มู อื หมอพน้ื บ้านในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดกู หกั และการฟ้ืนฟสู ภาพผปู้ ่วยหลังการรกั ษา วธิ ที ่ี ๒ การบริหารกล้ามเน้อื เหยียดและงอข้อเขา่ ทา่ ที่ ๑ ทา่ นอน ประกอบด้วยทา่ บริหาร ๒ ทา่ คือ ก. ทา่ บริหารกลา้ มเน้ือโดยการเหยียดขอ้ เข่า นอนหงายใช้หมอนเล็ก ๆ หนุนใต้เข่าให้งอเล็กน้อย เกร็งกล้ามเน้ือต้นขา ด้านหน้า เหยยี ดเข่าตรงพรอ้ มทั้งกระดกเทา้ ขนึ้ เกร็งคา้ งไวน้ บั ๑ ถึง ๕ หรอื ๑ ถึง ๑๐ แลว้ คลายออก หรือให้ผู้ช่วยใช้แรงตา้ นกดบรเิ วณขอ้ เท้าของผู้ปว่ ยเพือ่ เพ่มิ ความแขง็ แรงของกลา้ มเน้อื ให้มากข้ึน ก. การบรหิ ารกลา้ มเน้อื โดยการเหยียดข้อเข่า ข. การออกแรงต้านบริเวณขอ้ เท้า ภาพที่ ๑๐๓ การบรหิ ารกล้ามเนื้อโดยการเหยยี ดขอ้ เขา่ ข. ทา่ บริหารกลา้ มเน้ือโดยการงอข้อเข่า นอนหงายใช้หมอนเล็ก ๆ หนุนใต้เข่าให้งอเล็กน้อย เกร็งกล้ามเน้ือน่องเพอ่ื การ งอเข่า เกรง็ คา้ งไวน้ บั ๑ ถงึ ๕ หรอื ๑ ถึง ๑๐ แลว้ คลายออก ภาพท่ี ๑๐๔ การบรหิ ารกล้ามเนื้อโดยการงอข้อเขา่

92 คู่มือหมอพืน้ บา้ นในการรักษา ผู้ป่วยกระดกู หกั และการฟน้ื ฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรกั ษา ทา่ ที่ ๒ ท่านง่ั บรหิ ารกล้ามเนอ้ื โดยการเหยยี ดขอ้ เขา่ น่งั ห้อยขาบนเก้าอี้หรอื เตยี ง เหยยี ดขาตรงหรือกระดกปลายเท้าข้นึ เกร็งคา้ งไว้ นบั ๑ ถึง ๕ หรือ ๑ ถงึ ๑๐ แล้วงอขากลบั สู่ท่าเดิม หรืออาจเพ่ิมแรงต้านโดยใช้ถุงทรายพันบริเวณ ขอ้ เทา้ แลว้ ยกขาขน้ึ เพือ่ เพิม่ ความแข็งแรงของกล้ามเน้ือให้มากข้นึ ภาพที่ ๑๐๕ การบรหิ ารกลา้ มเน้ือโดยการเหยยี ดข้อเขา่ ภาพท่ี ๑๐๖ การบริหารกล้ามเน้อื โดยการเหยียดขอ้ เข่าและเพิ่มแรงต้านดว้ ยถุงทราย

93คู่มอื หมอพื้นบ้านในการรักษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหักและการฟื้นฟสู ภาพผปู้ ่วยหลังการรกั ษา ๓. การบริหารเท้า การบรหิ ารเท้ามี ๖ วธิ ี คอื วิธีที่ ๑ บริหารนวิ้ เทา้ ใหผ้ ปู้ ่วยงอนิว้ เทา้ นบั ๑ ถงึ ๕ หรือ ๑ ถงึ ๑๐ แล้วคลายออก และเหยียดน้ิวเทา้ นับ ๑ ถงึ ๕ หรอื ๑ ถึง ๑๐ แล้วคลายออก หากผ้ปู ว่ ยเคล่ือนไหวเองไม่ได้ ใหผ้ ูป้ ว่ ยนอนหงายแลว้ ผู้ชว่ ย จงึ ใชม้ ือข้างหนึ่งพยุงท่ีบริเวณข้อเท้า ส่วนมืออีกข้างหนึ่งจับน้ิวเท้า เคลื่อนไหวในท่างอและเหยียด นิ้วเท้า ภาพท่ี ๑๐๗ การเหยียดงอ - เหยียดนิว้ เท้าโดยผชู้ ว่ ย วิธที ี่ ๒ กระดกข้อเทา้ ขึ้น-ลง ผ้ปู ่วยกระดกข้อเทา้ ขนึ้ -ลงมากที่สดุ เท่าท่ีจะทำ� ได้ นับ ๑ ถงึ ๕ หรือ ๑ ถึง ๑๐ แลว้ คลายออก แล้วจึงกระดกข้อเท้าลงนบั ๑ ถึง ๕ หรือ ๑ ถึง ๑๐ แล้วคลายออก หากผู้ปว่ ยเคลอ่ื นไหว เองไมไ่ ด้ ใหผ้ ู้ป่วยนอนหงาย ผู้ชว่ ยใช้มอื ขา้ งหนึ่งพยุงนอ่ ง อีกมือหนง่ึ จับฝ่าเทา้ กระดกข้อเท้าขึ้น - ลง ให้มากที่สดุ เท่าท่ีจะท�ำได้ ก. ผู้ปว่ ยเคลื่อนไหวเองได ้ ข. ผปู้ ว่ ยเคลือ่ นไหวเองไม่ได้ ต้องบริหารโดยผู้ช่วย ภาพท่ี ๑๐๘ การกระดกขอ้ เท้าขน้ึ -ลง

94 คู่มือหมอพื้นบา้ นในการรักษา ผปู้ ่วยกระดูกหักและการฟ้ืนฟสู ภาพผู้ปว่ ยหลังการรกั ษา วธิ ที ่ี ๓ บิดฝ่าเท้าเขา้ ด้านในและบดิ ฝา่ เท้าออกด้านนอกสลับกนั หากผปู้ ่วยเคล่อื นไหวเองไมไ่ ด้ ใหผ้ ปู้ ว่ ยนอนหงาย ผ้ชู ว่ ยใชม้ อื ข้างหนึง่ พยุงบริเวณใกล้ ข้อเท้า อีกมือหน่ึงจับฝ่าเท้า บิดฝ่าเท้าเข้าด้านในและบิดฝ่าเท้าออกด้านนอกสลับกันหลาย ๆ คร้ัง เทา่ ทจ่ี ะทนได้ ภาพที่ ๑๐๙ การบดิ ฝ่าเทา้ ผู้ปว่ ยเข้าดา้ นใน-ออกด้านนอกโดยผ้ชู ่วย วิธที ่ี ๔ หมุนปลายเท้าเป็นวงกลม นอนหงาย หมุนปลายเท้าเป็นวงกลม (หมนุ ท้ังตามเขม็ นาฬิกาและทวนเขม็ นาฬิกา) ภาพที่ ๑๑๐ การหมุนปลายเท้าเปน็ วงกลม

95คมู่ ือหมอพน้ื บ้านในการรักษา ผปู้ ่วยกระดกู หักและการฟืน้ ฟูสภาพผ้ปู ว่ ยหลงั การรกั ษา วธิ ที ่ี ๕ หมุนสน้ เทา้ เปน็ วงกลม น่งั เกา้ อ ้ี เท้าวางบนพ้นื ยกสน้ เทา้ ขนึ้ ให้ปลายเทา้ อย่ทู พี่ ้ืน หมนุ สน้ เทา้ ใหร้ อบเปน็ วง (หมนุ ท้ังตามเข็มนาฬิกาและทวนเข็มนาฬกิ า) ภาพท่ี ๑๑๑ การหมนุ ส้นเทา้ เป็นวงกลม วธิ ีท่ี ๖ ขย�ำกระดาษหรือเขียนตัวอักษร นั่งเก้าอ้ี เทา้ วางบนพนื้ ใชน้ ้ิวเท้าขย�ำกระดาษ หรอื ใช้นิ้วเทา้ เขยี นตวั อักษรลงบนพ้นื โดยใหข้ าอยูก่ บั ที่ ภาพที่ ๑๑๒ การขย�ำกระดาษดว้ ยเทา้

96 คูม่ ือหมอพนื้ บา้ นในการรกั ษา ผูป้ ่วยกระดูกหักและการฟนื้ ฟสู ภาพผปู้ ่วยหลังการรักษา ๔. การฝึกเดนิ โดยใชอ้ ุปกรณช์ ว่ ยเดนิ ๑) การใช้ไมค้ ้ำ� ยันรกั แร ้ ๑.๑) การวดั ความยาวไมค้ ำ้� ยนั รักแร้ วิธกี ารวดั ขนาดความยาวของไม้ค�้ำยนั รกั แรท้ เ่ี หมาะสมในท่ายนื คอื วางปลายไม้คำ้� ยนั รกั แรห้ ่างจากน้วิ กอ้ ยของเท้าทางด้านนอก ๖ นิ้วฟตุ ความสูงของไม้ค้�ำยันรกั แรอ้ ย่ตู ำ่� กวา่ รักแร้ ๒ นว้ิ ฟุต ความสูงแกนขวางกลางส�ำหรับมือจับอยู่ประมาณระดับกระเป๋ากางเกง หรือเมื่อจับไมค้ ำ้� ยันรักแร้ แลว้ ข้อศอกจะงอประมาณ ๓๐ องศา และบา่ ทง้ั สองขา้ งอยใู่ นระดบั เท่ากนั ไม่ล่ลู งพ้ืนหรอื ยกมากกวา่ ปกติ ความสูงของไมค้ ำ�้ ยนั รักแร้อยู่ตำ�่ กว่ารักแร้ ๒ น้วิ ฟุต เม่ือจับไมค้ ำ้� ยนั รกั แร้แลว้ ขอ้ ศอกงอประมาณ ๓๐ องศา ความสูงของแกนขวางกลางส�ำหรับมอื จับอยปู่ ระมาณ ระดบั กระเป๋ากางเกง วางปลายไมค้ ำ�้ ยนั รกั แร้หา่ งจากนวิ้ ก้อยเท้า ออกทางด้านนอก ๖ นิว้ ฟุต ภาพท่ี ๑๑๓ การจบั ไม้คำ้� ยนั รักแร้ท่ีถูกต้อง

97คูม่ อื หมอพ้ืนบ้านในการรักษา ผปู้ ่วยกระดูกหักและการฟ้ืนฟูสภาพผูป้ ว่ ยหลงั การรกั ษา ๑.๒) วธิ ีการเดนิ ดว้ ยไมค้ �้ำยนั รักแร้ วธิ ีที่ ๑ การเดนิ ลงน้�ำหนักเท้าบางส่วนท้งั สองข้าง แบบ ๔ จังหวะ ใช้ฝึกในผู้ป่วยที่ต้องการลงน�้ำหนักเท้าบางส่วนท้ังสองข้าง หรือผู้ป่วยที่ ก�ำลังเท้าท้ังสองข้างอ่อนแรง เป็นการเดินท่ีม่ันคงที่สุดเพราะทุกครั้งที่ก้าวเดินจะมีจุดสัมผัสพื้น แต่มขี อ้ เสียคือ ทำ� ใหเ้ ดนิ ชา้ ผูป้ ว่ ยที่เพ่งิ ฝึกเดนิ ใหม่ ๆ จะตอ้ งลงน้�ำหนักได้บ้างที่ขาทั้งสองขา้ ง วธิ ีเดนิ ผปู้ ่วยลงน�้ำหนกั ขาทั้งสองข้างและใช้มือยนั ท่จี ับของไม้ค้�ำยนั รกั แร้ แกวง่ ไม้ค้ำ� ยันรักแร้ข้างซา้ ยไปยันพืน้ ดา้ นหน้า ก้าวขาขวาเหยยี บตามไป แกวง่ ไม้ค้�ำยนั รักแร้ข้างขวาไป ยนั พืน้ ด้านหน้า ก้าวขาซา้ ยเหยยี บตามไป ทา่ เร่มิ ต้น ภาพที่ ๑๑๔ การเดนิ ลงน�้ำหนักเทา้ บางสว่ นทั้งสองข้าง แบบ ๔ จังหวะ

98 คมู่ ือหมอพื้นบ้านในการรักษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหักและการฟื้นฟสู ภาพผู้ปว่ ยหลงั การรักษา วิธีที่ ๒ การเดินลงน�้ำหนกั เทา้ บางส่วนทง้ั สองขา้ งแบบ ๒ จงั หวะ เป็นการเดินที่ม่ันคงน้อยกว่าแบบ ๔ จังหวะ แต่มีข้อดีคือ เดินได้เร็วกว่า ใชใ้ นผ้ปู ว่ ยทเี่ ดินด้วยไมค้ ำ้� ยันรักแร้ไดค้ ลอ่ งขึ้นแล้ว วธิ เี ดิน (กรณบี าดเจ็บขาซ้าย) ผปู้ ว่ ยลงน�้ำหนกั ขาทง้ั สองขา้ งและใชม้ ือยนั ท่ีจับของไมค้ �้ำยันรักแร้ แกวง่ ไมย้ นั รักแร้ข้างซ้ายพรอ้ มกับกา้ วขาขวาไปเหยยี บด้านหนา้ แกว่งไม้ค�้ำยนั รกั แรข้ า้ งขวาพร้อมกบั กา้ วขาซ้ายไปเหยียบดา้ นหน้า ทา่ เริ่มต้น ภาพท่ี ๑๑๕ การเดนิ ลงน้ำ� หนักเท้าบางสว่ นทงั้ สองข้าง แบบ ๒ จังหวะ

99คู่มือหมอพืน้ บ้านในการรักษา ผู้ป่วยกระดกู หกั และการฟื้นฟูสภาพผปู้ ว่ ยหลังการรกั ษา วิธที ่ี ๓ การเดนิ ลงน�้ำหนักเทา้ ขา้ งเดยี ว ใช้ในผู้ป่วยท่ีลงน�้ำหนักท่ีขาข้างหนึ่งไม่ได้ การเดินลงน้�ำหนักเท้าข้าง เดียว มี ๒ วธิ ี คือ ก. วธิ เี ดินแบบไม่ลงน้�ำหนกั ที่ขา วิธีเดิน (กรณีบาดเจ็บขาซ้าย) ผู้ป่วยยกขาซ้ายไว้ไม่ให้ลงน้�ำหนักกับพ้ืน โดยลงน�้ำหนกั ท่ีขาขวาและท่ไี มค้ ำ�้ ยนั รักแรท้ ้งั คู่ ลงน�้ำหนักท่ีขาขวา แกว่งไม้ค้�ำยันรักแร้ทั้งคู่ไปยันที่ พื้นด้านหน้าพร้อมกับขาข้างซ้าย กดมือท้ังสองเพื่อลงน�้ำหนักตัวท่ีไม้ค้�ำยันรักแร้ทั้งคู่ ก้าวขาขวาไป ดา้ นหน้า แกว่งไม้คำ้� ยันรกั แรท้ ั้งคู่ไปยนั ที่พืน้ ทางดา้ นหน้าเปน็ ก้าวต่อไป ทา่ เริ่มต้น ภาพท่ี ๑๑๖ การเดินลงน้�ำหนักเท้าข้างเดียว

100 คมู่ ือหมอพนื้ บ้านในการรกั ษา ผูป้ ว่ ยกระดูกหักและการฟื้นฟสู ภาพผปู้ ่วยหลังการรกั ษา ข. วธิ ีเดินลงน้ำ� หนักขาท่ีเจ็บบางสว่ น วิธีเดิน (กรณีบาดเจ็บขาซ้าย) ผู้ป่วยลงน้�ำหนักขาซ้ายบางส่วนกับพื้น โดยลงน้�ำหนักที่ขาขวาและที่ไม้ค้�ำยันรักแร้ทั้งคู่ แกว่งไม้ค้�ำยันรักแร้ท้ังคู่ไปยันท่ีพ้ืนด้านหน้า พร้อมกับขาข้างซ้ายลงพ้ืนบางส่วน กดมือท้ังสองเพ่ือลงน้�ำหนักตัวท่ีไม้ค้�ำยันรักแร้ทั้งคู่ ก้าวขา ขวาไปด้านหน้า แกว่งไม้ค�้ำยันรักแร้ท้ังคู่ไปยันที่พื้นทางด้านหน้าเป็นก้าวต่อไป ทา่ เริ่มตน้ ภาพที่ ๑๑๗ การเดินลงน�้ำหนกั ขาทเ่ี จบ็ บางส่วน

101คู่มอื หมอพื้นบา้ นในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดูกหกั และการฟื้นฟูสภาพผูป้ ว่ ยหลงั การรักษา ๒) การใชไ้ มเ้ ท้า ก. การวดั ความยาวไม้เทา้ วธิ กี ารวดั ขนาดความยาวของไมเ้ ทา้ ทเี่ หมาะสม คอื วางปลายไมเ้ ทา้ ทด่ี า้ นขา้ งเทา้ ห่าง จากน้ิวก้อยเท้าประมาณ ๖ นิ้วฟุต ให้ความยาวของที่จับอยู่ประมาณระดับกระเป๋ากางเกง หรือเมือ่ จบั ไมเ้ ท้าแล้วขอ้ ศอกงอ ๓๐ องศา และบ่าสองข้างอยู่ในระดับทีเ่ ท่ากนั ไม่ลู่ลงพ้ืนหรอื ยกข้ึน มากกวา่ ปกติ เมอ่ื จับไมเ้ ทา้ แล้ว ขอ้ ศอกงอ ๓๐ องศา ไมเ้ ท้าอย่หู ่างจากนว้ิ ก้อยเท้า ประมาณ ๖ นิว้ ฟตุ ภาพที่ ๑๑๘ ความยาวของไมเ้ ท้าทีเ่ หมาะสม (ระดับกระเป๋ากางเกง)

102 คู่มอื หมอพื้นบ้านในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดูกหักและการฟ้นื ฟสู ภาพผูป้ ว่ ยหลังการรกั ษา ข. การเดนิ โดยผอ่ นนำ้� หนกั ขาขา้ งทเ่ี จบ็ โดยถอื ไมเ้ ทา้ ทม่ี อื ดา้ นตรงขา้ มกบั ขาขา้ งทเี่ จบ็ วิธกี ารใช้ไมเ้ ทา้ ส�ำหรับการเดนิ ทางราบ คือ ถอื ไวใ้ นมือด้านตรงขา้ มกบั ขา้ งทีเ่ จ็บ วิธีเดนิ (กรณีบาดเจบ็ ขาซ้าย) ผปู้ ่วยลงนำ้� หนักทข่ี าท้ังสองข้างและที่ไมเ้ ท้า แกวง่ ไม้เทา้ ไปดา้ นหนา้ พร้อมกับก้าวขาซา้ ย มอื ขวากดลงนำ้� หนกั ลงที่ไมเ้ ท้า ก้าวขาขวาตามไป ท่าเร่มิ ต้น ภาพที่ ๑๑๙ วธิ กี ารใช้ไมเ้ ท้าสำ� หรับเดินทางราบ

103คู่มือหมอพน้ื บ้านในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดกู หักและการฟน้ื ฟสู ภาพผปู้ ว่ ยหลงั การรกั ษา ๓) การใชเ้ ครอื่ งพยุงเดนิ (วอลค์ เกอร์) เคร่อื งพยุงเดินเปน็ อุปกรณช์ ่วยเดินอกี ชนดิ หนง่ึ ท่ใี ชบ้ อ่ ย สว่ นใหญท่ ำ�จากอลมู ิเนียมเป็น โครง ๔ ขา มีความมั่นคงสูงในการพยุงตัวขณะเดินจึงนิยมใช้ในผู้ป่วยที่มีปัญหาการทรงตัวหรือ ผ้สู งู อายุ ก. เครือ่ งพยุงเดนิ ๔ ลอ้ ข. เครอ่ื งพยุงเดนิ ๒ ล้อ ค. เครื่องพยงุ เดินไมม่ ีลอ้ ท่มี า: Laurelmedisupplies, 2013: online ท่มี า: Hayat Home Medical Equipment, 2013: online ท่มี า: 1.800 WHEELCHAIR.CA, 2013: online ภาพที่ ๑๒๐ เครอ่ื งพยุงเดินแบบต่าง ๆ ก. วิธีการวัดความสงู ให้ขอบบนสุดของเครื่องพยุงเดินบริเวณมือจับ อยู่ประมาณระดับกระเป๋ากางเกงหรือ เมือ่ จับกรอบพยงุ เดนิ แล้วขอ้ ศอกงอ ๓๐ องศา โดยไหล่ทง้ั สองขา้ งอย่ใู นระดบั เดียวกัน ๒๐O - ๓๐O Hขอ้ipสะJโoพกint เมอ่ื จับเคร่อื งพยุงเดินแล้ว ข้อศอกงอ ๓๐ องศา ท่ีมา: Preferred Health Choice, 2013: online ภาพท่ี ๑๒๑ การวัดความสูงของเครอื่ งพยงุ เดิน

104 ค่มู ือหมอพื้นบ้านในการรักษา ผ้ปู ่วยกระดกู หักและการฟ้นื ฟสู ภาพผ้ปู ว่ ยหลังการรักษา ข. วิธีการเดินโดยใช้เครื่องพยงุ เดิน ผู้ป่วยยกเคร่ืองพยุงเดินวางไปข้างหน้ากอ่ น แล้วก้าวขาท่บี าดเจ็บหรืออ่อนแรงตามไป โดยให้ร่างกายอยู่ไม่เกินกว่าคร่ึงหนึ่งของความกว้างแนวหน้าหลังของเครื่องพยุงเดิน แล้วตามด้วย ขาอีกข้างหนึ่ง ผู้ป่วยท่ีเดินด้วยวิธีน้ีได้จะต้องมีก�ำลังแขนทั้งสองข้างดีพอสมควร ก. ผ้บู าดเจบ็ ยืน ข. ยกเคร่ืองพยุงเดิน ค. ก้าวขาท่ีบาดเจ็บไป หลังเครือ่ งพยงุ เดิน ไปดา้ นหน้า ข้างหน้ากอ่ น ตามด้วยขาท่ีปกติ ภาพที่ ๑๒๒ วิธีการเดนิ โดยใช้เคร่ืองพยุงเดนิ

105คู่มอื หมอพ้ืนบ้านในการรกั ษา ผูป้ ว่ ยกระดูกหกั และการฟนื้ ฟสู ภาพผูป้ ว่ ยหลังการรักษา การฟื้นฟูสภาพผู้ป่วยภายหลังกระดูกหักตามสภาพการบาดเจ็บของผู้ป่วยอย่างถูกวิธี ควรทำ� ในชว่ งเวลาทเ่ี หมาะสม โดยมกี ารฝกึ ฝนอยา่ งตอ่ เนอื่ ง จะชว่ ยฟน้ื ฟสู ภาพแขนขาสว่ นท่ไี ด้รับบาดเจ็บ รวมทั้งสภาพร่างกายและจิตใจที่ได้รับผลกระทบให้กลับคืนสู่สภาพปกติได้อย่างมี ป ร ะ สิ ท ธิ ผ ล การพัฒนาให้มีคณะผฟู้ ื้นฟูสภาพผปู้ ่วยภายหลังกระดูกหักท่ีดี ควรประกอบด้วย คณะสหวิชาชีพ ทั้งแพทย์ พยาบาล นักกายภาพบ�ำบัด นักกายอุปกรณ์ หมอพื้นบ้าน อาสาสมัคร สาธารณสุขประจ�ำหมู่บ้าน เป็นต้น โดยต้องร่วมกันวางแผนให้เหมาะสมส�ำหรับผู้ป่วยแต่ละราย ซงึ่ ญาตหิ รอื ผดู้ แู ลมคี วามส�ำคญั เปน็ อยา่ งมาก โดยช่วยดูแลอ�ำนวยความสะดวก และกระตุ้นให้ก�ำลังใจ ผู้ป่วยซ่งึ อาจตอ้ งใชเ้ วลาฝึกฝนฟน้ื ฟูอยา่ งอดทนเปน็ เวลานานหลายวัน การฟน้ื ฟูสภาพท่งี า่ ย คอื การเร่ิมประกอบกิจวัตรประจำ�วนั โดยเริ่มจาก กจิ กรรมทท่ี ำ�ไดโ้ ดยไมม่ ขี อ้ หา้ มแลว้ คอ่ ย ๆ เพม่ิ กจิ กรรมมากขนึ้ ตามลำ�ดบั บุคคลที่สำ�คัญท่ีสุดคือตัวผู้ป่วยเอง ผลการฟื้นฟูสภาพจะได้ผลดี ผู้ป่วยจำ�เป็นต้องปฏิบัติเอง ซึ่งจะช่วยลดอาการข้อยึดใช้งานไม่ได้ หากปล่อยไว้นานโดยไม่ฟ้ืนฟูสภาพผู้ป่วยอาจเกิดความพิการได้ใน ภายหลัง

106 คมู่ ือหมอพืน้ บ้านในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดกู หกั และการฟื้นฟูสภาพผปู้ ว่ ยหลังการรักษา เอกสารอา้ งอิง การแพทย์, กรม. สำ�นักพัฒนาวิชาการแพทย์. (๒๕๔๘). แนวทางเวชปฏิบัติเรื่องโรคกระดูกพรุน. กรุงเทพฯ: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย. กองทุนการสร้างเสริมสุขภาพ, สำ�นักงาน. พืชที่มีแคลเซียม. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.thaihealth.or.th/health content/article/๑๗๗๒๒ [๒๓ กันยายน ๒๕๕๕] ทวีทอง หงษ์วิวัฒน์. (๒๕๔๗). กินต้านโรค. พิมพ์ครั้งที่ ๔. กรุงเทพฯ: แสงแดด. ปลัดกระทรวงสาธารณสุข, สำ�นักงาน. สำ�นักนโยบายและยุทธศาสตร์. (๒๕๕๓). รายงานทรัพยากรสาธารณสุขปี ๒๕๕๓. กรุงเทพฯ: สำ�นักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. สำ�นักนโยบายและยุทธศาสตร์. ผู้จัดการออนไลน์. (๒๕๕๖). ภาพยิมนาสติก. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.manager.co.th/China/ViewNews. aspx?NewsID=๙๕๑๐๐๐๐๐๙๕๖๔๑ [๑๔ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อเข่าปกติ. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.pedsradiology.com/Historyanswer. aspx?qid=116&fid=1 [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อเข่าหัก. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://trentsafricanadventures.blogspot. com/2010/10/more-cases.html [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อเท้าปกติด้านข้าง. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.practicalpainmanagement. com/nonsurgical-treatments-ankle-arthritis [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อเท้าปกติด้านหน้า. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://manuetcorde.org/2013/03/03/ dr-maisonneuve-his-fracture-and-why-students-should-learn-their-eponyms/ [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อเท้าหักด้านข้าง. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.google.com/imgres?sa= X&rls=com.microsoft:th:IE-SearchBox&rlz=1I7WQIB_enTH521&biw=1366&bih=555&tbm=isch&tbnid =hx5CXLjz1lmq6M:&imgrefurl=http://www.southfloridasportsmedicine.org/fractures-pictures. html&docid=LR_Xl7lb9Pe2JM&imgurl=http://southfloridasportsmedicine.com.edit.officite.com/ images/DSC00640.JPG&w=900&h=1200&ei=6_9nUuGdGsKmrAewzoHoBw&zoom=1&iact=hc&vpx=7 95&vpy=127&dur=1887&hovh=259&hovw=194&tx=113&ty=173&page=2&tbnh=135&tbnw=109&sta rt=25&ndsp=34&ved=1t:429,r:39,s:0,i:202 [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อเท้าหักด้านหน้า. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.google.com/imgres?sa= X&rls=com.microsoft:th:IE-SearchBox&rlz=1I7WQIB_enTH521&biw=1366&bih=555&tbm=isch&tbnid =EXdS8 DeqKihfBM:&imgrefurl=http://radiopaedia.org/articles/calcaneal-fracture&docid=yRDV7GL 7iXH2dM&imgurl=http://images.radiopaedia.org/images/532558/0411a51aec5d25f8c1f2abd5cda629. jpg&w=522&h=513&ei=Q_9nUvCsKMftrAf044DwBg&zoom=1&iact=rc&dur=405&page=1&tbnh=131 &tbnw=142&start=0&ndsp=24&ved=1t:429,r:4,s:0,i:91&tx=116&ty=86 [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อมือปกติ. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.canstockphoto.com.br/foto-imagens/ raio-x-pulso.html#file_view.php?id=12500538 [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อมือหัก. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.mccc.edu/~behrensb/documents/ TheHand.pdf [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖]

107คูม่ อื หมอพนื้ บา้ นในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดูกหกั และการฟ้ืนฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรักษา ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อศอกปกติ. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://anatomisty.com/anatomy-sistems/elbow- anatomy-xray/attachment/elbow-anatomy-xray/ [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อศอกหัก. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.cram.com/cards/x-ray-fracture- practice-1-3366220 [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อสะโพกปกติ. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://radiopaedia.org/images/2185194 [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อสะโพกหัก. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.justanswer.com/cat- health/2hfoc-cat-years-old-diangnosed-yesterday-fracture.html [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นขาปกติ. [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.flickr.com/photos/akeg/241873015/ [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นขาหัก. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://thescienceofreality.tumblr.com/post/ 43166031462/ medicalschool-femur-shaft-fracture-the-long [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นแขนปกติด้านข้าง. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://xray.thantohospital.com/Humer us%20lat. htm [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นแขนปกติด้านหน้า. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: https://www.meducation.net/ resources/16187-Humerus-Lateral-Rotation-A2-1-Plain-Film [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นแขนหักด้านข้าง. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://rad.usuhs.edu/medpix/kiosk_im- age. html?imageid=32691&quiz=#pic [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นแขนหักด้านหน้า. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://shanbizindia.hubpages.com/ hub/GENERAL-SIGNS-AND-SYMPTOMS-OF-FRACTURE [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกปลายขาปกติ. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.ceessentials.net/article27. html [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกปลายขาหัก. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://ajs.sagepub.com/content/27/2/238/ F1.large.jpg [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกปลายแขนปกติ. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.google.com/imgres?sa=X&rls=com. microsoft:th:IE-SearchBox&rlz=1I7WQIB_enTH521&biw=1366&bih=555&tbm=isch&tbnid=wtxPNRB8 uCMktM:&imgrefurl=http://bleacherreport.com/articles/1595887-rob-gronkowskis-forearm-injury- infection-might-still-have-a-long-way-to-go&docid=raF1EobtBv5ZoM&imgurl=http://img.bleacherreport. net/img/article/media_slots/photos/000/801/995/Forearm_crop_exact.jpg%253Fw%253D340%25 26h%253D226%2526q%253D85&w=340&h=226&ei=SPtnUuXtO82-rgfTnIGADw&zoom=1&iact=rc&d ur=390&page=3&tbnh=138&tbnw=209&start=56&ndsp=30&ved=1t:429,r:60,s:0,i:265&tx=-385&ty=294 [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกปลายแขนหักแบบเคลื่อนที่. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.lookfordiagnosis. com/mesh_info.php?index=2551&lang=2 [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ภาพเอกซเรย์กระดูกปลายแขนหักแบบไม่เคลื่อนที่. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://cn.dreamstime.com/ %E5%BA%93%E5%AD%98%E5%9B%BE%E7%89%87-%E8%83%B3%E8%86%8A%E6%9C%AB%E7% AB%AF-%E8%A3%82-image14031924 [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖]

108 คมู่ อื หมอพื้นบ้านในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดกู หกั และการฟน้ื ฟสู ภาพผูป้ ่วยหลังการรกั ษา ภาพเอกซเรย์กระดูกไหปลาร้าหัก. (๒๕๕๖). [ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.continuinged.cc/COREPRA/UE%20 Course%20Supplementary%20Materials%20-%20Protocols,%20Guidelines,%20and%20Exercises%20 2013. pdf [๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๖] ยงยุทธ วัชรดุลย์. (๒๕๒๒). การวัดทางออร์โธปิดิกส์. กรุงเทพมหานคร: คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัย มหิดล. วิถิพีเดียสารานุกรมเสรี. (๒๕๕๖). ภาพแผลถลอก. [ออนไลน์]. แหล่งท่ีมา: http://th.wikipedia.org/wiki/การตรวจ สถานที่เกิดเหตุ [๑๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖] สรีรวิทยาการกีฬาและการออกก�ำลังกาย. (๒๕๕๖). ภาพระบบประสาท. [ออนไลน์]. แหล่งท่ีมา: http://www.ipesp. ac.th/learning/Physiology/html/chapter2/Unit3_1_1.html [๑๔ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖] สิริรัตน์ จันทรมะโน. (๒๕๔๔). โภชนศาสตร์และโภชนบ�ำบัด. เชียงใหม่: คณะพยาบาลศาสตร์แมคคอร์มิค มหาวิทยาลัยพายัพ. สิริรัตน์ จันทรมะโน. (๒๕๕๑). การประเมินภาวะสุขภาพส�ำหรับนักศึกษาพยาบาล. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยพายัพ. สุธน พรบัณฑิตย์ปัทมา. (๒๕๔๙). โครงการศึกษาศักยภาพหมอพื้นบ้านในการรักษาผู้ป่วยกระดูกหัก. กรุงเทพฯ: ส�ำนักการแพทย์พื้นบ้านไทย กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก. (อัดส�ำเนา) สุรชัย ปัญญาพฤทธิพงศ์. (๒๕๕๒). การฟื้นฟูผู้ป่วยกระดูกหัก. เอกสารประกอบการประชุมเชิงปฏิบัติการ เร่ือง การศึกษา และพัฒนาศักยภาพหมอพื้นบ้านในการรักษาผู้ป่วยกระดูกหัก ปี ๒๕๕๒ ณ โรงแรมริชมอนด์ จังหวัดนนทบุรี. อนามัย, กรม กองโภชนาการ. (๒๕๕๖). ตารางปริมาณแคลเซียมที่แนะน�ำให้คนไทยบริโภคต่อวัน. {ออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.sc.mahidol.ac.th/scpn/OL_SCKM/activites/ql_5_2552/%EO%B8%8A%EO%B8%A1 %EO%B8%A3%EO%B8%A1&EO%B8%AD%EO%B8%B9%EO%B9%B9%88%EO%B8%94%EO%B8%B5%EO %B8%A1%EO%B8%B5%EO%B8%AA%EO%B8%B8%EO%B8%827-10-52.pdf [๒๗ กันยายน ๒๕๕๖] Delisa, J.A. (2001). Physical Medicine & Rehabilitation Principle and Practice. Philadelphia: Lippmcott Williams & Wilkms. Hayat Home Medical Equipment. (2013). [Online]. Available from: http://www.hhme.com/i n d e x . cfm?fuseaction=feature.listproducts&pagename=feature&itemdetailid=43&pageid=22 [2013, February 14] Hoppenfield, S., Murthy, V.L. (2000). Treatment & Rehabilitation of Fracture. Philadelphia: Lippmcott Williiams & Wilkms. Kisner, C. and Coiby, L.A. (1990). Theraperutic Exercise Foundation & Technique. Third Edition. Philadelphia: FA Davis. Laurelmedisupplies. (2013). [Online]. Available from: http://www.laurelmedsupplies.com [2013, February 14] Maher, A.B. et al, (2002). Orthopaedic Nursing. Philadelphia: WB. Saunder. อ้างถึงใน วรรณี สัตยวิวัฒน์. ผ (๒๕๕๓). การพยาบาลผู้ป่วยออร์โธปิดิกส์. กรุงเทพฯ: เอ็นพีเพรส. National Academy of Science. (1999). Dietary reference intakes for calcium, magnesium, phosphorus, Vitamin D and fiuoride, Washington, DC: Food and Nutrition Board, Institude of Medicine. National Academy Press. Preferred Health Choice. (2013). [Online]. Available from: http://www.phc-online.com/Measure_for_ Rollator_s/8791.htm [2013, February 14] 1.800 WHEELCHAIR. CA. (2013). Oversized Aluminum Folding Walker. [Online]. Available from: http:// www.1800wheelchair.ca/product/3499/oversized-aluminum-folding-walker [2013, February 14]

ภาคผนวก



111คมู่ ือหมอพื้นบ้านในการรักษา ผปู้ ว่ ยกระดกู หักและการฟน้ื ฟูสภาพผู้ป่วยหลังการรักษา การดภู าพเอกซเรย์ การดูภาพเอกซเรย์ เป็นหน้าท่ีของรังสีแพทย์ซ่ึงเป็นแพทย์แผนปัจจุบัน แต่เนื่องจาก การดูแลผู้ป่วยกระดูกหัก ยังคงมีหมอพื้นบ้านที่มีส่วนร่วมในการดูแลผู้ป่วยในชุมชนร่วมด้วย ดังน้นั เพ่ือให้หมอพื้นบ้านได้มีส่วนร่วมในการรักษาพยาบาลท่ีถูกต้องในเบ้ืองต้น การเรียนรู้เรื่องการดูภาพ เอกซเรย์จึงเป็นความรู้พื้นฐานที่จะช่วยให้ผู้ป่วยได้รับการวินิจฉัยที่ถูกต้องได้ เป็นการลดอาการ บาดเจ็บที่รนุ แรง และถ้าเกินขีดความสามารถในการรักษาของหมอพื้นบ้าน หมอพื้นบ้านสามารถให้ คำ�แนะนำ�กับผู้ป่วยให้ไปรับการรักษาที่โรงพยาบาลได้อย่างทันท่วงที ซึ่งรายละเอียดเรื่องข้อควร ระวังอยู่ในบทท่ี ๕ แล้ว สิง่ ที่ควรเรยี นรู้ในการดภู าพเอกซเรย์เบ้ืองต้น มีดังน้ี ๑. ภาพท่ปี รากฏบนฟิลม์ เอกซเรยเ์ กดิ ได้อย่างไร ๒. ภาพเอกซเรย์เป็นขา้ งซ้ายหรอื ข้างขวา ๓. ภาพเอกซเรย์เป็นส่วนไหนของร่างกาย ๔. ภาพเอกซเรยม์ ลี กั ษณะกระดกู หกั หรือไม่ ๕. การวดั มุมและความสนั้ ยาวของกระดกู ท่ีหัก ๑. ภาพท่ปี รากฏบนฟิลม์ เอกซเรย์เกิดได้อย่างไร เคร่ืองเอกซเรย์เป็นแหล่งก�ำเนิดแสงเอกซเรย์ ซ่ึงแสงเอกซเรย์น้ีเราไม่สามารถมองเห็นได้ แตแ่ สงเอกซเรยน์ ส้ี ามารถทะลผุ า่ นรา่ งกายเราได้ ดงั นน้ั เมอ่ื แสงเอกซเรยผ์ า่ นสว่ นตา่ ง ๆ ของรา่ งกายเรา และไปกระทบกับแผ่นฟิล์มเอกซเรย์ พบว่าจะเกิดภาพบนฟิล์มเอกซเรย์ตามที่แสงเอกซเรย์ผ่าน อวัยวะที่แสงเอกซเรย์ผ่านไดน้ ้อย เช่น กระดูก จะเกิดภาพสีขาวบนฟิลม์ เอกซเรย์ เน้ือ ผิวหนัง หรือ กลา้ มเนือ้ จะเห็นเป็นสีเทา ๆ ส่วนปอดซ่ึงเป็นส่วนที่มีอากาศมาก เน้ือปอดเหมือนฟองน้�ำ จะมีแ ส ง เอกซเรย์ผ่านมาก จะเห็นเปน็ สีด�ำ

112 คมู่ อื หมอพืน้ บา้ นในการรักษา ผูป้ ว่ ยกระดกู หักและการฟื้นฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรักษา ก ข ภาพท่ี ๑๒๓ การถ่ายภาพเอกซเรย์ จากภาพที่ ๑๒๓ เครื่องเอกซเรยเ์ ป็นแหลง่ ก�ำเนิดแสงเอกซเรย์ (ก) ปล่อยล�ำแสงเอกซเรย์ ที่ตาเรามองไม่เห็น ผ่านมือและข้อมือของผู้ป่วยและไปตกกระทบท่ีกล่องใส่ฟิล์มเอกซเรย์ (ข) ๒. ภาพเอกซเรยเ์ ปน็ ข้างซา้ ยหรอื ข้างขวา เมื่อเห็นภาพบนฟิล์มเอกซเรย์ เช่น มือ เราจะไม่รู้เลยว่าเป็นมือข้างซ้ายหรือขวา เช่น ถ้าภาพที่เห็นเป็นข้อมือ คว่�ำมือจะมองเป็นข้างขวา ถ้าหงายมือจะมองเป็นข้างซ้าย ดังภาพที่ ๑๒๔ ดังนั้น เพ่ือไม่ให้มีการผิดพลาดในการดูภาพเอกซเรย์จึงมีการระบุไว้บนฟิล์มเอกซเรย์ คือ ข้างขวา จะพิมพ์คำ� ว่า R ย่อมาจาก Right และข้างซ้ายจะพมิ พ์ค�ำว่า L ยอ่ มาจาก Left

113คู่มือหมอพื้นบ้านในการรักษา ผู้ป่วยกระดกู หักและการฟื้นฟสู ภาพผปู้ ่วยหลังการรักษา R ภาพท่ี ๑๒๔ ภาพเอกซเรย์ข้อมอื ข้างขวา ๓. ภาพเอกซเรยเ์ ปน็ ส่วนไหนของรา่ งกาย การดูภาพเอกซเรย์และรู้ว่าเป็นส่วนไหนของร่างกายน้ันเป็นเรื่องยากพอสมควร ดังน้ัน ผู้สนใจจึงควรศึกษาเกี่ยวกับกายวิภาคเบื้องตน้ ของรา่ งกายมนุษย์ ๔. ภาพเอกซเรยม์ ีลกั ษณะกระดกู หกั หรือไม่ สำ� หรบั หมอพน้ื บา้ นท่รี กั ษากระดูกหัก การดใู ห้รวู้ า่ ภาพเอกซเรย์มลี กั ษณะกระดูกหักหรือ ไม่นั้น ต้องดูภาพเอกซเรย์กับอาการของผู้ป่วยควบคู่กัน ในกรณีท่ีภาพเอกซเรย์มีรอยหักชัดเจน จะดูง่าย (ภาพที่ ๑๒๕ สงั เกตแนวของกระดูกที่ลากตามขอบของกระดกู จะไม่เป็นแนวท่ีต่อเน่ืองกัน บง่ บอกวา่ มีกระดกู หกั ) แต่ในกรณีที่ผู้ป่วยมีเพียงกระดูกร้าว หรือดูไม่ชัดว่ากระดูกหักหรือไม่ และผปู้ ว่ ยเจ็บปวดมาก หมอพ้นื บ้านควรรกั ษาผู้ปว่ ยแบบกระดกู หักไว้กอ่ น

114 คู่มอื หมอพน้ื บา้ นในการรักษา ผ้ปู ว่ ยกระดูกหักและการฟื้นฟสู ภาพผู้ปว่ ยหลงั การรักษา ภาพที่ ๑๒๕ ภาพเอกซเรย์กระดูกหนา้ แข้งทหี่ ัก ๕. การวดั มมุ และความส้ันยาวของกระดกู ทีห่ กั การวัดมุมของกระดูกที่หัก เป็นเรื่องยากและเป็นเรื่องเฉพาะทางออร์โธปิดิกส์ ในการประเมินผู้ป่วยก่อนการผ่าตัดรักษากระดูกหัก แพทย์แผนปัจจุบันจะใช้การวัดมุมของกระดูก ท่ีหักเพื่อประกอบการตดั สินใจ เนื่องจากการเอียงของกระดูกมีผลต่อการใช้งานของข้อภายหลัง กระดูกตดิ แลว้ ๒๐O (ก) ก ข ภาพท่ี ๑๒๖ ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อมอื ที่วดั มมุ ของกระดกู ที่หกั ในท่าคว�่ำมอื จากภาพที่ ๑๒๖ แนวกระดูก ๒ ท่อน อยู่ระดับเดียวกันตามเส้น ก และมุมเอียงของ กระดูกข้อมอื อนั ใหญ่หรอื กระดกู ปลายแขนสว่ นนอก เทา่ กบั ๒๐ องศา ตามเส้น ข

115คู่มือหมอพน้ื บ้านในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดกู หกั และการฟ้นื ฟูสภาพผู้ป่วยหลงั การรกั ษา ค จากภาพท่ี ๑๒๗ มุมเอียงของ ๑๒O กระดกู ข้อมอื อันใหญห่ รอื กระดูก ปลายเเขนส่วนนอก เทา่ กบั ๑๒ องศา ตามเส้น ค หรือเรียกว่า มุมเอยี งไปด้านฝา่ มอื (Volar tilt) ภาพท่ี ๑๒๗ ภาพเอกซเรย์กระดกู ข้อมอื ในท่าตะแคงมอื นอกจากประเมินผลการรักษาโดยการวัดมุมของกระดูกที่หักแล้ว แพทย์แผนปัจจุบัน ยังประเมนิ ผลจากการวัดความสน้ั ยาวของกระดกู ที่หกั รว่ มด้วย ดงั ภาพท่ี ๑๒๘ ก ๑๐ มม. ภาพที่ ๑๒๘ ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ขอ้ มือที่วดั ความส้ันยาวของกระดูกทห่ี ักในทา่ คว�่ำมือ จากภาพที่ ๑๒๘ แนวกระดูก ๒ ท่อนอยู่ระดับเดียวกันตามเส้น ก และปลายของกระดูก ข้อมืออนั ใหญ่หรือกระดูกปลายแขนส่วนนอกสงู กว่าหรือยาวกว่า ๑๐ มิลลเิ มตร

116 คู่มอื หมอพน้ื บา้ นในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดูกหักและการฟ้นื ฟสู ภาพผปู้ ว่ ยหลงั การรักษา ๓๐O ภาพที่ ๑๒๙ การวัดมมุ ของกระดูกแขนทีห่ กั สามารถวดั มมุ ได้ ๓๐ องศา ๕ มม. ภาพที่ ๑๓๐ การวดั มุมของกระดกู ข้อมอื ที่หัก ลากตามขอบของกระดกู วัดความสนั้ ได้ ๕ มิลลิเมตร

117คมู่ ือหมอพน้ื บา้ นในการรักษา ผู้ป่วยกระดกู หกั และการฟน้ื ฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรักษา ในกรณีผู้ป่วยกระดูกข้อมือหัก ภาพที่ ๑๓๑ หากได้รับการรักษาที่ไม่ถูกต้อง เมื่อกระดูก เชอื่ มตดิ ดแี ล้ว จะพบวา่ ผู้ป่วยไมส่ ามารถใชง้ านไดเ้ หมือนข้างปกติ ดังภาพที่ ๑๓๒ ภาพท่ี ๑๓๑ ภาพเอกซเรย์กระดกู ขอ้ มือท่ีหกั ภาพท่ี ๑๓๒ กระดูกติดผดิ รูปทำ� ใหผ้ ปู้ ่วยไม่สามารถงอขอ้ มอื ไดเ้ ต็มที่ ในทา่ พนมมอื และ ทา่ หลงั มอื ประสานกนั ปลายนวิ้ ชลี้ งพ้ืน กลา่ วโดยสรปุ การดภู าพเอกซเรยเ์ พ่อื วินิจฉัยและประเมนิ ผลการรักษาเป็นเรื่องสำ�คัญต่อ การรักษาผู้ป่วยกระดูกหัก และจำ�เป็นต้องเสริมความรู้ ความเข้าใจและทักษะที่ถูกต้องให้แก่ หมอพน้ื บา้ นในการรกั ษาผปู้ ว่ ยกระดกู หกั ในชมุ ชน ทงั้ น้ี กระดกู หกั ของผปู้ ว่ ยมหี ลายแบบ จงึ ควรศกึ ษา รปู แบบของกระดกู หกั ประเภทต่าง ๆ เพอื่ การวนิ จิ ฉัยทถ่ี ูกต้อง ดงั รายละเอียดตอ่ ไปน้ี

118 ค่มู อื หมอพ้นื บา้ นในการรักษา ผ้ปู ว่ ยกระดูกหักและการฟนื้ ฟูสภาพผูป้ ว่ ยหลังการรกั ษา กระดกู หักประเภทตา่ ง ๆ กระดูกหกั มหี ลายแบบ แบง่ เป็นประเภทต่าง ๆ ได้ดังนี ้ ๑. แบง่ ตามความสัมพนั ธ์ของรอยหกั กบั สง่ิ แวดล้อม ๑) กระดกู หักแบบปดิ ๒) กระดูกหกั แบบเปดิ หรอื มีบาดแผล ๒. แบง่ ตามขอบเขตของการหกั ๑) กระดูกหักขาดจากกันโดยตลอด ๒) กระดูกหักไม่ตลอด ๓. แบง่ ตามความสมั พันธร์ ะหว่างชนิ้ ทหี่ ัก ๑) ชน้ิ ท่หี ักไม่มกี ารเลือ่ น ๒) ชิน้ ทหี่ กั มีการเลื่อนจากกนั ๔. แบ่งตามการเกดิ ภาวะแทรกซอ้ นของกระดกู หกั ๑) กระดูกหกั ไม่มีภาวะแทรกซอ้ น ๒) กระดกู หักมภี าวะแทรกซอ้ น ๕. แบง่ ตามรอยทีห่ กั ๑) มีรอยหกั รอยเดียว ๒) มรี อยหกั หลายรอยในบรเิ วณเดยี วกัน รูปแบบของกระดกู หัก ๑. กระดูกหักทีม่ ี ๒. กระดูกหักจาก การโกง่ ของกระดกู แรงดึงกล้ามเนอื้ Angulated Avulsed

119คู่มือหมอพ้นื บ้านในการรักษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหกั และการฟื้นฟูสภาพผปู้ ่วยหลงั การรักษา ๓. กระดูกหกั ๔. กระดูกหกั เป็น รปู ผีเส้อื ช้ินยอ่ ยๆ มากกวา่ Butterfly ๒ ช้นิ Comminuted ๕. กระดูกหกั ที่ไมม่ ี ๖. กระดูกหกั แล้ว บาดแผลทะลจุ าก ช้ินกระดูกอัดเข้าหา รอยหกั ถงึ ผิวหนัง กันกระดกู ยบุ ภายนอก Compression Closed Displaced ๗. ชิน้ กระดูกท่หี กั ๘. กระดูกหกั นอกข้อ หนง่ึ ชนิ้ หรอื สอง ชนิ้ หรอื ท้ังหมด Extra-articular เคลอ่ื นออกจาก แนวปกตขิ อง กระดกู

120 คู่มอื หมอพน้ื บ้านในการรักษา ผ้ปู ่วยกระดูกหกั และการฟืน้ ฟสู ภาพผู้ป่วยหลงั การรกั ษา ๙. กระดกู หกั เพยี ง ๑๐. กระดูกหัก ด้านหนง่ึ ของ ท่ชี ้ินกระดกู ซน้ การแตกของผิว หรือเกยเขา้ หากนั กระดูก เท่านนั้ Impacted Greenstick ๑๑. กระดกู หกั ๑๒. กระดกู หัก ภายในขอ้ แบบเฉียง Intra-articular Oblique ๑๓. กระดกู หัก ๑๔. กระดกู หกั แบบเปดิ ทม่ี ีทาง เปน็ ทอ่ น ติดตอ่ กบั ภายนอก Open Segmental

121คูม่ อื หมอพืน้ บ้านในการรักษา ผู้ป่วยกระดูกหักและการฟ้นื ฟสู ภาพผ้ปู ่วยหลงั การรักษา ๑๕. กระดูกหกั ๑๖. กระดูกหกั เป็น เป็นรูปเกลียว แฉก ๆ หรอื รปู ดาว Spiral Stellate ๑๗. กระดกู หัก ๑๘. กระดกู หกั ตาม ตรงต�ำแหนง่ ท่ีมี แนวขวางของกระดูก พยาธิสภาพ เช่น เนือ้ งอกของกระดูก Transverse Pathological ภาพท่ี ๑๓๓ รูปแบบของกระดูกหกั ทม่ี า: ดัดแปลงจาก Maher, A.B, 2002: 611-613 อา้ งถึงใน วรรณี สตั ยวิวัฒน์, ๒๕๕๓: ๘๔-๘๗ จากรูปแสดงกระดูกหักข้างต้นนั้น จะเห็นได้ชัดว่า กระดูกมีการหักได้หลายรูปแบบ ได้แก่ การแตกของผิวกระดูก การหักแบบเฉียง การหักแบบขวาง การหักแบบเกลียว การแตกแบบ ละเอียดเปน็ รปู ดาว การแตกเข้าขอ้ เปน็ ต้น ดงั นน้ั การได้ศกึ ษารูปแบบของกระดูกหักจะทำ�ใหเ้ ขา้ ใจ ในการอา่ นภาพเอกซเรยไ์ ดม้ ากยงิ่ ขน้ึ ดงั ตวั อยา่ งการฝกึ วนิ จิ ฉยั สภาพผปู้ ว่ ยกระดกู หกั จากภาพเอกซเรย์ โดยการเปรียบเทียบภาพกระดกู ปกติกับภาพกระดกู ทหี่ ัก ทง้ั แนวด้านหน้า และด้านข้าง

122 คู่มือหมอพ้ืนบ้านในการรกั ษา ผู้ปว่ ยกระดกู หกั และการฟนื้ ฟสู ภาพผูป้ ่วยหลังการรักษา ตัวอยา่ งการฝกึ วินจิ ฉัยสภาพผู้ปว่ ยกระดกู หกั จากภาพเอกซเรย์ ๑. กระดกู สว่ นแขน ก. ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ไหปลารา้ ปกต ิ ข. ภาพเอกซเรย์กระดูกไหปลารา้ หกั ท่ีมา: ภาพเอกซเรยก์ ระดูกไหปลาร้าปกต,ิ ๒๕๕๖: ออนไลน์ ที่มา: ภาพเอกซเรยก์ ระดูกไหปลารา้ หกั , ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพท่ี ๑๓๔ ภาพเอกซเรย์กระดกู ไหปลารา้ ด้านหน้า ดา้ นข้าง ด้านหนา้ ดา้ นขา้ ง ก. ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นแขนปกติ ข. ภาพเอกซเรย์กระดกู ต้นแขนหัก ท่มี า: ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ตน้ แขนปกติด้านหน้า, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ที่มา: ภาพเอกซเรย์กระดูกตน้ แขนหกั ด้านหนา้ , ๒๕๕๖: ออนไลน์ ทีม่ า: ภาพเอกซเรยก์ ระดูกต้นแขนหักดา้ นขา้ ง, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ที่มา: ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นแขนปกติดา้ นข้าง, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพที่ ๑๓๕ ภาพเอกซเรย์กระดกู ต้นแขน

123ค่มู อื หมอพ้นื บ้านในการรักษา ผปู้ ่วยกระดูกหักและการฟ้นื ฟสู ภาพผปู้ ่วยหลงั การรักษา ดา้ นหนา้ ด้านข้าง ด้านหนา้ ด้านข้าง ก. ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ขอ้ ศอกปกติ ข. ภาพเอกซเรย์กระดูกขอ้ ศอกหกั ท่มี า: ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ขอ้ ศอกปกติ, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ทมี่ า: ภาพเอกซเรย์กระดกู ข้อศอกหัก, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพท่ี ๑๓๖ ภาพเอกซเรย์กระดกู ข้อศอก ดา้ นหนา้ ด้านขา้ ง ด้านหน้า ด้านข้าง ก. ภาพเอกซเรย์กระดกู ปลายแขนปกติ ข. ภาพเอกซเรย์กระดกู ปลายแขนหกั แบบเคลื่อนที่ ทม่ี า: ภาพเอกซเรยก์ ระดูกปลายแขนปกติ, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ทีม่ า: ภาพเอกซเรย์กระดกู ปลายแขนหักแบบเคล่ือนท่ี ๒๕๕๖: ออนไลน์

124 คมู่ อื หมอพน้ื บ้านในการรกั ษา ผู้ปว่ ยกระดูกหกั และการฟ้ืนฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรกั ษา ดา้ นหนา้ ดา้ นขา้ ง ค. ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ปลายแขนหกั แบบไมเ่ คลอ่ื นที่ ทม่ี า: ภาพเอกซเรย์กระดูกปลายแขนหักแบบไมเ่ คลอื่ นท,่ี ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพท่ี ๑๓๗ ภาพเอกซเรย์กระดกู ปลายแขน ด้านหนา้ ดา้ นข้าง ด้านหนา้ ดา้ นขา้ ง ก. ภาพเอกซเรยก์ ระดูกข้อมอื ปกติ ข. ภาพเอกซเรยก์ ระดูกข้อมอื หัก ท่ีมา: ภาพเอกซเรย์กระดกู ขอ้ มือปกติ, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ที่มา: ภาพเอกซเรย์กระดกู ขอ้ มอื หัก, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพท่ี ๑๓๘ ภาพเอกซเรยก์ ระดูกขอ้ มอื

125คู่มอื หมอพน้ื บา้ นในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดกู หกั และการฟน้ื ฟูสภาพผู้ป่วยหลงั การรกั ษา ๒. กระดกู ส่วนขา ก. ภาพเอกซเรย์กระดกู ตน้ ขาปกติ ข. ภาพเอกซเรย์กระดูกตน้ ขาหัก ท่มี า: ภาพเอกซเรย์กระดกู ตน้ ขาปกต,ิ ๒๕๕๖: ออนไลน์ ทีม่ า: ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นขาหกั , ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพท่ี ๑๓๙ ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นขา ด้านหน้า ดา้ นข้าง ดา้ นหน้า ดา้ นข้าง ก. ภาพเอกซเรย์กระดูกขอ้ เข่าปกติ ข. ภาพเอกซเรยก์ ระดูกขอ้ เข่าหกั ท่มี า: ภาพเอกซเรย์กระดกู ขอ้ เข่าปกต,ิ ๒๕๕๖: ออนไลน์ ทม่ี า: ภาพเอกซเรย์กระดกู ขอ้ เขา่ หกั , ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพท่ี ๑๔๐ ภาพเอกซเรยก์ ระดูกขอ้ เข่า

126 ค่มู ือหมอพื้นบ้านในการรกั ษา ผ้ปู ว่ ยกระดกู หักและการฟ้นื ฟูสภาพผปู้ ่วยหลังการรกั ษา ด้านหน้า ด้านข้าง ดา้ นหนา้ ด้านข้าง ข. ภาพเอกซเรย์กระดกู ปลายขาหกั ก. ภาพเอกซเรยก์ ระดูกปลายขาปกติ ที่มา: ภาพเอกซเรย์กระดกู ปลายขาหัก, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ที่มา: ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ปลายขาปกติ, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพท่ี ๑๔๑ ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ปลายขา ด้านหน้า ดา้ นข้าง ด้านหนา้ ด้านขา้ ง ก. ภาพเอกซเรย์กระดูกข้อเท้าปกติ ข. ภาพเอกซเรยก์ ระดูกข้อเท้าหัก ที่มา: ภาพเอกซเรย์กระดูกขอ้ เท้าปกตดิ า้ นหนา้ , ๒๕๕๖: ออนไลน์ ที่มา: ภาพเอกซเรย์กระดกู ข้อเทา้ หักดา้ นหนา้ , ๒๕๕๖: ออนไลน์ ที่มา: ภาพเอกซเรย์กระดกู ขอ้ เทา้ ปกติดา้ นขา้ ง, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ท่มี า: ภาพเอกซเรย์กระดกู ขอ้ เทา้ หักด้านขา้ ง, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพท่ี ๑๔๒ ภาพเอกซเรยก์ ระดูกข้อเทา้

127คู่มอื หมอพน้ื บา้ นในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดกู หกั และการฟน้ื ฟูสภาพผปู้ ว่ ยหลงั การรกั ษา ก. ภาพเอกซเรย์กระดกู ข้อสะโพกปกติ ข. ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ข้อสะโพกหัก ทมี่ า: ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ข้อสะโพกปกต,ิ ๒๕๕๖: ออนไลน์ ท่ีมา: ภาพเอกซเรย์กระดกู ขอ้ สะโพกหัก, ๒๕๕๖: ออนไลน์ ภาพท่ี ๑๔๓ ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ข้อสะโพก การวินิจฉัยกระดูกหักโดยการส่งผูป้ ว่ ยไปเอกซเรย์ รว่ มกับการซกั ประวัติ การตรวจร่างกาย จะทำ�ใหห้ มอพนื้ บา้ นสามารถจดั กระดกู ผปู้ ว่ ยไดด้ ขี น้ึ ลดภาวะทพุ พลภาพไดอ้ ยา่ งดี และเปน็ ทพ่ี งึ พอใจ ของผปู้ ว่ ย การฝึกการวินิจฉัยผู้ป่วยกระดูกหกั จากภาพเอกซเรย์ ทำ�ให้การอ่านเอกซเรย์มีความถูกต้อง แม่นยำ�มากข้ึน กระดูกหักในตำ�แหน่งต่าง ๆ ของแต่ละส่วนมีความแตกต่างกัน จึงจำ�เป็นต้องดูภาพ เอกซเรย์เปรียบเทียบกับข้างที่ปกติ เพราะการดูข้างที่บาดเจ็บเพียงข้างเดียวอาจไม่เห็นความแตกต่าง ชดั เจน ในกรณีกระดูกแขนขาหักและมีแผลเปิด กระดูกหักและแตกเข้าข้อ กระดูกช้ินใหญ่หัก กระดูกหักแบบหลายท่อนหรือกระดูกหักที่มีภาวะแทรกซ้อนของระบบประสาท ควรส่งต่อ แพทยแ์ ผนปัจจุบันโดยทนั ที นอกจากความรู้ในด้านการรักษาท่ีเหมาะสมและถูกต้องแล้ว หมอพ้ืนบ้านควรต้องเรียนรู้ ในเรื่องการดูแลสุขภาพเก่ียวกับการรับประทานอาหารที่เหมาะสมสำ�หรับผู้ป่วยกระดูกหักด้วย เนื่องจากอาหารเปน็ ปัจจัยสำ�คญั ต่อการหายของกระดกู

128 คูม่ ือหมอพน้ื บ้านในการรักษา ผูป้ ่วยกระดกู หักและการฟน้ื ฟูสภาพผู้ป่วยหลงั การรกั ษา อาหารสำ� หรับผ้ปู ว่ ยกระดูกหัก ปญั หาทางดา้ นกระดกู ของผปู้ ว่ ย นอกจากการรกั ษาทถี่ กู ตอ้ ง ทนั เวลา และมปี ระสทิ ธภิ าพแล้ว ก า ร ดู แ ล เ อ า ใจ ใ ส ่ เร่ื อ ง อ า ห า ร ก็ เ ป ็ น ส่ิ ง ส� ำ คั ญ ที่ ผู ้ ป ่ ว ย ก ร ะ ดู ก หั ก ห รื อ ผู ้ ดู แ ล ต ้ อ ง ใ ห ้ ค ว า ม ส น ใ จ นอกจากภาวะกระดูกหักจากอุบัติเหตุแล้ว ปัจจัยเร่ืองความแข็งแรงของกระดูก ก็มีผลต่อกระดูก เชน่ กนั โดยเฉพาะในผู้สูงอายุจะพบภาวะกระดูกพรุน ข้อต่อกระดูกเสื่อม ซึ่งปัจจัยเหล่าน้ีเป็นสาเหตุ สำ� คญั ทท่ี �ำให้เกิดภาวะกระดกู หกั ได้ง่าย ๑) โรคกระดกู พรุน สตรวี ยั หมดประจำ�เดอื น หรอื มอี ายมุ ากกวา่ ๕๐ ปขี น้ึ ไป มคี วามเสย่ี งตอ่ โรคกระดกู พรนุ สูง เนื่องจากฮอร์โมนเอสโตรเจนซึ่งช่วยรักษามวลกระดูกนั้นลดลง ส่วนกระดูกพรุนในผู้ชายสูงอายุ จะเกิดขึ้นตอนอายุประมาณ ๗๕ ปีขึ้นไป กระดูกที่หักได้ง่ายจากโรคกระดูกพรุน คือ กระดูกสะโพก กระดูกสันหลังและกระดกู ข้อมอื ปัจจยั ท่เี ป็นตวั เร่งให้เกดิ การสูญเสียมวลกระดกู คือ - เคยกระดกู หกั ในวยั ผ้ใู หญ่ - สูบบุหร่ี - มีน�้ำหนักตวั นอ้ ย หรอื ในทางตรงกนั ขา้ มคือ อ้วน - รับประทานยาบางตวั ที่เร่งให้เกิดการสญู เสียมวลกระดูก ได้แก่ สเตียรอยด์ เฮปารนิ เปน็ ตน้ - เปน็ โรคล�ำไส้ โรคตับ หรอื โรคไตวาย - ดื่มสุราหนัก - บริโภคอาหารทม่ี ีแคลเซยี มและวติ ามนิ ดไี ม่เพียงพอ - ไมอ่ อกก�ำลงั กายใด ๆ เลย - ออกก�ำลังกายหนักหรอื หกั โหมเกนิ ไป เช่น ผู้ท่ีวิง่ มาราธอนบอ่ ย ๆ หรือนักกีฬาที่มีการฝึก ซ้อมหนกั ซ่ึงจะทำ� ให้ระดบั ฮอร์โมนเอสโตรเจนลดลง - ผ้ทู อ่ี ดอาหารเพอ่ื ลดน้�ำหนักบอ่ ย ๆ หรือเปน็ โรคบางชนดิ ซงึ่ ทำ� ให้ขาดสารอาหารและท�ำให้ ระดับของฮอรโ์ มนเอสโตรเจนลดลงดว้ ย ดงั น้นั การรบั ประทานอาหารทเ่ี ป็นมิตรกบั กระดกู จะช่วยชะลอการสูญเสียมวลกระดูกได้

129คู่มือหมอพน้ื บ้านในการรักษา ผู้ปว่ ยกระดูกหกั และการฟ้ืนฟูสภาพผ้ปู ว่ ยหลงั การรักษา อาหารทเี่ ปน็ มติ รกบั กระดกู และช่วยเสริมสรา้ งมวลกระดูก ได้แก่ - อาหารทมี่ แี คลเซยี มสงู เช่น นมพร่องไขมัน โยเกิร์ตรสธรรมชาติ นมถั่วเหลืองชนิด เสริมแคลเซียม เนยแขง็ หรือชีส ปลาเลก็ ปลานอ้ ย ปลาซาร์ดีน งาด�ำ ผกั ใบเขียว ฯลฯ - อาหารที่มวี ิตามนิ ดีสูง เชน่ ปลา ไข่แดง เห็ด ฯลฯ - อาหารท่มี ีแมกนเี ซยี มสงู อย่างผักใบเขยี ว ถ่ัวธญั พืชต่าง ๆ - เต้าหู้ ถ่ัวเหลือง ท่ีมีท้ังโปรตีนและกรดไขมันโอเมก้า ๓ ซึ่งจะท�ำงานร่วมกันและลดการ สลายของกระดกู อาหารที่ไมเ่ ปน็ มติ รกบั กระดกู และ เครือ่ งดมื่ ท่ีเป็นตวั เร่งการสูญเสยี แคลเซยี ม ได้แก่ - น้ำ� อัดลมสดี �ำ - อาหารเคม็ จัด - การรับประทานเน้ือสัตว์ในปริมาณมาก โดยเฉพาะผู้ท่ีใช้วิธีลดน�้ำหนักโดยเน้น รับประทานโปรตีนสูง คาร์โบไฮเดรตต่ำ� - เครื่องดื่มท่ีมีกาเฟอีน โดยเฉพาะกาแฟ การลดการบริโภคอาหารและเครื่องด่ืมเหล่าน้ี นอกจากจะช่วยรักษามวลกระดกู แลว้ ยงั ชว่ ยให้สขุ ภาพด้านอน่ื ๆ ดขี ้นึ ดว้ ย มวลกระดกู ทล่ี ดลง ทำ� ใหก้ ระดกู ไมแ่ ขง็ แรงและเกดิ ภาวะกระดกู หกั ไดง้ า่ ยในผสู้ งู อาย ุ ดงั นนั้ จงึ ควรหลกี เลยี่ งหรอื ลดอาหารทไี่ มเ่ ปน็ มติ รกบั กระดกู เพอ่ื ไมใ่ หร้ า่ งกายสญู เสยี มวลกระดกู ไปไดง้ า่ ย ๆ นอกจากนนั้ การใชง้ านของข้อต่าง ๆ เปน็ เวลานาน กท็ �ำใหข้ อ้ ตอ่ ต่าง ๆ ในรา่ งกายมกี ารเสอ่ื มรว่ มดว้ ย ๒) ขอ้ ตอ่ กระดูกเสือ่ ม น�้ำหนกั ตัวทเี่ พ่มิ มากขน้ึ ตอนสูงอายุ จะท�ำใหห้ ัวเข่าทถี่ กู ใช้งานมานาน จะต้องทำ� งานหนกั มากข้ึนตามไปด้วย ทั้งน้ีเน่ืองจากส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น หัวเข่า ข้อศอก นิ้ว หัวไหล่ สะโพก จะมีข้อต่อซึ่งเป็นส่วนที่ท�ำให้ร่างกายสามารถพับได้ ทั้งหัวเข่า ข้อศอก น้ิว หัวไหล่ สะโพก ซึ่งบริเวณ ขอ้ ตอ่ จะมกี ระดกู ชน้ิ เลก็ ๆ เสน้ เอน็ และนำ้� หลอ่ เลย้ี ง ทเ่ี ชอื่ มตอ่ ระหวา่ งกระดกู ชน้ิ ใหญ่ ซง่ึ เมอ่ื อายมุ าก ข้ึนน้�ำหล่อเลี้ยงจะลดน้อยลง ท�ำให้การเคลื่อนไหวของข้อต่อเกิดการติดขัดไม่ราบร่ืนเหมือนเช่นเคย บางรายอาจจะรู้สึกเจ็บเหมือนกระดูก ๒ ชิ้นมาชนกัน ซ่ึงหากทิ้งเอาไว้จะท�ำให้เกิดการอักเสบได้ โดยข้อต่อที่ถูกใช้งานและเป็นท่ีท่ีเกิดการบาดเจ็บมากที่สุด คือ หัวเข่า เพราะต้องแบกรับน้�ำหนัก ร่างกายทั้งตัว ฉะนั้นจึงควรควบคุมน�้ำหนักให้อยู่ในระดับที่พอดี หากมีน�้ำหนักเกิน ควรลดน้�ำหนัก ลงมาเพ่ือมิให้ข้อเข่าเส่ือม

130 คู่มือหมอพน้ื บ้านในการรกั ษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหักและการฟื้นฟูสภาพผปู้ ว่ ยหลังการรกั ษา อาหารชะลอความเส่ือมของขอ้ ตอ่ ในผู้สูงอายุมักมีความเสื่อมของข้อต่อร่วมด้วย การรับประทานอาหารท่ีเหมาะสมสามารถ ชะลอความเส่ือมของข้อต่อได้ เช่น ปลาทะเล ผักใบเขียวและผลไม้สดท่ีมีรสเปรี้ยวซ่ึงมีวิตามินซีสูง อาหารท่ีชะลอความเส่ือมของข้อต่อ มีดังนี้ ๑) อาหารท่ีมีกรดไขมนั โอเมกา้ ๓ อยา่ ง เชน่ ปลาทะเล น�้ำมนั ถวั่ เหลอื ง สาหรา่ ยทะเล น�้ำมันทใี่ หก้ รดไขมันที่ดตี อ่ สขุ ภาพ อย่างน้�ำมนั มะกอก ซง่ึ อาหารท่มี ีไขมนั สูงเหล่านจี้ ะท�ำหนา้ ท่เี หมอื น น้�ำมันหล่อลื่นของข้อต่อ โดยกรดไขมันโอเมก้า ๓ ยังท�ำหน้าท่ีลดการอักเสบภายในร่างกายได้ด้วย จึงขอแนะน�ำให้บรโิ ภคปลาท่ีไม่ทอดสปั ดาห์ละ ๒ - ๓ คร้งั แตถ่ ้าไม่ชอบรบั ประทานปลา ควรเสรมิ ด้วย น�้ำมนั ปลาประมาณ ๒,๐๐๐ มลิ ลกิ รัมตอ่ วัน ๒) อาหารทมี่ วี ิตามนิ ซีสงู ซงึ่ อยใู่ นผักใบเขียวและผลไม้สดท่มี รี สเปรย้ี วหลายชนิด อย่างเช่น ฝร่ัง ส้ม มะขามป้อม ฯลฯ มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยป้องกันการสูญเสียมวลกระดูกและการเส่ือม ของกระดูกข้อต่อต่าง ๆ จึงควรแนะน�ำให้รับประทานอาหารท่ีมีส่วนประกอบของวิตามินซีให้ได้ ในปรมิ าณวนั ละประมาณ ๑,๐๐๐ มลิ ลกิ รมั ทงั้ จากอาหารและอาหารเสรมิ ซงึ่ ในการรบั ประทานอาหาร เสริมมขี ้อควรระวงั คือ ไม่ควรรบั ประทานอาหารเสรมิ ทมี่ วี ิตามินซมี ากกวา่ วันละ ๒,๐๐๐ มลิ ลิกรมั เพราะอาจจะท�ำใหเ้ กิดนวิ่ ได้ ๓) ภาวะกระดูกหกั ในผสู้ งู อายุ มกั มภี าวะกระดกู พรนุ และขอ้ เสอื่ ม ซงึ่ เปน็ ปจั จยั หนงึ่ ทที่ ำ� ใหผ้ สู้ งู อายเุ กดิ อบุ ตั เิ หตุ และกระดูกหักได้ง่าย การให้ค�ำแนะน�ำเรื่องอาหารจึงจ�ำเป็นอย่างย่ิงที่หมอพื้นบ้านควรให้ความรู้กับ ผปู้ ว่ ยกระดกู หกั เนอื่ งจากอาหารทม่ี แี คลเซยี มในปรมิ าณสงู จะชว่ ยใหก้ ารหายของกระดกู ดขี นึ้ แคลเซยี ม เปน็ แรธ่ าตทุ จี่ ำ� เปน็ สำ� หรบั ผปู้ ว่ ยกระดกู หกั ทมี่ มี ากทสี่ ดุ ในรา่ งกาย คดิ เปน็ รอ้ ยละ ๙๙ อยทู่ กี่ ระดูกและฟัน หน้าท่ีหลักของแคลเซียม คือ ท�ำหน้าท่ีเป็นโครงสร้างของกระดูก และฟัน มีความจ�ำเป็นต่อกระบวนการดูดซึมของเซลล์ในร่างกาย การขาดแคลเซียมในเด็กจะท�ำให้ เกิดโรคกระดูกอ่อน ส่วนในผู้ใหญ่จะเกิดภาวะกระดูกเส่ือม ท�ำให้ร่างกายต้องดึงแคลเซียมจาก กระดูกมาใช้ เปน็ ผลให้กระดกู ไม่แข็งแรงและหกั ไดง้ า่ ย ดงั นนั้ จงึ ควรใหค้ วามสนใจกบั ปรมิ าณแคลเซยี มทรี่ า่ งกายควรไดร้ บั ในแตล่ ะวนั ของคนแตล่ ะวยั รวมทั้งการรับประทานอาหารท่ีมีปริมาณแคลเซียมสูง ซ่ึงจะช่วยให้การหายของกระดูกดีขึ้น

131คู่มือหมอพน้ื บ้านในการรักษา ผู้ปว่ ยกระดกู หักและการฟ้นื ฟูสภาพผปู้ ่วยหลงั การรักษา ตามตารางท่ี ๒ เป็นการเปรียบเทียบปริมาณแคลเซียมที่คนแต่ละวัยควรได้รับในแต่ละวัน ซ่ึงผูป้ ว่ ยกระดูกหักท่อี ยู่ในช่วงวยั ผูใ้ หญก่ ารรับประทานอาหารท่มี แี คลเซยี มสงู จะช่วยใหก้ ารหายของ กระดูกดีขึ้น ซ่งึ ควรไดร้ บั แคลเซียมในปรมิ าณ ๑,๕๐๐ มลิ ลิกรัมตอ่ วนั สว่ นตารางที่ ๓ เป็นอาหารท่มี ปี รมิ าณแคลเซยี มในระดบั สูง ซง่ึ จะมีอยใู่ นผลิตภัณฑ์ของนม ปลาเลก็ ปลานอ้ ย รวมท้งั ผกั ใบเขยี ว ซ่งึ เปน็ ขอ้ มูลเบื้องต้น หากตอ้ งการขอ้ มูลเพ่ิมเตมิ สามารถศกึ ษา จากหนังสอื ด้านโภชนาการตา่ ง ๆ ร่วมด้วย ตารางท่ี ๒ ปริมาณแคลเซียมทแ่ี นะนำ� ให้คนไทยบริโภคตอ่ วนั วยั หรือช่วงอายุ ปรมิ าณความต้องการแคลเซียม (มลิ ลกิ รมั ) ทารก (๐-๖ เดือน) ๒๑๐ ทารก (๗-๑๒ เดอื น) ๒๗๐ เด็ก (๑-๓ ปี) ๕๐๐ เด็ก (๔-๘ ปี) ๘๐๐ วัยรุน่ (๙-๑๘ ปี) ๑,๓๐๐ ผู้ใหญ่ (๑๙-๕๐ ปี) ๑,๐๐๐ ผ้ใู หญ่ (๕๑ ปีขึ้นไป) ๑,๒๐๐ หญงิ ตง้ั ครรภ์ (< ๑๘ ป)ี ๑,๓๐๐ หญงิ ให้นมบุตร (๑๙-๕๐ ป)ี ๑,๐๐๐ ท่ีมา: กองโภชนาการ กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ .

132 ค่มู อื หมอพืน้ บ้านในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดูกหกั และการฟืน้ ฟูสภาพผู้ปว่ ยหลงั การรกั ษา ตารางที่ ๓ อาหารทวั่ ไปท่ีมปี ริมาณแคลเซยี มมากกว่า ๒๐๐ มิลลกิ รมั ตอ่ ปริมาณอาหารท่บี รโิ ภค ชนิดอาหาร ปริมาณอาหารทบ่ี รโิ ภค ปรมิ าณแคลเซียม ปรมิ าณ นำ�้ หนัก (กรัม) (มลิ ลิกรมั ) นมและผลติ ภณั ฑน์ ม นมสด รสจืด ๑ กล่อง ๒๐๐ มล. ๒๒๖ นมสด ทีม่ ใิ ช่นมจืด ๑ กลอ่ ง ๒๐๐ มล. ๒๒๘ นมสด พรอ่ งมันเนย ๑ กล่อง ๒๐๐ มล. ๒๔๖ นมผง ๔ ช้อนโต๊ะ ๒๐๗ นมผง พรอ่ งมนั เนย ๒ ชอ้ นโต๊ะ ๓๒ ๔๐๐ นมผง ขาดมนั เนย ๓ ชอ้ นโต๊ะ ๒๕ ๔๐๐ โยเกิร์ต สูตรนม รสธรรมชาต ิ ๑ ถว้ ย ๓๐ ๒๔๐ นมเปร้ยี วพร้อมดมื่ ไขมันตำ�่ รสตา่ ง ๆ ๑ กลอ่ ง ๑๕๐ มล. ๒๑๕ ๑๘๐ มล. ปลา ปลาแกว้ แห้ง ๒ ช้อนโต๊ะ ๑๐ ๒๗๔ ปลาขาวแหง้ ๒ ชอ้ นโตะ๊ ๑๐ ๒๒๗ ปลาซิวแกว้ แห้ง ๒ ชอ้ นโต๊ะ ๑๐ ๒๖๐ ปลาปน่ ๒ ชอ้ นโตะ๊ ๑๐ ๔๔๔ ปลาร้าปน่ อบสำ� เร็จ ๒ ชอ้ นโตะ๊ ๑๐ ๒๓๔ ปลาปน่ อบสำ� เร็จ ๒ ชอ้ นโตะ๊ ๑๐ ๒๐๕ ปลาซารด์ ีนกระป๋องในน�้ำ (รวมเนอ้ื และกระดกู ปลา) ๔ ช้อนโต๊ะ ๕๒ ๒๗๔ ปลาซวิ สด ๑/๔ ถ้วยตวง ๕๕ ๓๙๐ สตั วน์ �้ำอื่นๆ ๒ ชอ้ นโต๊ะ ๗ ๒๐๕ ก้งุ แกว้ ๒ ชอ้ นโต๊ะ ๑๐ ๒๐๙ ๕ ๒๔๔ กุ้งป่นพรกิ ขี้หนู ๕ ๓๖๒ กบยา่ ง เขยี ดแห้งย่าง ท่มี า: กรมการแพทย์ ส�ำนกั พฒั นาวชิ าการแพทย,์ ๒๕๔๘: ๑๘ ดงั น้ัน การให้ความรู้เร่ืองอาหารเสริมสร้างกระดูก อาหารชะลอความเส่ือมของข้อต่าง ๆ อาหารที่เพ่ิมมวลกระดูก จงึ เป็นเรื่องส�ำคัญท่ีหมอพื้นบ้านสามารถให้ค�ำแนะน�ำกับผู้ป่วยเบ้ืองต้นได้

133คู่มือหมอพื้นบา้ นในการรกั ษา ผูป้ ว่ ยกระดกู หักและการฟ้ืนฟูสภาพผ้ปู ว่ ยหลงั การรกั ษา รายนามผเู้ ขา้ รว่ มโครงการ นายแพทย์ผเู้ ชีย่ วชาญด้านออรโ์ ธปิดกิ ส์ หมอพ้ืนบา้ น ๑. ศาสตราจารยเ์ กียรตคิ ณุ นพ.ยงยทุ ธ วชั รดลุ ย์ ๑. นายมโน แพรประเสรฐิ อ.หลังสวน จ.ชุมพร ศูนยเ์ นอื้ เยอื่ ชีวภาพกรงุ เทพฯ ในพระอปุ ถัมภฯ์ ๒. นายชว่ ง ตุลารักษ์ อ .แ ห ล มสงิ ห์ จ.จนั ทบุรี คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ๓. นายสมนึก เทีย่ งแท้ อ . แ ห ลมสงิ ห์ จ.จนั ทบุรี มหาวทิ ยาลัยมหิดล ๔. นายส�ำเริง หนูคง อ . เ ม ือ ง จ.ชมุ พร ๕. นายสงวน คุณทรหา อ .เ ม อื ง จ.ชมุ พร อาคารเฉลมิ พระเกยี รติ ชน้ั ๑๔ ถนนพรานนก เขตบางกอกน้อย กรงุ เทพฯ ๑๐๗๐๐ ๖. นายสมปอง อุทมุ รัตน์ อ . เ มอื ง จ.ชุมพร โทรศพั ท์ ๐-๘๑๘๒-๑๓๙๒-๔ ๗. นายเสริฐ ขาวอรุณ อ . ห ล งั สวน จ.ชมุ พร ๘. นายเขยี น เมืองมูล อ . พ ญ าเม็งราย จ.เชยี งราย ๒. ศาสตราจารย์ นพ.อารี ตนาวลี ๙. พระครปู ลดั นรนิ ทร์ จตฺตมโล อ.พานทอง จ.ชลบรุ ี ภาควิชาออร์โธปดิ กิ ส์ คณะแพทยศาสตร์ ๑๐. นายไพรชั งามประดษิ ฐ์ อ.ฉวาง จ.นครศรธี รรมาราช จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั ๑๑. นายสวิง องอาจ อ . พ ิป ูน จ.นครศรีธรรมราช โทรศัพท์ ๐-๒๒๕๖-๔๒๑๒ ๑๒. นายภาณุพงศ์ ปริยวงศ์กร อ.เมือง จ.นครศรีธรรมราช ๓. รองศาสตราจารย์ นพ.วทิ เชษฐ พิชยั ศักด์ิ ๑๓. นายโจ่ เชอื้ พลู อ .ก บินทรบ์ รุ ี จ.ปราจีนบรุ ี ภาควชิ าออร์โธปดิ ิกส์ คณะแพทยศาสตรศ์ ริ ิราชพยาบาล ๑๔. นายสมั ฤทธ์ิ จำ� แนกวฒุ ิ อ . อ ุทยั จ.พระนครศรีอยุธยา มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ๑๕. นายสพุ ฒั น์ สายยดื อ . สงู เมน่ จ.แพร่ ถนนพรานนก เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ ๑๖. นายผัด พ่งึ พา อ . ส ูง เ ม่น จ.แพร่ โทรศัพท์ ๐-๘๑๘๒-๓๗๘๘ ๑๗. นายมา ขันเงิน อ . ส อ ง จ.แพร่ ๔. นพ.สุรชัย ปญั ญาพฤทธพ์ิ งศ์ ๑๘. นายเคลอื บ บุญชุม่ อ . ส อง จ.แพร่ ๓๐๑/๑๒๙ หมู่บ้านวไี อพี ซอย ๕ ถนนมติ รภาพ ๑๙. นายสนุ ทร นิม่ น้อม อ . ท า่ ว ุ้ง จ.ลพบรุ ี ต�ำบลในเมอื ง อ�ำเภอเมอื ง จงั หวัดนครราชสมี า ๓๐๐๐๐ ๒๐. นายนอ้ ย เมาลชิ าติ อ . ก นั ทรลักษ ์ จ.ศรีสะเกษ โทรศัพท์ ๐-๘๙๗๒-๒๑๐๖-๓ ๒๑. นายดนรอหมาน การดี อ.เทพา จ.สงขลา ๕. นพ.ยลชยั จงจิระศริ ิ โรงพยาบาลผสู้ งู อายุบางขุนเทียน ๒๒. นายวน แก้วบัวผัน อ .ส ะ บ ้าย้อย จ.สงขลา ๒๓. นายสนั จนั ทรด์ ี อ .ม่วงสามสบิ จ.อุบลราชธานี ถนนบางขนุ เทียน-ชายทะเล แขวงทา่ ข้าม ๒๔. นายเมฆ พละแสน อ .กุมภวาปี จ.อุดรธานี เขตบางขุนเทยี น กรงุ เทพฯ ๑๐๑๕๐ ๒๕. นายบาง นว่ มโพธ์ ิ อ . ว งั มว่ ง จ.สระบุรี โทรศพั ท์ ๐-๘๕๐๔-๖๒๑๐-๖ ๒๖. นายไสว บตุ ตะโยธ ี อ . ก ุม ภวาปี จ.อุดรธานี ๒๗. นายสมดี ชนิ วัง อ . ก ุม ภวาปี จ.อุดรธานี ๖. นพ.ศักดิ์สทิ ธิ์ มหารัตนวงศ์ ๒๘. นายพร้อม คล้ายกลำ่� อ . พ ิชยั จ.อตุ รดิตถ์ โรงพยาบาลหลงั สวน หมู่ ๕ ตำ� บลวงั ตะกอ ๒๙. นายสุระพรรณ์ วงศบ์ ุญ อ.มว่ งสามสิบ จ.อุบลราชธานี ๓๐. นายสุรินทร์ นาคทอง อ.เมือง จ.สิงหบ์ รุ ี อ�ำเภอหลังสวน จงั หวัดชุมพร ๘๖๑๑๐ โทรศัพท์ ๐-๘๙๑๘-๕๕๐๓-๓