๒๔ การละเล่นของเด็กไทย

๑ คำนำ หนังสืออิเลคทรอนิกส “เรอ่ื ง ๒๔ การละเลนของเดก็ ไทย” เลม นี้ งานหองสมดุ ประชาชนอำเภอ บางเสาธง ไดจ ัดทำข้ึนมาดว ยการรวบรวมขอ มลู จากเวปไซตใ นหลายๆเวปไซต โดยมวี ัตถุประสงคเพือ่ เปนการ รวบรวมขอ มลู เบ้ืองตน เพือ่ ใหผูร ับบริการไดใ ชค น ควาเพื่อนำไปใชป ระกอบการจัดทำแบบทดสอบองคความรู ออนไลนพ รอมรับเกียรติบัตร ท้งั นผ้ี จู ดั ทำหวังเปนอยางยิง่ วาขอมลู จากหนงั สืออเิ ลคทรอนิกสเ ลม นี้ สามารถ สรา งประโยชนแ ละสามารถจะทำใหผูอา นขาใจถึงการละเลนของเด็กไทยเม่ืออดีตไดเปนอยางดี งานหองสมุดประชาชนอำเภอบางเสาธง

๒ เนอื้ หา คำนำ41 .............................................................................................................................................................. ๑ ๑.กระโดดเชอื ก / กระโดดหนงั ยาง / กระโดดหนงั สต๊ิก41..................................................................................๓ ๒.กระตายขาเดียว41 .......................................................................................................................................... ๔ ๓.กาฟก ไข/ชิงไขเ ตา/ลูไขเตา 41.......................................................................................................................... ๖ ๔.ขมี่ ากา นกลวย41............................................................................................................................................. ๘ ๕.ขี่มาสงเมอื ง41.............................................................................................................................................. ๑๐ ๖.งูกินหาง41 ................................................................................................................................................... ๑๑ ๗.จำ้ จ4้ี1.......................................................................................................................................................... ๑๒ ๘.ชกั เยอ 41...................................................................................................................................................... ๑๓ ๙. เดนิ กะลา41 ................................................................................................................................................ ๑๕ ๑๐.เดินโถกเถก/ โทกเทก41............................................................................................................................ ๑๖ ๑๑. ตงั้ เต41..................................................................................................................................................... ๑๗ ๑๒.ตีลกู ลอ41.................................................................................................................................................. ๑๙ ๑๓. ตี่จับ41..................................................................................................................................................... ๒๐ ๑๔.เตย/บอลลูนดาน/บอลลนู โปง /ตาลอ ง41 ................................................................................................... ๒๑ ๑๕. โพงพาง41................................................................................................................................................ ๒๒ ๑๖. โมราเรยี กชอื่ (ยัดดวง) /โมรา หลังเเดง41 ................................................................................................. ๒๓ ๑๗.มอญซอ นผา 41 .......................................................................................................................................... ๒๔ ๑๘.รีรขี าวสาร41 ............................................................................................................................................. ๒๕ ๑๙.ลิงชิงหลกั 41 .............................................................................................................................................. ๒๖ ๒๐.ลูกชว ง41................................................................................................................................................... ๒๗ ๒๑.วงิ่ เปยว41.................................................................................................................................................. ๒๙ ๒๒.เสอื ขามหว ย41 .......................................................................................................................................... ๓๐ ๒๓.หมาไลห าน41............................................................................................................................................ ๓๑ ๒๔. หมากเกบ็ 41............................................................................................................................................. ๓๒

๓ ๑.กระโดดเชือก / กระโดดหนงั ยาง / กระโดดหนังสตก๊ิ การกระโดดเชือกมี ๒ แบบ คือ การกระโดดเชือกเด่ียว และการกระโดดเชือกหมู ใชหนงั สติ๊ก (หนังยาง) ถักรอยจนเปนเสน ยาว หรือ เชอื กปอ ยาวพอท่จี ะตวดั พนศีรษะ ขมวดหัว - ทายเพ่อื กันเชือกลุย เวลาเลนแกวง เชอื กดว ยมือท้งั สองขาง แลวกระโดดขึ้นลงตรงกลาง การกระโดดเชือกหมจู ะใชเชอื กท่ียาวกวา มีผูเ ลน สองคนจบั หวั ทายขา งละคน คอยแกวง (หรือไกว) เชือก สามารถกระโดดไดพรอมกนั หลาย ๆ คน กระโดดเชอื ก ใชอุปกรณคือ เชือกกระโดด หรอื หนงั ยางนำมารอ ยเปน เชอื กท่ีมีความยืดหยนุ มี วธิ ีการเลน ดังน้ี ๑) มผี ูเ ลน ๒ คน ถอื เชอื กคนละฝง ๒) ผูเ ลน คนอ่ืนๆ กระโดดขา มเชอื กท่แี กวงไปมา ตามลักษณะตางๆ เชน กระโดดขา ม ๑๐ คร้ัง แลว ผลดั ใหคน อื่นมากระโดดตอ หรอื กระโดดพรอ มกัน ๓ คน ๓) หากเหยยี บเชอื ก หรือสมั ผัสเชือก หรอื ทำผิดกตกิ าท่กี ำหนด ถอื วาเกมสิ้นสดุ ลง ขอ ควรระวงั กค็ ือ การสะบัดเชอื ก ไมใหฟ าดกบั ศีรษะและรางกายของเพือ่ นจนอาจไดร บั บาดเจ็บ รวมถงึ ควร ผลดั กันแกวง เชอื กไปมา ปอ งกนั การเมื่อยลา ประโยชนของการกระโดดเชอื ก คอื การพัฒนาไหวพรบิ

๔ ๒.กระตา่ ยขาเดยี ว กระตายขาเดียว เปน การละเลนไลจ ับประเภทหนึ่ง โดยผทู ี่ถกู เรียกวาเปน \"กระตา ย\" จะยืนบน ขาขางเดยี ว งอเขา ขาอีกขางไมใ หเทาสมั ผสั พน้ื แลว กระโดด+เขยง เพื่อไลจับคนอื่น ๆ ใหสลบั มาเปน กระตาย แทน เลนไดตามลานโลง หรือสนามหญา ชวยออกกำลังกายขา และฝก ทรงตวั ดว ยขาขา งเดยี ว มกั แบง เปน สองทมี จำนวนคนเทา ๆ กนั หรอื อาจจะไมตอ งมที ีมเลยกไ็ ด ถามี ๒ คน มกั ไมเลน กระตายขาเดียว เพราะไล จบั กนั ไปมา ไมเ ฮฮา หากมจี ำนวนผเู ลน ๓-๕ คน มกั ไมแ บง ทีม แตถา ๖ คนข้นึ ไป สามารถแบง เปน สองทีม เทา ๆ กนั แลว ทมี ทเี่ ปนกระตาย จะสงกระตายมาทีละคน แลว กระโดดเขยง ไลแตะตวั อีกทีม หากกระตาย เหนื่อย ก็แตะมือคนในทมี เดียวกนั สลับมาเปน กระตาย ไลกวด แทน (คลายการ tag team มวยปล้ำ) เหตุที่ เรียกวา กระตา ยขาเดยี ว นาจะมาจาก การเคล่ือนที่ของกระตา ย ทใ่ี ช สองขาหลัง ดีดตัว กระโดดเตย้ี ๆ เพอ่ื เคลอื่ นไปยังตำแหนงตาง ๆ เม่อื เด็กเลนไลจ ับ แลว เคล่อื นท่ดี ว ยการกระโดดเขยง ๆ ดวยขาขางเดยี ว จึงคลาย กบั การกระโดดของกระตาย พน้ื ที่ท่ใี ชเ ลน มกี ารกำหนดขอบเขตพนื้ ที่ชัดเจนตามปริมาณผูเลน เชน สองหรอื สามบล็อกพื้นถนน(ซีเมนต) หรอื ประมาณ ๕x๕ เมตร เพ่ือใหก ารกวดไลจับ ไมย ากเกนิ ไปนัก ผูทีว่ ่ิงหนี ออกนอกบรเิ วณ ก็เสมอื นถกู \" กระตาย\"แตะตวั ได ถือวาแพ และตอ งมาเปน\"กระตาย\"แทน กอ นเลน จะตองมีการ คดั สรรผทู ่จี ะเปน กระตาย หรือจัดแบง ทีม ดวยการ \"โอนอยออก\" และ \"เปา ยงิ ฉุบ\" ผูที่ แพใ นขน้ั ตอนการเปา ยงิ ฉุบ จะเปน กระตาย การเลน ในกรณที เ่ี ด็กไมเ ยอะ ไมจำเปน ตอ งแบง ทีม ผูแพใ นข้ันตอนการคดั สรร ตอ งเปนกระตาย ใหย ืนดวย ขาขา งเดียว แลวกระโดด เขยง กางแขนสองขางได แลว พยายามบบี พน้ื ที่ และใชความไว ในการแตะใหถ ูกสว น ใดสว นหนง่ึ ของรางกาย เด็กคนอ่ืน ๆ ทม่ี ีหนาท่ีว่งิ หลบ โดยทกุ คนตองอยภู ายในพนื้ ที่ท่ีกำหนด ใครวิง่ หลดุ ออก

๕ นอกพื้นท่ี ก็ถอื วาแพ ตองสลับมาเปน กระตายแทน หากคนที่เปน กระตาย ไลกวดจนหมดแรง ยนื ดว ยขาขา ง เดียวไมไ หว ปลอ ยเทา ลงแตะพืน้ กเ็ ทากับวา แพ ซ่ึงก็อาจจะมวี ธิ ีการทำโทษอน่ื ๆ ตอไป ในบางแหง กระตา ย สามารถพกั ได ดวยการเอาเทา ของขาขา งที่ไมไดใชย ืน มาวางแตะบนเทา ขา งท่ีใชยืนขาเดียว แตห า มเทาแตะพื้นหรอื สลบั ขาหลัก คนทเี่ ปนกระตา ยขาเดยี ว มกั อาศยั จังหวะ กางแขนออกสองขาง ตอ นเด็กสกั คน เขา มุม หรอื ขอบพืน้ ที่ ซ่ึงเด็กคนนั้นกต็ องหลอกลอ อาศัยจังหวะ วิ่งหลบซาย หรอื ขวา หรือมุดหลบใตแขน ออกนอกเขต อันตราย คนที่เปน กระตา ย ก็ตองไว แมจะยนื เขยง ดวยขาขางเดียว แตกต็ องดจู ังหวะ ไลแ ตะ หรือ กอด หรอื จบั ใหโ ดน แมจะโดนเสนผม หรอื ชายเสือ้ กถ็ ือวา ชนะ ไมต องเปนกระตา ยอีกตอไป คนท่ีถูกจับ กส็ ลบั เปลย่ี น มาเปน กระตายแทน แลวไลจบั ไปเรือ่ ย ๆ สวนการแบง ทมี เลน มักใชเม่ือ จำนวนเดก็ เยอะ โดยที่ พื้นที่ทเี่ ลน ยงั คงนยิ มใชเทาเดิม เชน ประมาณ ๕x๕ เมตร เพราะถากวา งเกิน ก็ไลไมสำเร็จ หรือถาพืน้ ท่ีเลก็ เกิน กห็ นไี มคอยพน ทมี ท่ีเปน กระตาย จะอยรู อนอกพ้ืนที่ อีกทีมทีม่ หี นาท่หี ลอกลอ หนีกระตา ย จะลงไปอยูในพนื้ ที่ กันทุกคน ทีมกระตาย สงกระตา ยตวั แทนลงมาทลี ะหน่ึงคน เพอื่ ไลแ ตะทีมหนี ใหหมดทกุ คน คนทโี่ ดนแตะ หรอื จับได ก็ออกไปยืนแพ รออยูนอกพืน้ ที่ จนกวาจะครบหมดเกล้ยี ง คนทเี่ ปนกระตา ย ก็มกั จะสลบั เปลย่ี น ใหเพอื่ นรว มทมี มาเปนกระตา ยไลก วดเด็กท่ีเหลือ จนกวา จะหมดแรงกนั ไป หากทมี ทเ่ี ปน กระตาย หมดแรง เทา แตะพ้นื ไมส ามารถจบั ทกุ คนของอกี ทมี ไดหมด ก็ถือวาแพ โดนลงโทษ และเปน กระตายซำ้ ไลจ บั กันตอไป แตโ ดยมาก ความสนุกสนานเฮฮา ไมไดอยูทกี่ ารชนะใหไ ดต ลอด แตอยูทก่ี ารเชยี ร-การสลับกัน เปนกระตาย และสลับกันหนี ทมี ไหนหนีไดเกง วงิ่ หลบหลกี ไดนานท่สี ุดกถ็ ือวา ไดเฮฮา หลอกลอ เมื่อทีมฝา ย หนี เหลอื คนเดยี ว ก็มักจะยอมแพ ใหแตะโดยงา ย และสลบั ไปเปน ทีมกระตายบา ง เพอ่ื จะไดไลจ บั สลับกนั ไป ซึง่ สนกุ กวา เปน ทีมหนีอยูอยางเดยี ว การละเลน \"กระตายขาเดยี ว\" นา จะเปน ท่มี าของ สำนวน \"ยนื กระตา ยขาเดียว\" หรอื \"ยนื เปน กระตายขาเดียว\" ซ่ึงหมายถึง การยนื ยนั การเถยี ง การโตแ ยง ดวยเหตผุ ล หรอื มุมมองจากตนเองฝา ยเดยี ว และมักเปนการแยงที่ไมสมเหตสุ มผล รวมถงึ มักจะเปนการโกหก ปด บังความจรงิ เพราะการยืนกระตายขา เดียว โอนเอน ไมสมดุล ไมม ัน่ คง ลม ไดเ สมอ

๖ ๓.กาฟักไข่/ชงิ ไขเ่ ตา่ /ล่ไู ขเ่ ตา่ กาฟกไข บางแหงเรยี กกวา \"ชงิ ไขเตา \" ที่ชวยในการออกกำลงั กายและฝกความวอ งไวของ รางกาย โดยอุปกรณท่ีใชในการเลน คอื ลูกหนิ เทา จำนวนคนเลน หินหรอื วัตถุใด ๆ ทีส่ มมตวิ า เปน ไข กติกาการเลน มดี ังนี้ ๑. ผมู ีหนา ทห่ี ยิบไข เขาไปในวงกลมไมได ๒.ผมู ีหนาทหี่ ยบิ ไข ตองระวังมใิ หอีกาหรือเตาตถี ูกมือ หรอื แขนของตน ซึ่งลวงลำ้ เขาไปในวงกลมได ๓.ถา แยง ไขไปจากอีกาไดหมดแลว ใหปด ตากาแลวเอาไขไปซอนใหอีกาตามหาไข ถาพบไขท่ีผเู ลนคนใดเปน คน ซอ น ผูน ั้นตอ งเปล่ยี นมาเปนกาแทน อปุ กรณ กอนหนิ หรือผลไมเทาจำนวนคนเลน ยกเวนคนทีเ่ ปนกา ๑ คน วิธเี ลน ใหผ เู ลนจับไมส น้ั ไมยาว ถาคนใดจับไดไ มสนั้ คนนัน้ ตองเปนเตา เมือ่ ถูกเปนเตาแลว ตองเขาไปกกไข คอื ลูกหนิ ท่ีวางไวในวงกลมน้นั การกกไขผูเปนเตา จะตองเอามือท้งั สองวางกบั พนื้ เหยียดขาทั้งสองออกไป เบื้องหลังคลา ยกับจะเดิน 4 เทาฉะนน้ั สว นไขจะตองอยใู นรมอกของเตา เม่ือเตาเขากกไขเรยี บรอยแลว ผูเ ลน กเ็ ขาแยงไข สว นเตาจะตอ งใหเ ทาคอยเตะถบี ผมู าแยงไข (หามการใชมือ) แตการเตะถบี ผแู ยง ไขนน้ั ตัวของเตา จะตอ งใหมือหรอื เทา อยูในวงกลมนน้ั ดวย ขา งใดขา งหน่งึ จะออกจากวงไปเตะไมได ถามือหรอื เทาของเตา ทั้ง สองขางออกพน เสน วงกลมไปจะเตะถีบถูกผแู ยง ก็ไมน บั วา ถูก ถาไขกระจายออกจากกองแหงจุดศูนยกลาง จะกระจายอยูในวงกลมกต็ าม หรือออกนอกวงกลม อยูขา ง ๆ กต็ าม ถาผแู ยงยังเอาไปไมไ ด เจามีสทิ ธิที่จะเก็บมารวมไวตามเดมิ ผแู ยงจะใชมือจบั ถือเอาไขก็ได หรือจะใชเ ทาเขย่ี ใหออกมานอกวงไกล ๆ แลวเก็บเอาภายหลงั กไ็ ด เขา แยงจะเขาขางหลังหรอื ขาง ๆ ตวั เตาก็ ได ถา เตา เตะหรือถีบถูกผแู ยงคนใดเขา ผูถูกเตะถูกถบี นนั้ จะตอ งมาเปนเตา แทน ไขท ่ีแยงไดจากเตาตัวเดมิ เทา ใดจะตองเอามาสง คนื ใหครบจำนวนผเู ลนอยา งเดมิ แลวเตา ตัวใหมเขา กกตอไป ถา ผูแยง ๆ ไปไดหมด จับเตา ปด ตาใหพวกแยงคนใดคนหนึ่งนำเอาจำนวนไขเ ตา ไปซอน เรยี กวา \"บมไข\" ขณะท่ีมผี นู ำไขไปซอน ผูเลนทงั้ หมดจะตองมารวมอยูในวงกลมทงั้ ตวั เตา ดว ย เมื่อผนู ำไขไปซอนวง่ิ กลบั มาเขาอยูในวงกลมเรียบรอ ยแลว ก็เปด ตาของเตา ออกเปด โอกาสใหเ ตาเดนิ เทย่ี วหาไขของตน (การซอ น

๗ ไมใหน ำไปซอนจนไกลเกินสมควร) เม่ือเตาเดนิ เทย่ี วหาไขของตนนนั้ ผซู อ นจะตองเปนผูกะเวลา ถา ประมาณ ๑๐ นาที เตายังหาไขไมได เรียกวา \"ไขเ นา \" ผนู ำไปซอนจะตอ งประกาศวา \"ไขเนาแลว \" ผูเลน ทกุ คนจะตอ งเขา จูงมือบางจับแขนของตวั เตาบาง (แตผนู ำไขไปซอ นมสี ทิ ธิท่ีจะตอ งจับหูเตาเบื้องขวา ผปู ดตากเ็ ขาไปจูงหูเบื้อง ซาย) คอ ยเดินพาตวั เตาไปชบ้ี อกที่ซอ นของไขให ขณะท่ีเดินแหเ ตา ไปนั้น ผเู ลน จะตองมีบทรอ งวา \"จงู หจู ูงหาง เอานกยางไปปลอย\" เมอ่ื เตาเก็บไขมาครบตามจำนวนแลว กลบั มาในวงกลม และจะตอ งเปน เตากกไขตอไป จนกวาจะถีบหรือเตะคนใดคนหน่ึงได แลว ผถู กู ถีบเตะจะไดเขามาเปนเตา แทนตนตอไป

๘ ๔.ขมี่ า้ ก้านกล้วย มา กานกลว ย เปน ของเลน ท่เี ด็กผชู ายที่อยูใ นวยั ซุกซนชน่ื ชอบมาก เด็กไทยทัว่ ไปจะรูจกั การเลน มากานกลวยเปน อยางดี วิธที ำ มา กานกลวย ทำงา ย เด็ก ๆ สามารถทำเลนเองได ถาอยากเลนมา กานกลวย เด็ก ๆ กจ็ ะ ถือมดี เขา ไปในสวนหรือที่ท่ัวไปตามบรเิ วณบา นท่ีมตี น กลวย เพราะหมบู านคนไทยจะปลูกตนกลวยไวแ ทบทุก หลงั คาเรือน เม่ือเลอื กใบกลวยท่มี คี วามยาวพอเหมาะ ก็จะตัดใบกลว ยมา เอามีดเลาะเอาใบกลว ยออก เหลือ ไวท่ปี ลายใบเล็กนอยเพือ่ ใหเ ปนหางมา ทก่ี า นดานโคนจะมขี นาดใหญเ กือบเทา ขอมอื ของเด็ก ๆ ดานนเี้ อง เดก็ ๆจะกะความยาวประมาณหน่ึงคืบ หรอื สองคบื แลว เอามดี ฝานแฉลบดานขา งของกา นตรงที่กะไวฝานบาง ๆ ไปทางดานโคนทัง้ สองขาง เพ่ือใหเปนหูมา พอไดข นาดหูยาวตามตอ งการแลว กเ็ อามือหักกา นกลว ยตรงท่ีกะจะ ใหเปนโคนหูมา กา นกลวยก็จะกลายเปนรปู มามีหมู าชันขึน้ ทง้ั สองขา ง เสร็จแลวกเ็ อาแขนงไมใ ผม าเสี้ยมปลาย ใหแ หลม ความยาวประมาณคบื เศษ เสียบหัวมา ทีพ่ ับเอาไว เสยี บทะลไุ ปที่กาน ไมทีเ่ สียบก็จะมลี ักษณะเหมือน สายบังเหยี นทผ่ี กู ปากมากับคอมา เสร็จแลว กท็ ำเชือกกลวยมาผูกดานหวั มา และหางมา ทำเปน สายสะพายบา แคน้กี ็เสร็จ หาแขนงไมไผมา ๑ อัน ทำเปน แสข่ีมา ตอนนี้ก็พรอมที่จะเลนมากา นกลว ยไดแลว การเลนมากา นกลวยกแ็ ลว แตเดก็ ๆ จะคิดเลน เชน เลนควบมา วง่ิ แขง กนั หาคนชนะ ควบมา จัด กระบวนทัพตอสูกัน หาอาวุธตามรวั้ คอื แขนงไมไผม าทำเปนดาบรบกนั หรอื จะวิง่ แขง กนั เปนคู ๆ หากไมม ี เพือ่ นก็ควบเลนคนเดยี วท่ีลานบานหรอื เลย้ี วไปตามปา กลายในสวนกไ็ ด ข่มี า กานกลว ย เปน การละเลน เดก็ ไทย โดยอาศัยกา นกลวยที่ปลูกไวตามบรเิ วณขางบานและในสวน ซึ่งผใู หญม กั ทำใหเดก็ ๆ เลน เพ่ือความ สนุกเพลิดเพลิน และเปน การฝก ความแข็งแรงไปในตวั

๙ ประโยชน ๑.การทำทาเหมือนมา ทำใหเด็กมจี นิ ตนาการ และ กลาแสดงออก ๒.เปนการออกกำลงั กายอยา งดี ๓.รกั ษาประเพณีพน้ื บานของไทย การเรียกช่ือ ในภาษาอังกฤษ ราชบณั ฑติ ยสถาน ไดกำหนดชอื่ ภาษาอังกฤษของการละเลนน้ี ไว วา \"Banana rib hobbyhorse riding\" จะไมใ ชการทับศัพทเ น่ืองจากไมสามารถส่ือความหมายได ขมี่ า กา นกลวยกบั ปจจบุ ัน ปจจบุ นั นี้ การขม่ี ากา นกลวยเริ่มเลือนหายไปจากสังคมปจ จุบนั เนอื่ งจากสภาพสงั คมและยุคสมัยทเ่ี ปล่ยี นแปลงไปจากแตกอน จึงทำใหการละเลนเด็กไทยตา ง ๆ ลดลงไปมาก แตก ารขี่มากา นกลวยกย็ ังสามารถพบไดตามงานวัฒนธรรมตาง ๆ ทจ่ี ัดขึ้นเปนครงั้ คราว และยงั กลายเปน สัญลักษณ (Logo) ในงานตา ง ๆ ท่ีส่อื ความเปน เอกลักษณและวัฒนธรรมไทย เชน ตัวนำโชคของการแขงขัน กีฬาเยาวชนแหง ชาตคิ ร้ังท่ี ๒๐ หรือ สุโขไทเกมส เปนเด็กชายผมจกุ เลน ข่มี ากา นกลวย

๑๐ ๕.ขี่มา้ สง่ เมอื ง ข่ีมา สง เมือง เปน การละเลนไทย ๔ ภาค ที่สืบทอดกันมาอยา งยาวนาน แสดงถงึ วัฒนธรรมการ ปกครองในอดตี มเี จาเมือง ลูกเมอื ง เชลย มา โดยมีวิธกี ารเลน ดงั นี้ ๑) แบง ผเู ลน ออกเปน ๒ ทมี ตัง้ คนเปนเจาเมือง คนอนื่ ๆ ในทมี เปนลกู เมือง สว นใครทถี่ ูกจบั ได จะกลายเปน เชลย มีวธิ ีเลน ดงั นี้ ๒) ผูเลนในทีมที่ ๑ มากระซบิ บอกชื่อผเู ลน ในทมี ที่ ๒ คนหนง่ึ กับเจาเมือง ๓) จากน้ันทมี ที่ ๒ สง ตัวแทนออกมาหาเจา เมอื ง แลว พูดชื่อผูเลนทมี ตัวเองออกมา หากตรงกับชอื่ ท่ีทมี ท่ี ๑ บอกไวเจา เมืองจะรองวา “โปง” ๔) ผเู ลนท่ีถูกโปง ตองตกเปน เชลย และฝา ยใดถูกจับเปน เชลยหมดกอน ก็ตองแพกลายเปน “มา ” ใหฝ ายชนะข่ี หลังกลับไปสง ท่เี มือง ความสนกุ ของเกมขี่มาสงเมืองไมไดอยูที่การผลัดกันเปน มา อยางเดยี ว ยงั มีประโยชนใหเ ด็ก ๆ ได ฝก ความพรอมเพรยี ง และการประสานงานในกลมุ รวมถึงการฝกกำลังแขนขาท่ีแขง็ แรง พรอมกบั การใชชวี ติ ดา นอื่นอีกดวย

๑๑ ๖.งกู ินหาง งกู นิ หาง เปน การละเลนไทยที่เลยี นแบบการเคล่อื นไหวและธรรมชาติของงู โดยแบงผเู ลนออกเปน ๒ ฝง ฝง แมงูจะปกปองลูกงู มีวิธกี ารเลนดงั น้ี ๑) จบั ไมส ั้นไมย าว หรอื ตกลงกนั วา ใครจะเปนพองู กับแมงู คนท่เี หลอื ตอแถวแมงู เปน ลูกงู ๒) พองูและแมงูหันหนา เขาหากนั รองเพลงโตตอบกัน เม่ือเพลงจบ แมงตู องวง่ิ พาลูกงหู นี ๓) พอ งวู ่งิ ไลจับลูกงทู ลี ะคน ประโยชนของการละเลนงูกินหาง สรางความสนุกสนาน และฝก ความสามัคคีใหก บั เด็ก ๆ ต้งั แตว ยั เยาว

๑๒ ๗.จำ้ จี้ การเลน จำ้ จี้ สว นมากผเู ลน เปน เด็กเลก็ โดยท่วั ไปผูเลน มจี ำนวน 5–7 คนเวลาเลน ผเู ลนทุกคนจะ นง่ั ลอมเปน วงและวางมือทั้งสองของตนถาลงไปบนพืน้ หอง ผเู ลนคนหนงึ่ จะเปน คนรองบทเพลง \" อุปกรณการเลน ไมมีอุปกรณใ นการเลน เลน โดยใชม อื วธิ ีการเลน ผเู ลน น่ังลอ มวงกัน คว่ำมือท้ังสองลงบนพื้น คนหนึ่งเปนคนจี้ โดยใชนิ้วชจ้ี มิ้ ไปท่ีน้ิวของผเู ลนไล ไปทลี ะน้ิวใหร อบวง พรอมท้ังรอ งเพลงไปดวย เมื่อรอ งจบแลว จ้มิ อยูท ่นี ว้ิ ใดคนนั้นตองพับนวิ้ น้นั เขาไป ผจู ิม้ ก็ เริ่มเลน ใหมไปเร่ือย ๆ ใครตองพับน้ิวทั้งหมดเปนคนแรกแพ บทรองประกอบการเลน \" จำ้ จ้มี ะเขือเปราะ กะเทาะหนา แวน พายเรืออกแอน กระแทน ตนกมุ สาวๆ หนุม ๆ อาบน้ำทา ไหน อาบนำ้ ทาวัด เอาแปง ทีไ่ หนผัด เอากระจกท่ีไหนสอ ง เยีย่ มๆ มองๆ นกขุนทองรองฮู \"

๑๓ ๘.ชักเย่อ เปน การละเลน พน้ื บา นท่สี ามารถใชเปน กิจกรรมเชิงเสริมสรา งความสามคั คีไดโดยไมจำกัดวาเปน องคกร หนวยงานหรือชุมชน ในภูมภิ าคใด เพราะเปน การละเลน พ้ืนบานที่สนุกสนานและยงั ถอื ไดวา เปนการ กฬี าประเภทหน่งึ ดวย ซงึ่ การละเลน หรอื การแขง ขันนน้ั ตอ งแบงผูเลนเปน สองฝา ยๆ ละเทาๆ กนั มีเสน แดน ตรงกลาง เม่ือสัญญาณเรมิ่ ทั้งสองฝา ยจะเริ่มออกแรงดึงเชือก โดยพยายามดึงฝายตรงขามใหเ ขามาในแดน ของตน หากผแู ขง ขันเปน ชายหน่ึงฝายและหญิงฝา ยหนึง่ อาจจะกำหนดใหฝ า ยหญิงมจี ำนวนมากกวา ชายก็ได และถา มีจำนวนมากกวา ๑ ทีมกต็ องมีการจดั โปรแกรมการแขงขันกันอีกที จำนวนผูเลน ไมจ ำกดั จำนวน อุปกรณ เชือกเสนโตยาว ๒๐ เมตร กติกา ๑. การแขง ขนั รอบคัดเลือก ใชก ารแขง ขันคร้งั เดยี ว ผชู นะเขารอบตอไป ๒. รอบ ๔ ทมี สุดทา ย ใชผ ลการแขงขนั ๒ ใน ๓ เกม ทีมใดชนะเขา รอบชงิ ชนะเลศิ ๓. การแขงขนั จะตองแขงขนั พรอ มกันทุกทมี ในรอบนี้ ๔. อนญุ าตใหมผี ูฝกสอนเขา ได ๑ คน เทานั้น ๕. หากทมี ใดทำผดิ กตกิ าถือวา แพ ๖. การตดั สินใหอยใู นการควบคมุ ของกรรมการเทาน้ัน วธิ ีการเลน หาเชอื กขนาดใหญเหนยี ว ๑ เสน ยาวประมาณ ๑๐-๒๐ เมตร หากงึ่ กลางของความยาวเชอื ก ใช กระดาษสีหรอื ผา สีสดผูก จากนน้ั แบงคนเลนเปนสองพวกจำนวนเทา กัน แตละพวกใหย ึดปลายเชอื กไวค นละ ขาง กรรมการขดี เสนตรงลงบนพนื้ ๑ เสน นำสวนทผ่ี ูกดวยกระดาษสี ผา สวี างทับเสนตรงท่ขี ีดใหมีลกั ษณะ เปนกากบาท เมื่อผูเ ลนพรอ มจงึ ใหส ญั ญาณ (ใชการตธี งหรือใหส ัญญาณเสียงนกหวีดก็ได) ท้ังสองฝายจะออก กำลงั ดงึ เชือกอยางเตม็ ความสามารถ เทศกาลท่เี ลนชกั เยอ ในฤดูแลง เลน ไดตลอดเวลา การเลน จะเลน ในทแ่ี จง สนามหญา ทกุ เทศกาลท่ีตองการให

๑๔ เกดิ ความสนุกสนาน รืน่ เริง เน่อื งจากไมตองเตรยี มอุปกรณมาก คณุ ประโยชนข องชกั เยอ เกิดความสามัคคีพรอมเพรียง เปน การออกกำลังกายและรืน่ เริงสนกุ สนาน ใชเชอื กเสนใหญยาวพอประมาณกับจำนวนผูเลน แบงผูเ ลนเปน สองฝาย มีเสน แดนตรงกลาง เม่อื สัญญาณเร่มิ ทัง้ สองฝา ยจะเริ่มออกแรงดงึ เชือก โดยพยายามดึงฝา ยตรงขามใหเ ขามาในแดนของตน หากผูแขงขันเปน ชาย หน่ึงฝา ยและหญงิ ฝายหนึ่ง อาจจะกำหนดใหฝา ยหญงิ มจี ำนวนมากกวาชายก็ได เปนการละเลน ไทยสอนให รจู กั ความสามัคคีและเปน การออกกำลังกายไปในตัวดวย

๑๕ ๙. เดนิ กะลา เดนิ กะลาเปน การละเลน ไทยทีใ่ ชข องใกลต ัวมาเปนอปุ กรณการละเลน เด็กรุน กอนๆ จะชอบเลน เดนิ กะลามาก เพราะกะลาหางาย มอี ยทู วั่ ไป การเดินบนกะลาน้ัน ผทู เี่ ร่ิมฝก จะรสู ึกเจบ็ ฝาเทา เพราะความโคง มนและความแข็งของกะลา แตถ า ไดฝ กบอ ย ๆ อาการเจบ็ ก็จะหายไป ทำใหก ลา มเน้อื บรเิ วณเทา แข็งแรงขน้ึ และยงั เปน การนวดฝา เทาไปในตวั ดวย นอกจากน้ผี เู ลนจะฝกในเรอ่ื งของการทรงตวั ซ่งึ จะทำใหเรียนรเู รื่อง ของความสมดุล หรือ Balance ไปในตัวอีกดว ย คนทร่ี กั ษาสมดุลของรา งไดด ีกจ็ ะทรงตวั ไดดีและมักจะถึงเสน ชยั กอน นอกจากน้ีถาเลน เดนิ จนเบื่อแลวก็ยังสามารถเอามาเลน เปนโทรศพั ทพดู แลว ไดยินเสียงกันไดเ รยี นรู เร่อื งของเสียงไดอ ีกดว ย อุปกรณก ารเลน กะลามะพราวคนละ ๒ อัน เชอื กยาวประมาณ ๑ เมตร วธิ ที ำ -นำกะลาทล่ี างสะอาดเจาะรตู รงกลาง สำหรับรอ ยเชือก แลวรอยเชือกผกู ปมให แนน หนากนั หลดุ เวลาเดนิ วธิ ีเลน ๑) กำหนดจดุ เร่มิ ตน และเสน ชัย ๒) ผูเลนแขง ขันกัน เหยียบบนกะลา คลา ยการใสรองเทา หูหนีบ ๓) ยกเชือกกาวเดนิ ไปจนกวา จะถึงเสนชัย ประโยชนจากการเลน ฝกทักษะการทรงตัว และฝกความอดทน เสริมสรา งความสามคั คใี นหมคู ณะ พัฒนาความ แข็งแรงของรางกาย และสนกุ สนานเพลดิ เพลนิ

๑๖ ๑๐.เดนิ โถกเถก/ โทกเทก อาจเรยี กช่ือแตกตา งกนั ออกไปตามแตละทองถ่ิน เปนการละเลนทใ่ี ชอปุ กรณทท่ี ำมาจากไมไผ ประกอบดวยทอนไมส ้ันซ่ึงเปนที่เหยยี บสำหรับยนื มผี า พนั เพ่ือไมใหเจ็บงามเทา ไมทอ นยาวสำหรับใชเปน ตวั ยนื จบั เวลาเลน ตอ งพยายามทรงตัวเดนิ จะทำใหรูสกึ วาขายาวขึ้น เด็ก ๆ อาจจะแขงขนั กันวา ใครสามารถเดิน ไดเรว็ กวากัน อุปกรณและวิธกี ารเลน อุปกรณ ไมไผกิง่ ๒ ลำ ถา ไมมีก็เจาะรูแลวเอาไมอ่ืน ๆ สอดไวเ พ่ือใหเ ปนทว่ี างเทาได วธิ ีการเลน ผเู ลน จะเลอื กไมไผล ำตรง ๆ ทีม่ กี ่ิง ๒ ลำที่ก่ิงมีไวสำหรับวางเทา ตองเสมอกันท้ัง ๒ ขาง ผเู ลนขึ้นไป ยนื บนแขนงไมเวลาเดินยกเทาขา งไหนมือที่จบั ลำไมไผก จ็ ะยกขางน้นั สวนมากเดก็ ๆ ที่เลนมักจะมาแขง ขนั กัน ใครเดนิ ไดไวและไมต กจากไมถอื วา เปน ผูชนะ โอกาสทีเ่ ลน การวง่ิ ขาโถกเถก ถอื เปนการละเลน ทีเ่ ลนไดทุกโอกาส โดยเฉพาะในชวงเทศกาลสงกรานต ประโยชน นอกเหนือจากความสนกุ สนานแลว ยังเปนเคร่อื งมอื ในการออกกำลงั กาย บริหารสว นตา ง ๆ ของ รางกายไดเปน อยางดี เดิมผูท ี่ใชขาโถกเถกเปน ชายหนุมไปเกยี้ วสาว เสยี งเดนิ จากไมเม่ือสาว ไดย ินกจ็ ะมาเปด ประตรู อเพื่อพดู คุยกันตามประสาหนมุ สาว หรือบา นสาวเลย้ี งสนุ ขั ไมโถกเถกยงั เปน อุปกรณไลส ุนัขไดดวย

๑๗ ๑๑. ต้งั เต การกระโดดขาเดยี วไปภายในชองสเ่ี หลี่ยมทขี่ ีดข้ึนบนพน้ื ขนาด ๕ แถว คณู ๒ คอลัมน (รวม ๑๐ ชอง) ทลี ะชอ ง ประวัติการละเลน “ตั้งแต” หลายพนั ปกอน ทหารโรมนั เลนตัง้ เตเพื่อทดสอบความแข็งแรงและ ความเร็วของตน บางคร้งั กระโดดเปน ระยะทาง ๓๐ เมตร พรอ มแบกของหนักๆ ทุกวันนี้การเลนต้งั เต backyard game เปนการละเลนท่เี ด็ก และ ผใู หญห วั ใจเด็ก ท่ัวโลกชอบ ไมวา คุณจะไมเคยเลน เกมนเี้ ลย หรือ เพียงแคจะรื้อฟนความจำ คุณสามารถเรยี นรูวธิ ีการเลนเกมคลาสสคิ นไ้ี ด พรอมกบั เพม่ิ ความหลากหลายในการ เลนเพอ่ื เพมิ่ ความทาทาย วิธเี ลน ๑. วาดตารางต้งั เตบนพ้ืน. ชอลก ใชไดดที ีส่ ดุ ในการเขยี นบนพนื้ ยางมะตอย พน้ื หนิ และพ้ืน คอนกรีต ชอ งสเี่ หล่ยี มทีว่ าดควรมขี นาดทีใ่ หญพอสำหรับเทาหน่ึงขา ง และเม่ือโยนหินไปแลว หนิ จะไมกระเดน็ ออกนอกชอง แมวาจะสามารถวาดตารางไดหลายรปู แบบ ตารางทพ่ี บเหน็ ไดบอยตามโรงเรียนคือตาราง ตอไปน้ี นิยมใหช อ ง \"๑๐\" เปนชองสำหรับพกั หรอื หยุด ซง่ึ เปนชองทผ่ี ูเลนสามารถหนั หลังกลับ และ/หรอื ทรงตัว บางครงั้ มีการต้ังชื่อชองนอี้ ยางสรางสรรค เชน “สวรรค” เปนตน

๑๘ ๒. โยนหนิ รปู รา งแบน หรือของทม่ี ีรูปรางคลา ยกัน. (บนี แบค็ เล็กๆ, เปลอื กหอย, กระดุม, ของ เลน พลาสติก) ไปในชอ งทหี่ นึ่ง หินจะตองอยใู นชองส่เี หล่ยี มนั้นโดยท่ีไมสมั ผสั ขอบของชอง หรอื กระเด็น ออกไป ถาโยนออกนอกชอ ง คณุ ตองขามตาของคุณไป แลวสง หินใหผูเลน คนอ่นื แตถ าคุณโยนได ใหทำ ขน้ั ตอนตอไป การเลน ต้ังเตสามารถเลนคนเดียวได ถา เปนอยา งนน้ั คุณสามารถตัง้ กตติ าไดตามใจชอบ ๓. เขยงกระโดดไปตามชอ ง. โดยขามชองทค่ี ุณโยนหินไว จะเร่ิมดว ยเทาขางไหนกอนก็ได โดน หามใหเทาท้ังสองขา งสมั ผสั พื้นพรอมกัน ยกเวน มีชอ งสเี่ หลยี่ มสองชองเขียนไวข าง ๆ ในกรณนี ี้ คุณสามารถ วางเทา สองขางพรอมกนั ได (ชอ งละหน่งึ ขาง) คุณตองใหเทาอยูดานในชองสเ่ี หลีย่ มเสมอ ถาคุณเหยยี บเสน ตา เลน ของคุณจะจบลง ๔. หยิบหินที่โยนไปตอนขากลับ. เม่ือคุณกระโดดมาถงึ ชอ งสุดทา ย ใหห นั หลงั กลับ(ยังเขยง อย)ู แลวกระโดดยอ นกลบั มา เมื่อมาถึงชอ งส่เี หลี่ยมขางๆชองคุณโยนหนิ ไว ใหโ นม ตวั ลง (ตองเขยง อยู!) แลวหยบิ หินขึ้นมา กระโดดขามชองนน้ั แลว กระโดดมาจนสุด ๕. สง หินใหผูเลนคนถดั ไป. ถา คณุ โยนหนิ ไปท่ีชองทหี่ นงึ่ ในตาแรก(โดยที่ไมแพ) ในตาตอไปใหคุณ โยนไปทีช่ อ งที่สอง เปาหมายของคณุ คือตองโยนหนิ ใหไดครบทุกชอง คนที่ทำไดค นแรกจะเปนผูชนะ

๑๙ ๑๒.ตลี กู ล้อ ตีลกู ลอ เปนการละเลน พน้ื บาน ทนี่ ำส่งิ ของใกลตวั มาเปน ของเลน เชน ยางรถจักรยานยนต วง ลอ อ่ืน ๆ มวี ธิ กี ารเลน ดังน้ี ๑.) หาอปุ กรณท ี่มีลกั ษณะเปนวงลอ กล้ิงได กบั ไม ๑ อนั ไวตีประคอง ๒.) กำหนดจุดเร่มิ ตน และเสนชัยหลัก(ประมาณ ๒๐ เมตร) ๓.) แขงกันกลงิ้ ลอไปท่ีเสน ชยั ประโยชน ฝก ความวองไว สมาธิ การออกกำลังกายแขนและขา เปน กิจกรรมที่เด็กๆ จะไดแขงขันกับเพือ่ น ดวยการใชท ักษะ ใชค วามสามารถของตัวเอง เปน วธิ กี ารฝก ไหวพรบิ และการสงั เกต

๒๐ ๑๓. ต่ีจับ ตจี่ บั เปน การละเลนที่มมี าแตโบราณ เคยนยิ มเลนในการเทศกาลประจำป วิธีการเลน ๑) แบงผูเลนออกเปน ๒ ทีมเทา ๆ กัน ๒.) ฝายทเี่ ปนต่ีกอ น เลือกผูเ ลน 1 คน เพือ่ เขาไปตี่ คนที่ต่ีจะตอ งทำเสียง “ตี่” หรอื “หึ่ม” ตลอดเวลาท่เี ขาไป ว่งิ จับตัวฝายตรงขาม ถาระหวางทำเสยี งตห่ี ยุดลง ตองตกเปนเชลยของฝายตรงขาม ๓.) ฝา ยตรงขามตองคอยพยายามรง้ั ตัวคนทีเ่ ปนต่ี ไมใ หกลับเขา ฝายแดนของตวั เอง ๔.) เมื่อมฝี ายของตนเปน เชลย ผูเ ปน ตค่ี นตอ ไปตองคอยพาตวั ตีค่ นเดมิ กลบั มา ผเู ลน ฝา ยตรงขา มตองกันตัว และพยายามดงึ ต่ีมาเปนเชลยเพิม่ จนกวา ตีจ่ ะหมดทั้งทีม ๕.) เลน จนกวา จะมีฝายใดฝายหน่ึงหมดตวั ผเู ลน กอน ฝายชนะจะสั่งใหผ แู พท ำอะไรก็ได ประโยชนข องการเลนต่จี ับ ชวยในการวางแผนและออกกำลัง ใหผูเลน มีความสามัคคี

๒๑ ๑๔.เตย/บอลลนู ด่าน/บอลลนู โป้ง/ตาล่อง วิธีการลน ๑)เริม่ จากขีดเสนเปนตารางจำนวนเทากับผูเลน ๒.)แบงผเู ลน ออกเปน ๒ ทมี เปน ทมี ดักจับ กบั ทมี หนี ๓.)ทีมจับจะตง้ั ดานยืนประจำเสน ตามขวาง ฝายหนีจะวิ่งผานไดเฉพาะตามแนวเสนตรง และเสนนอนของพ้นื แตละเสน ไปโดยไมใหเจาของเสนแตะได ๔.)หัวหนา ทมี ของฝายดักจบั เปน คนจบั มอื คอยใหสญั ญาณ เมื่อเรมิ่ เลน คนที่ยนื ประจำเสน แรก พดู วา ไหล หรอื หลนิ่ ฝา ยตรงขา มก็เร่ิมวง่ิ ผา นเสน แรกไปจนถึงเสน สดุ ทายแลวว่งิ กลบั ถา วง่ิ กลบั ถึงเสนแรกโดยไมถูกฝา ย ตรงขา มแตะไดก็พูดวา เตย ก็จะเปนฝา ยชนะ ประโยชน ๑.ชวยพัฒนากลา มเน้ือมัดใหญ ๒.ชวยสงเสรมิ การคดิ แกป ญหา การสงั เกตฝา ยตงขา ม ๓.ทำใหม อี ารมณส ดใส รา เริง และสนกุ สนานกับการเลน ๔. สงเสรมิ การอยูรว มกับผอู น่ื และการรแู พชนะการมีนำ้ ใจตอเพื่อน

๒๒ ๑๕. โพงพาง โพงพาง เปนการละเลน ของไทย ทีส่ ามารถเลนไดไ มจ ำกัดจำนวนของผเู ลน เปนการละเลน ทที่ ำ ใหเกดิ ความวองไว และไหวพริบที่ดีมาก วธิ ีเลน ๑.ใหผูเลนจบั ไมส้นั ไมย าว ผทู ่ีไดไมสนั้ ยนื กลางวงเปน \"ปลา\" จะถูกผูกตาแลวหมุน ๓ รอบ ๒.นอกนั้นเปน \"โพงพาง\" ยนื จบั มอื ลอ มวงกนั เขา รอบปลา ๓.ผูท่ยี ืนลอมวงหันหนา เขา ขางในแลว กระโดดไปรอบ ๆ ตองระวังอยา ใหมอื หลุดจากกนั และรอ งพรอม ๆ กัน วา \"โพงพางเอย ปลาเขา ลอด ปลาตาบอด เขาลอดโพงพาง\"จบแลว ถามวา \"ปลาเปน หรอื ปลาตาย?\" ถา ปลา ตอบวา \"ปลาตาย\" แปลวาหา มขยบั แตถ าตอบวา \"ปลาเปน\" ก็ขยบั ได หากผเู ลนเปนปลา แตะถูกตวั คนใดคน หนึ่งแลว ทายช่อื ถูก ผูน้นั จะตองกลายเปนปลาแทน ถา ไมถูกกใ็ หทายใหม ๔.ถาผทู ่เี ปน ปลาไมสามารถจับผอู ื่นใหม าเปน ปลาแทนตนไดใน ๓ คร้ัง ซอ น ๆ กนั กใ็ หผูเลน อนื่ ทำโทษ โดยวธิ ี ชวยกันจงู หางใหเดนิ ไปจนรองวงแลว คงใหเปน ปลาตามเดิม โพงพาง คือ ช่อื ของกบั ดกั ปลาชนิดหน่ึง

๒๓ ๑๖. โมราเรยี กชื่อ(ยัดดวง) /โมรา หลังเเดง ใชลกู ปง ปองโยนขน้ึ สูงเหนือหัวราวหนง่ึ ชว งตัว แลว เอย ช่ือคนอน่ื ใหเ ขามารบั ทีต่ กกระเดง ขึน้ มา จากพืน้ หนง่ึ คร้ังเทา นัน้ หากวิ่งมารับไมทนั ในการกระดอนหนึง่ คร้งั ถอื วารบั ไมได อปุ กรณ : ลกู ปง ปอง จำนวนผเู ลน : ๕ คน ขึ้นไป โดยประมาณ วิธีการเลน ๑.เลอื กผเู ลน ๑ คน โยน ลกู ปงปองขนึ้ สงู กวา เหนือหัวของตนเอง ประมาณ ๑ ชวงตัว พรอมขานชื่อ ผูเ ลน ๑ คน ๒. เม่ือลกู ปงปอง ตกพ้ืน ๑ ครงั้ ผูถูกขานช่ือ ไมสามารถ รับได จะถูก “ข้ึนแทน“ ๓. หากรับได จะไดสิทธ์ิ ปาลูกปง ปองไปท่ี ผูเลน คนอ่ืน ๔. หากผูถูกปาลกู ปง ปองรับไมไ ดโ ดน”ขนึ้ แทน“ ๕. หากผูถูกปารับได ผปู าโดน “ขึ้นแทน“ ผถู ูกขึน้ แทน จะตองยนื ขาชดิ กัน และโดนเพื่อน ปา ลูกปง ปอง ใส นองจากดานหลัง ซ่ึงมักจะเจ็บแปดวงกลมๆ แดงๆ จบรอบลางแตม ขอควรระวังของผูแพที่ถูกจับ ข้นึ แทน หากยืนขาไมช ดิ กนั จนลกู ปง ปอง รอดขา จะไดร ับรางวัล ใหปาเพ่มิ อีก ๕ ครั้ง หากปาติดชองวา งระหวางขาพอดี โดนปาเพ่มิ ๑๐ ที

๒๔ ๑๗.มอญซอ่ นผ้า การละเลนมอญซอนผา คาดวามีทมี่ าจากกลมุ ชาวมอญในจังหวดั กาญจนบุรี โดยการนำผาซอน ไวข า งหลงั ผเู ลนคนอน่ื ทุกคนนัง่ ลอมวงชว ยกันรองวา \"มอญซอนผา ตุก ตาอยขู างหลัง ไวโนนไวน่ี ฉันจะตีกน เธอ\" มอญจะถือผา เดนิ รอบวงแลว แอบหยอนผา ไวข า งหลงั ผเู ลนคนใดคนหนง่ึ หากผเู ลน คนนัน้ รูตวั กอนกจ็ ะ หยบิ ผามาไลต ีมอญ แลว วง่ิ มาน่งั ทเ่ี ดมิ แตหากวามอญเดินกลับมาอีกรอบหนง่ึ แลว ผูเ ลน คนน้นั ยังไมรูตัว ก็จะ ถกู มอญเอาผาตีหลัง และตองเลนเปนมอญแทน วิธีเลน ๑.) มดั ผา เปนปมใหญๆ เรียกวา “ผาตี” หรอื “ผา ตูม” ใชจ ำนวน ๑ ใน ๓ ของผเู ลน หรือแลวแตจะตกลงกัน ๒.) จบั ไมสั้นไมยาว หรอื ตกลงกันกอนวาใครจะเปน “มอญ” ถือผา ไวใ นมอื เดินวนอยนู อกวง ๓.) ทกุ คนนัง่ ลอมวงชว ยกันรองวา \"มอญซอนผา ตุกตาอยูขา งหลงั ไวโนน ไวน ่ี ฉันจะตีกนเธอ\" ระหวางท่ี เพ่ือนๆ รองเพลง คนทีเ่ ปน มอญ จะถือผา เดนิ รอบวงแลวแอบหยอนผา ไวขา งหลงั ผเู ลน คนใดคนหน่งึ ๔.) ใครรูต วั วา มผี า อยดู า นหลัง กจ็ ะว่งิ ไลต ีมอญ ๑ รอบ มอญตอ งว่ิงหนีกลบั มานงั่ ท่ีเดมิ แตถา มอญโดนผา ก็ ตอ งกลบั ไปเปน ผวู ่ิงอีก ๑ รอบ มอญซอนผามปี ระโยชนต อ ตวั ผูเลน ใหเปนผมู ไี หวพรบิ สังเกตเหตกุ ารณท เี่ กิดข้ึนรอบ ๆ ตวั และ เปน คนคลอ งแคลว

๒๕ ๑๘.รรี ขี ้าวสาร รีรขี าวสาร เปน การละเลนไทยแบบดง้ั เดมิ ที่นา จดจำ โดยผูเ ลนสองคนประสานมอื ไวเหนือศีรษะ คลอ งตวั ผูเลนคนอ่นื ๆ วิธเี ลน ๑.)ตกลงกนั วา ใครจะเปน ประตู ใช ๒ คน ใชส องมือจับกนั แลวยกโคงข้นึ เสมือนซมุ ประตูผูเลนทเ่ี หลอื เอามอื จบั เอวเดนิ เปน แถวลอดประตู ๒.) ระหวางเดินลอด ประตจู ะเปน ผูรอ งเพลง “รีรขี าวสาร สองทะนานขา วเปลือก เลือกทอ งใบลาน เกบ็ เบ้ียใต ถนุ ราน คดขาวใสจ าน พานเอาคนขา งหลังไวใหด”ี เมอ่ื ถึงคำสุดทาย ซุมประตูก็จะลดมอื ลง คลองตัวผูเ ลน ท่เี ดนิ ผา นมา ๓.) ผูเลน ท่ถี กู คลองตวั ไว ผูจะถกู คัดออก หรอื อาจจะถูกลงโทษดวยการใหรำหรือทำทาทางอะไรก็ไดกจ็ ะถกู ลงโทษ หรอื ถกู ใหมาเปน ประตูแทน ประโยชน ของการละเลนรีรีขาวสาร เพ่ิมความสนกุ สนาน เลน ไดต้งั แตเด็กเล็ก ๆ ชว ยใหเพลดิ เพลนิ จติ ใจ แจม ใส รูจ กั การทำงานเปน กลมุ และมีไหวพรบิ คนท่ีเปน หัวแถวตอ งพยายามเดนิ ใหเร็ว พาเพ่ือนใหร อดจาก การถูกกกั ตัวใหได

๒๖ ๑๙.ลงิ ชิงหลกั ลิงชิงหลัก เปนการละเลนไทยท่ใี ชต นไม หรือเสาใตถุนบาน เปนอุปกรณการเลน วิธกี ารเลน ๑.) กำหนดเสาหลกั นอ ยกวาจำนวนผเู ลน 1 เสา เชน มผี เู ลน 5 คน กก็ ำหนดเสา 4 ตน ๒.) ผเู ลน ท่ีมีจำนวนเกินเสา ตอ งทำทาเปนลิง ๓.) ระหวางว่งิ เปล่ยี นหลกั ผูเลนแตละคนตองหาเสาเพ่ือเกาะ คนทเ่ี กินจำนวนเสาตอ งแบงมาเปนลิงถดั ไป ลิงชิงหลกั มปี ระโยชนด านการฝกไหวพรบิ และการตดั สนิ ใจ และฝก ทักษะดา นอารมณเ ม่ือไดเ ลน รวมกบั เพ่ือนๆ

๒๗ ๒๐.ลูกชว่ ง ในสมัยกอ นผหู ญิงจะทอผาและเยบ็ ผาใชเ อายามวา งจะนำมาหอรวมกันขนาดเทากำปน และเยบ็ แบบลูกฟตุ บอล เมื่อถึงเทศกาลข้นึ ปใหมก ็จะนำออกมาโยนเลน กนั ผหู ญิงจะนำลกู ชว งมาใหฝา ยชายที่ตนเอง พอใจซง่ึ ไมใชญาติกัน นำมาโยนเลนกนั ไป-มา ประมาณ ๒-๓ ชว่ั โมง และพูดคุยกนั ไปดวย เพ่ือศึกษานิสัยใจคอ ของฝา ยชายหรืออาจเปนคคู รองในอนาคต จะเลน กนั เปน เวลา ๓-๑๐ วนั ตลอดชว งเวลาเทศกาล อปุ กรณก ารเลน ลูกโยน ทำดวยผาผืนเชน ผาขาวมา นำมามว นพันชายขางหน่ึงแลวหอ มดั ดว ยชายอีกขา งหนง่ึ ตอ งมัดใหเ หลือ ชายผาสำหรบั จบั โยน ๑ ลูก แบงผูเลน ออกเปน ๒ ฝาย นิยมใหฝ า ยหนง่ึ เปน ชายอีกฝา ยหนงึ่ เปนหญงิ จำนวนผูเลนฝายละ ประมาณ ๕-๑๐ คนขดี เสนกั้นแดนมิใหฝา ยใดฝายหนงึ่ ลวงขามแดนกนั วิธีการเลน ๑.ใชผาเชด็ หนาผืนใหญห รือเศษหญา แหง มาผูกปมเปนลูกชวง ๒.แบงผเู ลนเปน ๒ ฝา ย เทา กัน ฝา ยใดฝายหน่งึ จะเปน ผเู รม่ิ โยนลูกโยนกอ นก็ได ถา ฝา ยชาย เปน ฝา ยเริ่ม ฝาย ชายก็จะโยนลูกโยนขา มไปยังแดนฝายหญงิ ๓.หากไมมีผูใ ดรบั ลูกโยนได ลูกโยนตกถึงพนื้ ฝา ยหญิงจะหยิบลูกโยนขึ้นมาโยนกลับไปยังฝายชาย แตห ากฝาย หญิงรบั ลูกโยนไดก อนตกถึงพื้น ก็จะขวา งลูกโยนขามไปใหถกู ตัวฝายชาย ๔.ถา ขวา งไปแลวไมถ ูกใคร และลกู โยนตกถงึ พนื้ ฝายชายจะหยิบลูกโยนขน้ึ มาโยนกลับไปขา งฝายหญงิ สลับกันไปมา สภาพเปนเชลย หากผเู ลนคนใดปลอ ยใหล ูกโยนท่ฝี า ยตรงขา มรับไดแ ละขวา งกลบั มาถูกสว นใดสวนหนงึ่ ของ รา งกาย ผูเลน คนน้นั จะตกเปนเชลยของฝา ยตรงขาม ตองขามแดนไปยืนคอยรบั ลูกชวงในแดนฝา ยตรงขา ม เชลยตองพยายามหลบหลีกจากการปองกนั ของฝา ยตรงขา มเพื่อจะรบั ลกู โยนทฝี่ า ยตนพยายามโยนมาให ขณะเดียวกนั ฝายเจา ของเชลยก็ตอ งพยายามกันไมใหเชลยรบั ลูกโยนได การพน สภาพเชลย เมื่อเชลยรับลูกโยนที่โยนมาจากฝายของตนไดเ มื่อใด ก็จะทำใหล ูกโยนน้ันไปสมั ผัสฝาย ตรงขา ม จะโดยวธิ ตี ี หรือขวางกไ็ ด แตตองระวงั ไมใหลูกโยนสมั ผสั พ้นื กอนสัมผัสฝายตรงขาม มิฉะน้ันจะหมด

๒๘ สทิ ธิพ์ นการเปน เชลยในคราวน้ัน เม่ือลูกโยนสัมผัสรางกายผใู ด ผูน้นั กจ็ ะกลายเปน เชลยของอีกฝา ยหน่งึ สลบั กันไปมาและจะพน สภาพการเปนเชลยไดในกรณีเดยี วกัน การสิ้นสุดการละเลน เมื่อฝายใดฝายหนึง่ ตกเปน เชลยจนไมม ีผเู ลนเหลอื ในแดนของตนแลว ฝายน้ันจะเปน ฝายแพ และถกู ปรบั ใหท ำตามทฝ่ี ายชนะตองการ

๒๙ ๒๑.วง่ิ เป้ียว ว่ิงเปย ว เปน การละเลน ไทยเดิม ซง่ึ มที ้ังความสนกุ สนาน และ ชว ยพฒั นาความแข็งแรงและวอ งไวของรางกาย เปนอีกทางเลอื กหนง่ึ ในการใชเวลาวางใหเ ปน ประโยชน ทำเปน การเลน ท่ดี ีอยางหนึง่ เหมาะสำหรบั เด็กวัย ประถมขน้ึ ไป โดยใชเสาปกหลัก กบั ผา ๒ ผนื (คนละสกี นั ) เปน อปุ กรณ มวี ิธีการเลน ดังน้ี ๑.) แบง ผูเ ลนออกเปน ๒ ทมี เทาๆ กัน อยางนอ ย ๔ คน ยืนตอ แถวอยหู ลังเสาหลกั ๑ เมตร ๒.) แตล ะฝา ยถอื ผาหรือไม ผูเลน คนแรก จะถือผา และวง่ิ ไปออมเสาหลักของอีกฝา ย ๓.) เมอ่ื กรรมการใหส ัญญาณเร่มิ การแขงขนั ใหแ ตละฝายวิ่งไปทางดานขวาของตนเอง ระหวา งว่งิ ไปยงั เสา หลกั ของอกี ฝาย ตองพยายามใชผ าไลต ีผเู ลนฝายตรงขามใหเร็วทส่ี ุด ๔.) เมือ่ วิง่ ครบรอบหนึ่งคน ใหสงผาหรอื ไมใหคนตอไป คนทเ่ี พงิ่ วิง่ เสร็จไปตอ หลังแถว และเวียนรอบไปเร่ือยๆ ๔.) เม่ือผูเ ลนฝา ยตรงขา มสัมผสั ผาทตี่ ีของอกี ฝาย หรือผูเลน ไมสามารถสง ผา ตอ ใหกบั ทีมตวั เอง กถ็ ือวา แพ หยุดการแขง ขัน การทำผิดกฎกตกิ า -ว่งิ ไมออมหลัก หรือ ลดั หลกั -วงิ่ ชน/เตะหลัก -ทำผา /ไมห ลน พื้น -ไมสามารถสงไมใหคนตอไป/สง แลว ตกพืน้ ทักษะทไี่ ดรบั การพัฒนา ทักษะท่ีไดรับการพัฒนาจากการละเลนน้คี อื -ความคลองแคลว วอ งไว -ความสามคั คีในหมูคณะ -พฒั นารา งกายใหแ ขง็ แรง ไมปวย -รูจ กั วางแผนในการจดั คนว่ิง และวธิ กี ารวง่ิ -พัฒนาไหวพรบิ -ความมีนำ้ ใจนักกีฬา

๓๐ ๒๒.เสือข้ามห้วย เสอื ขามหว ย เปนการละเลนไทยทใ่ี ชท า ทางของเสือ มาเปน สวนหนึ่งของการละเลน มีวธิ กี ารเลน ดงั นี้ ๑.) แบงผเู ลน ออกเปน ๒ ทมี ทีมหน่งึ เปนเสอื อีกทมี หน่งึ เปนผูทำทา เปนหว ย ๒.) เสือกระโดดขามเพ่ือนที่ทำทา เปน หวย ถา เสอื ในทมี คนใดกระโดดไมผ าน จะตอ งกลายเปนหว ยท้งั ทมี กิจกรรมเสือขา มหว ยนี้เปน การละเลน ทีฝ่ กความคิดสรา งสรรค เมอื่ เพ่อื นๆ ออกแบบทาใหอีกทีมหนึ่งตอง กระโดดขาม เสือกต็ อ งมีรา งกายท่แี ข็งแรงและรูจักสังเกตทาทางของเพื่อน เพอื่ จะกระโดดขามใหพน

๓๑ ๒๓.หมาไลห่ ่าน วิธเี ลน ๑.เลือกผูเลนคนหน่ึงเปนหมาวง่ิ ไล ๒.เลือกอกี คนหน่งึ เปน หา นว่งิ หนี ๓.ผูเลน นอกนนั้ จับมอื ลอมกันเปน วงกลม เม่อื หานจวนตวั ก็จะวง่ิ ลอดเขาไปในวงลอม ๔.ผูทเี่ ลน เปน ประตตู อ งพยายามกนั ไมใ หหมาเขา ไปในหรอื นอกวงทนั หาน กตกิ า มีอยวู า ชว งใดท่ีผูเลน เปนประตพู ากันนง่ั ลง ถือเปน การปด ประตู หากหานใดไลทันและ โดนจบั ไดก ถ็ ือวา แพ

๓๒ ๒๔. หมากเก็บ หมากเกบ็ เปน อีหน่ึงการละเลนยอดนิยมของเดก็ ไทยในอดีต เปนการละเลน ท่ฝี กสมาธิ เกดิ ไหว พรบิ ในการแกปญ หา การเลนหมากเก็บนนั้ จะแบงการเลนเปนหมากๆ ใครไดแตม สูงสุดจะเปนผูชนะ ปจ จุบนั การละเลน หมากเก็บนน้ั พบเห็นไดนอ ยมาก และเดก็ รนุ ใหมอาจไมร ูจกั จำนวนผเู ลน : จำนวนผูเ ลน ๒ – ๔ คน วธิ ีเลน : ๑.ใชกอ นกรวด ลูกแกว ทม่ี ลี ักษณะกลม ๆ ๕ กอน เส่ยี งทายวา ใครจะเลน กอน โดยวิธีขนึ้ ราน คือ ถือหมาก ทง้ั หาเมด็ ไวแ ลว โยนพลิกหงายหลงั มอื รับ แลวพลิกมือกลับรบั อีกที ใครเหลอื หินอยใู นหนิ อยูในมือมากที่สดุ คน นนั้ เลนกอ น มีทั้งหมด ๕ หมาก หมากที่ ๑ ทอดหมากใหห า ง ๆ กัน เลือกลูกนำไว 1 เมด็ ควรใชเมด็ กรวดที่หางท่ีสุด โยนเมด็ นำ ขึน้ แลว เกบ็ ทลี ะเมด็ พรอมกบั รบั ลกู นำท่ีหลน ลงมาใหได ถารบั ไมไ ดถ ือวา “ตาย” ขณะที่หยบิ เม็ดที่ทอดนน้ั ถา มือไปถูกเม็ดอน่ื ถือวา ตาย หมากที่ ๒ เก็บทีละ ๒ เม็ด หมากที่ ๓ เก็บทลี ะ ๓ เม็ด หมากที่ ๔ ใชโ ปะ ไมทอด คอื ถอื หมากท้ังหมดไวใ นมือ โยนลกู นำข้ึนแลว โปะเมด็ ที่เหลอื ลงพื้น แลวรวมท้ังหมดทถ่ี ือไว “ขน้ี รา น” ไดก เ่ี มด็ เปนแตมของคนน้ัน ถาขนึ้ รา นเม็ดหลนหมด ใชห ลงั มือ รบั ไมไ ด ถือวา “ตาย” ไมไ ดแตม คนอน่ื เลน ตอไป ถา ใครตายหมากไหนกเ็ รมิ่ ตน หมากนั้น สวนมาก กำหนดแตม ๕๐-๑๐๐ แตม เม่ือแตมใกลจะครบ เวลาข้นึ รานตอ งคอยระวงั ไมใหเ กินแตมที่กำหนด ถา เกิน ไปเทาไร หมายถงึ วาตอง เริ่มตนใหมโดยไดแตม ทเ่ี กินไปนนั้ วธิ ีเลนหมากเก็บนีม้ ีพลกิ แพลงหลายอยาง เชน โยนลูกนำข้ึนเกบ็ ทีละเม็ด เมือ่ เก็บไดเ ม็ดหนงึ่ ก็โยน ขึน้ พรอ มกบั ลูกนำ ๒ – ๓ – ๔ เม็ด ตามลำดับ หมาก ๒ – ๓ -๔ ก็เลนเหมือนกนั โยนขนึ้ ทั้งหมด เรียกวา “หมากพวง” ถา โยนลูกนำข้ึนเลน หมาก ๑- ๒ -๓ -๔ แตพลกิ ขา งมอื ข้นึ รบั ลูกนำให เขาในมือระหวา งนิ้ว โปง และนวิ้ ช้ี โดยทำเปน รูปวงกลมเตรียมไวเ รียก “หมากจบุ ” ถาใชมือซา ยปอง และเขยี่

๓๓ หมากใหเขาใน มือนนั้ ทลี ะลูกในหมาก ๑ -๒ -๓ และ ๔ ตามลำดบั เรยี กวา “อีกาเขารงั ” ถาเขี่ยไมเขาจะตาย ถาใชน้วิ กลางกับนิว้ หัวแมม ือยนั พนื้ นวิ้ อ่ืนปลอยทำเปน รูปซุมประตู เข่ียหมากออกเรียกวา “อีกาออกรงั ” ถา ใช น้ิวกลางกบั น้ิวหัวแมมือ ขดเปน วงกลม น้วิ ช้ีตรงน้วิ นอกนั้นยันพ้ืนเปนรูปรปู ู เรยี กวา “รปู ู” เมอ่ื จบ เกม การเลน แลว จะมีการกำทาย ผูช นะจะทายผูแพ วามีก่เี มด็ ถาทายผิดจะตองถกู เขกเขา กี่ทีตามทีต่ นเอง ทายจน เหลือเมด็ สุดทา ย คนทายจะถือเมด็ ไวในมือ แลววนพรอมกับรอ งเพลงประกอบ เมื่อรองจบเอา มือหนึง่ กำไว งอขอศอกข้ึนตอ งบนมือที่กำอีกขางหน่ึง

๓๔ อา งอิงขอมูลจาก https://th.wikipedia.org/wiki/การละเลน่ เดก็ ไทย https://th.wikipedia.org/wiki/ข่ีมา้ กา้ นกลว้ ย https://th.wikipedia.org/wiki/กระตา่ ยขาเดียว https://namfon1998fon.wordpress.com/กาฟักไข่ https://www.thairath.co.th/lifestyle/culture/2238092 https://www.siamsporttalk.com/th/entertainment/menus-general/492-phong- phang.html