เห็ดหลินจือ..จากการวิจัยสู่การใช้ประโยชน์

50 78. Sonoda Y, Sekigawa Y, Sato Y. In vitro effects of oxygenated lanosterol derivatives on cholesterol biosynthesis from 24, 25-dihydrolanosterol. Chem Pharm Bull 1988; 36(3): 966-73. 79. Bao X, Fang J, Li X. Structural characterization and immuno-modulating activity of a complex glucan from spores of Ganoderma lucidum. Biosci Biotechnol Biochem 2001; 65(11): 2384-91. 80. Hajjaj H, Macé C, Roberts M, Niederberger P, Fay LB. Effect of 26- oxygenosterols from Ganoderma lucidum and their activity as cholesterol synthesis inhibitors. Appl Environ Microbiol 2005; 71(7): 3653-8. 81. Seto SW, Lam TY, Tam HL, Au AL, Chan SW, Wu JH, Yu PH, Leung GP, Ngai SM, Yeung JH, Leung PS, Lee SM, Kwan YW. Novel hypoglycemic effects of Ganoderma lucidum water-extract in obese/diabetic (+db/+db) mice. Phytomedicine 2008; Dec 22. 82. Zhang Y, Lin Z, Hu Y, Wang F. Effect of Ganoderma lucidum capsules on T- Lymphocyte subsets in soccer players of {inverted exclamation}{sect}living high-training low{inverted exclamation}. Br J Sports Med 2007; Nov 29. 83. Wang SQ, Qin WB, Kang YM, Ma XR, Liu L, Liu JX, Zhang T, Zhang B, Liang YF, Wang FF. Intervention effect of Ganoderma lucidum spores on the changes of XOD, MPO and SDH in the testis tissue of NIDDM rats. Zhonghua Nan Ke Xue 2008; 14(9): 792-5. 84. Wu Y, Wang D. A new class of natural glycopeptides with sugar moiety- dependent antioxidant activities derived from Ganoderma lucidum fruiting bodies. J Proteome Res 2008; Nov 7. 85. You YH, Lin ZB. Antioxidant effect of Ganoderma polysaccharide peptide. Yao Xue Xue Bao 2003; 38(2): 85-8. Page 25

51 86. Ko HH, Hung CF, Wang JP, Lin CN. Antiinflammatory triterpenoids and steroids from Ganoderma lucidum and G. tsugae. Phytochemistry 2008; 69(1): 234-9. 87. Ho YW, Yeung JS, Chiu PK, Tang WM, Lin ZB, Man RY, Lau CS. Ganoderma lucidum polysaccharide peptide reduced the production of proinflammatory cytokines in activated rheumatoid synovial fibroblast. Mol Cell Biochem 2007; 301(1-2): 173-9. 88. Miyamoto I, Liu J, Shimizu K, Sato M, Kukita A, Kukita T, Kondo R. Regulation of osteoclastogenesis by ganoderic acid DM isolated from Ganoderma lucidum. Eur J Pharmacol. 2009; 602(1): 1-7. 89. Li YQ, Wang SF. Anti-hepatitis B activities of ganoderic acid from Ganoderma lucidum. Biotechnol Lett 2006; 28(11): 837-41. 90. Wang H, Ng TB. Ganodermin, an antifungal protein from fruiting bodies of the medicinal mushroom Ganoderma lucidum. Peptides 2006; 27(1): 27-30. 91. Li Z, Liu J, Zhao Y. Possible mechanism underlying the antiherpetic activity of a proteoglycan isolated from the mycelia of Ganoderma lucidum in vitro. J Biochem Mol Biol 2005; 38(1): 34-40. 92. Wang CZ, Basila D, Aung HH, Mehendale SR, Chang WT, McEntee E, Guan X, Yuan CS. Effects of Ganoderma lucidum extract on chemotherapy- induced nausea and vomiting in a rat model. Am J Chin Med 2005; 33(5): 807-15.

52 การศึกษาความปลอดภยั ของเหด็ หลินจือ คัมภีรเสินหนงเปนเฉาจิง (Classic of Shen Nong’s Materia Medica) ค.ศ. 230 ไดบันทึกไวว า หลินจือ เปนตัวยาชั้นดีหรือยาที่มีความ ปลอดภัยในการใช1,2 มีรายงานการศึกษาพิษเฉียบพลันของเห็ดหลินจือ พบวามีความเปนพิษต่ํามาก และมีความปลอดภัยสําหรับการใชติดตอกัน เปนเวลานาน3 มรี ายงานวา LD50 ของยาเตรียมหลินจือไซรับเม่ือใหทางปาก มีคาเทากับ 69.6 มิลลิลิตร/กิโลกรัม ในหนูถีบจักร และ LD50 มีคาเทากับ 4 มิลลลิ ิตร/กโิ ลกรมั ในกระตาย4 นอกจากน้ียังมีการศึกษาเก่ียวกับความเปนพิษก่ึงเรื้อรังของสารสกัด เห็ดหลินจือในหนูทดลอง พบวาเม่ือปอนสารสกัดเห็ดหลินจือดวยนํ้าใหแก หนูทดลอง ขนาดวันละ 5 กรัม/กิโลกรัม เปนเวลานาน 30 วัน ไมพบการ เปล่ียนแปลงใดๆ ท่ีแตกตางไปจากหนูปกติ3 เมื่อใหสารสกัดเอทานอลจาก เห็ดหลินจือแกหนูขาวทางปากในขนาด 1.2-12.0 กรัม/กิโลกรัม วันละคร้ัง ติดตอกัน 30 วัน ไมมีผลตอการเจริญเติบโต การทํางานของตับ ไต และ หัวใจ5 มีรายงานวา เมื่อใหอาสาสมัคร จํานวน 16 คน รับประทานสารสกัด เหด็ หลินจอื ครงั้ ละ 2 กรมั วันละ 2 คร้ัง ติดตอ กนั นาน 10 วัน ไมพบความ ผิดปกติใด ๆ6 การศึกษาแบบ randomized double-blind ในอาสาสมัคร จํานวน 40 คน รับประทานแคปซูลเหด็ หลินจอื ขนาด 1.5 กรมั ทุกวัน เปน Page 26

53 เวลา 4 สัปดาห ไมพบความผิดปกติของระบบเลือด7 การศึกษาแบบ double-blind, placebo-controlled, cross-over intervention ในอาสาสมัคร จํานวน 18 คน รับประทานแคปซูลเห็ดหลินจือ ขนาด 1.44 กรัม ทุกวัน เปนเวลา 4 สัปดาห ไมพบความผิดปกติของตับ ไต หรือการถูกทําลายของ DNA8 สถาบันวิจัยและพัฒนา องคการเภสัชกรรม ไดรวมกับสถาบัน มะเร็งแหงชาติศึกษาความปลอดภัยของเห็ดหลินจือในอาสาสมัคร 2 กลุม กลุมหนึ่งรับประทานยาเม็ดเห็ดหลินจือ อีกกลุมรับประทานยาหลอก และ ไดน ําเลอื ดและปสสาวะของอาสาสมัครท้ัง 2 กลุม มาตรวจสอบทางชีวเคมี ทางโลหิตวิทยา และระบบภูมิคุมกัน พบวาไมมีความแตกตางกัน และใน อาสาสมัครคนเดียวกันก็พบวาไมมีความแตกตางกันระหวางกอนและหลัง รั บ ป ร ะ ท า น ย า เ ม็ ด เ ห็ ด ห ลิ น จื อ ซ่ึ ง อ า จ ส รุ ป ไ ด ว า ค น ป ก ติ ส า ม า ร ถ รับประทานยาเมด็ เหด็ หลนิ จือทผ่ี ลิตโดยองคก ารเภสชั กรรม ในขนาด 350 มิลลกิ รัม วันละ 2 เม็ด โดยไมเปนอนั ตรายตอ รา งกาย9 เม่ือกระตุนโมโนนิวเคลียรเซลลของคนปกติดวยสารสกัดน้ํา สาร สกัดแอลกอฮอล และสารสกัดสวนท่ีไมละลายน้ํา จากดอกเห็ดและสปอร เห็ดหลินจือที่ความเขมขน 100 มคก./มล. เปนเวลา 24 ชั่วโมง แลวนํามา ศกึ ษาผลท่ีมตี อ การตายแบบ apoptosis ของโมโนนิวเคลียรเซลล ไมพบวา สารสกัดมีพิษตอเซลล ดังนั้น สารสกัดจากดอกเห็ดและสปอรเห็ดหลินจื อดังกลา ว จึงนา จะมีความปลอดภัย10

54 ผลขา งเคียงของเห็ดหลินจอื พบนอยมาก การใชต ดิ ตอกันเปนเวลา นานอาจทําใหเกดิ คอแหง อึดอัดในทอง หรือผ่ืนท่ผี ิวหนงั 11 เอกสารอางอิง 1. Chen Z, Ding WL, Wang SF, Chen Y. Answer Questions on Cultivation of 100 Kinds of Medicinal Plants. 1st ed. Beijing: China Agriculture Publishing House, 2002 (in Chinese). 2. Xiao PG. Modern Chinese Materia Medica. Vol. 3. 1st ed. Beijing: Hua Xue Gong Ye Publishing House, 2002. 3. ชยนั ต พิเชียรสุนทร. เห็ดหลินจอื กับฤทธิ์ทางเภสัชวทิ ยา. ใน: การประชุมวิชาการ วิทยาศาสตรสุขภาพ; คร้งั ท่ี 15. 17 กรกฎาคม 2540; หองประชุมอาคารกลาง อาคารรวม วิจัยและบณั ฑติ ศึกษา มหาวิทยาลยั เชียงใหม. เชยี งใหม: สถาบนั ; 2540. 4. Zhao ZZ. An Illustrated Chinese Materia Medica in Hong Kong. First edition. Hong Kong: Chung Hwa Book Co., (H.K.) Ltd. 2004. p.151. 5. Lin JY, Li Y. Cultivation Technique of Medicinal Plants. 1st ed. Beijing: China Foresty Publishing House, 1999 (in Chinese). 6. Wicks SM, Tong R, Wang CZ, O'Connor M, Karrison T, Li S, Moss J, Yuan CS. Safety and tolerability of Ganoderma lucidum in healthy subjects: a double- blind randomized placebo-controlled trial. Am J Chin Med 2007; 35(3): 407-14. 7. Kwok Y, Ng KF, Li CC, Lam CC, Man RY. A prospective, randomized, double-blind, placebo-controlled study of the platelet and global hemostatic effects of Ganoderma lucidum (Ling-Zhi) in healthy volunteers. Anesth Analg. 2005 Aug;101(2):423-6. 8. Wachtel-Galor S, Tomlinson B, Benzie IF. Ganoderma lucidum (\"Lingzhi\"), a Chinese medicinal mushroom: biomarker responses in a controlled human supplementation study. Br J Nutr 2004; 91(2): 263-9. Page 27

55 9. ลอื ชา วนรัตน, อํานาจ เดชะ, ธรี ยทุ ธ อนิ ตะ เสน, บญุ ใจ ลม่ิ ศิลา (บรรณาธิการ). คูมอื การ ผลติ เห็ดหลินจอื และสปอรเ ห็ดหลินจอื ตามแนวทางเกษตรดที ีเ่ หมาะสม. กรงุ เทพมหานคร: สํานกั งานกจิ การโรงพิมพ องคการทหารผา นศึกในพระบรมราชูปถัมภ, 2553. 10. โกวทิ พัฒนาปญญาสัตย, นพมาศ สุนทรเจริญนนท, กษมา สุขาภิรมย. รายงานการวิจยั การออกฤทธท์ิ างยาของเหด็ หลินจือและสปอรเ ห็ดหลินจือ. คณะแพทยศาสตร ศริ ริ าช พยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล, 2552. 11. ปทมา สนุ ทรศารทูล. เหด็ หลินจือ. จลุ สารขอมูลสมุนไพร 2543; 18 (1): 3-13.

56 การศกึ ษาทางคลนิ กิ ของเห็ดหลนิ จือ ศาสตรก ารแพทยแผนจนี ระบุวา หลินจอื มีสรรพคุณบาํ รุงรา งกาย แกโรค หัวใจ ชวยใหน อนหลบั และแกห ลอดลมอกั เสบเรอื้ รัง แมวาจะมี งานวิจยั เกีย่ วกับฤทธทิ์ างเภสชั วทิ ยามากมาย แตก ารศกึ ษาทางคลนิ กิ กลับ มไี มม าก เทา ท่ีปรากฏมรี ายงานการศึกษาทางคลนิ ิก ดังน้ี 1. โรคประสาทออ น การทดลองแบบ randomized, double-blind, placebo- controlled parallel study ในผูปว ยจาํ นวน 132 คน รับประทานสว น สกดั พอลแิ ซ็กคาไรด ขนาด 1,800 mg วนั ละ 3 คร้ัง เปนเวลา 8 สปั ดาห พบวา ผปู วยมีอาการดขี ึ้น แตกตางจากกลมุ ควบคุม1 2. โรคมะเร็งลําไสใ หญ การทดลองแบบ open-labeled ในผูป ว ยมะเร็งลําไสใหญ จํานวน 47 คน รบั ประทานสว นสกัดพอลแิ ซ็กคาไรด ปริมาณ 5.4 กรัม/วัน เปน เวลา 12 สปั ดาห พบวาสามารถกระตนุ ภูมคิ มุ กันได2 3. โรคอัมพาต-อัมพฤกษ การทดลองแบบ placebo-controlled, randomized ของตาํ รบั ยาผสมเห็ดหลนิ จอื กบั San Miao San ในผูปว ย 32 คน พบวา ยาตาํ รบั มี ฤทธิ์ตา นปวดและมีความปลอดภยั 3 Page 28

57 4. โรคทางเดนิ ปส สาวะสว นลา ง การทดลองแบบ double-blind, placebo-controlled, randomized, และ dose-ranging ในผปู ว ยชายอายมุ ากกวา 49 ป จาํ นวน 88 คน พบวา ผูปวยมีอาการดขี นึ้ และไมม ผี ลขางเคยี งทร่ี ุนแรง เมอ่ื รับประทาน สารสกัดเห็ดหลินจือ การทดลองแบบ double-blind, placebo-controlled randomized and dose-ranging ในผปู วยชายอายุมากกวา 49 ป จาํ นวน 50 คน พบวาผูปวยมีอาการดีขึ้น และไมมีผลขางเคียงที่รุนแรง เม่ือ รบั ประทานสารสกัดเห็ดหลนิ จือ ปรมิ าณ 6 mg4,5 5. โรคความดันโลหิตสงู การศึกษาในผูปว ย จาํ นวน 53 คน เมื่อไดรบั ประทานยาเม็ดท่ี เตรยี มจากสารสกดั เหด็ หลนิ จือวนั ละ 240 มก. นาน 6 เดอื น พบวามีผล ลดความดันโลหิตในกลุมที่มีความดันโลหิตสูง แตไมมีผลในกลุมผูที่มี ความดันโลหิตปกติ หรือมคี วามดันโลหติ สงู เพียงเลก็ นอ ย6 6. ผลตอระบบภูมิคมุ กัน การศกึ ษาในนักฟุตบอลชาย จาํ นวน 40 คน ทีอ่ ยใู นหองทม่ี ี ความสูงเทาระดับน้าํ ทะเล และท่อี ยตู ่ํากวาระดับน้ําทะเล ใน 3 ระดบั พบวา เห็ดหลินจอื แคปซูลมีผลชว ยกระตนุ ระบบภูมิคุมกนั ในคนทอ่ี ยใู นสภาพ ต่ํากวาระดบั น้ําทะเลในระดบั ท่ี 37 การทดลองแบบ open-label ในผูปว ย มะเรง็ ปอด จาํ นวน 36 คน รบั ประทานสว นสกดั พอลิแซก็ คาไรด ขนาด 5.4 กรัม/วนั เปน เวลา 12 สัปดาห รว มกบั chemotherapy/radiotherapy

58 พบวาผปู วยมีภมู คิ ุมกันเพิ่มขนึ้ 8 การทดลองในผูปวยมะเร็งข้ันลุกลามจํานวน 34 คน รับประทานสว นสกดั พอลแิ ซก็ คาไรด ขนาด 5.4 กรมั /วนั เปน เวลา 12 สปั ดาห พบวาผปู วยมภี มู คิ ุมกนั เพิ่มขน้ึ 9 อ ง คก า ร เ ภ สัช ก ร ร ม ไ ดร วมกั บ ส ถ า บัน ม ะ เ ร็ งแหง ช าติ ศึก ษ า ประสิทธิผลของเห็ดหลินจือตอประชากรยอยของลิมโฟซัยทในตัวอยาง เลือดของคนปกติ โดยใหอาสาสมัครปกติชาย-หญิง รับประทานยาเม็ด เห็ดหลินจือเปรียบเทียบกับกลุมที่รับประทานยาหลอก พบวาเห็ดหลินจือ ทําใหเกิดการเปล่ียนแปลงในกลุมประชากรยอยของลิมโฟซัยท การ เปลี่ยนแปลงทางชีวเคมี ทางโลหิตวิทยา และในปสสาวะ และถึงแมวามี การเพ่ิมขึ้นหรือลดลงบางก็เปนการเปล่ียนแปลงแบบช่ัวคราว คาท่ีวัดได ยัง ค ง อ ยู ใ น ช ว ง ป ก ติ แ ล ะ ไ มมี ค ว า ม แ ต ก ตา ง ร ะ ห ว าง อ าส า ส มั ค ร ท่ี รับประทานยาเม็ดเห็ดหลินจือและยาหลอก ถือวาไมมีการเปล่ียนแปลง ผิดปกติแตอยางใด และอาสาสมัครไมมีอาการขางเคียงท่ีไมพึงประสงค นอกจากอาสาสมัครชายซ่งึ จะมนี ้าํ หนกั เพิม่ ขึน้ เพียง 2 คน10 อ ง คก า ร เ ภ สัช ก ร ร ม ไ ดร วมกั บ ส ถ า บัน ม ะ เ ร็ งแหง ช าติ ศึก ษ า ประสิทธิผลของเห็ดหลินจือตอประชากรยอยของลิมโฟซัยทในคนปกติ จํานวน 40 คน เปนหญิง 20 คน ชาย 20 คน โดยวัดปริมาณ antigen CD4+, CD8+, CD19+ และ CD16+/CD56+ เปรียบเทียบประชากรยอย ของลิมโฟซัยทใ นตวั อยา งเลอื ดกอ นและหลังรับประทานยาเม็ดเห็ดหลินจือ ขนาด 350 มิลลิกรัม วันละ 2 เม็ด และเปรียบเทียบกับยาหลอก วัดผล Page 29

59 ทุกเดือน เปนเวลา 3 เดือน ผลการศึกษาพบวา ประชากรยอยของลิมโฟ ซัยทในตัวอยางเลือดของอาสาสมัครท้ัง 2 กลุม ไมมีความแตกตางกัน อยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p>0.05) และประชากรยอยของลิมโฟซัยทใน ตัวอยางเลือดของอาสาสมัครกอนและหลังรับประทานยาเม็ดเห็ดหลินจือ หรือยาหลอก เปนเวลา 3 เดือน ไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญ ทางสถติ ิ (p>0.05) เชน กัน10 องคการเภสัชกรรมไดรวมกับคณะแพทยศาสตรศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ศึกษาการทํางานของเซลลระบบภูมิคุมกันในผูปวย โรคเบาหวานไมพึ่งอินสูลินระยะเร่ิมแรก หรือภาวะพรองการใชกลูโคส โดยใหอาสาสมัครรับประทานยาเม็ดเห็ดหลินจือ ขนาด 350 มิลลิกรัม ใน ขนาดยาตํ่าตอดวยขนาดยาสูง ไมพบความผิดปกติของกลุมประชากรยอย ของลมิ โฟซยั ท10 7. อาการปวดหลังจากการตดิ เชอื้ งูสวดั ผปู ว ยทตี่ ิดเช้อื งสู วดั จาํ นวน 5 คน เม่ือรับประทานน้ําตม ตํารับ ยาท่ีมีเห็ดหลินจอื จะทําใหอาการปวดตามเสน ประสาทลดลง11 การศึกษาในผปู ว ย 4 คน ทมี่ อี าการปวดรุนแรงจากการตดิ เชือ้ งสู วัด (varicella zoster virus, VZV) เมือ่ ไดร บั สารสกัดน้าํ รอ นจากเห็ด หลนิ จือ (เทยี บเทานําหนักเห็ดหลนิ จอื แหง 36-72 กรมั /วัน) พบวาอาการ ปวดลดลงอยา งมาก6

60 8. ยับยงั้ การเกาะกลุม ของเกลด็ เลือด สารสกดั นาํ้ จากเห็ดหลนิ จอื ทาํ ใหก ารเกาะกลมุ ของเกลด็ เลือด ในหลอดทดลองชาลง ผลนม้ี ีความสมั พันธก บั ขนาดของสารสกดั ท่ใี ช การศกึ ษาในผูปว ยโรคหลอดเลอื ดแดงแขง็ (atherosclerosis) จาํ นวน 33 คน เม่อื รับประทานเหด็ หลนิ จอื ขนาด 1 กรมั วันละ 3 ครงั้ นาน 2 สัปดาห พบวา การเกาะกลุม ของเกล็ดเลอื ดทเี่ กิดจากการกระตนุ ดวย ADP เกดิ ชา ลง6 9. โรคลามเนอ้ื ลบี การศึกษาในผูปว ยโรค atrophic myotonia จาํ นวน 10 ราย (โรคน้เี ปน โรคทถ่ี ายทอดทางพันธกุ รรม มอี าการกลา มเนือ้ ฝอ ลีบ มักเร่มิ เปนต้ังแตในวัยเด็ก แตเปนโรคท่พี บไดไมบอ ย) เม่อื รับประทานผลติ ภณั ฑ ทเี่ ตรียมจากสปอรเหด็ หลินจือ พบวา ผปู วยมีการตอบสนองดี6 10. โรคหลอดลมอักเสบเรอื้ รัง การศึกษาทางคลินิกในผปู วยโรคหลอดลมอกั เสบเรอ้ื รงั 2,000 ราย พบวามปี ระสทิ ธิภาพดี 60-90%6 11. บํารงุ สายตา มีการจดสทิ ธบิ ตั รผลติ ภณั ฑส ารสกัดเหด็ หลินจือดวยขอบง ใช ชวยใหส ายตาดีขึน้ การศกึ ษาทางคลินกิ ของผลติ ภณั ฑน้พี บวา ทําใหผ ูป วย ตอกระจกมกี ารมองเหน็ ดขี ึน้ 6 Page 30

61 เอกสารอา งอิง 1. Tang W, Gao Y, Chen G, Gao H, Dai X, Ye J, Chan E, Huang M, Zhou S. A randomized, double-blind and placebo-controlled study of a Ganoderma lucidum polysaccharide extract in neurasthenia. J Med Food 2005; 8(1): 53-8. 2. Chen X, Hu ZP, Yang XX, Huang M, Gao Y, Tang W, Chan SY, Dai X, Ye J, Ho PC, Duan W, Yang HY, Zhu YZ, Zhou SF. Monitoring of immune responses to a herbal immuno-modulator in patients with advanced colorectal cancer. Int Immunopharmacol 2006; 6(3): 499-508. 3. Li EK, Tam LS, Wong CK, Li WC, Lam CW, Wachtel-Galor S, Benzie IF, Bao YX, Leung PC, Tomlinson B. Safety and efficacy of Ganoderma lucidum (lingzhi) and San Miao San supplementation in patients with rheumatoid arthritis: a double-blind, randomized, placebo-controlled pilot trial. Arthritis Rheum 2007; 57(7): 1143-50. 4. Noguchi M, Kakuma T, Tomiyasu K, Yamada A, Itoh K, Konishi F, Kumamoto S, Shimizu K, Kondo R, Matsuoka K. Randomized clinical trial of an ethanol extract of Ganoderma lucidum in men with lower urinary tract symptoms. Asian J Androl 2008; 10(5): 777-85. 5. Noguchi M, Kakuma T, Tomiyasu K, Kurita Y, Kukihara H, Konishi F, Kumamoto S, Shimizu K, Kondo R, Matsuoka K. Effect of an extract of Ganoderma lucidum in men with lower urinary tract symptoms: a double-blind, placebo-controlled randomized and dose-ranging study. Asian J Androl 2008; 10(4): 651-8 6. ปท มา สนุ ทรศารทลู . เห็ดหลินจอื . จุลสารขอมลู สมุนไพร 2543; 18 (1): 3-13. 7. Zhang Y, Lin Z, Hu Y, Wang F. Effect of Ganoderma lucidum capsules on T- Lymphocyte subsets in soccer players of {inverted exclamation}{sect}living high-training low{inverted exclamation}. Br J Sports Med 2007; Nov 29.

62 8. Gao Y, Tang W, Dai X, Gao H, Chen G, Ye J, Chan E, Koh HL, Li X, Zhou S. Effects of water-soluble Ganoderma lucidum polysaccharides on the immune functions of patients with advanced lung cancer. J Med Food 2005; 8(2): 159- 68. 9. Gao Y, Zhou S, Jiang W, Huang M, Dai X. Effects of ganopoly (a Ganoderma lucidum polysaccharide extract) on the immune functions in advanced-stage cancer patients. Immunol Invest 2003; 32(3): 201-15. 10. ลือชา วนรัตน, อํานาจ เดชะ, ธรี ยทุ ธ อินตะเสน, บญุ ใจ ลม่ิ ศิลา (บรรณาธิการ). คมู ือการ ผลติ เห็ดหลินจอื และสปอรเ ห็ดหลินจือตามแนวทางเกษตรดที ี่เหมาะสม. กรงุ เทพมหานคร: สาํ นกั งานกิจการโรงพิมพ องคการทหารผานศึกในพระบรมราชูปถัมภ, 2553. 11. Hijikata Y, Yasuhara A, Sahashi Y. Effect of an herbal formula containing Ganoderma lucidum on reduction of herpes zoster pain: a pilot clinical trial. Am J Chin Med 2005; 33(4): 517-23. Page 31

ลักษณะทวั่ ไปของเหด็ หลนิ จือ หลินจอื เปนคําทค่ี นไทยใช มาจากภาษาจีนวา หลิงจือ (灵芝) ซึง่ มาจากการรวมคํา 2 คาํ คือ หลงิ (灵) หมายถงึ ไดผ ล หรอื มปี ระสทิ ธผิ ล หรอื วเิ ศษ และคําวา จอื (芝) หมายถงึ ชือ่ สกลุ Ganoderma ดงั น้ัน คาํ รวมของ “หลงิ จอื ” จะสอ่ื ความหมายถงึ “เห็ดวเิ ศษ” คมั ภีรเสินหนงเปนเฉา จงิ (神农本草经) ค.ศ. 230 ไดบ ันทกึ ไว วา หลนิ จือ เปนตวั ยาชน้ั ดีหรอื ยาทม่ี ีความปลอดภยั ในการใช แบง ตามสี ของดอกเหด็ ไดเ ปน 6 ชนิด ซง่ึ แตล ะชนิดมีสรรพคุณเดนทางยาแตกตาง กนั ไดแ ก หลนิ จือดอกสแี ดง [เชอ จือ 赤 芝 ] ซ่ึงนยิ มใชทางยาอยา ง แพรห ลาย มีสรรพคณุ บํารุงรา งกาย แกห ลอดลมอกั เสบเรอ้ื รงั แกโ รคหวั ใจ และชว ยใหน อนหลับ หลินจอื ดอกสีดาํ (เฮยจือ 黑芝) บํารุงไต ขบั ปส สาวะ หลินจอื ดอกสเี ขยี ว (ชิงจอื 青芝 ปจจบุ นั เรียก หวนิ จือ 云芝) บาํ รงุ ตบั สายตา และประสาท หลนิ จือดอกสขี าว (ไปจือ 白 芝) รกั ษาโรคภูมแิ พ บาํ รงุ ประสาท หลินจอื ดอกสีเหลอื ง (หวงจอื 黄芝) บํารุงมาม และประสาท และหลินจือดอกสีมวง (จอ่ื จือ 紫芝) รกั ษาโรคไขขอ อักเสบ1,2 แพทยจ นี โบราณเรยี กหลนิ จือวา “เซียนเฉา (仙草)” แปลวา “เห็ดเทพเจา” ใชเปน ยาอายวุ ัฒนะ รักษาสารพดั โรค2 ชื่อวิทยาศาสตร Ganoderma lucidum (Leyss. ex Fr.) Karst. วงศ Polyporaceae3

2 ชื่อไทย เห็ดกระดาง เห็ดหิ้งขอ เห็ดแมเบ้ียงูเหา เห็ดจวักงูเหา เห็ดมะพราว4 เห็ดนางกวัก เห็ดหัวงู เห็ดเกาอ้ีลิง เห็ดชะแล็ก เห็ดสวรรค พันป เห็ดหม่ืนป เห็ดหิมะ เห็ดตนไมแหงชีวิต เห็ดอมตะ เห็ดเทพเจา เห็ด ศกั ดสิ์ ิทธ์ิ เหด็ นําโชค5 ช่ือจีน หลิงจือ (灵芝) หรือ เลงจือ (จีนแตจิ๋ว) เชอจือ (赤芝) หรอื เฉียะจอื (จนี แตจิว๋ ) หงจอื (红芝) หรือ องั๊ จอื (จนี แตจ ๋วิ ) ตนั จอื (丹 芝) ตงั จอื 2,6 ชื่อญี่ปุน แมนเนนตาเกะ (mannen-take) ไซไวตาเกะ (saiwai- take) ซารุนาวซติ าเกะ (sarunouchi-take) ไรชิตาเกะ (reishi-take)4 ชือ่ อังกฤษ Glossy ganoderma1, Reishi, Lingzhi, Monkey’s seat mushroom, Lacquered mushroom4, Divine mushroom, Spiritual mushroom, Tree of life mushroom, Mushroom of immortality, Good-fortune mushroom, Holy mushroom5, Lucid mushroom7 8 ชวี วทิ ยาของเหด็ หลินจอื Class Basidomycetes Subclass Holobasidiomycetidae Series Hymenomycetes Order Polyporales Family Polyporaceae (Ganodermataceae) Genus Ganoderma Species Lucidum Page 32

3 เห็ดหลินจือเปนราขนาดใหญชนิดหนึ่ง เปนส่ิงมีชีวิตที่จัดอยูใน อาณาจักรรา ไมมีคลอโรฟล ล จงึ ไมส ามารถสงั เคราะหอาหารจากแสงแดด ไดเ หมือนพืชทว่ั ไป ตอ งดาํ รงชีพโดยการไดร ับสารอาหารจากสิ่งแวดลอม ซึ่งมกั เปนซากของพืช เชน ขอนไม โดยเหด็ จะปลอยนํ้ายอยออกมายอย สลายวัสดุรองรับทเี่ ปนอาหาร แลว ดูดซึมเขาสูเซลล ดังน้ันวสั ดุรองรบั ตาม ธรรมชาตหิ รอื ทเี่ ตรียมไวสําหรบั การเพาะเลยี้ งจงึ มคี วามสําคัญกับการเจริญ เติบโตและคณุ ภาพของเห็ด9 โดยท่วั ไปเห็ดหลนิ จอื ชอบเกดิ กบั ไมในสกลุ Quercus, Fagus, Castanea ฯลฯ และไมท ่ีอยูในปา เต็งรงั แตก ็พบวา ขึ้นกับไมไ ดหลายชนดิ ในเขตอบอุนและเขตรอ น ในประเทศไทยพบขึ้นอยู บนตนไมพวกคูน กา มปู ฝร่ัง ยางนา และยางพารา ดอกเห็ดมักขึน้ กับตอ ไมท ี่ตายแลว บางทกี เ็ กาะอยกู บั รากตนไม5 เห็ดหลนิ จือทไ่ี ดร บั ความนิยม และมสี รรพคณุ ทางยาคอื Ganoderma lucidum (Leys. ex Fr.) Karst. เปน เหด็ หลนิ จือแดงซ่ึงมีลกั ษณะเฉพาะตัวดังนี้ ดอกเหด็ หลินจอื ในธรรมชาติจะเกดิ ปล ะครง้ั ถาสภาพเงอื่ นไขดี ไม มอี ะไรรบกวนดอกเห็ดท่ีโตแลวก็จะอยใู นสภาพนน้ั และสามารถเจรญิ เตบิ โต ไดในปตอไป เหด็ จะงอกจากเสนใยเลก็ ๆ ซ่งึ จะรวมเปน กระจุกหรือขยมุ รา กลายเปนตุมมนยื่นออกมาคลายน้ิว ตอมาสวนบนจะเจริญแผกวาง ออกเปนหมวกคลา ยพัดหรอื รปู ไต เปนทรงโคงแบง เปน 2 สวนไดเหมอื น ๆ กนั ขนาดในธรรมชาติตอหนง่ึ ฤดูกาลจะมีขนาดประมาณ 12 x 20 x 2 ซม. แตบางครั้งเห็ดทพ่ี บกอ็ ายหุ ลายปจนมขี นาดใหญกวา นีม้ าก สวนใหญ

4 ดอกเห็ดชนิดนีม้ กั จะมีกา นแตบางครั้งกไ็ มม กี านใหเห็น แลว แตแหลง กําเนิด เนื้อเห็ดจะคลายจุกไมกอก แตบางทีก็แข็งเหมือนไม ดอกเห็ดเม่ือออน ดานหลงั ดอกจะมีสีขาว เมือ่ แกขึน้ จะคอ ย ๆ เขมข้ึนจากสว นที่ติดกานดอก ไปจนถงึ ขอบดอก จากเหลอื งนวล สีเหลอื งแก สสี ม สแี ดง สนี ํา้ ตาลแดง อาจเขมจนเปนสีนา้ํ ตาลแก พบวา หลังดอกมีรอยยน เหมือนคลื่น เปน วง ๆ ผิวมนั เล่ือมเหมอื นเคลอื บดว ยแลคเกอรเ มื่อมีอายมุ ากขนึ้ แตม กั พบวา มฝี ุน จากสปอรของเห็ดหลินจือเองปลิวยอนมาตกปกคลุมคอนขางหนาที่หลัง ดอก ขอบดอกเมอ่ื โตเตม็ ทใ่ี หม ๆ จะไมหนา แตจ ากนน้ั จะมกี ารพอกตัวเอง ลงมาดานลางมากขึน้ ขอบดอกจะคอย ๆ หนาขนึ้ ดวย มองดูเปนรอยหยกั เขาเหมอื นมว นตวั แตจะท้ิงขอบลงดา นลาง หลนิ จอื จะมลี กั ษณะพเิ ศษคอื ใตหมวกแทนทจี่ ะเปน ครบี แตจ ะเปน แผน สีขาวหรอื เหลอื งนวลปดครบี เหด็ ไว ไมมีแลคเกอรเคลอื บและจะน่ิมกวาสว นทเ่ี ปนกานหรือสวนของผิวดอก ท่แี ผน นีจ้ ะมรี ุพรนุ เล็ก ๆ อยเู ปน จาํ นวนมาก พน้ื ที่ 1 ตร.มม.จะมีรูอยถู ึง 4 - 5 รู ชน้ั ของรูอาจจะมีชนั้ เดยี วหรือพอกเปนหลายช้นั ลงมาดานลา ง ภายใน บรรจุสปอร7 กานดอก มีความยาวประมาณ 3-19 ซม. เสน ผานศูนยก ลาง 0.5 - 4 ซม. เปน สว นที่งอกมาจากเสน ใย ซึง่ กลายเปนตัวดอกตอ ไป จงึ มกี าร เปล่ียนสจี ากออ นไปแก และเปนมนั เงาเชนเดียวกับหลังดอก กานดอกเหด็ หลนิ จือจะติดอยดู านขางของดอก ตางจากเห็ดทว่ั ไปซงึ่ กา นดอกมกั อยตู รง กลาง เหด็ ทีส่ มบรู ณจ ะมกี า นใหญ ยาว แขง็ แรง เมอ่ื สง่ิ แวดลอ มเปลย่ี นไป Page 33

5 หรอื ในภาวะท่อี ากาศและอาหารไมเพยี งพอ อาจหยดุ เตบิ โตชัว่ คราว กาน ดอกจะสนั้ หรอื ไมมเี ลย และเมอ่ื สงิ่ แวดลอมเหมาะสมเหด็ กจ็ ะเจรญิ เติบโต ใหม บางครั้งกจ็ ะงอกกา นตอออกมาจากขอบดอกเหมอื นกบั มีเหด็ ตนใหม ข้นึ อยบู นตน เกา7 รปู ที่ 1 หลนิ จือท่เี กดิ ตามปาธรรมชาติ รูปท่ี 2 หลนิ จอื จากการเพาะเลยี้ ง

6 รูปที่ 3 หลินจือในโรงเรอื นในระยะเกิดสปอร รูปท่ี 4 หลินจอื ในระยะเกิดสปอร สปอรของเห็ดหลนิ จือ สปอรจ ะถูกสรางตง้ั ฉากออกมาจากผนงั ของ รูท่ีอยูใตหมวก สปอรจะมีขนาด 8.5-11.5 x 5-7 ไมครอน รูปไข สี นา้ํ ตาล ปลายดานหนึ่งตัดเปนเหล่ียม ผนังหนา มี 2 ช้ัน ผนังช้นั นอก เรียบ ผนังช้นั ในย่ืนคลายหนามไปชนผนังช้ันนอก เม่ือขยายสปอรดวย Page 34

7 กลองจุลทรรศน สามารถใชลักษณะของผนัง และจํานวนหนามในการ จาํ แนกสกุลของเหด็ Ganoderma ได เห็ดหลินจอื ใชสปอรใ นการสบื พนั ธุ แบบไมอาศัยเพศ (asexual reproduction) สปอรจะหลุดออกจากรูใต หมวกซ่งึ เปน บรเิ วณท่สี รา งสปอร แลว ปลวิ ไปเกาะอยบู นผวิ ของดอก ทําให สวนที่เปนมันเงาสีซีดเปนสีน้ําตาลออนคลายฝุนเกาะ เม่ือสปอรกระจาย ออกไปอยูในส่ิงแวดลอ มท่ีเหมาะสมก็จะเติบโตเปนเห็ดดอกใหม การสบื พนั ธุ ของเหด็ อาจใชเ สนใยเห็ดผสมพันธกุ ันแบบอาศัยเพศ (sexual reproduction) กลายเปนเหด็ ดอกใหมเชนกัน7 รใู ตห มวก ซ่ึงเปนบรเิ วณท่ีสรา งสปอร เซลลท ผี่ ิวนอกสดุ ของรู หรอื ทอนจี้ ะมรี ูปคลายกระบอง เรียกวา เซลลเ บซเิ ดยี (basidia) ดานบนกวาง ดานลางแคบ ขนาดของเซลลจะยาวประมาณ 20-30 ไมครอน สวนหวั ที่ โตจะมีเสนผานศูนยกลางประมาณ 6–7.5 ไมครอน basidium หน่ึงจะ ประกอบดวย sterigma 4 อนั และจะไมคอ ยพบ cystidia เสนใยที่โต เตม็ ที่จะมีทอเชอ่ื มระหวา งเซลลและพบวามีการสราง clamidospore ดวย7 เห็ดหลนิ จือมีวงจรชวี ติ คลายเหด็ อ่นื ท่อี ยใู น Class Basidiomycetes โดยจะเปน วงจรชีวิตแบบ heterothallic และเปน tetrapolar คลายกับ เหด็ อื่น ๆ ท่ัวไป แตเห็ดหลนิ จือจะมลี กั ษณะตา งจากเห็ดชนิดอืน่ ตรงท่เี ห็ด หลนิ จอื จะไมม ี gill แตจ ะมี pore แทน9,10 วงจรชีวติ ของเหด็ หลินจือมีระยะการเจรญิ เติบโต 8 ระยะ ดังน้ี

8 1. Germination เมอ่ื เห็ดเจริญเตบิ โตจะสรา งเบซิดิโอสปอรซ ่ึงเปน haploid spore (n) แลว ปลวิ ไปตกบรเิ วณท่ีเหมาะสมกจ็ ะงอกเปน germ tube ซ่ึงมลี กั ษณะเปน เสน ใย haploid mycelia หรอื homokaryotic mycelia หรือ primary mycelia โดยจะมชี ิวิตอยใู นชว งระยะเวลาสน้ั ๆ แลวจึงเกดิ การเปลี่ยนแปลงตอไป 2. Plasmogamy เสน ใย (haploid mycelia) สองสายทมี่ ลี กั ษณะ ทางพนั ธุกรรมตางกนั จะเกดิ การรวมตัวของ cytoplasm แตไ มเกิดการ รวมตัวของ nucleus โดยนิวเคลียสในระยะนมี้ โี ครโมโซม n และเซลลใน ระยะนี้มี 2 นวิ เคลยี ส 3. Heterokaryotic dikaryon เกดิ เสน ใยท่มี สี ภาพของนิวเคลียส คู (dikaryotic hypha) เกดิ ขนึ้ โดยท่ีนวิ เคลียสคสู ามารถเจรญิ เตบิ โตและ แตกแขนงตอ ไปไดอ กี มากมายจนเปน กลุมเสนใยที่มีนิวเคลยี สคู 4. เมอื่ สภาวะแวดลอมเหมาะสม เชน ฝนตก หรอื อณุ หภมู ิท่ี พอเหมาะ จะชว ยเหนย่ี วนําให dikaryotic mycelia รวมตวั กันแนนแลว กลายเปน basidiocarp 5. Basidium เปน เซลลปลายสดุ ของ dikaryotic mycelia ใน basidiocarp 6. Karyogamy ภายใน basidium จะเกิดการรวมตวั ของ nucleus 2 อนั เกดิ เปน diploid nucleus ซงึ่ นิวเคลียสในระยะนี้มโี ครโมโซม 2n Page 35

9 7. Meiosis จะมกี ารแบงตัวแบบ meiosis เกิดเปน haploid nucleus 4 นิวเคลียส ซง่ึ นิวเคลียสในระยะนม้ี ีโครโมโซม n 8. Basidiospore บรเิ วณสวนปลายของ basidium จะเกิดรยางค ยืน่ ออกไปจาํ นวน 4 อัน เรยี กสเตอริกมา (sterigma) นิวเคลยี สท่ีไดจ าก ไมโอซสิ ทง้ั 4 รวมทงั้ ไซโตพลาซึมนี้จะถกู บีบออกไปท่สี ว นปลายของ sterigma และเกิดการสรา งผนงั ลอมรอบเกดิ เปนเบสิดิโอสปอร (basidiospore: ซ่ึง เปน haploid spore) แลวหลุดออกจากรใู นท่ีสดุ เขตกระจายพนั ธแุ ละแหลงท่อี ยู เห็ดหลินจอื มีเขตกระจายพันธตุ ง้ั แตเสน ศูนยส ตู รจนถึงเสนขนาน ทัง้ เหนอื และใตประมาณ 10 องศา ระดบั สูงตั้งแตร ะดบั น้ําทะเลถงึ สูงกวา ระดบั นํา้ ทะเล 1,000 เมตร อณุ หภูมริ ะหวาง 8 - 38 องศาเซลเซียส หาก อุณหภมู ิต่าํ กวา 0 องศาเซลเซยี ส เสนใยและดอกเหด็ ยงั สามารถมีชีวิตอยู ไดแ ตไ มเ จริญ เติบโต เมื่ออากาศเริม่ อุน ข้นึ ก็สามารถเจรญิ เตบิ โตตอ ไป ได พบเห็ดชนดิ นอี้ ยูท วั่ ไปในหลาย ๆ ประเทศทั่วโลก เห็ดหลนิ จือทพ่ี บ ตามธรรมชาติมถี ึง 113 สายพันธุ โดยพบในสาธารณรฐั ประชาชนจีนถงึ 86 สายพันธุ คิดเปนรอ ยละ 76 ของสายพนั ธุทงั้ หมด2,4,5 ในสาธารณรฐั ประชาชนจีนพบมากในมณฑลจ๋ีหลิน เหลียวหนิง เหอเปย ซันตง ซันซี เหอหนนั เจียงซู อนั ฮยุ เจอ เจียง เจยี งซี ฝูเจีย้ น กวางตง ไหหนนั กวางซี กยุ โจว ซอื่ ชวน และหวินหนัน ปจจุบันมีการเพาะเลี้ยงกนั อยางแพรห ลาย2

10 รูปที่ 5 แผนท่สี าธารณรฐั ประชาชนจนี เอกสารอางอิง 1. Chen Z, Ding WL, Wang SF, Chen Y. Answer Questions on Cultivation of 100 Kinds of Medicinal Plants. 1st ed. Beijing: China Agriculture Publishing House, 2002 (in Chinese). 2. Xiao PG. Modern Chinese Materia Medica. Vol. 3. 1st ed. Beijing: Hua Xue Gong Ye Publishing House, 2002. 3. The State Pharmacopoeia Commission of P.R. China. Pharmacopoeia of the People’s Republic of China. Vol. I. English ed. Beijing: People’s Medical Publishing House, 2005. 4. อานนท เออ้ื ตระกูล. การเพาะเหด็ หลินจือ. พมิ พคร้ังที่ 2. กรงุ เทพฯ: คมชัด, 2544. 5. สาธิต ไทยทัตกุล. การเพาะเห็ดหลนิ จือ. กรุงเทพฯ: บริษทั ฟา อภัย จาํ กัด, 2538. 6. Chengdu College of Traditional Chinese Medicine. Zhongyao Jianding Xue. 1st ed. Shanghai: Shanghai Science and Technology Publishing House, 1979. Page 36

11 7. นพมาศ สนุ ทรเจรญิ นนท. รายงานการวจิ ยั การวเิ คราะหคุณภาพทางเคมขี องดอกและ สปอรเห็ดหลนิ จือ. คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัย มหิดล, 2552. 8. ชยันต พิเชียรสนุ ทร. เหด็ หลินจือกับฤทธท์ิ างเภสัชวทิ ยา. ใน: การประชุมวิชาการ วิทยาศาสตรสขุ ภาพ; ครง้ั ท่ี 15. 17 กรกฎาคม 2540; หอ งประชมุ อาคารกลาง อาคาร รวมวจิ ยั และบัณฑิตศกึ ษา มหาวิทยาลัยเชยี งใหม. เชียงใหม: สถาบัน; 2540. 9. สุรพล รักปทมุ , ชวลติ สนั ตกิ ิจรุงเรอื ง. เหด็ หลินจือ Ling Zhi (Ganoderma lucidum). ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: ที.พ.ี พริ้นท, 2539. 10. สาธิต ไทยทัตกุล, ลัดดา ปย ะวงศรุงเรอื ง, บรรณาธกิ าร. การเพาะเหด็ . คร้ังท่ี 1. กรงุ เทพมหานคร: ฟา อภัย, 2539.

12 ลักษณะเครอื่ งยาเหด็ หลนิ จอื ดอกเห็ดหลินจือ รปู เหมือนรปู ไต หรือรปู ครงึ่ วงกลม หรือรปู กลม มเี สน ผานศูนยก ลาง 10 - 18 ซม. หนา 1 - 2 ซม. ลกั ษณะแขง็ คลา ยเนอ้ื ไม สีน้ําตาลเหลอื งถึงสีนํา้ ตาลแดง มีรอยยน เหมอื นคล่ืนเปนวง ๆ ผิวมนั เล่ือม ขอบดอกบางและสม่าํ เสมอ หยักเขาเหมือนมวนตัว แตจะท้ิงขอบ ลงลา ง เน้ือดอกสขี าวนวลถงึ สนี ํ้าตาลออ น กานดอกรปู ทรงกระบอกคอย ๆ แคบลงสวนลา ง กานดอกตดิ อยดู า นขา งของดอก ยาว 7 - 15 ซม. มเี สน ผา นศนู ยกลาง 1 - 3.5 ซม. สีนา้ํ ตาลแดงถงึ สนี า้ํ ตาลมวง เปนมันเลอื่ ม สปอรข นาดเลก็ และละเอียดมาก สนี ้ําตาลเหลอื ง มกี ลิ่นเฉพาะตวั รสขม1 รปู ที่ 6 ดอกเห็ดหลินจอื แหง ดา นหนา -ดา นหลงั Page 37

13 รปู ท่ี 7 ดอกเห็ดหลินจอื หัน่ เปนชิ้น สปอรเห็ดหลินจือ รูปไข ขนาด 8.5 - 11.5 x 5-7 ไมครอน สี น้ําตาล ปลายดานหนง่ึ ตัดเปน เหล่ยี ม มีผนงั หนา 2 ชนั้ ผนังชั้นนอกเรยี บ ผนงั ชั้นในย่นื คลายหนามไปชนผนงั ช้นั นอก2 สปอรเหด็ หลินจอื ทีก่ ะเทาะ แลวจะมสี ีนํา้ ตาลแดงเขม รปู ที่ 8 สปอรเ ห็ดหลนิ จือทไี่ มกะเทาะเปลอื ก รูปท่ี 9 สปอรเหด็ หลนิ จอื ทก่ี ะเทาะเปลอื ก

14 รูปท่ี 10 ภาพถายจาก Scanning รูปท่ี 11 ภาพถายจาก Scanning Electron Microscope ของสปอรเ ห็ด Electron Microscope ของสปอรเ ห็ด หลนิ จอื ทย่ี งั ไมกะเทาะเปลือก x 2,000 เทา หลนิ จอื ทก่ี ะเทาะเปลือกแลว x 5,000 เทา (นพมาศ สุนทรเจรญิ นนท) (นพมาศ สนุ ทรเจรญิ นนท) เอกสารอางอิง 1. The State Pharmacopoeia Commission of P.R. China. Pharmacopoeia of the People’s Republic of China. Vol. I. English ed. Beijing: People’s Medical Publishing House, 2005. 2. นพมาศ สุนทรเจริญนนท. รายงานการวจิ ยั การวเิ คราะหค ุณภาพทางเคมีของดอกและ สปอรเห็ดหลินจอื . คณะเภสชั ศาสตร มหาวิทยาลัย มหิดล, 2552. Page 38

15 คณุ ภาพทางเคมีของเหด็ หลินจอื ทัง้ ดอกเห็ดและสปอรเ ห็ดหลินจือ ประกอบดว ยสารสําคญั หลาย ประเภท ดังน้ี 1. สารกลมุ ไทรเทอรพ นี อยด หรือสารกลุม ไทรเทอรพ ีนส เปน สารประกอบชนิดขมในเห็ดหลนิ จือ สามารถใชจ ําแนกสายพันธตุ าง ๆ ของ เห็ดหลินจือได สมัยกอนสันนิษฐานวา สารกลุมไทรเทอรพีนอยดเปน สารสาํ คญั ทที่ ําใหเกดิ สรรพคุณทางยา แตต อ มาพบวาฤทธ์ิทางเภสชั วิทยาของ เหด็ หลินจือยงั เกดิ จากสารสาํ คญั ชนดิ อ่นื ๆ ดวย สารกลมุ ไทรเทอรพนี อยด เปน กลมุ ของสารประกอบท่ีแตกตา งกนั ประมาณ 100 ชนดิ แตช นิดท่ีสาํ คัญ ไดแ ก ganoderic acids (A, B, C1, C2, D-K, R-Z, DM, α, β, γ), lucidenic acid, ganodermic acid (R, S), ganoderenic, lucidone, ganoderiol (A, F), ganoderol B, ganoderal, ganodermadiol, ganoder- menonol โดยสารกลมุ ไทรเทอรพ นี อยดมฤี ทธ์ิตานอนมุ ูลอสิ ระ ตานภูมแิ พ โดยเปน ตวั ยับยัง้ การหลงั่ ของสารฮสี ตามีน ตา นการแขง็ ตัวของเกล็ดเลือด ลดความดันโลหิต (ACE-inhibitory activity) ลดคอเลสเตอรอล ซึ่งมี ผลปองกันการอุคตันของไขมนั ในหลอดเลือดไดดว ย และยังพบฤทธใ์ิ น การยับย้งั การเจรญิ เตบิ โตของเซลลมะเร็งในตับและตานสารพิษที่มีตอ ตับ ดวย1-3

16 (1) สารกลมุ ไทรเทอรพ นี อยดทแี่ ยกไดจากดอกเหด็ คอื สาร กลมุ lanostane-type triterpene acids ไดแก สารกลุม ganoderic acids ไดแ ก ganoderic acid A, AM1, B, B8, C1, C2, D, DM; E, F, G, K, H; K, LM2, S, SZ, T-Q, Y, ganolucidic acid A, 7-oxo-ganoderic acid Z, 15-hydroxy- ganoderic acid S, 23S-hydroxy-3,7,11,15-tetraoxo-lanost-8,24E- diene-26-oic acid, 12beta-acetoxy-3beta-hydroxy-7,11,15,23- tetraoxo-lanost-8,20E-diene-26-oic acid, 3beta, 7beta-dihydroxy- 11,15,23-trioxo-lanost-8,16-dien-26-oic acid, 3beta, 7beta-dihydroxy- 11,15,23-trioxo-lanost-8,16-dien-26-oic acid methyl ester, 12beta- acetoxy-3beta,7beta-dihydroxy-11,15,23-trioxo-lanost-8,16-dien- 26-oic acid4-18 สารกลุม lucidenic acids ไดแก lucidenic acids A, B, C, D2, E2, F, N, methyl lucidenate F, lucidenolactone19-21 สารกลมุ ganoderma alcohols ไดแ ก ganodermanonol, ganodermadiol, ganodermanondiol, ganodermanontriol, lucidumol A, ganodemanontriol, ganodematriol, lucidumol B, ganoderiol F, and ganodermanondiol7,19 สารกลมุ ganoderma aldehydes ไดแ ก ganoderal A, B, ganoderic aldehyde A, lucialdehydes A-C19,22 Page 39

17 สารกลมุ triterpene acid methyl esters ไดแ ก methyl lucidenates A, D2, E2, F, L, methyl ganoderate F20 (2) สารกลมุ ไทรเทอรพ ีนอยดท ีแ่ ยกไดจากสปอร ไดแก ganoderic acids (ganoderic acid A, B, C1, C2, F, G, H, α, γ, θ, η, ε) ganolucidic acid A, methyl ganoderate A, methyl ganoderate B, ganoderiol F, ganodermanondiol, ganodermanontriol, lucidenic acid SP1, ganolucidic acid D, lucidumols A, B7,23-25 รูปท่ี 12 โครงสรางสารกลุม ganoderic acids รูปที่ 13 โครงสรา งสารกลุม ganoderenic acids

18 รูปท่ี 14 โครงสรางสารกลมุ lucidenic acids รูปที่ 15 โครงสรางสารกลุม ganoderiols acid 2. สารกลุมพอลแิ ซ็กคาไรด (1) สารกลุมพอลิแซก็ คาไรดท ี่แยกไดจ ากดอกเหด็ เหด็ หลนิ จอื ประกอบดว ยสารทม่ี ีโครงสรา งหลักเปนพอลิแซ็กคาไรดเ พ็พไทด ไดแ ก protein-bound β-glucan, α-D-(1-->3)-glucan, β-D-(1-->6)-glucan ซง่ึ มี branch เปน β-D-(1-->3)-glucan หรือ β-D-(1-->4)-glucan26-32, β-D-(1-->3)-glucan ซึง่ มี branch เปน β-D-(1-->6)-glucan27, linear Page 40

19 water-insoluble (1-->3)-β-D-glucan33, fucogalactan32 สว นน้าํ ตาล ซึ่งเปนโมเลกุลที่ยอ ยลงมานนั้ พบวา มี D-glucose, D-mannose, L-fucose, D-galactose, D-xylose, D-glcNAc, L-rhamnose ซึ่งสารกลุมพอลิ แซก็ คาไรดน ี้มีประโยชนใ นทางเภสัชวิทยาหลากหลาย เชน ฤทธ์ใิ นการตาน มะเรง็ ชว ยลดการอกั เสบ ฤทธต์ิ านเชื้อไวรัส เพิม่ ความแรงในการบีบตัว ของหวั ใจ ฤทธก์ิ ดภูมิคุมกันของ 1->6 β-D glucan backbone และฤทธ์ิ กระตนุ ภมู คิ มุ กนั ของ 1->3 β-D glucan backbone โดยการที่สารกลมุ พอลิแซก็ คาไรด ในเหด็ หลนิ จอื ไปกระตุน การทาํ งานของระบบภูมคิ ุมกัน น้ัน เปนการทํางานตามระบบภูมิคุมกันธรรมชาติ จงึ ไมมีผลกระทบตอการ ทํางานปกติของรา งกาย องคก ารอนามยั โลกจึงจดั ใหเห็ดหลนิ จืออยใู นสาร กลมุ ธรรมชาตทิ ดี่ ดั แปลงเพอื่ การตอบสนองในระบบภมู ิคมุ กัน(Biological Response Modifier, BRM)1,34,35 รูปที่ 16 โครงสรางสารกลุมพอลแิ ซ็กคาไรด

20 (2) สารกลมุ พอลิแซก็ คาไรดทแี่ ยกไดจากสปอร ไดแ ก สาร กลุม พอลิแซ็กคาไรดท ่ีประกอบดวย β-D-(1-->6)-glucan ซึ่งมี branch เปน β-D-(1-->3)-glucan หรือ β-D-(1-->4)-glucan36,37 สารกลุมพอลิ แซ็กคาไรดท ี่ประกอบดว ย linear (1-->3)-α-D-glucan38 3. สารกลุมสเตอรอล (1) สารกลุมสเตอรอลทแี่ ยกไดจ ากดอกเหด็ ไดแก ergosta- 7,22-dien-3β-ol, ergosta-7,22-dien-3β-yl palmitate, ergosta-7,22- dien-3-one, ergosta-7,22-dien-2β,3α,9α-triol, 5α,8α-epidioxy- ergosta-6,22-dien-3β-ol; ergosta-7,22-diene-3β-yl pentadecanoate, 26-oxygenosterols (ganoderol A, ganoderol B, ganoderal A)9,12,22,39 (2) สารกลมุ สเตอรอลทีแ่ ยกไดจากสปอร ไดแก 22E, 24R- ergosta-7,22-diene-3β,5α,6β,9α,14α-pentol, ergosta-7,22-diene- 3β, 5α, 6β-triol, ergosterol peroxide, ergosta-7,22-diene-3β-yl pentadecanoate, ergosterol ทงั้ ในรปู ester และ free form พบไดท้งั สวนดอกและสปอร ในปรมิ าณ 0.8 and 1.6 มก./ก. แตส ว นสปอรจะพบ ในรปู ester form มากกวาสว นดอก40,42,43 4. สารกลุมกรดไขมัน สารกลมุ กรดไขมนั พบไดมากในสปอร ไดแก nonadecanoic acid (C19:0), octadecanoic acid (C18:0), heptadecanoic acid (C17:0), hexadecanoic acids (C16:0), cis-10-nonadecenoic acid Page 41

21 (C19:1), cis-9-octadecenoic acid (C18:1), cis-10-heptadecenoic acid (C17:1), cis-9-hexadecenoic acid (C16:1)44 5. สารกลมุ นวิ คลโิ อไซดแ ละสารกลมุ นวิ คลโิ อไทด ในเห็ดหลนิ จอื พบสาร adenosine ซ่ึงจากการทดลองพบวามีผลในการบรรเทาปวด เชน เดยี วกบั สาร guanosine และสารทั้งสองยังมีฤทธ์ิยับยั้งการเกาะกลุม ของเกลด็ เลอื ด นอกจากนนั้ ยังพบสาร RNA ทม่ี ีคุณสมบัตคิ ลาย interferon ซึ่งมีฤทธต์ิ า นเชื้อไวรัส1,45,46 6. สารกลุม โปรตนี เปน โปรตนี ทท่ี นตอ ความรอ นและความเย็น47 สารกลุม peptides48 สาร laccase และ ganodermi49,50 7. สารกลมุ กรดอะมิโน เหด็ หลินจอื นับวาเปน เห็ดท่ีมีกรดอะมโิ น จาํ เปน ครบถว น โดยกรดอะมโิ นท่ีพบ ไดแก glycine, alanine, valine, phenylalanine, tyrosine, leucine, methionine, proline, asparagine, glutamine, isoleucine, lysine, arginine, histidine, serine, threonine และยงั พบสารจาํ พวกโปรตนี เชน LZ-8 ท่ชี ว ยกระตุน ภมู คิ ุมกันของรา งกาย ไดดวย1,34,35 8. น้ํามันหอมระเหย ประกอบดวย trans-anethol, R-(-)- linalool, S-(+)-carvone และ α-bisabolol39 9. สารออรกานกิ เยอรมาเนียม เปน สารเยอรม าเนียมทไี่ ดจ าก ธรรมชาตโิ ดยพบในเห็ดหลนิ จอื จากแหลงผลติ ธรรมชาติ หรอื เห็ดหลนิ จือ

22 ทีเ่ พาะเลยี้ งในดินทีอ่ ุดมไปดวยแรธาตุ เชน ดนิ ภเู ขาไฟ โดยสารเยอรม า เนยี มอนิ ทรียนจี้ ะชว ยในการกําจัดเซลลม ะเรง็ 1 นอกจากน้ียังพบสารสําคัญอ่ืนจําพวกวิตามินและเกลือแร เชน Vitamin C, E, β-carotene และสารกลมุ แอลคาลอยด เชน choline, betaine, ganoine, ganodine, ganoderpurine1 เปน ตน ถานาํ เห็ดหลินจอื ไปอบแหง ใหเ หลอื ความช้ืน 9 - 10% แลว นาํ ไป วิเคราะหสัดสวนของสารอาหาร จะไดผ ลดังน้ี ปรมิ าณเถา 1 - 5% โปรตีน 6 - 12% ไขมนั 2 - 6% แปงหรอื คารโบไฮเดรต 20 - 30% นํา้ ตาล 1 - 5% เสนใย 50 - 65% สารประกอบอนื่ 7 - 10% และพลงั งาน 122 - 222 แคลอรี1 สถาบันวิจัยและพัฒนา องคการเภสัชกรรม ไดสกัดแยกสาร ganoderic acid B จากเหด็ หลนิ จือเพอ่ื ใชเ ปนสารมาตรฐานในการวิเคราะห วตั ถดุ บิ เห็ดหลินจือใหโ ครงการสว นพระองค สวนจิตรลดา กรมการแพทย กรมวิชาการเกษตร และหนว ยงานอ่นื ๆ โดยใชว ิธโี ครมาโตกราฟชนิดผิว บาง (TLC) ตรวจสอบสว นประกอบทางเคมีเบ้อื งตนของวตั ถุดบิ และได ถายทอดวธิ ดี งั กลา วใหกับโครงการสว นพระองค สวนจิตรลดา51 นอกจากน้ี ยังไดท าํ การควบคมุ คณุ ภาพของผลติ ภัณฑจ ากเห็ดหลินจอื โดยการวิเคราะห ปรมิ าณสาร ganoderic acid B ในผลติ ภัณฑเหด็ หลินจือ และทดสอบ ความคงตวั โดยใชเ ครื่องโครมาโตกราฟแบบของเหลวแรงดันสูง(HPLC)51 Page 42

23 มีรายงานการวเิ คราะหป ริมาณสารกลมุ พอลิแซก็ คาไรด พบวาใน สวนของการวเิ คราะหปริมาณคารโบไฮเดรตรวม ดวยวิธี phenol-sulfuric acid assay สารสกดั จากสปอรข องเห็ดหลนิ จือท่ถี ูกกะเทาะเปลอื กแลวจะ มปี ริมาณคารโ บไฮเดรตรวม มากกวา สารสกัดจากสว นสปอรของเห็ดหลินจอื ทไ่ี มไ ดถูกกะเทาะเปลือกและสว นดอกเหด็ หลนิ จอื สว นของการวเิ คราะห ปริมาณกรดยูโรนิกรวม ดวยวิธี meta-hydroxydiphenyl method (Blumen Kriantz Asbou Hensen) พบวาสารสกัดของสปอรท ี่กะเทาะแลว มีปรมิ าณ กรดยูโรนิกรวมมากกวาสารสกดั ของสปอรท่ียังไมก ะเทาะ สาํ หรบั การวิเคราะห หาชนดิ ของนาํ้ ตาลเชงิ เด่ยี วโดยวธิ ที ําปฏกิ ิรยิ าทางเคมแี ละวิธีโครมาโตกราฟ ชนิดผวิ บาง พบวานํ้าตาลโมเลกุลเดีย่ วหลักภายในเหด็ หลนิ จือ คือ กลูโคส และรองลงมาอาจจะเปน น้าํ ตาลชนดิ อ่นื ๆ เชน กาแลกโตส แมนโนส หรอื อะราบโิ นส52 การวเิ คราะหหาปรมิ าณสารกลุมไทรเทอรพ นี อยด พบวาสารสกัด เอทานอลของสปอรท ไี่ มก ะเทาะเปลอื กจะมสี ารกลมุ ดังกลาวในปรมิ าณตํา่ มาก และการศกึ ษา TLC chromatogram ของสารสกดั เอทานอลของ ดอกเหด็ และสปอร พบวาแถบสารที่ไดจ ากสารสกดั เอทานอลของดอกเหด็ จะแตกตา งจากแถบสารทไ่ี ดจ ากสปอรท กี่ ะเทาะเปลือก โดยสปอรท ่ีกะเทาะ เปลอื กจะปรากฎแถบสารขึน้ มากกวา และมีแถบสารที่เหมือนและแตกตา ง กับดอกเหด็ นอกจากนีย้ ังพบวาสปอรท ีไ่ มไดกะเทาะเปลอื กจะไมพบแถบ สารขนึ้ การเปรยี บเทียบ TLC chromatogram ของเห็ดหลนิ จือ ทปี่ ลกู

24 ในประเทศไทยกับเห็ดหลนิ จือทปี่ ลูกในสาธารณรฐั ประชาชนจนี พบวา TLC chromatogram มลี ักษณะท่ีคลา ยคลึงกัน ผลการวิเคราะหห าปรมิ าณสาร กลมุ ไทรเทอรพ ีนอยด พบวาสปอรทกี่ ะเทาะจะมปี ริมาณสารกลุมไทรเทอร พนี อยดม ากกวาสปอรที่ยังไมก ะเทาะเปลือก52 ในสว นของการศึกษาภาวะกรดในกระเพาะอาหารและภาวะเบสใน ลาํ ไสเล็กตอการสลาย หรือการกะเทาะของเปลือกหุมสปอร จากผลของ TLC พบวา ภาวะทง้ั สองอาจไมมผี ลตอ การทาํ ลาย หรอื ยอยสลาย หรือ กะเทาะเปลือกหมุ สปอรออกได และนอกจากนีย้ ังพบวาผลทไ่ี ดจาก TLC มีความสอดคลอ งกบั ผลทไี่ ดจ ากการศกึ ษาทางจลุ ทรรศนลกั ษณะทบ่ี งชใ้ี ห เห็นวา ภาวะทง้ั กรดและเบสดงั กลาวสามารถทาํ ใหเปลอื กหมุ สปอรเ กดิ ความ เสยี หายเพยี งเลก็ นอยเทา น้นั แตไ มมากพอท่จี ะกะเทาะเปลอื กหมุ สปอรอ อก มาแลว ปลดปลอ ยสารสาํ คญั ภายในออกมาได52 จะเห็นไดวาสปอรของเห็ดหลินจือท่ีถูกกะเทาะเปลือกนาจะมีสาร สําคัญ โดยเฉพาะในสารกลมุ ไทรเทอรพ นี อยดและสารกลุมพอลิแซ็กคาไรด มากกวา ในสว นของสปอรทไี่ มไ ดก ะเทาะเปลอื ก ดงั นั้นการรบั ประทานสปอร เห็ดหลนิ จอื จงึ ควรรับประทานสปอรท ก่ี ะเทาะเปลอื กแลว เนอ่ื งจากสปอร ที่ไมก ะเทาะเปลือกจะใหปริมาณสารสําคัญนอ ยกวาสปอรท่ีกะเทาะเปลือก52 เอกสารอางอิง 1. สุรพล รกั ปทุม, นพชัย แดงดีเลิศ, บรรณาธกิ าร. สมู ะเร็งดวยเห็ดหลนิ จอื . ครั้งที่ 2. กรงุ เทพมหานครกรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พภาพพิมพ, 2550. Page 43

25 2. Antonio GG, Francisco L, Augusto R, Claudia MM, Jaime B. Lanostanoid triterpenes from Ganoderma lucidum. J Nat Prod 1999; 62: 1700-1. 3. Kimura Y, Taniguchi M, Baba K. Antitumor and antimetastatic effects on liver of triterpenoid fractions of Ganoderma lucidum: mechanism of action and isolation of an active substance. Anticancer Res 2002; 22(6A): 3309-18. 4. Gao JJ, Min BS, Ahn EM, Nakamura N, Lee HK, Hattori M. New triterpene aldehydes, lucialdehydes A-C, from Ganoderma lucidum and their cytotoxicity against murine and human tumor cells. Chem Pharm Bull 2002; 50(6): 837-40. 5. Luo J, Zhao YY, Li ZB. A new lanostane-type triterpene from the fruiting bodies of Ganoderma lucidum. J Asian Nat Prod Res. 2002 Jun;4(2):129-34. 6. Iwatsuki K, Akihisa T, Tokuda H, Ukiya M, Oshikubo M, Kimura Y, Asano T, Nomura A, Nishino H. Lucidenic acids P and Q, methyl lucidenate P, and other triterpenoids from the fungus Ganoderma lucidum and their inhibitory effects on Epstein-Barr virus activation. J Nat Prod 2003; 66(12): 1582-5. 7. Gao JJ, Nakamura N, Min BS, Hirakawa A, Zuo F, Hattori M. Quantitative determination of bitter principles in specimens of Ganoderma lucidum using high-performance liquid chromatography and its application to the evaluation of ganoderma products. Chem Pharm Bull 2004; 52(6): 688-95. 8. Li C, Yin J, Guo F, Zhang D, Sun HH. Ganoderic acid Sz, a new lanostanoid from the mushroom Ganoderma lucidum. Nat Prod Res 2005; 19(5): 461-5. 9. Hajjaj H, Macé C, Roberts M, Niederberger P, Fay LB. Effect of 26- oxygenosterols from Ganoderma lucidum and their activity as cholesterol synthesis inhibitors. Appl Environ Microbiol 2005; 71(7): 3653-8. 10. Li C, Li Y, Sun HH. New ganoderic acids, bioactive triterpenoid metabolites from the mushroom Ganoderma lucidum. Nat Prod Res 2006; 20(11): 985-91 11. Wang XM, Yang M, Guan SH, Liu RX, Xia JM, Bi KS, Guo DA. Quantitative determination of six major triterpenoids in Ganoderma lucidum and related

26 species by high performance liquid chromatography. J Pharm Biomed Anal 2006; 41(3): 838-44. 12. Akihisa T, Nakamura Y, Tagata M, Tokuda H, Yasukawa K, Uchiyama E, Suzuki T, Kimura Y. Anti-inflammatory and anti-tumor-promoting effects of triterpene acids and sterols from the fungus Ganoderma lucidum. Chem Biodivers 2007; 4(2): 224-31. 13. Wang X, Liu R, Sun J, Guan S, Yang M, Bi K, Guo D. HPLC method for the determination and pharmacokinetic studies of four triterpenoids in rat plasma after oral administration of Ganoderma lucidum extract. Biomed Chromatogr 2007; 21(4): 389-96. 14. Guan SH, Yang M, Wang XM, Xia JM, Zhang ZM, Liu X, Guo DA. Structure elucidation and complete NMR spectral assignments of three new lanostanoid triterpenes with unprecedented Delta(16, 17) double bond from Ganoderma lucidum. Magn Reson Chem 2007; 45(9): 789-91. 15. Yue QX, Cao ZW, Guan SH, Liu XH, Tao L, Wu WY, Li YX, Yang PY, Liu X, Guo DA. Proteomic characterization of the cytotoxic mechanism of ganoderic acid D and computer automated estimation of the possible drug- target network. Mol Cell Proteomics 2008; 7(5): 949-61. 16. Jiang J, Grieb B, Thyagarajan A, Sliva D. Ganoderic acids suppress growth and invasive behavior of breast cancer cells by modulating AP-1 and NF- kappaB signaling. Int J Mol Med 2008; 21(5): 577-84. 17. Guan SH, Xia JM, Yang M, Wang XM, Liu X, Guo DA. Cytotoxic lanostanoid triterpenes from Ganoderma lucidum. J Asian Nat Prod Res 2008; 10(7-8): 705-10. 18. Miyamoto I, Liu J, Shimizu K, Sato M, Kukita A, Kukita T, Kondo R. Regulation of osteoclastogenesis by ganoderic acid DM isolated from Ganoderma lucidum. Eur J Pharmacol. 2009; 602(1): 1-7. Page 44

27 19. Gao JJ, Min BS, Ahn EM, Nakamura N, Lee HK, Hattori M. New triterpene aldehydes, lucialdehydes A-C, from Ganoderma lucidum and their cytotoxicity against murine and human tumor cells. Chem Pharm Bull 2002; 50(6): 837-40. 20. Iwatsuki K, Akihisa T, Tokuda H, Ukiya M, Oshikubo M, Kimura Y, Asano T, Nomura A, Nishino H. Lucidenic acids P and Q, methyl lucidenate P, and other triterpenoids from the fungus Ganoderma lucidum and their inhibitory effects on Epstein-Barr virus activation. J Nat Prod 2003; 66(12): 1582-5. 21. Weng CJ, Chau CF, Hsieh YS, Yang SF, Yen GC. Lucidenic acid inhibits PMA-induced invasion of human hepatoma cells through inactivating MAPK/ERK signal transduction pathway and reducing binding activities of NF-kappaB and AP-1. Carcinogenesis 2008; 29(1): 147-56. 22. Ko HH, Hung CF, Wang JP, Lin CN. Antiinflammatory triterpenoids and steroids from Ganoderma lucidum and G. tsugae. Phytochemistry 2008; 69(1): 234-9. 23. Min BS, Gao JJ, Hattori M, Lee HK, Kim YH. Anticomplement activity of terpenoids from the spores of Ganoderma lucidum. Planta Med 2001; 67(9): 811-4. 24. Min BS, Gao JJ, Nakamura N, Hattori M. Triterpenes from the spores of Ganoderma lucidum and their cytotoxicity against meth-A and LLC tumor cells. Chem Pharm Bull 2000; 48(7): 1026-33. 25. Zhang XQ, Pang GL, Cheng Y, Wang Y, Ye WC. Chemical constituents of the spores of Ganoderma lucidum. Zhong Yao Cai 2008; 31(1): 41-4. 26. Lin ZB, Zhang HN. Anti-tumor and immunoregulatory activities of Ganoderma lucidum and its possible mechanisms. Acta Pharmacol Sin 2004; 25 (11): 1387-95.

28 27. Nonaka Y, Shibata H, Nakai M, Kurihara H, Ishibashi H, Kiso Y, Tanaka T, Yamaguchi H, Abe S. Anti-tumor activities of the antlered form of Ganoderma lucidum in allogeneic and syngeneic tumor-bearing mice. Biosci Biotechnol Biochem 2006; 70(9): 2028-34. 28. Wang SZ, Ding K, Lin SQ, Lin ZB. Isolation, purification and structural analysis of GL-PP-3A, an active polysaccharide peptide from Ganoderma lucidum. Yao Xue Xue Bao 2007; 42(10): 1058-61. 29. Ma C, Guan SH, Yang M, Liu X, Guo DA. Differential protein expression in mouse splenic mononuclear cells treated with polysaccharides from spores of Ganoderma lucidum. Phytomedicine 2008; 15(4): 268-76. 30. Wu Y, Wang D. A new class of natural glycopeptides with sugar moiety- dependent antioxidant activities derived from Ganoderma lucidum fruiting bodies. J Proteome Res 2008; Nov 7. 31. Ye L, Zhang J, Ye X, Tang Q, Liu Y, Gong C, Du X, Pan Y. Structural elucidation of the polysaccharide moiety of a glycopeptide (GLPCW-II) from Ganoderma lucidum fruiting bodies. Carbohydr Res 2008; 343(4): 746-52. 32. Ye L, Zhang J, Zhou K, Yang Y, Zhou S, Jia W, Hao R, Pan Y. Purification, NMR study and immunostimulating property of a fucogalactan from the fruiting bodies of Ganoderma lucidum. Planta Med. 2008 Nov;74(14):1730-4. 33. Wang J, Zhang L. Structure and chain conformation of five water-soluble derivatives of a beta-D-glucan isolated from Ganoderma lucidum. Carbohydr Res 2009; 344(1): 105-12. 34. Chen, WQ, Luo, SH, et al. Effects of Ganoderma lucidum polysaccharides on serum lipids and lipoperoxidation in experimental hyperlipidemic rats. China J Chinese Materia Medica 2005; 30(17): 1358-60. 35. Wang YY, Khoo KH, Chen ST, Lin CC, Wong CH, Lin CH. Studies on the immuno-modulating and antitumor activities of Ganoderma lucidum (Reishi) Page 45

29 polysaccharides: functional and proteomic analyses of a fucose-containing glycoprotein fraction responsible for the activities. Bioorg Med Chem 2002; 10: 1057–62. 36. Bao X, Fang J, Li X. Structural characterization and immuno-modulating activity of a complex glucan from spores of Ganoderma lucidum. Biosci Biotechnol Biochem 2001; 65(11): 2384-91. 37. Bao X, Zhen Y, Ruan L, Fang J. Characterization, and modification of T lymphocyte-stimulating polysaccharides from spores of Ganoderma lucidum. Chem Pharm Bull 2002; 50(5): 623-9. 38. Bao X, Duan J, Fang X, Fang J. Chemical modifications of the (1-->3)-alpha- D-glucan from spores of Ganoderma lucidum and investigation of their physicochemical properties and immunological activity. Carbohydr Res 2001; 336(2): 127-40. 39. Campos ZF, Hanssen HP, König WA. Secondary metabolites from Ganoderma lucidum and Spongiporus leucomallellus. Phytochemistry 2006; 67(2): 202-11. 40. Yuan JP, Wang JH, Liu X. Distribution of free and esterified ergosterols in the medicinal fungus Ganoderma lucidum. Appl Microbiol Biotechnol 2007; 77(1): 159-65. 41. Yuan JP, Wang JH, Liu X, Kuang HC, Huang XN. Determination of ergosterol in Ganoderma spore lipid from the germinating spores of Ganoderma lucidum by high-performance liquid chromatography. J Agric Food Chem 2006; 54(17): 6172-6. 42. Zhang XQ, Pang GL, Cheng Y, Wang Y, Ye WC. Chemical constituents of the spores of Ganoderma lucidum. Zhong Yao Cai 2008; 31(1): 41-4. 43. Zhang CR, Yang SP, Yue JM. Sterols and triterpenoids from the spores of Ganoderma lucidum. Nat Prod Res 2008; 22(13): 1137-42.

30 44. Fukuzawa M, Yamaguchi R, Hide I, Chen Z, Hirai Y, Sugimoto A, Yasuhara T, Nakata Y. Possible involvement of long chain fatty acids in the spores of Ganoderma lucidum (Reishi Houshi) to its anti-tumor activity. Biol Pharm Bull 2008; 31(10): 1933-7. 45. Gao JL, Leung KS, Wang YT, Lai CM, Li SP, Hu LF, Lu GH, Jiang ZH, Yu ZL. Qualitative and quantitative analyses of nucleosides and nucleobases in Ganoderma spp. by HPLC-DAD-MS. J Pharm Biomed Anal 2007; 44(3): 807- 11. 46. Yuan JP, Zhao SY, Wang JH, Kuang HC, Liu X. Distribution of nucleosides and nucleobases in edible fungi. J Agric Food Chem 2008; 13(56): 809-15. 47. Tong MH, Chien PJ, Chang HH, Tsai MJ, Sheu F. High processing tolerances of immunomodulatory proteins in Enoki and Reishi mushrooms. J Agric Food Chem 2008; 56(9): 3160-6. 48. Shi Y, Sun J, He H, Guo H, Zhang S. Hepatoprotective effects of Ganoderma lucidum peptides against D-galactosamine-induced liver injury in mice. J Ethnopharmacol 2008; 117(3): 415-9. 49. Wang H, Ng TB. Ganodermin, an antifungal protein from fruiting bodies of the medicinal mushroom Ganoderma lucidum. Peptides 2006; 27(1): 27-30. 50. Wang HX, Ng TB. A laccase from the medicinal mushroom Ganoderma lucidum. Appl Microbiol Biotechnol 2006; 72(3): 508-13. 51. ลอื ชา วนรัตน, อํานาจ เดชะ, ธีรยทุ ธ อินตะเสน, บญุ ใจ ลิม่ ศลิ า (บรรณาธิการ). คมู ือการ ผลิตเห็ดหลินจือและสปอรเ ห็ดหลินจือตามแนวทางเกษตรดที เ่ี หมาะสม. กรุงเทพมหานคร: สํานกั งานกจิ การโรงพมิ พ องคการทหารผานศึกในพระบรมราชปู ถัมภ, 2553. 52. นพมาศ สุนทรเจริญนนท. รายงานการวิจยั การวเิ คราะหค ณุ ภาพทางเคมขี องดอกและ สปอรเหด็ หลินจอื . คณะเภสัชศาสตร มหาวทิ ยาลัยมหิดล, 2552. Page 46

สารบัญ หนา คํานํา i ลักษณะทว่ั ไปของเห็ดหลินจือ 1 ลักษณะเครอื่ งยาเหด็ หลนิ จือ 12 คณุ ภาพทางเคมีของเห็ดหลินจอื 15 การศกึ ษาทางเภสชั วิทยาของเห็ดหลินจือ 31 การศึกษาความปลอดภยั ของเห็ดหลนิ จอื 52 การศกึ ษาทางคลนิ กิ ของเห็ดหลินจือ 56 การผลติ เห็ดหลนิ จอื ในประเทศไทย 63 การพัฒนาการใชประโยชนข องเห็ดหลินจอื 85

สารบัญภาพ รูปที่ หลนิ จอื ทเ่ี กิดตามปาธรรมชาติ หนา 1 5 2 หลนิ จือจากการเพาะเลยี้ ง 5 3 6 4 หลนิ จือในโรงเรือนในระยะเกิดสปอร 6 5 6 หลนิ จอื ในระยะเกดิ สปอร 10 7 12 8 แผนทส่ี าธารณรัฐประชาชนจีน 13 9 13 10 ดอกเหด็ หลนิ จือแหง ดา นหนา-ดานหลงั 13 14 11 ดอกเห็ดหลินจือห่ันเปนช้ิน 14 12 สปอรเหด็ หลนิ จอื ที่ไมก ะเทาะเปลือก 13 17 14 สปอรเ ห็ดหลนิ จือทกี่ ะเทาะเปลือก 17 15 ภาพถา ยจาก Scanning Electron Microscope ของ 18 สปอรเ ห็ดหลนิ จือท่ียงั ไมก ะเทาะเปลอื ก x 2,000 เทา 18 ภาพถายจาก Scanning Electron Microscope ของ สปอรเ ห็ดหลนิ จือท่กี ะเทาะเปลือกแลว x 5,000 เทา โครงสรา งสารกลุม ganoderic acids โครงสรา งสารกลุม ganoderenic acids โครงสรา งสารกลุม lucidenic acids โครงสรางสารกลุม ganoderiols acid Page 47

รปู ที่ สารบญั ภาพ (ตอ) หนา 16 โครงสรางสารกลมุ พอลิแซ็กคาไรด 19 17 เหด็ หลินจือสายพนั ธุ MG2 67 18 เห็ดหลนิ จือสายพนั ธุ MG2 ท่ีมีลกั ษณะผิดปกติ 69 19 การเจรญิ เติบโตของเสน ใยเหด็ หลนิ จือในอาหารวนุ 73 20 กอ นเชอ้ื เหด็ หลนิ จือในโรงบม 75 21 ลกั ษณะโรงเรอื นเปด ดอกเห็ดหลินจือท่ีประกอบเสรจ็ แลว 77 22 การเกบ็ เก่ียวสปอรเ ห็ดหลนิ จอื ดว ยวธิ ตี าง ๆ 78 23 การแปรรปู สปอรเ หด็ หลนิ จอื ทไ่ี มกะเทาะเปลือก 80 24 เครื่องกะเทาะสปอรเ ห็ดหลนิ จอื 80 25 การนําสปอรท อ่ี บแหงแลวใสใ นภาชนะบรรจุตวั อยา ง 80 26 การนาํ ภาชนะบรรจุสปอรตดิ ตง้ั กบั เครอ่ื งกะเทาะ 80 สปอรเ หด็ หลนิ จอื 27 แทง บดในเคร่ืองกะเทาะสปอรเ หด็ หลินจือ 81 28 สปอรเห็ดหลินจือที่กะเทาะแลว ในภาชนะบรรจุตัวอยาง 81 29 ผลิตภัณฑด อกเห็ดหลนิ จอื หั่นเปน ชิน้ และดอกเหด็ แหง 81

Page 48

i คาํ นาํ กระแสสังคมโลกในปจจุบันมีแนวโนมต่ืนตัวในเร่ืองการดูแล สุขภาพของตนเองโดยอาศัยวิธีการทางธรรมชาติมากข้ึน สมุนไพรจึงเปน ทางเลือกหนึ่งที่มีการนํามาใชอยางแพรหลาย ท้ังเพ่ือเปนยา ผลิตภัณฑ เสริมอาหาร และเครื่องสําอาง ทําใหมีการผลิตผลิตภัณฑสุขภาพเพื่อ การคามากข้นึ ซ่ึงรฐั บาลไดตระหนกั ดีถงึ ศกั ยภาพของสมุนไพรไทยในการ นํามาใชพัฒนาเปนผลิตภัณฑสุขภาพตาง ๆ เพื่อสนองความตองการของ ประชาชนและตลาดโลก จึงมีนโยบายสนับสนุนการผลิตผลิตภัณฑจาก สมุนไพรทั้งเพือ่ ใชในประเทศและเพื่อการสงออกนํารายไดเขา ประเทศ กรมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยทางเลือก กระทรวง สาธารณสุข มีนโยบายสนับสนุนการวิจัยและพัฒนาสมุนไพรครบวงจร เพอ่ื พฒั นาสมุนไพรมาใชประโยชนใ นการสาธารณสขุ ไดมีประสิทธิภาพ จึง ไดจดั ทาํ ชุดโครงการวจิ ยั เร่อื ง “การวิจัยเหด็ หลินจือและสปอรเห็ดหลินจือ ในประเทศไทย” ซงึ่ เปนโครงการวิจัยแบบบูรณาการ โดยความรวมมือกับ หนวยงานตาง ๆ ท้ังภายในและภายนอกกระทรวงสาธารณสุข โดยมี วัตถุประสงคเพื่อคัดเลือกพันธุเห็ดหลินจือท่ีมีคุณภาพดี ใหผลผลิตสูง คุมคาตอการลงทุนเชิงพาณิชย และพัฒนาการผลิตดอกเห็ดและสปอร เห็ดหลินจือตามแนวทางเกษตรดีที่เหมาะสม รวมท้ังศึกษาประสิทธิผล และความปลอดภัยในผูปวยโรคมะเร็งและภูมิคุมกันบกพรอง ผลการ

ii ดําเนินการที่ผานมาประสบความสําเร็จ โดยไดจัดทํา “คูมือการผลิตเห็ด หลินจือและสปอรเห็ดหลินจือตามแนวทางเกษตรดีที่เหมาะสม” ขึ้นจาก ประสบการณจริง เพื่อใหเกษตรกรกลุมเปาหมายนําความรูจากคูมือไป ปฏิบัติไดจริง สวนการศึกษาดานขอกําหนดมาตรฐาน ความคงตัวของ สารสําคัญ การออกฤทธ์ิของยา และการศึกษาพิษกึ่งเร้ือรังของสารสกัด จากดอกเห็ดและสปอรเห็ดหลินจือไดดําเนินการแลวเสร็จ สําหรับ การศึกษาในผปู วยมะเรง็ และภมู ิคุม กันบกพรองอยูร ะหวางดําเนินการ การเผยแพรผลงานวิจัยเห็ดหลินจือ ชวยใหเกิดการสรางสรรค พัฒนางานอยางตอเน่ือง และลดโอกาสของการเกิดความซํ้าซอนดานการ วิจัย กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก ตระหนักถึง ความจําเปนของการเผยแพรขอมูลการวิจัย จึงไดรวบรวมขอมูลของเห็ด หลินจือ และจัดทําเปนหนังสือขนาดพกพา เรื่อง เห็ดหลินจือ...จากการ วิจัยสูการใชประโยชน ซึ่งประกอบดวย ลักษณะท่ัวไป ลักษณะเคร่ืองยา คุณภาพทางเคมี ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ความปลอดภัย และการศึกษาทาง คลินิกของเห็ดหลินจือ รวมท้ังการผลิต และการใชประโยชนจากเห็ด หลนิ จอื เพือ่ ใหผ ูส นใจไดใ ชป ระโยชนตอไป (แพทยหญงิ วิลาวณั ย จึงประเสรฐิ ) อธิบดกี รมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลือก Page 49

เห็ดหลินจือ... จากการวิจัยสกู ารใชป ระโยชน ที่ปรึกษา แพทยหญิงวลิ าวัณย จงึ ประเสริฐ คณะบรรณาธกิ าร บุญใจ ลมิ่ ศิลา เย็นจติ ร เตชะดํารงสนิ นพมาศ สนุ ทรเจริญนนท ภาวนา คมุ ตระกูล ลกั ขณา องั อธิภทั ร วลยี พชั ญ ชชู าติชยั กลุ การ เจาของลิขสทิ ธิ์ กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยท างเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ ออกแบบ: เย็นจิตร เตชะดาํ รงสิน ถา ยภาพ: บุญใจ ลิ่มศลิ า ธีระยทุ ธ อนิ ตะ เสน พิมพค รง้ั ท่ี 1: สิงหาคม 2553 จํานวน 1,000 เลม พมิ พที่ : พมุ ทองการพิมพ 72/470 พระปน 2 แขวงศาลาธรรมสพน เขตทวีวฒั นา กรุงเทพมหานคร 10170 ขอมลู ทางบรรณานกุ รมของหอสมดุ แหง ชาติ บุญใจ ล่มิ ศลิ า, เย็นจติ ร เตชะดํารงสิน, นพมาศ สุนทรเจรญิ นนท, ภาวนา คุมตระกลู , ลกั ขณา องั อธิภทั ร, วลยี พชั ญ ชูชาติชยั กุลการ (คณะบรรณาธกิ าร) เหด็ หลินจอื ...จากการวจิ ัยสกู ารใชประโยชน—กรงุ เทพมหานคร: พมุ ทองการพิมพ, 2553. 100 หนา ภาพประกอบ กรมพัฒนาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยทางเลอื ก กระทรวงสาธารณสขุ ISBN 978-616-11-0429-0