top hits สุขภาพจิตครอบครัว เด็ก สตรี และผู้สูงอายุ

สขุ ภาพจิตครอบครัว เดก็ สตรี และผู้สูงอายุ “ความรุนแรงในครอบครัว” ปญั หาความรนุ แรงในครอบครวั ไมไ่ ดม้ เี ฉพาะการท�ำ รา้ ยรา่ งกายเทา่ นนั้ ยังมีรูปแบบการใช้ความรุนแรงอีกหลายรูปแบบ เช่น การด่าทอ ดูถูก เหยยี ดหยามท�ำ ใหอ้ บั อายเศรา้ เสยี ใจกกั ขงั หนว่ งเหนยี่ วทอดทง้ิ การอนาจาร ข่มขู่ การนอกใจ การเพิกเฉย ไม่สนใจไยดี หรือแม้แต่การโพสต์ข้อความ ผ่าน Social Network ทที่ �ำ ให้ร้สู กึ อับอายตอ่ สงั คม การท�ำ ธรุ กจิ ทางเพศ เช่น การถ่ายภาพลามก การบงั คบั ให้ค้าประเวณี เปน็ ต้น สาเหต/ุ ปจั จยั  ปัญหาความสัมพันธ์ในครอบครัว/การทะเลาะวิวาท ปัญหา ทางการเงนิ  ความไม่พร้อมในการมีบตุ ร  สภาพความเปน็ อย/ู่ สง่ิ แวดล้อม/ปญั หาทางสงั คม/แรงกดดัน  พฤติกรรมของบุคคล/ความโกรธ/ความโมโห  ความเชอ่ื หรอื เข้าใจว่าเพศชายนั้นมสี ทิ ธโิ ดยชอบธรรมในการใช้ ความรนุ แรง  ปัญหายาเสพตดิ /การดืม่ สุรา “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจติ ” 167 ฉบับนักสอื่ สาร

ข้อแนะนำ�/แนวทางการรบั มอื  สื่อสารด้วยคำ�พูดเชิงบวก พูดจาถนอมนํ้าใจกัน พูดจาช่ืนชมกัน เมอ่ื ท�ำ สง่ิ ดๆี ขอบคณุ เมอ่ื อกี ฝา่ ยท�ำ อะไรให้ ขอโทษทที่ �ำ ผดิ หรอื ท�ำ ใหอ้ กี ฝา่ ย ไมส่ บายใจ ยม้ิ ใหก้ นั อยเู่ สมอ รจู้ กั สงบปากสงบค�ำ อยา่ ตอ่ ปากตอ่ ค�ำ ไปเรอื่ ย ไมพ่ ูดถึงความผิดพลาดในอดตี ไม่พูดตำ�หนิหรือเปรียบเทยี บ ลำ�เลิกบุญคุณ คุกคามใหอ้ กี ฝา่ ยหนึง่ ต้องเสยี หน้า  เมื่อขัดแย้งกันควรใช้วิธีจับเข่าคุยกัน อย่าพูดขณะที่ต่างฝ่าย ตา่ งมอี ารมณ์ ควรนกึ ถงึ ความรสู้ กึ ทมี่ ตี อ่ กนั พยายามขม่ ใจ และคดิ ถงึ สงิ่ ตา่ งๆ ทชี่ อบ คุมอารมณต์ วั เอง คดิ ถึงคนทผี่ า่ นมา เชน่ คิดถึงลูก คิดถึงความดงี าม ของอกี ฝา่ ย ถา้ ไมไ่ หวจรงิ ๆ ใหพ้ ยายามเดนิ หลบไปสงบอารมณส์ กั พกั หรอื หา คนกลาง ท่ีมีความเปน็ ผ้ใู หญ่ มวี ุฒภิ าวะทางอารมณท์ ่เี รานบั ถือชว่ ยแนะนำ�  พยายามลดทิฐิ และเข้าหากัน มีใจอภัยให้กัน อย่ามองว่า การ ออ้ นวอน ยอมรบั ผิด หรือพดู ขอโทษเป็นเรอ่ื งเสียศกั ดศ์ิ รี  ชว่ ยเหลอื กนั ในการอบรมเลย้ี งดบู ตุ ร ท�ำ กจิ กรรมรว่ มกนั ในครอบครวั ที่ทำ�ด้วยความเต็มใจและความรู้สึกสนุกเม่ือได้ช่วยกันทำ� ควรจัดให้มีวัน ส�ำ หรบั ครอบครวั สปั ดาหล์ ะ 1 วนั หรอื แลว้ แต่ตกลงกัน เพือ่ ให้มเี วลาอยู่ พรอ้ มหน้าพร้อมตากนั พอ่ แม่ ลูก และท�ำ กิจกรรมร่วมกนั  แต่งเติมสีสันให้กับชีวิต ทำ�อะไรท่ีพิเศษไปจากชีวิตประจำ�วัน ซ่งึ เป็นสง่ิ ท่สี นใจร่วมกัน และอยากท�ำ รว่ มกนั 168 “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจิต” ฉบบั นักสอื่ สาร

ความรนุ แรงทเี่ กดิ ขน้ึ ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งของคนใดคนหนงึ่ หรอื เรอ่ื งสว่ นตวั ของใคร หากพบเห็นต้องไม่เพิกเฉย รีบให้ความช่วยเหลือตามกำ�ลังความสามารถ เชน่ โทรศพั ท์แจ้งตำ�รวจ ให้กำ�ลงั ใจ ใหค้ �ำ ปรกึ ษา แนะนำ�แหล่งข้อมูลหรอื หน่วยงานให้ความช่วยเหลือ รวมท้ังช่วยกันสอดส่องดูแลไม่ให้เกิดการใช้ ความรุนแรงภายในชุมชน หรือ หากพบคนในครอบครัวหรือบุคคลใกล้ชิด มีปัญหาทางจิตใจเนอื่ งจากถูกกระทำ�ความรุนแรง สามารถขอรบั ค�ำ ปรึกษา ได้ทีส่ ายดว่ นสุขภาพจติ 1323 ฟรตี ลอด 24 ชว่ั โมง ตลอดจนขอรับบริการ ศูนย์พง่ึ ได้ ในโรงพยาบาลสงั กดั กระทรวงสาธารณสขุ ทวั่ ประเทศ  “Top Hits ความร้สู ุขภาพจิต” 169 ฉบับนักส่อื สาร

“กกาารรฆทา่ ำ�ยรก้าคยรบัวุค”คลในครอบครัว/ การทำ�ร้ายบุคคลในครอบครัว/การฆ่ายกครัว โดยสมาชิกในครอบครัว เป็นผู้ลงมือกระทำ�ด้วยตนเองหรือจ้างวานให้ผู้อื่นกระทำ� ได้สร้างความ สะเทือนขวัญและถูกพูดถึงอย่างกว้างขว้างในสังคมไทย โดยเฉพาะกับ คำ�ถามทต่ี ามมาวา่ เกดิ อะไรขน้ึ กับสถาบันครอบครวั กรณีลักษณะเช่นนี้ สังคมไทยยังขาดความเข้าใจและพยายาม หาค�ำ ตอบกนั อยู่ แมแ้ ตใ่ นดา้ นวชิ าการกย็ งั มขี อ้ มลู และความเขา้ ใจตอ่ เรอื่ งนี้ อยอู่ ยา่ งจ�ำ กดั ซง่ึ หากมกี ารท�ำ ความเขา้ ใจปจั จยั ในเชงิ ลกึ ไดม้ ากเทา่ ไรยอ่ มจะ เปน็ ผลดตี อ่ การหาแนวทางในการปอ้ งกนั เหตกุ ารณด์ งั กลา่ วไดอ้ ยา่ งตรงจดุ ไมก่ อ่ ใหเ้ กิดโศกนาฏกรรมซํ้าแลว้ ซํา้ เล่า ในต่างประเทศได้มีข้อมูลเก่ียวกับการฆ่าบุพการีหรือบิดามารดา ว่าผู้กระทำ�มักมีอาการทางจิตเวช ท่พี บบอ่ ย ไดแ้ ก่ ซมึ เศร้า อารมณ์สองขัว้ เกเรตอ่ ตา้ น และอาจพบการใชส้ ารเสพตดิ รว่ มดว้ ยได้ รอ้ ยละ 81 เปน็ การฆา่ ผู้เปน็ พ่อ และร้อยละ 76 เปน็ การฆา่ ผู้เป็นแม่ อาวธุ ที่ใช้ ส่วนใหญเ่ ป็นปนื ถึงรอ้ ยละ 57-80 เมอ่ื พจิ ารณาตามอายุ จะพบวา่ ผกู้ ระท�ำ หรอื บคุ คลทอี่ ายมุ ากกวา่ 18 ปี มูลเหตุจูงใจในการกระทำ�จะสัมพันธ์กับอาการทางจิต ขณะท่ี บุคคลอายุ น้อยกวา่ 18 ปี มลู เหตจุ งู ใจในการกระท�ำ จะสัมพนั ธก์ บั การถูกทารณุ กรรม ในวัยเด็ก 170 “Top Hits ความรู้สุขภาพจิต” ฉบับนักสอ่ื สาร

สำ�หรับในประเทศไทย จะมีข้อมูลลักษณะน้ีค่อนข้างน้อย โดยเฉพาะใน บุคคลท่ีอายนุ อ้ ยกวา่ 18 ปี แตส่ ำ�หรบั บคุ คลท่ีอายมุ ากกว่า 18 ปี จะพบ ว่า การฆ่าบิดามารดา มีความสัมพันธ์กับอาการทางจิต สาเหตุที่ยังไม่มี ข้อมูลท่ีชัดเจน อาจเป็นไปได้ว่า บุคคลเหล่านี้ไม่ได้ถูกส่งมาประเมินสภาพ จิตเน่ืองจากไม่มีเหตุท่ีทำ�ให้เช่ือได้ว่ามีความผิดปกติทางจิตตามประมวล กฎหมายวิธพี จิ ารณาความอาญามาตรา 14 สาเหตุ มาจากหลายตัวแปร ได้แก่ ความผิดปกติทางระบบประสาท และสมอง บดิ ามารดามคี วามผดิ ปกตทิ างจติ การดแู ลทไ่ี มเ่ หมาะสม ซง่ึ อาจ เกิดจากความสัมพันธ์ในครอบครัวที่ไม่ดี มีการใช้ความรุนแรงในครอบครัว มปี ระวตั เิ คยถกู ทารณุ กรรมมากอ่ น ท�ำ ใหเ้ กดิ พฤตกิ รรมการเลยี นแบบความ รนุ แรงจากครอบครวั สงั คมรอบขา้ ง และสื่อตา่ ง ๆ รวมไปถึงขาดแนวทาง การจัดการความเครียดทเ่ี หมาะสม การตดิ สารเสพติด ทม่ี ผี ลท�ำ ลายสมอง ช่วยทำ�ให้มีอารมณ์ท่ีรุนแรง และขาดความยับยั้งช่ังใจได้ ซึ่งปัจจัยเหล่าน้ี มผี ลตอ่ ความออ่ นแอทางจติ ใจในบคุ คลทจ่ี ะสง่ ผลใหเ้ กดิ พฤตกิ รรมรนุ แรงได้ ผู้เช่ียวชาญพยายามตั้งทฤษฎีเพ่ือที่จะอธิบายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ซึง่ ทฤษฎที เ่ี ปน็ ทีย่ อมรบั และสามารถอธิบายปรากฏการณ์นไ้ี ด้ดี คือ ทฤษฎี ท่ีอธิบายว่า ปรากฏการณ์ดังกล่าวเกิดจากการสะสมความรู้สึกว่าตนเอง ถูกเยาะเย้ยหรือน่าละอาย ซ่ึงเป็นผลมาจากการถูกทารุณกรรมท่ีทำ�ให้ รู้สึกว่าตนเองนั้นไม่เป็นท่ีต้องการ ไม่ได้รับความยุติธรรม และ เมื่อเกิด การทารุณกรรมซํ้าๆ ก็จะยิ่งไปตอกยํ้าให้เกิดความรู้สึกเหล่านี้ซ้ําๆ ทำ�ให้ รสู้ กึ ตงึ เครยี ดเกดิ เปน็ ปมฝงั แนน่ อยภู่ ายในจติ ใจ เมอ่ื เตบิ โตเขา้ สวู่ ยั รนุ่ ปมที่ ฝังแน่นเหล่านี้ก็จะเป็นแรงผลักดันให้เกิดการปลดปล่อยตนเองจากสภาวะ “Top Hits ความรูส้ ุขภาพจติ ” 171 ฉบบั นกั สอ่ื สาร

ท่ีถูกทารุณกรรม โดยการตัดสินใจที่จะสู้หรือจะหนี (Fight or Flight) ทางหนี คือ การฆ่าตวั ตาย (Flight) ขณะที่ ทางสู้ คอื การท�ำ รา้ ยผูท้ ก่ี ระท�ำ ทารุณกรรม (Fight) การฆ่าบุพการีจึงเป็นหนทางหน่ึงท่ีจะช่วยปลดปล่อยตนเองจากความ รู้สึกไม่สบาย ความต้องการแก้แค้น ความก้าวร้าว และการไม่ได้รับความ ยตุ ิธรรม ขอ้ แนะน�ำ /แนวทางป้องกนั 1. ครอบครวั ควรสรา้ งความรกั ความผกู พนั กนั ใหม้ ากขน้ึ โดยการเขา้ ใจ และยอมรับความแตกต่าง รวมท้ังข้อจำ�กัดของกันและกัน มองหาจุดดี และรจู้ กั ชนื่ ชมกนั รวมทงั้ ใชเ้ วลาพดู คยุ หรอื ท�ำ กจิ กรรมรว่ มกนั ใหม้ ากขนึ้ ซง่ึ นอกเหนอื จากพ่อแมแ่ ลว้ ปยู่ า่ ตายาย พี่ปา้ นา้ อา ก็มีความส�ำ คัญไม่แพก้ ัน ท่ีจะให้ความรักความอบอุ่นและเป็นที่พ่ึงทางใจให้เด็กๆ ได้สามารถพูดคุย เรือ่ งทีไ่ ม่สบายใจใหฟ้ งั ได้ 2. ครอบครัวต้องไม่ใช้ความรุนแรง เพราะจะย่ิงกลายเป็นวงจร ความรุนแรงต่อเน่ืองในรุ่นต่อๆไป พ่อแม่จึงควรเลือกใช้วิธีการแก้ปัญหาท่ี เหมาะสม มคี วามยดื หยุ่น และคอ่ ยเปน็ ค่อยไป 3. พอ่ แม่ ตอ้ งเปน็ ตวั อยา่ งทดี่ ี หรอื เปน็ ซเู ปอรโ์ มเดล (Super model) ให้กับลูก โดยเฉพาะเร่ืองของความดีงาม ความยับย้ังชั่งใจ เพราะนิสัย สว่ นหนงึ่ ของลกู ยอ่ มเกดิ จากการเลยี นแบบพอ่ แมโ่ ดยไมร่ ตู้ วั เดก็ ๆ กเ็ หมอื น กระจกสะทอ้ น หากเราตอ้ งการใหภ้ าพทสี่ ะทอ้ นในกระจกนนั้ สวยงาม เราเอง ก็ตอ้ งเปน็ ภาพทส่ี วยทสี่ ดุ ให้ไดเ้ สียก่อน 172 “Top Hits ความรู้สุขภาพจติ ” ฉบบั นกั สือ่ สาร

4. ครอบครัวควรมีการส่ือสารกันอย่างสร้างสรรค์ โดยเฉพาะ การกำ�หนดกฎเกณฑ์ การตำ�หนิติเตียนหรือการกล่าวโทษกัน ที่ควรเป็น ไปในทางสร้างสรรค์ มีความเป็นธรรม ปฏิบัติกับลูกทุกคนอย่างเท่าเทียม ไมเ่ ปรยี บเทยี บระหวา่ งพน่ี อ้ งหรอื กบั บคุ คลอน่ื เนน้ เรอ่ื งทคี่ วรปรบั ปรงุ แกไ้ ข และสามารถแก้ไขได้จริง พึงระลึกเสมอว่า การกล่าวโทษกันอย่างมีอคติ จะน�ำ ไปสกู่ ารทารณุ ทางจติ ใจอยา่ งตอ่ เนอื่ ง เพม่ิ ความเกบ็ กดและเกดิ ปมดอ้ ย ในจิตใจ 5. พอ่ แมต่ อ้ งรจู้ กั การจดั การความเครยี ดของตนเอง เนอื่ งจากยคุ สมยั น้ี พ่อแม่ต้องทำ�งานนอกบ้าน จึงไม่ใช่เร่ืองง่ายที่จะรับมือกับปัญหาภายใน และภายนอกบ้านที่ทั้งเครียดและกดดัน พ่อแม่จึงควรมีวิธีในการจัดการ กบั ความเครียดของตนเองใหไ้ ด้ ซง่ึ อาจมกี ารทบทวนการกระท�ำ ตา่ งๆ บ้าง และท่สี ำ�คัญ ตอ้ งไมล่ ะเลยทจ่ี ะรับฟังความคดิ เหน็ ของลูก  “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจติ ” 173 ฉบบั นักสอ่ื สาร

“ความรุนแรงตอ่ เดก็ และสตร”ี ความรนุ แรงเปน็ เรอื่ งทสี่ รา้ งความทกุ ขท์ รมานทางใจใหก้ บั สตรแี ละเดก็ ตลอดจนเป็นปัญหาท่ีสร้างความสูญเสียและผลกระทบต่อการพัฒนา ศักยภาพเด็ก และสตรี ส่งผลให้ครอบครัวต้องแบกรับภาระที่ยาวนาน ทั้งการดำ�เนินคดี การรักษาพยาบาล การบำ�บัดฟ้ืนฟูท้ังผู้กระทำ�และ ผู้ถกู กระท�ำ รวมถึงสมาชิกในครอบครวั ความรุนแรงต่อเด็กและสตรี ไม่ใช่แค่การทำ�ร้ายร่างกาย เพียง เท่าน้ัน ยังมีรูปแบบการใช้ความรุนแรงอีกหลายรูปแบบ เช่น การด่าทอ ดถู กู เหยยี ดหยาม ท�ำ ใหอ้ บั อาย เศรา้ เสยี ใจ กกั ขงั หนว่ งเหนย่ี ว ทอดทง้ิ หรอื การท�ำ ใหเ้ กดิ การตงั้ ครรภท์ ไ่ี มพ่ งึ ประสงค์ การแทะโลมดว้ ยสายตาและวาจา การอนาจาร ข่มขู่ การนอกใจ การบงั คับใหค้ า้ ประเวณี การเพกิ เฉยไมส่ นใจ ไยดี เป็นต้น ผลกระทบทจ่ี ะเกดิ ขน้ึ กบั ผทู้ ถ่ี กู กระท�ำ ความรนุ แรงมที ง้ั ทางกายและทางใจ ยิ่งถูกกระทำ�ความรุนแรงมากก็จะส่งผลให้เกิดภาวะซึมเศร้า เสี่ยงต่อการ ฆ่าตวั ตายได้ ในผู้หญิง บาดแผลภายในจิตใจถือว่าไม่อาจลบเลือนไปได้ง่ายๆ ส่งผล ตอ่ อารมณ์ บคุ ลกิ ภาพและการด�ำ เนนิ ชวี ติ ประจ�ำ วนั อาการทป่ี รากฏ ไดแ้ ก่ ต่นื ตระหนก หวาดกลัว ร้สู กึ วา่ สไู้ มไ่ ด้ หนไี มไ่ ด้ ส้ินหวงั สญู เสยี ความมั่นใจ 174 “Top Hits ความรสู้ ุขภาพจติ ” ฉบับนักสือ่ สาร

หรือความภาคภูมิใจรู้สึกโดดเด่ียว ด้อยค่า เก็บกด เก็บตัว หลายคนเกิด โรควิตกกังวล โรคซึมเศร้า มีความคิดฆ่าตัวตาย รวมทั้ง มีการดื่มสุรา ใชส้ ารเสพติด หรอื บางคนอาจมีอาการรุนแรงถึงข้ันเหน็ ภาพ หรอื มโนภาพ ของความรนุ แรงนน้ั ซาํ้ ๆ ฝนั รา้ ย หวาดผวา พยายามหลกี เลย่ี งทจี่ ะพบบคุ คล หรอื หลกี เลยี่ งทจี่ ะไปยงั สถานทที่ ท่ี าํ ใหห้ วนคดิ ถงึ เหตกุ ารณน์ น้ั อกี ตลอดจน อาจกลายเปน็ ผกู้ ระทํารนุ แรงต่อบคุ คลอน่ื ได้ ส่วนเด็กท่ีถูกกระทํารุนแรง จะมีปัญหาพฤติกรรมและอารมณ์ บางคน แสดงอาการก้าวร้าวรุนแรง หลายคนซึมเศร้า มีปัญหาการเรียน อาจหา ทางออกของปญั หาโดยการหนอี อกจากบ้าน เร่รอ่ น ขอทาน ก้าวรา้ ว และ มีโอกาสคบเพ่ือนไมด่ ี กระทาํ ผิดกฎหมายหรือใช้สารเสพติด นอกจากนี้ เด็กท่ีเห็นเหตุการณ์ความรุนแรงในครอบครัว ย่อมเกิด ผลกระทบทางจิตใจไม่ต่างกับเด็กที่ถูกทารุณกรรมทางร่างกายและทาง เพศโดยตรง ในเด็กผู้หญิง มีแนวโน้มที่จะยอมรับความรุนแรงมาเป็น ส่วนหนึ่งของชีวิตคู่ ขณะท่ีเด็กผู้ชายมีแนวโน้มจะใช้ความรุนแรงต่อภรรยา เมอื่ เตบิ โตเปน็ ผใู้ หญ่ มคี รอบครวั ของตวั เอง เนอื่ งจาก เดก็ ทถี่ กู ทบุ ตี ท�ำ รา้ ย หรอื ไดเ้ หน็ ความรนุ แรงเสมอๆ จะฝงั ใจเรอ่ื งความรนุ แรง และจะเขา้ ใจผดิ วา่ ปัญหาแก้ไขได้ด้วยความรุนแรง รวมท้ัง การอยู่ในภาวะแวดล้อมที่มี ความรนุ แรง เดก็ กจ็ ะซมึ ซบั และเลยี นแบบพฤตกิ รรมความรนุ แรงโดยไมร่ ตู้ วั เด็กจะกระทำ�ความรุนแรงต่อเพื่อน และเม่ือเติบโตเป็นผู้ใหญ่ก็จะกระทำ� รุนแรงต่อครอบครวั ของตนเอง “Top Hits ความรู้สุขภาพจิต” 175 ฉบับนักสื่อสาร

กบั ดกั ทางความคดิ ทศั นคติ และความเชอื่ บางประการทเ่ี ปน็ อปุ สรรค ส�ำ คญั ท�ำ ใหส้ ตรแี ละเดก็ ตอ้ งตกเปน็ เหยอ่ื ของความรนุ แรงอยเู่ รอ่ื ยไป ไดแ้ ก่ 1. ชอบตดั สนิ โดยมคี วามเชอื่ หรอื เขา้ ใจวา่ เพศชายนนั้ มสี ทิ ธโิ ดยชอบ ธรรมในการใช้ความรนุ แรงตอ่ เพศหญิง 2. ชอบแกต้ ัว/ใชข้ ้ออ้าง ให้กบั การกระทำ�รนุ แรงของผูช้ าย เชน่ มอง วา่ เกดิ จากความเครยี ด โดยมกั คิดวา่ ผชู้ ายไม่สามารถจดั การกบั พฤติกรรม รนุ แรงได้ 3. ไมเ่ หน็ ความส�ำ คญั ของผลกระทบทเ่ี กดิ จากความรนุ แรง ไมต่ ระหนกั วา่ ควรจัดการเมื่อตัวเองถูกกระทำ�ความรุนแรง มักคิดว่าเป็นเรื่องส่วนตัว นา่ อับอาย หลีกหนี ไมก่ ล้าบอก 4. ไมย่ อมรบั วา่ มคี วามรนุ แรงเกดิ ขนึ้ มองวา่ พฤตกิ รรมหรอื การกระท�ำ ดงั กล่าวไม่ใช่พฤติกรรมรนุ แรง 5. ความคิดกล่าวโทษ มองว่าเป็นความผิดของตัวเองที่ก่อให้เกิด พฤตกิ รรมรุนแรง ปัญหาความรุนแรงท่ีเกิดขึ้น เกิดจากปัญหาด้านความสัมพันธ์ท่ีไม่ดี ในครอบครวั ซ่งึ แนวทางปอ้ งกันหรอื ลดความรนุ แรงที่สามารถทำ�ได้ คอื ต้องเรมิ่ จากครอบครัวและตวั เราก่อน พนื้ ฐานทด่ี ขี องครอบครวั ถอื เปน็ การแกป้ ญั หาระยะยาว โดยการสรา้ ง ความสัมพันธ์ท่ีดีให้เกิดขึ้นกับสมาชิกในครอบครัว มีการสื่อสารทางบวก ยอมรับบทบาทของกันและกัน เคารพและให้เกียรติ ให้ความรัก เอาใจใส่ ไม่นอกใจกัน ควบคุมอารมณ์ ให้อภัยซึ่งกันและกัน หันหน้าหารือกัน 176 “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจิต” ฉบับนกั สื่อสาร

เพ่ือแลกเปลี่ยนและหาข้อยุติของปัญหา รวมท้ัง อบรมเลี้ยงดูและปลูกฝัง คณุ ธรรม คา่ นยิ ม ทงั้ ลกู ผหู้ ญงิ และลกู ผชู้ ายใหม้ คี วามเสมอภาคชายหญงิ เทา่ เทียมกัน สอนใหร้ จู้ กั ช่วยเหลอื เกอ้ื กลู เคารพซง่ึ กันและกนั ไมใ่ ช้อำ�นาจ ไม่ เอาเปรยี บ สอนทกั ษะระงับความโกธร หรอื เมอ่ื จะลงโทษลูกควรเลอื กใช้วิธี อนื่ แทนการเฆีย่ นตี เชน่ ให้ท�ำ งานบา้ นชดเชย ตลอดจนเปน็ ตัวอยา่ งทด่ี ใี ห้ ลูกหลาน ยดึ หลกั ศาสนา พฒั นาจิตตัวเอง เหน็ ถึงบทบาททด่ี ีของหญงิ ชาย เปน็ ตัวอย่างของการลด ละ เลกิ อบายมุขทงั้ ปวง เช่น เคร่อื งด่ืมแอลกอฮอล์ ยาเสพตดิ และการพนัน ทเ่ี ป็นตัวกระตุน้ ให้เกิดความรุนแรง ระดบั สงั คม ควรยอมรบั ในความเสมอภาคระหวา่ งหญงิ และชาย เคารพ ในศกั ดศ์ิ รแี ละคณุ คา่ ความเปน็ มนษุ ย์ ไมย่ อมรบั การแกป้ ญั หาดว้ ยการท�ำ รา้ ย อกี ฝา่ ย และหากพบความรนุ แรงเกดิ ขน้ึ ตอ้ งไมเ่ พกิ เฉย รบี ใหค้ วามชว่ ยเหลอื ตามกำ�ลงั ความสามารถ เชน่ โทรศัพทแ์ จง้ ตำ�รวจ ใหก้ ำ�ลังใจ ใหค้ �ำ ปรึกษา แนะนำ�แหล่งข้อมูลหรือหน่วยงานให้ความช่วยเหลือ รวมทั้งช่วยกันสอด ส่องดูแลไม่ให้เกิดการใช้ความรุนแรงภายในชุมชน สร้างความสัมพันธ์ท่ีดี ภายในชุมชน เพื่อนำ�ไปสู่การสร้างระบบเฝ้าระวังการป้องกันความรุนแรง ท่ีจะเกิดข้ึนได้ เพราะความรุนแรงท่ีเกิดข้ึนไม่ใช่เรื่องของคนใดคนหนึ่งหรือ เรือ่ งส่วนตวั ของใคร นอกจากน้ี การดื่มสุรา พบว่า เป็นอีกปัจจัยกระตุ้นสำ�คัญท่ีนำ�ไปสู่ การกระทำ�ความรุนแรงต่อทั้งสตรีและเด็ก จำ�เป็นต้องร่วมกันรณรงค์ เชิญชวนให้ลด ละ เลิกกันมากข้ึน เน่ืองจากสุราจะมีผลกับสมองส่วนที่ ทำ�งานเกี่ยวกับการคิด การตัดสินใจ และการใช้เหตุผล โดยจะไปมีฤทธ์ิ “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจิต” 177 ฉบบั นักส่อื สาร

กดสมองส่วนนี้ ทำ�ให้ผู้ที่ด่ืมขาดการยับย้ังชั่งใจ ใช้เหตุใช้ผลได้ไม่ดีนัก ไม่รับรู้ว่า ส่ิงใดผิดหรือถูก ประกอบกับทำ�ให้เกิดความรู้สึกคึกคะนอง และกา้ วรา้ ว การกระท�ำ ความรนุ แรงจงึ เกดิ ขน้ึ กบั บคุ คลทอ่ี ยรู่ อบขา้ งไดง้ า่ ย ขอ้ แนะนำ� 5 ไม่ ในการปอ้ งกันตัว สำ�หรับผู้ท่เี สยี่ งตอ่ การถูกผ้ดู มื่ สรุ าท�ำ รา้ ย 1. ไมน่ ิง่ นอนใจ โดยตรวจสอบวา่ มีอาวุธอยู่กับตวั ของ ผ้เู มาสุรา หรือ บรเิ วณใกลเ้ คยี งหรอื ไม่ ถา้ มี และไมม่ นั่ ใจวา่ ปลอดภยั ใหโ้ ทรศพั ทแ์ จง้ ต�ำ รวจ 2. ไมใ่ ชก้ �ำ ลงั ในการยตุ คิ วาม เวน้ แตจ่ ะเปน็ การกระท�ำ ไปเพอื่ ปอ้ งกนั ตัวตามเหตผุ ลท่ีสมควร 3. ไมส่ รา้ งบรรยากาศ ขม่ ขู่ ต�ำ หนิ หรอื กดดนั ไมย่ ม้ิ เยาะหรอื หวั เราะ ไมโ่ ตแ้ ยง้ หรอื ทา้ ทาย หรอื ตะโกนใส่ เพราะจะยง่ิ เพม่ิ ความโกรธและหงดุ หงดิ ให้เขามากขึ้น จงึ ควรยุตกิ ารสนทนาลง 4. ไม่ใหบ้ ุคคลนนั้ เข้าใกลเ้ ครื่องยนตก์ ลไกหรอื ขับขยี่ านพาหนะ 5. ไมเ่ ขา้ ไปใกลบ้ คุ คลนน้ั มากเกนิ ไป เพราะจะเปน็ อนั ตรายได้ จงึ ควร มรี ะยะหา่ ง ตลอดจนหลกี เลย่ี งการจ้องตาหรอื การมองตาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง  178 “Top Hits ความรสู้ ขุ ภาพจติ ” ฉบับนักสอื่ สาร

“เคล็ดลับการคนื ดีกันในครอบครัว” ครอบครัวอยู่ร่วมกันย่อมมีเร่ืองที่คิดต่างกัน มีเวลาท่ีขัดแย้งกันเป็น ธรรมดา โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในเวลาท่ีต่างฝ่ายต่างก็เครียดและรู้สึกกดดัน เชน่ ในกรณนี า้ํ ท่วมใหญ่ทผ่ี า่ นมา แมเ้ หตกุ ารณ์จะผา่ นพน้ ไปแล้ว แตใ่ นใจของเรายังอาจรู้สกึ วา่ มชี ่องวา่ ง ระหว่างกนั วธิ ที ด่ี ที ส่ี ดุ ในสถานการณเ์ ชน่ น้ี คอื การคนื ดกี นั หนั กลบั มาใสใ่ จกนั รว่ ม กนั ต่อสกู้ บั ปญั หาที่อยู่ตรงหนา้ เริ่มต้นด้วยการให้อภัยกัน ยอมรับว่าไม่มีใครสมบูรณ์แบบ คนเราอาจ คิดต่างกันได้ และในบางคร้ังก็อาจพูดและทำ�สิ่งท่ีผิดใจกันได้ แต่ไม่มีอะไร สำ�คญั เท่ากบั ความรัก ความเข้าใจ และความหว่ งใยกนั ภายในครอบครวั ยอมรับในสิ่งที่เขาเป็น ปรับตัวเข้าหากัน ยึดหลัก “ยกย่อง ยินยอม ยืดหยนุ่ แยกแยะ และยืนหยดั ” ยกยอ่ ง คอื ใหเ้ กยี รติและยอมรับซ่ึงกันและกนั ยนิ ยอม คอื ยอมรับฟังกนั แมค้ วามคิดเหน็ จะตา่ งกนั ยดื หยนุ่ คือ รจู้ กั ผอ่ นปรน ไมย่ ดึ ตดิ กบั ความคดิ เหน็ ของตวั เอง แยกแยะ คือ ใช้เหตุผลในการคิดแก้ไขปญั หา ยดื หยดั คือ มั่นคงในการแกป้ ัญหาร่วมกนั “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจิต” 179 ฉบบั นกั สอ่ื สาร

การมองปัญหาด้วยใจเป็นกลาง ใช้เหตุผลมากกว่าอารมณ์ จะช่วยให้ ปัญหาตา่ งๆ คล่ีคลายไดง้ ่ายขึ้น อยา่ เกบ็ สง่ิ เล็ก ๆ นอ้ ย ๆ ท่ีเขาพูดหรือทำ� ทที่ �ำ ใหเ้ ราผดิ หวงั เสียใจหรือ หงุดหงิดรำ�คาญใจไว้กับตัว แต่ควรปล่อยมันท้ิงไป อย่าเก็บไว้ให้รกสมอง เพราะเร่ืองใหญ่ๆ ยังรอเราอยู่ขา้ งหน้า ให้เวลากับการพูดคุยกัน แลกเปลี่ยนความรู้สึกนึกคิด รับฟังซ่ึงกัน และกัน คดิ ถึงส่ิงดีๆ ของแตล่ ะคน และประสบการณ์ความสุขท่ผี า่ นมา ทง้ั หมด เพอ่ื ให้ครอบครัวของเรา ไปสจู่ ดุ หมายร่วมกนั คือ ความร่มเยน็ เปน็ สุขของทุกคน  180 “Top Hits ความรูส้ ุขภาพจติ ” ฉบบั นกั สื่อสาร

“รัก ๆ เลกิ ๆ กับการหย่ารา้ ง ของดารานักแสดง” บคุ คลสาธารณะ เชน่ ดารานกั แสดง ศลิ ปนิ นกั รอ้ ง ถอื เปน็ บคุ คลทอ่ี ยใู่ น ความสนใจของสาธารณชน การกระท�ำ ของเขามผี ลกระทบตอ่ สาธารณะ เชน่ การเปน็ แบบอย่าง การสร้างกระแสค่านยิ ม การบง่ บอกแนวโน้มด้านต่าง ๆ ให้กับผู้คนในสังคม ให้ความสนใจตั้งแต่การโด่งดังหรือการเข้าวงการ ของดารานกั แสดง จนถงึ การตกอบั ของดารานกั แสดงแมแ้ ตเ่ รอ่ื งสว่ นตวั อยา่ งการ เป็นคู่รัก การแต่งงาน การแยกทาง หรือการหย่าร้าง โดยเฉพาะประเด็น หลงั น้ี สงั คมเร่ิมใหค้ วามส�ำ คัญพูดคุยกนั นานเป็นสัปดาหห์ รอื เปน็ เดือน สง่ิ ทน่ี า่ กงั วลใจของสงั คมไทย คอื ชวี ติ รกั ทไ่ี มเ่ หมาะสมของดารานกั แสดง เช่น รัก ๆ เลิก ๆ แต่งเร็วหย่าเร็ว มีก๊ิก คบคู่หลายคน นอกใจ อาจเป็น ตัวอย่างอยา่ งของวยั รนุ่ หรอื ผูใ้ ช้ชีวติ คู่ท่ีอาจถอื เปน็ เรอ่ื งปกติ สาเหตุหรือปัจจัยกระตุ้นท่ีเก่ียวข้องกับการหย่าร้างของดารานักแสดง โดยทั่วไปหากเป็นคนธรรมดามิใช่บุคคลสาธารณะแล้ว สาเหตุการหย่าร้าง กค็ งไมต่ า่ งกนั เชน่ การนอกใจ เรยี นรกู้ นั ไมเ่ พยี งพอ ไมม่ เี วลาใหก้ นั ไมแ่ กไ้ ข ปัญหาภายในครอบครวั ร่วมกนั การบกพร่องตอ่ หน้าทีค่ ู่ครอง เปน็ ตน้ “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจิต” 181 ฉบับนกั ส่ือสาร

แนวทางปฏบิ ัตทิ เ่ี หมาะสมเพ่ือป้องกนั ปญั หาการหย่ารา้ ง ตวั ดารานักแสดง ควรใสใ่ จตนเองและสงั คมรอบข้างให้มากขึ้น เชน่  ควรศกึ ษาเรยี นรกู้ นั ใหม้ ากหรอื นานเพยี งพอทง้ั สองฝา่ ย และศกึ ษา ใหร้ อบด้านหลาย ๆ แงม่ ุม ชีวติ ความเปน็ บุคคลสาธารณะ เชน่ ฐานะ เวลา เปา้ หมายชีวิต ความเป็นสว่ นตัวที่อาจแตกต่างกันมาก เปน็ ต้น  ควรตระหนกั วา่ ตนเองนัน้ เป็นแบบอย่างใหก้ ับคนอกี หลาย ๆ คน ท่ีคอยตดิ ตามอยู่ โดยเฉพาะเด็กและวัยรนุ่ การเปน็ แบบอย่างทีด่ ีของการมี ความรักหรอื ใชช้ ีวิตคู่ จะช่วยสรา้ งค่านิยมทเ่ี หมาะสมให้กับสงั คมไทยได้  ควรคดิ ถงึ ผลกระทบทางลบตอ่ สมาชกิ ครอบครวั โดยเฉพาะลกู หรอื พอ่ แมข่ องแต่ละฝา่ ย ว่า จะรบั ภาระหนกั ในเรอื่ งการตอบค�ำ ถามทางสงั คม มากนอ้ ยเพยี งใด ในการคบหาดูใจ การครองคู่ หรอื การแยกทาง หรือการ หยา่ ร้าง  ลดการพดู น�ำ เสนอชวี ติ สว่ นตวั ลง เพราะการใหข้ า่ วสว่ นตวั มากไป จะทำ�ให้ผู้ส่ือข่าวจะไม่ตระหนักถึงการทำ�หน้าที่ลํ้าสิทธิเสรีภาพส่วนบุคคล และอาจขยายผลกับดารานักแสดงคนอน่ื ๆ ดว้ ย ประชาชนผู้ติดตามข่าว ควรมีมาตรการสำ�หรับครอบครัว เช่น การ สรา้ งความสัมพันธ์ การพัฒนาความเข้มแขง็ การแกไ้ ขค่านิยมและปัญหา  ไม่นำ�มาเป็นสาระสำ�คัญในชีวิตของตนเอง ไม่ควรตามกระแส บันเทิงมากเกนิ ไป  ควรเขา้ ใจวา่ ความเปน็ ดารานกั แสดงนนั้ มใิ ชธ่ รรมชาตขิ องตวั ดารา นักแสดงเอง จะเอามาเปรียบเทยี บกบั ตัวเองมิได้ท้งั หมด ต้องแยกแยะดว้ ย เหตผุ ลเป็นสำ�คญั 182 “Top Hits ความร้สู ุขภาพจิต” ฉบบั นกั สื่อสาร

 ควรน�ำ มาเปน็ อทุ าหรณเ์ ตอื นใจในชวี ติ คขู่ องตนเอง หรอื ไวส้ อนลกู สอนหลานในการศกึ ษาเรยี นรู้เรือ่ งชีวิตคู่  ควรหมั่นสร้างสัมพันธภาพ ความเข้าอกเข้าใจกับคู่ครองอยู่เสมอ ตามหลกั การใชช้ วี ติ คู่ เชน่ สมาชกิ ในครอบครวั ใหเ้ วลาในการพบปะ พดู คยุ กนั อย่างสม่ําเสมอ ใช้เวลาให้มีประสิทธิภาพ เรียนรู้กันให้มากกว่าตอนที่ คบหาดใู จ เขา้ ใจ ให้อภัยและแบง่ ปนั ความรกั ซ่งึ กันและกนั ใสใ่ จคนใกลต้ ัว ให้มาก เพราะคนส่วนใหญ่จะไม่สนใจดูแลคนใกล้ตัว หากปล่อยให้เกิดข้ึน บอ่ ย ๆ ก็จะกลายเป็นความหมางเมนิ ไมใ่ สใ่ จ และจะนำ�ไปสกู่ ารหยา่ รา้ ง สือ่ มวลชน  ควรตระหนักถึงสิทธิส่วนบุคคลให้มาก รวมถึงผลกระทบต่อ ครอบครัวของดารานักแสดง โดยเฉพาะลูก หรอื พอ่ แม่ของพวกเขา  ควรตระหนักถึงผลกระทบต่อสังคม โดยเฉพาะวัยรุ่นที่อาจเลียน แบบหรือน�ำ ไปเปน็ คา่ นยิ มหรือแนวทางการใช้ชวี ติ คู่ในอนาคต  “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจิต” 183 ฉบบั นกั สื่อสาร

\"5 สุข 5 มอบ\" ผู้สูงอายุเป็นทรัพยากรบุคคลที่มีคุณูปการย่ิงต่อครอบครัว สังคมและ ประเทศชาติ เป็นผู้ท่ีได้เรียนรู้และสั่งสมประสบการณ์จนมีความรอบรู้ มที กั ษะและความชำ�นาญด้านต่างๆ ท่ที รงคุณคา่ ควรท่บี ุตรหลานไดเ้ รียนรู้ และสบื ทอดตอ่ มา ครอบครวั ตลอดจนหนว่ ยงานภาครฐั และภาคประชาชน จงึ ควรตอบแทนคุณความดี ทที่ ่านท้งั หลายได้สั่งสมมาตอ่ เนอื่ งยาวนาน ทั้งนี้ ต้องท�ำ ดว้ ยใจ ดว้ ยความรักและความปรารถนาดี ไม่ใชท่ �ำ เพราะ หนา้ ที่ เพราะถา้ ท�ำ ดว้ ยหนา้ ที่ สงิ่ ทที่ �ำ นนั้ จะไมอ่ อ่ นโยน นมุ่ นวล ไมเ่ กดิ ความ ร้สู ึกทด่ี ี ซงึ่ ส่ิงตา่ งๆเหลา่ นี้ ผสู้ งู อายสุ ามารถรบั รไู้ ด้ และถ้าเราท�ำ ดว้ ยความ ปรารถนาดีจากใจจริงแลว้ ความรกั ความผกู พนั และความสุข ย่อมเกิดขึ้น ในครอบครวั เป็นการช่วยลดชอ่ งว่างระหว่างวัยได้เป็นอยา่ งดี 184 “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจิต” ฉบับนักสือ่ สาร

ขอ้ แนะน�ำ สำ�หรับผสู้ ูงอายุ จำ�เป็นต้องเอาใจใส่ดูแลตนเองให้มากข้ึน โดยเฉพาะการสร้างคุณค่า ใหก้ บั ตนเอง สามารถพึง่ พาตนเองได้ เพอ่ื จะได้ด�ำ รงชีวิตไดอ้ ยา่ งมคี ณุ ภาพ เกิดความสขุ ในชีวิต เปน็ ร่มโพธ์ิร่มไทรให้กบั ลูกหลาน เปลยี่ นจากภาระเป็น พลงั ของสังคม สรา้ งคุณค่าให้กบั ตนเอง ดว้ ยคติการสรา้ ง “5 สุข” ใหเ้ กิด ข้ึนในชีวิต เพื่อสานสัมพันธ์ความรักความอบอุ่นในครอบครัวไทย ให้เกิด ความ แน่นแฟ้นมากย่งิ ข้นึ “5 สุข” สขุ สบาย คอื การสรา้ งความสขุ กายสบายใจดว้ ยหลกั 3 อ. (อารมณ์ อาหาร และ ออกกำ�ลังกาย) เข้าใจและยอมรับการเปลี่ยนแปลงตามวัย เลือกรับ ประทานอาหารทย่ี อ่ ยงา่ ย ออกก�ำ ลงั กายอยา่ งสมาํ่ เสมอตามความเหมาะสม เม่ือเจ็บปว่ ยตอ้ งบอกลกู หลานแต่เนนิ่ ๆ สขุ สนกุ คอื การสรา้ งความสนกุ ใหก้ บั ชวี ติ ไมเ่ กบ็ ตวั เขา้ สงั คม สงั สรรค์ กบั เพอื่ นๆ ท�ำ งานอดิเรก มอี ารมณข์ นั และมองโลกในแง่ดี สุขสง่า คือ สร้างความสง่างาม เพื่อให้ความร่มเย็นแก่ลูกหลาน มคี ณุ ธรรมยดึ มน่ั ในความดี พรอ้ มใหค้ �ำ ปรกึ ษา ชว่ ยเหลอื คนรนุ่ หลงั เปน็ คลงั สมอง ของครอบครวั และสงั คม ท่สี �ำ คัญ ใช้เงนิ ท่ีเกบ็ ออมมาอยา่ งรอบคอบ สุขสงบ คอื การท�ำ ใจให้สงบแมอ้ ยู่ในส่งิ แวดล้อมท่ีไมพ่ งึ ประสงค์ ดว้ ย การปฏบิ ตั ติ ามหลกั ศาสนาทตี่ นเองนบั ถอื มอี ารมณท์ หี่ นกั แนน่ มนั่ คง ใชช้ วี ติ อย่างเรยี บงา่ ย สุขสว่าง คือ การมีสติเห็นทุกอย่างตามความเป็นจริง ใช้ปัญญากำ�กับ ตัวเอง “Top Hits ความรู้สุขภาพจิต” 185 ฉบบั นกั สื่อสาร

ข้อแนะน�ำ สำ�หรบั บตุ รหลาน “5 มอบ” มอบความรกั ดว้ ยการเคารพยกยอ่ ง ใหเ้ กยี รติ หว่ งใย เออื้ อาทร ทงั้ ค�ำ พดู และการกระทำ� มอบความเขา้ ใจ ด้วยการยอมรบั ธรรมชาติของผูส้ ูงอายทุ ี่มีความเสอ่ื ม ไปตามวยั เชน่ การหลงลมื การพดู ซํ้าๆ มอบสัมผัส ดว้ ยการกอด จับมอื บีบนวด เพ่ือถา่ ยทอดความรัก มอบเวลา ดว้ ยการพาไปวัด ไปเทยี่ ว รับประทานอาหาร หรอื โทรศพั ท์ พดู คยุ ถามทกุ ขส์ ุข เช่น ความเปน็ อยู่หรอื การเจ็บไขไ้ ดป้ ่วย เปน็ ต้น มอบโอกาส ด้วยการเปิดโอกาสให้ท่านพูดถึงประสบการณ์ที่ภูมิใจ โดยรับฟังด้วยความสนใจ ใส่ใจ ในเรื่องราวที่ท่านเล่า และนำ�มาปรับใช้ กบั ชวี ติ รวมถงึ เปดิ โอกาสใหท้ า่ นไดท้ �ำ งานหรอื กจิ กรรมตา่ งๆ ทท่ี า่ นสามารถ ทำ�ได้  186 “Top Hits ความรสู้ ุขภาพจิต” ฉบบั นักส่อื สาร



ทปี่ รกึ ษาและคณะทำ�งาน ทป่ี รกึ ษา น.ต.นพ.บุญเรือง ไตรเรืองวรวัฒน์ อธบิ ดีกรมสขุ ภาพจติ นายแพทยช์ ิโนรส ลสี้ วสั ดิ ์ รองอธบิ ดกี รมสขุ ภาพจติ นายแพทย์พงศเ์ กษม ไข่มุกด์ รองอธบิ ดีกรมสขุ ภาพจติ นายแพทย์สมยั ศริ ิทองถาวร รองอธบิ ดีกรมสขุ ภาพจิต นางนันทนา รตั นากร ผอู้ �ำ นวยการ กองสขุ ภาพจิตสังคม แพทยห์ ญงิ วิมลรตั น์ วนั เพ็ญ สถาบนั สขุ ภาพจติ เดก็ และวยั รนุ่ ราชนครินทร์ นายแพทย์อภชิ าต ิ แสงสนิ สถาบันกลั ยาณ์ราชนครนิ ทร์ แพทย์หญิงศุทรา เออื้ อภสิ ทิ ธวิ์ งศ ์ สถาบนั สขุ ภาพจติ เดก็ และวยั รนุ่ ราชนครนิ ทร์ แพทยห์ ญิงอาภาภรณ์ พ่ึงยอด สถาบันราชานกุ ูล คณะท�ำ งาน ทับทมิ เจอื กองสุขภาพจิตสังคม นางสาวปิยฉตั ร สวุ รรณานนท์ สถาบนั ราชานกุ ลู นางณฐั ชนก นาทะพันธ ์ุ กองสุขภาพจิตสงั คม นายชนนิ ทร ์ ฉัตรทอง กองสขุ ภาพจติ สงั คม นายอานนท ์  188 “Top Hits ความรู้สขุ ภาพจิต” ฉบับนักสื่อสาร