การพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา

49 นวลจติ ต เชาวกรี ตพิ งศ (2559 : 138) ไดก ลาววาคิดผลติ ภาพหมายถึง ความสามารถ ทางสมองของบคุ คลในการทาํ ภาพที่เกิดข้ึนใหอ อกมาเปนสิ่งท่ีเปนผลติ ภาพท่เี ปน รูปธรรม สามารถนําไปใช แกปญหาหรอื ทําประโยชนในงานตางๆได ไพฑูรย สินลารัตน (2559 : 106) กลาววาทักษะผลิตผล หรือการคิดผลิตภาพ คือ ทักษะในการจดั การและดาํ เนินการเพ่ือใหไ ดผลผลติ ขึ้นมา การที่จะมีผลผลติ ข้นึ มาใหไ ดน้นั จะตอ งมีข้ันตอน และกระบวนการในการดําเนินงานพอสมควร ซ่ึงเร่ิมดวยการที่เราพิจารณาดูวาสิ่งท่ีเราคิดนั้นมี องคประกอบดานดี ไมดี ส่ิงที่เก่ียวของอะไรบาง โดยเฉพาะถาเปนโครงการหรือแนวปฏิบัติ ก็มีผูฝก ผเู รียน ซึ่งเจตนาเลือกตามผฝู ก ผเู รยี นมคี วามสามารถในการสรางส่งิ ตา งๆข้ึนมาเอง ไพฑูรย สินลารัตน (2559 : 138) กลาววา การคิดผลิตภาพโดยท่ัวไปจะประกอบไป ดวย Situated Learning and Prepare Real Learning Context การเรียนรูกับสภาพจริงหรือการ เตรียมบรบิ ทตามสภาพจริง โดยผูสอนจะเปนผูเร่ิมตนดว ยการช้ีแจงจุดมุงหมายของการเรียนแลว นําเรอื่ ง ดวยปญ หาตางๆ (Problem-based Learning) ท่คี รูหยิบยกขึ้นมาถามชนั้ เรียนวาใครเหน็ วาปญ หาหรอื ไม เปนปญ หาอยางไร หรืออาจจะหยิบยกประเดน็ ที่แมไมเปนปญหาแตก ็ควรจะทําใหดขี ึ้น หรอื อีกกรณีหน่ึง อาจจะเปนประสบการณขอคิดของผูเรียนเองที่เคยพบมา เคยคิดมากอนหรือไดยินไดฟงมาแตอยากรู เพม่ิ เตมิ ในข้ันตอนน้คี รจู ะตองพยายามและสงั เกตวาสิ่งท่ีนํามาใหเ ด็กหรือใหคิดเองน้นั เปนสง่ิ ที่ เด็กสนใจจริงๆ จึงจะทําใหการเรียนประสบความสําเร็จและไดผลดี Self-Directed Learning and Cooperative Learning การเรียนรูดวยการนําตนเองและการเรียนรูดวยการทํางานรวมกันเมื่อได ประเด็นเร่ืองราว หัวขอ สิ่งของ ที่เราอยากรู อยากเห็น อยากทําแลว ครูจะตองใหเด็กคิดพิจารณาเอง เพอื่ ใหทกุ คนชดั เจนในประเดน็ ของตนเอง ซึง่ อาจจะรว มกนั กําหนดจุดมุงหมาย รว มกันกําหนดเปาหมายท่ี ผลลัพธท่ตี องการได อยากเห็นอะไรจากส่ิงท่คี ิดและเสนอกันนน้ั ในขั้นตอนนี้ครูตองกระตนุ ใหเด็กคิดเอง แลว แลกเปล่ียนกนั อีกทีหนึง่ การทดสอบแนวคิดในขัน้ นคี้ ือการทดสอบจะสามารถชักจูง (Convince) ใหค นอน่ื เขา เหน็ ตามเราไดห รือไมดวย ในข้นั ตอนนผ้ี ูเรยี นควรจะไดรับการสอนใหค ิดใหต ลอดวาปญ หาท่ีต้ังไวแ ตตน จะ คิดแกอยางไร Work-Based Learning and Collaborative Learning คือ การลงมือทําและทําแบบ รว มมอื ในแนวคดิ Collaborative-Based Learning ถือวา การปฏิบตั ิงานไมวางานอะไรตอ งทาํ งานรว มกัน อยเู สมอ การลงมอื รวมกนั จึงเปน ส่งิ สาํ คญั เพราะในชีวิตจรงิ ไมม ีการทาํ งานใดท่ที ําคนเดยี ว หลักสวนใหญของขัน้ ตอนน้กี ็คือ การใหผเู รยี นไดไ ปหาประสบการณต รงจากทวี่ างแผน ตัง้ แตข ้ันตอนกอน Assess-Based and Follow-up ขั้นตอนนี้คือการประเมินและติดตามดูวา ผูเรียนทํา ไดผ ลเพียงไร ควรปรบั ปรุงอะไรบา ง การประเมนิ ทีต่ องอาศัยคนนอกมาชวยดว ย เม่ือประเมินแกไขแลว ก็ตองติดตามทุกอยางวาไดแกไขจริงจังตามที่กําหนดไวหรือไม เพยี งใด Linkage Stage and Market the Product เมื่อไดผลผลิตแลว ตองเชื่อมโยงกบั เหตุการณกบั ผใู ช

50 จริง ถาผูใชเห็นดวยและบอกไดวาใชไดแคไหนและจะเผยแพรไดแ คไหน (Zhao, 2012, p.208 อา งถึงใน ไพฑูรย สนิ ลารัตน, 2559) ในบางกรณีขน้ั ตอนนี้อาจนําไปสูการจัดการเรอ่ื งการขายตอไปดวย โดยเหตุนี้ การคิดผลิตภาพหรือการคิดในเชิงผลิตภาพ (Productivity-based Thinking) จึงเปนความจําเปนของ สังคมท่สี รางสรรค สบื เน่อื งและเชอ่ื มตอสงั คมใหก า วหนา ตอ ไป คุณลักษณะของคนที่มีความคิดผลิตภาพ ไพฑูรย สินลารตั น (2559 :140) กลาวถึง คุณลักษณะของคนท่ีมีความคิดผลิตภาพบุคคลเหลานี้จะตองเปนคนชางสังเกต เรียนรู และสังเกตใน สิ่งแวดลอ มรอบตวั อยเู สมอพรอมท้งั มุงม่ันในสิง่ ท่ีจะทาํ ซ่ึงรวม 7 ลกั ษณะ 1. ชางสังเกต 2. คิดตอเนอ่ื ง 3. มองเหน็ ทางแนวปฏิบัติและปรบั ปรงุ ไดเสมอ 4. มองเช่อื มโยงกบั ผลผลิต 5. คดิ และทําดว ยพรอ มกันไป 6. มุงทาํ ใหเสรจ็ คดิ ใหต ลอด 7. พรอ มรบั การทดสอบ การประเมิน และการตําหนิ Zhao (2012 : 191-193 อางถึงใน ไพฑูรย สินลารัตน. 2559) เสนอลักษณะของผูเรียน ในเชิงคิดผลิตภาพวาสวนใหญเปนคนมคี วามสุข มีความมั่นใจ มีความรับผิดชอบ มคี วามคิดสรางสรรค มี แรงบนั ดาลใจ และรบั รไู ดชดั เจน สรุปวา ทักษะผลิตผล หรือการคิดผลิตภาพ หมายถึง ความสามารถทางสมองของบุคคล ในการจัดการและดําเนินการเพื่อใหไดผลผลิตขึ้นมาคาํ นึงถึงผลผลิต มีวิธีการและคุณภาพผลงานมีมูลคา หรือคุณคาเพมิ่ ขึ้น สามารถนําไปใชแกปญหาหรือทําประโยชนใ นงานตางๆได โดยคณุ ลักษณะของคนที่มี ความคดิ ผลิตภาพบุคคลเหลา นี้จะตองเปนคนชา งสังเกต คิดตอเน่ืองเชื่อมโยงกับผลผลิตคิดใหตลอดมุงทํา ใหเสรจ็ มคี วามคดิ สรางสรรค เปน คนมีความสุข มีความม่นั ใจ มคี วามรับผิดชอบ มแี รงบนั ดาลใจ 4. จิตสํานกึ ทางสังคม (Social-consciousness) วิรัตน คําศรีจันทร (2544 อางถึงใน ธณิตชากร ปตาระโพธิ์, 2556) ใหความหมายวา จติ สํานึกทางสังคม เปนกระบวนการคิดและลักษณะของบุคคลท่มี ีการปฏิบัติโดยมกี ระบวนการในระดับ บุคคลไปสูสาธารณะมีความรกั และรูสึกเปนเจาของสาธารณะ ตองการที่จะทําประโยชนมากกวาทีจ่ ะรับ จากสาธารณะ ชัยวัฒน สุทธิรัตน (2552 อางถึงใน ธณิตชากร ปตาระโพธิ์, 2556) ใหความหมายวา จิตสํานึกทางสงั คมเปนการกระทําดวยจติ วญิ ญาณทีม่ ีความรักความหวงใย ความเอือ้ อาทรตอคนอืน่ และ สังคมโดยรวม การมคี ุณธรรมจรยิ ธรรม และการไมก ระทาํ ที่เส่อื มเสียหรอื เปน ปญหาตอสังคม ประเทศชาติ การมีจิตที่คิดสรางสรรค เปนกศุ ล และมุงทํากรรมดีท่ีเปนประโยชนตอสวนรวม คิดในทางที่ดี ไมทาํ ลาย

51 เบยี ดเบียนบคุ คล สงั คม วัฒนธรรมประเทศชาติและสงิ่ แวดลอม การกระทาํ คําพูดที่จากความคดิ ท่ีดี การ ลดความขดั แยงและการใหข วัญและกําลงั ใจตอ กนั เพ่อื ใหส งั คมโดยรวมมคี วามสุข นิติธร ปลวาสน (2557 : ออนไลน) ใหความหมายวา จิตสํานึกทางสังคม เปน ความสามารถในการแสดงออกถึงการรับรูเกี่ยวกับตนเองวาเปนสวนหนึ่งของสังคมและส่ิงแวดลอม การ แสดงพฤติกรรมอยางเหมาะสมในการสรางความสัมพันธระหวางตนเองกับสังคมสิ่งแวดลอม เพ่ือให สามารถอยใู นสังคมไดอ ยางมคี วามสุข ไพฑูรย สินลารัตน (2554) ไดกลาวถึงแนวทางการสรางความรับผิดชอบไวด ังน้ีเนนการ พัฒนาภายในตัวบุคคล เพ่ือเปลี่ยนแปลงและสรางใหผูเรียนตระหนักถึงคุณคาภายในตัวเองและคงอัต ลกั ษณของตนไวไดเนนการพฒั นาการเช่ือมโยงความเขา ใจของตนเองกับการเขาใจสังคมเพื่อเปลี่ยนแปลง สงั คมโดยรวมใหดีขึ้น เพื่อเชอื่ มโยงทุกสรรพสิง่ เขาดวยกนั เนน การพัฒนาแบบองครวม ท้ังเชงิ รูปธรรมและ นามธรรม ระหวางตนเองและสังคมเนน ความรักและความเมตตาท้ังตอตนเอง สังคม และสงิ่ แวดลอ มเนน การสรางความรับผิดชอบบนพ้ืนฐานของวัฒนธรรมไทย เพ่ือสรางผูเรียนสามารถอยูในสังคมและเปนท่ี ยอมรับในความเปนไทย สามารถนําไปปฏิบัติไดจริงในบริบทของสังคมไทยและนําวิถีความเปนไทยไปสู สงั คมโลกผลท่ีไดจ ากการสรา งและพัฒนาความรบั ผดิ ชอบตามแนวน้ี จะเปนการแผขยายจากปจ เจกบุคคล สูส ังคมในวงกวา ง กอใหเกดิ ความรบั ผิดชอบตอตนเอง ตอสังคม ตอสิ่งแวดลอ ม และตอ วฒั นธรรม การปลูกฝงความรับผิดชอบใหกบั ผูเรียน มี 2 เร่อื ง คือจิตความเคารพ เปนการรบั รแู ละ ยอมรบั ในความแตกตางของเพื่อนมนษุ ย บุคคลไมส ามารถแบง แยกกนั ไดอ ยางเด็ดขาด การเรยี นรเู พื่อทจี่ ะ อยูรวมกันกับเพ่ือนมนุษยไดดวยความปรารถนาดี และยอมรับความคิดเห็นของผูอ่ืนเปนส่ิงจําเปนจิต จริยธรรม เปนความรับผิดชอบของบุคคลในฐานะท่ีเปนมนุษยและประชากรที่ดี ของโลกท่ีไมสรางความ เดือดรอ นใหกบั ตนเองและผูอ นื่ คือไมเหน็ แกป ระโยชนส ว นตนสําคัญกวา สวนรวม สรุปไดว า จติ สํานึกทางสังคม หมายถงึ การแสดงออกซึงการกระทาํ ทดี่ ี มคี วามเหมาะสม ยึด มัน่ คณุ ธรรมจริยธรรม เกรงกลัวตอการทําผิด มุงกระทาํ ส่งิ ดีท่ีเปนประโยชนตอสวนรวม มีความสาํ นกึ ไม ทําลายเบยี ดเบยี นบุคคล สังคม วฒั นธรรมประเทศชาตเิ พอ่ื ใหส ามารถอยูในสังคมไดอยา งมีความสุข

52 แบบประเมินทักษะพนื้ ฐานการเรยี นรแู บบ 4.0 ของนักเรียน ช่อื ผูรบั การประเมิน...................................................................................................................... คําชแ้ี จง ในการประเมินทกั ษะพื้นฐานการเรยี นรแู บบ 4.0 ของนกั เรียน ใหผปู ระเมนิ ทํา เครอื่ งหมาย✓ลงในชองวางทต่ี รงกับระดบั ความคิดเห็นของทานและขอความกรุณาเขยี นขอเสนอแนะอ่นื ๆ เพื่อเปนแนวทางในการปรับปรงุ ตอไปซง่ึ มีทงั้ หมด 5 ระดับดงั น้ีคือ มที กั ษะระดบั มากทสี่ ุด ใหคะแนน 5 คะแนน มที ักษะระดับมาก ใหคะแนน 4 คะแนน มีทกั ษะระดบั ปานกลาง ใหคะแนน 3 คะแนน มที กั ษะระดับนอย ใหคะแนน 2 คะแนน มที กั ษะระดับนอยทสี่ ุด ใหคะแนน 1 คะแนน รายการประเมิน ระดับคะแนน 5 4 321 1. การคดิ วิเคราะหว ิจารณ 1.1 สามารถระบุประเด็นปญ หาจากสถานการณ ที่กาํ หนดใหไ ดอยางเหมาะสม 1.2 สามารถเลอื กขอมลู ทีเ่ ก่ยี วของกับปญ หา ไดอ ยา งสัมพันธส อดคลอ งกนั 1.3 สามารถอธบิ ายสาเหตุและหลกั ฐานทีเ่ กีย่ วกับ สถานการณไดอยา งเหมาะสม 1.4 สามารถเลอื กคาํ ตอบหรอื ตอบคาํ ถามของสถานการณ ท่ีกาํ หนดใหไ ดอยา งมเี หตผุ ล 1.5 สามารถอธบิ ายเหตผุ ลของคําตอบได อยางนา เชื่อถือ 2. การคิดสรา งสรรค 2.1 กล้าทําในสิ่งท่ีแตกตา่ งไปจากบคุ คลอื่น 2.2 มคี วามคิดอิสระ ไมช่ อบตามอย่างใคร 2.3 ชอบคดิ จินตนาการ คิดฝัน และคดิ นอกกรอบ 2.4 คดิ ได้ยืดหยนุ่ มีความคดิ หลายทิศทาง 2.5 พร้อมจะเปลยี่ นแปลง พลิกแพลงแก้ไขปัญหา

รายการประเมิน 53 3. การคดิ ผลิตภาพ ระดับคะแนน 3.1 ในระหวางการทาํ งานมกี ารเสนอวธิ ีปฏบิ ตั ิ 5 4 321 ท่ีแปลกใหมแ่ ตกตา่ งจากแนวปฏิบตั เิ ดิมท่ีเคยทํา 3.2 มวี ธิ ีการทํางานทเี่ ป็นเอกลกั ษณเ์ ฉพาะตวั ไมซ่ ํา้ กบั คนอน่ื 3.3 มกี ารเสริมแตง่ ผลงานที่มอบหมายให้ทํา ให้มีความน่าสนใจ 3.4 มกี ารปรับปรุงพฒั นาผลงานให้มีคณุ สมบตั ิดกี วา่ ผลงานเดมิ 3.5 มกี ารปรับปรุงพฒั นาผลงานให้สามารถทดแทน ผลงานเดิมที่มีอย่ไู ด้ 4. จติ สาํ นึกทางสงั คม 4.1 มองเห็นปญ หาของชุมชนหรือสวนรวมเปนเรอ่ื งสําคญั ท่ีตอ งหาทางแกไ ข 4.2 เสนอแนวคิดในการแกไขปญ หาของชมุ ชนและสงั คม 4.3 ใหความสําคัญกับการชว ยเหลือผูที่ไดร บั ความ เดือดรอ นในสงั คม 4.4 มีสว นรว มในการพฒั นาชุมชนและสังคม 4.5 คิดคน พัฒนาผลงานที่สามารถนาํ ไปใชป ระโยชน ในชมุ ชนของตนเอง ขอ เสนอแนะ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ลงช่อื ..........................................................ผปู ระเมิน (......................................................................)

54 บรรณานุกรม กรมวชิ าการ “การพัฒนารายวชิ าสังคมศกึ ษาใหส อดคลองกับทองถ่ิน” ใน หลกั สตู รมัธยมศกึ ษา ฉบับ ปรับปรงุ พ.ศ. 2533. กรุงเทพมหานคร โรงพิมพครุ สุ ภาลาดพราว 2542 . แนวทางการบรหิ ารโรงเรียนปฏิรูปการเรียนรู. กรงุ เทพมหานคร โรงพมิ พครุ ุสภาลาดพราว 2543 ไกรยส ภัทราวาท. (2559). ขบั เคลือ่ นการศกึ ษาไทยสู ไทยแลนด 4.0. สืบคน1 กุมภาพันธ 2560 จาก http://www.thaihealth.or.th/Content/33499 การขบั เคลอื่ นการศึกษาไทย %204.0.html., เกรยี งศักด์ิ เจรญิ วงศศ กั ด์ิ. (2559). อนาคตใหมข องการศกึ ษาไทยในยคุ Thailand 4.0. สบื คน 22 กุมภาพนั ธ 2560. จาก www.li.mahidol.ac.th/conference2016/thailand4.0 , กาํ จร ตตยิ กวี. (2559). ขบั เคลอื่ นการศกึ ษาไทยสู ไทยแลนด 4.0. หนังสือพมิ พไทยโพสต. สืบคน 1 ธนั วาคม 2559 จาก http://www.thaihealth.or.th/Content/33499 การขับเคล่อื น การศึกษาไทย %204.0.html., เฉลมิ พร พงศธีระวรรณ. (2559). ชี้ครไู ทยตอ งยกระดับการสอนใหทัน ECONOMY 4.0. สบื คน 1 ธนั วาคม 2559 จากwww.PMCA.or.th . ชยั ธร สมิ าภรณวนิชย. (2560). งานเสวนา MU Thalk “ผา ทางตันการศกึ ษา Active Learning พา ไทยสยู คุ 4.0. สืบคน 8 มนี าคม 2560.จากhttp://www.prvariety.net/active-learning- ทางออกการศกึ ษาไทย-4-0/. ดิเรก พรสมี า. (2559). ครูไทย 4.0. มติชนกรอบบาย. สบื คน 1 กุมภาพันธ 2560 จาก http://www.moe.go.th/moe/th/news/detail.php?NewsID=46603&Key=news_resear, ธรี ะเกยี รติ เจริญเศรษฐศิลป. (2559). การศึกษาในยคุ Thailand 4.0. สบื คน 21 มกราคม 2560 จาก http://www.chiangmainews.co.th/page/archives/540274. Online, นกั รบ หมีแ้ สน. (2559). การศึกษา 4.0 เปนยง่ิ กวาการศกึ ษา. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พแ หง แหง จุฬาลงกรณม หาวิทยาลยั . บัณฑิตเอือ้ อาภรณ. (2557). รายงานผลการเขา รว มสมั มนาทางวิชาการเรือ่ งขอบแดนใหมแ หง การ เรยี นรู : การศึกษาระบบ 4.0. (Challenges of New Frontier in Learning : Education 4.0). กรุงเทพฯ : ศนู ยน วตั กรรมการเรียนรจู ฬุ าลงกรณม หาวิทยาลัย. ไพฑูรย สินลารตั น. (2556). ปรชั ญาการศกึ ษาเชงิ สรา งสรรคแ ละผลติ ภาพ. กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พ มหาวิทยาลยั ธรุ กิจบัณฑิต,

55 ไพฑรู ย สินลารัตน. (2556). การศึกษาไทย 4.0 : การศกึ ษาเชิงสรา งสรรคแ ละผลติ ภาพ. พิมพค รั้งท2ี่ . กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พแหง จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลยั , สนิ ธะวา คามดิษฐ. (2559). ประเทศไทย 4.0 : การศึกษาไทย 4.0 ใน การศึกษาไทย 4.0 เปน ยิ่งกวา การศึกษา โดย ไพฑรู ย สินลารัตนแ ละคณะ. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พแหง จุฬาลงกรณม หาวิทยาลัย. Marsh, C.J. Perspectives: Key Concepts for Understanding Curriculum. London: Falmer Press,1997. Posner, G.J. Analyzing the Curriculum, New York: Mc Graw-Hill, Inc. 1992 Taba, H. Curriculum Development: Theory and Practice. New York: Harcourt, Brace, Jovanovich, 1962