องค์ความรู้ประมงพื้นบ้านและการแปรรูปอาหารทะเล

ISSUE NO. 3 องค์ความรูภ้ ูมิปญญาท้องถิน ป ร ะ ม ง พื น บ้ า น แ ล ะ ก า ร แ ป ร รู ป อ า ห า ร ท ะ เ ล ค ณ ะ วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ แ ล ะ เ ท ค โ น โ ล ยี ม ห า วิ ท ย า ลั ย เ ท ค โ น โ ล ยี ร า ช ม ง ค ล ต ะ วั น อ อ ก

คํานํา จังหวดั ชลบุรเี ปนจังหวดั ชายทะเลภาคตะวนั ออก อยูห่ ่างจากกรุงเทพมหานครตามเสน้ ทางหลวงแผน่ ดินหมายเลข 3 (ถนนสขุ มุ วทิ ) ประมาณ 65 กิโลเมตร มชี ายฝงทะเลยาว ตลอดด้านตะวนั ตกตังแต่เหนือจรดใต้ ความยาวถึง 156.83 กิโลเมตร เปนจังหวดั ชายทะเล ทมี พี นื ทตี ิดทะเลด้านอ่าวไทยหลายอําเภอ  อาชพี การทาํ ประมงนาเค็ม เปนอาชพี สาํ คัญของ ประชากรจังหวดั ชลบุรี โดยแหล่งทาํ ประมงนาเค็มคือบรเิ วณห้าอําเภอ ทมี พี นื ทตี ิดต่อกับ ชายทะเลคือ อําเภอเมอื ง  อําเภอบางละมงุ อําเภอสตั หีบ  อําเภอเกาะสชี งั และอําเภอ ศรรี าชา มที า่ เทยี บเรอื ของชาวประมงอยูเ่ ปนจํานวนมาก ชุมชนชายทะเลบางพระเปนสว่ น หนึงของชายฝงทะเลจังหวดั ชลบุรี ตังอยูใ่ นพนื ทรี บั ผดิ ชอบของเทศบาลตําบลบางพระ อําเภอศรรี าชา ซงึ มปี ระวตั ิความเปนมา มผี คู้ นชุมชนนับแต่สมยั อยุธยา ในอดีตเปนจดุ แวะ พกั ของการเดินทางทางทะเลและเรอื สนิ ค้าระหวา่ งอ่าวไทยกับทะเลจีนใต้ และประกอบ อาชพี ประมงเปนสว่ นใหญ่  ลักษณะของประมง  มเี อกลักษณ์โดดเด่น มสี นิ ค้าทเี ปนทรี ูจ้ ักแก่ นักทอ่ งเทยี วอยา่ งกวา้ งขวาง อาทิ ปูมา้ ต้ม กะป ผลิตภัณฑอ์ าหารทะเลตากแห้งต่าง ๆ เชน่ ปลาหวาน ก้งุ แห้ง ปลาหมกึ แห้ง ซงึ การออกเรอื หาปูมา้ นันต้องอาศยั ภมู ปิ ญญาชาวบา้ น เพอื สงั เกตสภาพดิน ฟา อากาศ นาขนึ นาลง และการเลือกใชอ้ ุปกรณ์ในการจับปู เชน่ อวน หรอื ลอบ เพอื รกั ษาระบบนิเวศและความสมดลุ ทางธรรมชาติ และเกิดความยงั ยนื ในการใช้ ทรพั ยากรธรรมชาติ ดังนันคณะวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี จึงเห็นความสาํ คัญทจี ะทาํ ให้นักศกึ ษาได้ เรยี นรูค้ วามสาํ คัญของการสรา้ งคณุ ค่าศลิ ปวฒั นธรรมภาคตะวนั ออก เกียวกับการทาํ ประมงพนื บา้ น และการแปรรูปอาหารทะเล จึงจัดโครงการอนุรกั ษ์ภมู ปิ ญญาวถิ ีประมงพนื บา้ นโดยบูรณาการโครงการกับการเรยี นการสอนในหลักสตู ร พรอ้ มทงั จัดทาํ เอกสาร รวบรวมองค์ความรูภ้ มู ปิ ญญาทอ้ งถินการทาํ ประมงพนื บา้ นและการแปรรูปอาหารทะเลเพอื ใชเ้ ปนขอ้ มลู การศกึ ษาและอนุรกั ษ์ภมู ปิ ญญาทอ้ งถินของจังหวดั ชลบุรสี บื ไป ฝายกิจการนักศกึ ษาและกิจการพเิ ศษ คณะวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

CONTENTS 02 วถิ ีชุมชนชายทะเลบางพระจากอดีต-ปจจบุ นั 10 06 เรอื งเล่าชาวบา้ นตลาดล่าง-ชายทะเลบางพระ 07 08 ประเพณีแห่พญายม 22 ภมู ปิ ญญาในการสงั เกตแหล่งทอี ยูแ่ ละลักษณะตาม 24 ธรรมชาติของสตั วน์ า เครอื งมอื ประมงพนื บา้ น 28 สตั วน์ าทะเลบางพระ 38 การดองสตั ว์ การแปรรูปอาหารทะเล การบูรณาการกับรายวชิ า

อ า ทิ ต ย์ อั ส ด ง ที ช า ย ท ะ เ ล บ า ง พ ร ะ วถิ ีชุมชนชายทะเลบางพระจากอดีต-ปจจุบนั ชุมชนชายทะเลบางพระ เปนสว่ นหนึงของชายฝงทะเล จนเมอื เดือนมนี าคม 2538 ได้ยกฐานะเปนองค์การบรหิ าร จังหวดั ชลบุรี มปี ระวตั ิศาสตรค์ วามเปนมาอยา่ งยาวนาน ซงึ สว่ นตําบล และเปนองค์การบรหิ ารสว่ นตําบลชนั ที 1 ปรากฏชอื เมอื งชายฝงทะเลของอ่าวไทยในแผนทไี ตรภมู ซิ งึ อําเภอบางพระมลี ักษณะภมู ปิ ระเทศเต็มไปด้วยปาเขา ในปจจบุ นั อยูใ่ นพนื ทเี ขตปกครองของจังหวดั ชลบุรี 4 เมอื ง ลําเนาไพรปกคลมุ หนาแน่น ไมม่ แี มน่ า มเี พยี งลําห้วยสาย คือ ด้านเหนือสดุ บางทราย ถัดลงมาคือ บางปลาสรอ้ ย ใต้ ยาว ประชาชนได้อาศยั นาจากลําห้วย อ่างเก็บนาโปง บางปลาสรอ้ ย คือ บางพระเรอื และใต้สดุ คือ บางละมงุ ดินดํา และอ่างเก็บนาบางพระ หากสว่ นหนึงของตําบลอยู่ ติดชายทะเล สามารถเห็นเกาะสชี งั ได้ชดั เจน อดีตบางพระในสมยั รชั กาลที 4 เปนตําบลทเี คยมี ฐานะเปนเมอื งเรยี กวา่ “เมอื งบางพระ” จนกระทงั สมยั รชั กาล PAGE 01 ที 5 ประมาณป 2437 เมอื งบางพระยกฐานะเปนอําเภอบาง พระ ต่อมาประมาณป 2447 ทางราชการยา้ ยทวี า่ การอําเภอ บางพระ มาตังอยูท่ ตี ําบลศรรี าชา สว่ นอําเภอบางพระเดิมได้ ลดฐานะเปนตําบลบางพระ

จากงานศึกษาวิจัยของวชิราภรณ์ และ สุภาภรณ์ (2558) พบว่าบริเวณตลาดล่างตังแต่ วัดบางพระ วรวิหารลงไปทางใต้ของวัด จนถึงคลองสุดสุครีพเปน หมู่บ้านทีมีความเจริญ มีผู้คนอาศัยอยู่หนาแน่นเรียกว่า บ้านบางพระ ปจจุบันคือบริเวณถนนเทศบาล 10 มีบ้าน เรือนไม้โบราณทียังคงอยู่หลายหลัง มีศาลหลักเมือง และศาลเจ้าเจียวกัวแปะกง ซึงล้วนแล้วแต่มีอายุ มากกว่า 100 ป ปจจุบันอยู่ในพืนทีของชุมชนท้ายบ้าน และชุมชนวัดหลวง ในปจจุบันบ้านตลาดล่างส่วนใหญ่ มักหมายถึงชุมชนท้ายบ้านบริเวณด้านทีอยู่ติดกับห้วยสุ ครีพเรียกว่าบ้านตลาดล่าง เพราะเปนท่าเรือแหล่ง ค้าขายแห่งแรกของตําบล ทีรับซือสินค้าและนําไปขาย ต่อไม่ว่าจะเปนสินค้าเกษตรไม้ หรือสิงของจิปาถะ โดย มีท่าเรือขนถ่ายสินค้าอยู่บริเวณปากคลองสุครีพ  ทังนี คลองสุครีพถือเปนแหล่งพักเรือทีสาํ คัญ บริเวณพืนทีริมชายฝงทะเลบางพระ มีขนาด ความยาวชายหาด 800 เมตร ตังแต่ปากห้วยสุครีพ ของชุมชนท้ายบ้านจนถึงบริเวณหัวโขดของชุมชน วัดหลวงแต่เดิมเปนหาดทรายสีทองเชือมยาวระหว่าง บางแสนกับศรีราชา  ปจจุบันมีการปรับปรุงสภาพภูมิ ทัศน์ทาํ ให้สภาพแวดล้อมเปลียนแปลงไปตามกาลเวลา   มีการทาํ ถนนทีให้รถสัญจรได้ และมีการทาํ สวน สาธารณะ มีสนามเด็กเล่น บริเวณชายทะเลบางพระนี ไม่ได้เปนแหล่งท่องเทียว เพราะเปนพืนทีการทาํ ประมง พืนบ้าน คนนอกทีเข้ามาก็จะเปนคนทีรู้จักจริง ๆ ชายทะเลบางพระมีภูมิทัศน์ทีโดดเด่น คือ วิถีชีวิตประมง พืนบ้านตลอดแนวชายฝงทะเลตามวิถีทีบรรพบุรุษได้ทาํ กัน มากว่า 200 ป มีเรือประมงพืนบ้านมากกว่าหนึงร้อยลําตาม แนวชายฝงทะเล มีอู่ต่อเรือขนาดเล็กทีเหลืออยู่แห่งเดียวใน จังหวัดชลบุรี รวมทังมีการใช้เครืองมือประมงแบบพืนบ้านใช้ จับสัตว์นาเปนชนิด ๆ  ไป ยังคงเอกลักษณ์ชีวิตดังเดิมของ ชุมชน คือการประกอบอาชีพประมงพืนบ้าน  เมือชาวประมง ได้สัตว์นาต่าง ๆ แล้วก็จะรีบเข้าฝงเพราะไม่มีตู้เย็นในเรือ อย่างดีก็มีนาแข็งเกล็ดติดเรือเพียงนิดหน่อย จึงสามารถหา อาหารทะเลสดแท้ได้โดยไม่ต้องแช่แข็ง ในปจจุบันพืนทีชายทะเลบางพระ ได้รับการส่งเสริมและ พัฒนาพืนทีให้เปนแหล่งท่องเทียว ส่วนแรกตังแต่ชายทะเล บริเวณปากคลองสุครีพฝงชุมชนท้ายบ้าน พัฒนาพืนทีเปนสวน สาธารณะ ประกอบด้วย ลานอเนกประสงค์ เรือนวัฒนธรรม ลู่ วิง เส้นทางจักรยาน และสิงอานวยความสะดวก เช่น ห้องนา สาธารณะ จุดประชาสัมพันธ์ เพือเปนพืนทีท่องเทียวและการ พักผ่อน การจัดกิจกรรม งานประเพณีหมุนเวียนของชุมชน และส่วนทีสองเปนพืนทีอาชีพของชาวประมงพืนบ้าน ประกอบ ด้วย อู่ต่อเรือ ตลาดอาหารทะเลสด และท่าเรือขึนปู-ปลา เพือ ส่งเ สริมและอนุ รักษ์ อาชีพดั งเ ดิ มของชุ มชน ทมี า: http:// shorturl.at/fjoI6 PAGE 02

ชุ มชนท้ายบ้าน เรอื งเล่าชาวบ้านตลาดล่าง-ชายทะเลบางพระ เ รื อ ง โ ด ย : คุ ณ ส ม บั ติ เ ก ตุ ป ร า ง ค์ คณุ ปาสมบตั ิ เกตปุ รางค์ ประธานกล่มุ อาชพี แปรรูปอาหารทะเลบา้ น เ รี ย บ เ รี ย ง : ด ร . สุ ธี ร า อ า น า ม ว ง ษ์ ตลาดล่างเล่าวา่ บา้ นตลาดล่าง หมทู่ ี 1 ชุมชนทา้ ยบา้ น (ชายทะเลบางพระ) มี การดํารงชพี ด้วยการทาํ ประมงมาตังแต่สมยั โบราณ สมยั ก่อนมเี รอื แทบทกุ บา้ น แต่เปนเรอื ลําเล็ก ๆ สมยั เด็ก ๆ ทบี า้ นก็ทาํ ประมงกันหมดเลย ทะเลสมยั ก่อน อุดมสมบูรณ์มาก ยนื อยูท่ หี าดนี มองไปทที ะเลยงั เห็นปลาโอกระโดด ๆ อยูเ่ ลย อยา่ งจะออกไปหาปลากระตักนี ก็จะพายเรอื ออกไปกัน จดุ ไต้ล่อปลากระตัก มนั เยอะวา่ ยมาตอมไฟ เราก็ตักขนึ มาเลย สมยั ก่อนนันไมม่ อี ่างเก็บนาบางพระ บรเิ วณทตี ังอาคารเอนกประสงค์เปนทะเล มลี ําคลองสคุ รพี ขนาดใหญเ่ ต็มพนื ที บรเิ วณนี แต่เดิมตรงนีมคี ลองขนาบ 2 ขา้ ง คลองใหญแ่ ละกวา้ งมาก สมยั ก่อน สามารถเดินเล่นจากหาดบางพระไปถึงศรรี าชาได้ มที รายตลอดแนวตังแต่บาง แสนถึงศรรี าชา ตอนเด็กๆ ปาต้องตืนแต่เชา้ มาหาบนาจากลําคลองซงึ นาใส มาก  คลองสคุ รพี แต่ก่อนไหลคดเคียวไปออกทะเลหลังวดั บางพระ ต่อมา ประมาณ ป พ.ศ. 2476 (จากคําบอกเล่าของนางผวน สขุ ใจ) ฝนตกหนักนาใน คลองไหลแรงขนาดพดั พากอไผล่ อยมาเปนกอ ทาํ ให้คลองทะลอุ อกสทู่ ะเลเปน เสน้ ตรง (เหมอื นดังปจจบุ นั ) ทาํ ให้ปากคลองสคุ รพี กวา้ งมากจนเปนทพี กั ของ เรอื หลบคลืนลม และขนถ่ายสนิ ค้าทางการเกษตรไปกรุงเทพฯได้ PAGE 03

ในสมัยนันทรัพยากรอุดมสมบูรณ์มาก ปลาอยู่กันเปน ฝูง เช่น ปลากระตักฝูงใหญ่หนาแน่นมากจะมองเห็นเปนสี แดง กุ้ง  ปูทะเลมีมากแทบจะเดินไม่ได้ ปูกัด  ถ้าพายุพัดแรง จะพัดปลิงทะเลขึนบก  คนโบราณจะนําไปต้ม  แล้วฝงดิน ใช้ เท้าเหยียบให้เมือกในตัวออกใช้กาบมะพร้าวรมควันให้แห้ง  จะมีคนมารับไป เมือก่อนตอนเช้า ๆ นาขึน ปลาดุกจะอยู่ตาม รากต้นโกงกาง ปู ปลา เยอะไปหมด ถ้าปาเล่าจะหาว่าปา โกหก พอพายเรือออกไป จะได้ยินเสียงปลากระพือ กลางคืน เวลาออกทะเลไม่ต้องใช้ไฟเลย จะเปนพรายนา ปลาทูฝูงจะ อยู่เปนวงกลม เราจะเห็นสีมัน สว่างเหมือนแสงนีออนเลย แล้วเราก็เอาอวนวางมัน ถ้าดูจะดูรู้เลยนะคะว่าอันไหน ปลา ทู หรือปลารัง มันจะไม่เหมือนกัน เวลาเราฉายไฟ ปลาทูจะ แตกฮือ ถ้าเปนปลารังตัวยาวๆ เวลามันแตกรังมันจะวิง จู๊ด ๆ ๆ  อย่างนีอ่ะค่ะ ตอนเด็กๆ พ่อเอาลวดมาถักๆ ทาํ เปนกระเช้า แล้วเอา ผ้ากระสอบชุบนามันดีเซล (ในตอนนันราคาลิตรละ 50 สตางค์)  มาจุดไฟ แล้วก็แจวเรือไปใกล้ๆ ตรงนี พอยก กระเช้าขึนมา ปลาทีทาํ นาปลาเต็มกระเช้าเลย ปลามีเยอะ มาก ต้องช้อนขึน แปบเดียวก็เต็มเรือ พอมันเห็นไฟ มันขึนมา จนนาแห้งเลย ไม่น่าเชือ คนแถวนีถึงทาํ นาปลากันทุกบ้าน ตอนนีในชลบุรีน่าจะมีแค่ปาคนเดียวทีทาํ นาปลาเอง เพราะ ว่าสืบสานมาตังแต่เด็กน่าจะเปนร้อยกว่าปแล้ว ปาอายุ 80 แม่ กับก๋งเค้าตายไปตังแต่อายุเกือบ 100 ป ภาพที 1 คุณสมบัติ เกตุปรางค์ ประธานกลุ่มอาชีพแปรรูปอาหารทะเลบ้านตลาดล่าง แต่ก่อนทะเลบางพระมีสัตว์นาแทบทุกชนิด กุ้งเคย ปลาทู ปลา โอ  ปลากระบอก ปลาตะเพียนหนามไก่ ปลากดตัวใหญ่ ๆ เท่า ขาเลยนะ ถ้ากระโดดนาลงไป เราโผล่ขึนมา หัวมีแต่กุ้งเคยทัง นันเลย เวลาเราอยู่ในคลอง มันว่ายนา นาใสจะมองเห็นถนัดเลย ค่ะ แต่เดียวนีเลยเกาะสีชังไปยังไม่มีเลย สมัยก่อนแถวนีเปนชายหาด ถ้าเราจะเดินไปอู่ลุงเสริมต้องเดิน ข้างในนีนะคะ เปนชายหาด ต้องเดินยานาไปด้วย แถวนีเปน ทะเลหมดเลยทีตรงนีไม่ได้ถมนะ (ปาชีถนนเส้นเลียบชายทะเล บางพระ) เมือก่อนถนนสายนีไม่มีนะคะ ร้านชายทะเลบางพระ เองยังมีต้นแสมอยู่เลย ทีนีตอนหลังคลองมันแยกออกไปทางโน้น คลองสุครีพตรงนนีได้ เสือมสภาพลงหลังจากมีการสร้างอ่างเก็บนาบางพระ เมือป พ.ศ. 2496 ทาํ ให้ไม่มีนาไหลลงคลองได้ตามธรรมชาติ ประกอบ กับมีบริษัทแปงมันเอสอาร์ มาก่อตังโรงงานแปงมัน ซึงเปน โรงงานทีใหญ่ทีสุดในประเทศไทย ปล่อยกากแปงมันลงคลอง ทาํ ให้คลองเน่าเหม็น ตากผ้า ตากมุ้งอะไรไม่ได้เลย เหม็นหมด ตังแต่หลังเขือนเก็บนาไปถึงตลาดปากคลอง ปู ปลา กุ้ง หอย ที เคยมีอย่างชุกชุม ตายและหนีหายไปหมด หาดทรายขาวสะอาด ก็สกปรกเปนโคลนเลน ประชาชนจึงร้องเรียนทางราชการ มีผล ให้โรงงานเลิกกิจการไปในทีสุด พอปดโรงงาน โรงงานก็ไม่รู้จะ ทาํ อย่างไร เลยใช้ท่อระบายนาใหญ่ ๆ เอามาวางซ้อน ๆ กัน  แล้วก็ตังตรงออกมานีแหล่ะ ตังตรงออกมาไม่ให้นามันข้าม แล้ว ทีนีดินก็เลยปดเข้ามา ๆ  ทาํ ทีงอกออกมา  ภาพที 2 ปากคลองสุครีพบริเวณบ้านตลาดล่าง ชุมชนท้ายบ้าน ชายทะเลบางพระ ทีมา:  https://youtube/0PWX1j1IT5A PAGE 04

ทัศนียภาพชุมชนท้ายบ้าน ชายทะเลบางพระ ทีมา:  https://youtu.be/0PWX1j1IT5A วิถีชุมชนและการท่องเทียวชุมชนท้ายบ้าน ต.บางพระ อ.ศรรี าชา จ.ชลบุรี ทีมา:  https://youtu.be/5nSW6CIw4mE PAGE 05

\"เพือให้พญายมนําความ ทุกข์โศก โรคภัยไข้เจ็บและ ความตายลงทะเลให้พ้นไป จากชาวบางพระ\" ประเพณแี หพ่ ญายม ประเพณีแห่พญายมเปนประเพณีทเี กียวกับความเชอื ของ หุ่นพญายมในแต่ละปก็จะมรี ูปรา่ งหน้าตาต่างกันไป ขนึ กับผู้ ชาวบางพระ จังหวดั ชลบุรี ซงึ มกี ารประกอบพธิ กี ันในชว่ งวนั ปนจะนิมติ วา่ จะปนในลักษณะใด ปจจบุ นั เทศบาลบางพระให้งบใน สงกรานต์คือวนั ที 17-18 เมษายน เปนประเพณีซงึ เกิดจาก สรา้ งหุ่นพญายมทให้หุ่นมขี นาดใหญข่ นึ มพี ราหมณ์มาทาํ พธิ ี ซงึ ภมู ปิ ญญาของชาวตําบลบางพระ อําเภอศรรี าชา จังหวดั ชลบุรี ขนั ตอนในพธิ ี คือเมอื ขบวนแห่พญายมมาถึงชายหาดบางพระ ชาว บา้ นจะนําองค์พญายมนังหันหน้าออกสทู่ ะเลแล้วทาํ พธิ บี วงสรวง สมยั ก่อนตําบลบางพระ เปนชุมชนชายทะเล และภมู ปิ ระเทศ ด้วยเครอื งเซน่ ไหวอ้ าหารคาวหวาน ชาวบา้ นทกุ คนทมี ารวมตัวที เปนปารก ประชาชนสว่ นใหญม่ อี าชพี ทาํ ไรน่ า และประมง ต่อมาได้ รว่ มพธิ ขี อขมาลาโทษต่อองค์พญายมผเู้ ปนใหญ่ ก่อนปล่อยองค์ เกิดการแพรร่ ะบาดของโรคมาลาเรยี บา้ งก็วา่ มกี ารแพรร่ ะบาด พญายมให้ลยุ นาลงไปในทะเลให้ลึกและไกลทสี ดุ จากชายฝง เพอื ของเชอื อหิวาตกโรค ทาํ ให้คนเจ็บปวยล้มตายจํานวนมาก จนวนั ให้พญายมนําความทกุ ขโ์ ศก โรคภัยไขเ้ จ็บและความตายลงทะเล หนึงมชี าวบา้ นคนหนึงคิดทาํ หุ่นพญายม ซงึ เมอื ก่อนจะมขี นาดเล็ก ให้พน้ ไปจากชาวบางพระ พอชว่ งสงกรานต์ ก็จะแห่ออกมาตังทชี ายหาด ให้คนมากราบไหว้ ปดสงิ ชวั รา้ ย ความเจ็บ ความไข้ ความจนออกไป แล้วก็เอาพญา ยมปล่อยออกไปในทะเล ให้จมหายไป พอทาํ แล้วโรคระบาดหาย ก็เลยทาํ ต่อเนืองขนึ ทกุ ป จนกลายเปนประเพณีแห่พญายม PAGE 06

ภูมิปญญาในการสังเกต แหล่งทีอยู่และลักษณะตาม ธรรมชาติของสัตว์นาํ ภูมิปญญาด้านนี เปนภูมิปญญาทีใช้ในการสังเกต พฤติกรรมตามธรรมชาติ และแหล่งอาศัยของสัตว์นา สาํ หรับใช้ ประโยชน์ในการทาํ ประมง เช่น การหาฝูงปลากระบอก ชาวประมง จ ะ สั ง เ ก ต จ า ก แ ส ง วิ บ วั บ ที เ กิ ด จ า ก ก า ร พ ลิ ก ตั ว ข อ ง ป ล า ใ น ร ะ ย ะ ไ ก ล หรือการสังเกตพรายนาเพือดูขนาดของฝูงปลาใต้นา การสังเกต พฤติกรรมการรวมตัวของนก ถ้านกรวมตัวกันบริเวณใดแสดงว่า บริเวณนันมีปลา เนืองจากนกมากินลูกปลา แสดงว่าบริเวณนันมี ปลาขนาดเล็ก และย่อมมีปลาใหญ่เนืองจากปลาใหญ่จะมากินปลา เล็ก นอกจากนียังใช้การฟงเสียงร้องของปลา เพือใช้ในการจําแนก ชนิดของปลา เนืองจากปลาแต่ละชนิดมีเสียงร้องทีแตกต่างกัน เช่น ปลาทูลัง (Indian mackerel: Rastrelliger kanagurta) จะ มีเสียงร้องเหมือนกับลมพัด ดัง “วู วู” แต่การจะใช้ประโยชน์ดัง กล่าวให้ประสบความสาํ เร็จ ขึนอยู่กับการจดจํา การเปรียบเทียบ แ ล ะ ป ร ะ ส บ ก า ร ณ์ ข อ ง แ ต่ ล ะ ค น PAGE 07

เ ค รื อ ง มื อ ป ร ะ ม ง พื น บ้ า น การทาํ ประมงเปนอาชีพหนึงทีชาวบ้านชุมชนชายทะเล บางพระยึดเปนอาชีพเลียงตัวเองและครอบครัวมาอย่าง ยาวนาน อย่างไรก็ตาม ด้วยความทันสมัยของ เทคโนโลยี ทาํ ให้มีการพัฒนาเครืองมือประมงต่าง ๆ ให้ มีความสามารถในการจับสัตว์นาเพิมขึน  ทังนีเครืองมือ บางชนิดนอกจากจะทาํ ให้จับสัตว์นาได้จํานวนมากแล้ว ยังเปนตัวทาํ ลายทรัพยากรธรรมชาติให้หมดเร็วขึน   เครอื งมือประมงพืนบ้าน เปนอีกวิถีทางหนึงทีจะช่วย อนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเล เนืองจากเครืองมือเหล่านีใช้ จับสัตว์นาในแต่ละครังเพียงพอต่อการดํารงชีวิตประจํา วันเท่านัน และเมือจับสัตว์นาขนาดเล็กซึงยังไม่เหมาะที จะนํามาบริโภค ชาวประมงก็จะปล่อยกลับคืนสู่ ธรรมชาติเพือให้เติบโต และให้กําเนิดสัตว์นารุ่นต่อ ๆ ไป เพือให้เกิดประโยชน์อย่างยังยืนต่อชุมชนต่อไป PAGE 08

การทําประมงพนื บา้ น เรอื ประมงพนื บา้ นในอดีตใชเ้ รอื แจวซงึ ปจจบุ นั ไมม่ แี ล้ว หลานชายปาบตั ิเล่าวา่ ผมมารุน่ หลังปาบตั ิ ออกเรอื ตังแต่ ใชอ้ อกหาปลาตามแถบชายฝงหากินแค่พออยูไ่ ด้ ได้อะไรมาก็ สมยั อายุ 12-13 ป สมยั ก่อนดปู ลา ต้องเอาหัวนาจ้องทที ะเล จ้อง เอามาแลกกัน แต่ในปจจบุ นั การทาํ ประมงพนื บา้ นเปนอาชพี ใน ทแี มน่ า พอปลาวงิ ไปเราก็จะมองเห็น ตอนกลางคืนก็จะวางอวน การหารายได้ เรอื ทใี ชม้ ขี นาดใหญข่ นึ มกี ารติดเครอื งยนต์ เพอื แต่สมยั นีพฒั นามซี าวเนอร์ นังดปู ลา ดจู อ ปรบั หน้าดินแล้ว ถ้ามี เพมิ ประสทิ ธภิ าพของการใชง้ าน ปลาเขา้ ทอ้ งเรอื เราจะเห็น  สมยั นีปลาเหลือน้อยลงเลยต้องใช้ เทคโนโลยชี ว่ ย ก็จะนังดปู ลาผา่ นจอมอนิเตอร ์ ตอนนีออกเรอื ก็ เรอื ประมงพนื บา้ นทชี าวประมงชายทะเลบางพระใชก้ ัน ออกไป2-20 ไมล์ทะเล เลยเกาะสชี งั ออกไปอีก สมยั นีปลาทู ในปจจบุ นั คือ เรอื เปดและเรอื ฉลอมเปนเรอื เล็กขนาดความ เหลือน้อย ปลากแุ ลก็จะมากหน่อย เพราะฝงู ใหญ่ ปลากระบอก ยาวไมเ่ กิน 6 เมตร ความกวา้ งประมาณ 1 เมตร 80 เซนติเมตร พอมบี า้ ง เทคนิคการออกเรอื กลางวนั บา่ ยๆ จะออกเรอื เพราะ เครอื งยนต์สว่ นใหญจ่ ะติดตังเครอื งทขี นาด 11 - 13 แรงมา้ ใช้ ตอนเยน็ ใกล้ๆ มดื ปลาจะรวมตัวกัน และก็ชว่ งนาหยุดปลาก็จะ ออกเรอื ทาํ ประมงห่างจากแนวชายฝงระยะประมาณ 1 – 2 รวมตัวกัน ชาวประมงก็จะออกหาปลาชว่ งนัน ใชเ้ ครอื งชาวน์ กิโลเมตร เดินเรอื ตามแนวชายฝงทางทศิ เหนือไปทางบางแสน เดอร์ (Sounder) ชว่ ย ทศิ ใต้ไปทางเกาะลอย (ลงุ เสรมิ ) PAGE 09

A&B COMPANY PAGE 02 สมัยนี ดี มีกรมอุ ทกศาสตร์เชาจะมีหนั งสือ \"เกร็ดความรู้ : ไมล์ทะเล\" ไมล์ทะเล : nautical mile คือ แจ้ งเวลานาขึน นาลง เราก็ จะดูนาหยุ ดเวลาไหน หน่วยวัดความยาวทีใช้มากในกฎหมายระหว่าง ประเทศและสนธิสัญญาต่างๆ นาขึนเวลาไหน นาลง เวลาไหน ทีบางพระเรามี โดยเฉพาะการกําหนดขอบเขตของพรมแดนที เปนน่านนาสากล ประมงพาณิ ชย์เหลื อ 3-4 ลํา ทีเหลื อก็ จะเปนเรือ \"ไมล์ทะเล\" ไม่มีสัญลักษณ์ทีเปนมาตรฐาน สากล แต่ในบางแห่งก็ใช้สัญลักษณ์ NM nm ประมงพืนบ้านซึงมีเยอะ  โดยเรือประมงพาณิ ชย์ และ nmi เปนตัวย่อ โดย 1 ไมล์ทะเล มีค่าเท่ากับ 6,076 ฟุต หรือ จะกั นเขตให้ ออกไป 3 ไมล์ ทะเล ใช้เครืองมือใหญ่ 1.852 กม. หรือ 1.150779 ไมล์ หรือ 2,025 หลา ถ้ าเรือประมงพืนบ้านก็ จะออกไปไม่ไกล เครือง มือประมงขนาดเล็ ก เช่น อวนปู ทางรัฐบาลจะ ส ร้ า ง ข อ บ เ ข ต ใ ห้ เครืองมือไหนทีทาํ ลาย ทรัพยากรหน่ อยก็ จะออกริบ  ป ร ะ ม ง พื น บ้ า น รัฐบาลไม่ให้ ใช้อุ ปกรณ์ ทีทาํ ลายสัตว์หน้ าดิ น  ราย ได้ ก็ พอได้ เน้ นขยัน ตอนนี ก็ มีคนงานเปนแรงงาน ต่ างด้ าวทีทาํ แบบถูกกฎหมาย ดูแลเหมือนคนใน ครอบครัว ปลาทูช่วงนี แพง พ่อค้ าแม่ค้ ามารับซือ กิ โลกรัมละ 100 บาท เวลาเอาไปขายก็ กิ โลกรัม ละ 150 บาท การเลี ยงหอยแมลงภู่ จะเลี ยงตรงแพทีเห็ น อยู่ในทะเล โดยจะเลี ยงช่วงเดื อนสิงหาคม เก็ บอี กทีก็ สิงหาคมปหน้ า เปนปชนป เวลาเลี ยงก็ จะห้ อยอวนลงไป เชือจะเกิ ดขึนตามธรรมชาติ โดยหอยจะกิ นแพลงตอนเปนอาหาร ไม่ต้ องยุ่ง กั บเค้ ามาก ครบปก็ มาเก็ บเกี ยว ได้ มากบ้างน้ อย บ้าง แต่ ก็ ได้ ทุกป แล้ วก็ ซ่อมแพ การเลี ยงหอย แมลงภูทีนี ก็ ไม่ได้ มีอาณาเขตอะไร สามารถทาํ ได้ เลย ชาวประมงจะรู้กั นเองว่าเปนของใครโดยดู จากทุ่น และสีของถั ง  ทีนี สัตว์ทะเลทีเราจั บมา จะ มีพ่อค้ าแม่ค้ ามารับถึ งท่าเรือ ในพืนทีบางพระเรา ไม่ค่ อยมีใครแปรรู ปอาหารทะเล อาหารแห้ ง ย ก เ ว้ น ป ล า บั ติ คุณลุงเกษม เล่ าเมือวันที 23 มีนาคม 2562 ว่า การทาํ ประมงพืนบ้านบริเวณชายฝง ทะเลบางพระส่วนใหญ่เปนเรืออวนปู โดยปู ของ บางพระขึนชือในเรืองความอร่อย เนื องจากพืนที ทะเลของบางพระเปนทีทราย นาทะเลไม่เค็ มมาก เนื อปู มีรสชาติ ดี แม้จะมีขนาดเล็ กกว่าปู ทีอยู่ทีเลน     เนื องจากพืนทะเลเปนพืนทราย ปู ทีนี เลยสะอาด ไม่เลอะโคลน ลุงบอกธนาคารปู ไม่ได้ ผลหรอก ปู มันชอบฝงตั วบนพืนทราย ไม่ได้ ชอบลอยอยู่ในนา เมือก่ อนมีปู เยอะมาก ลอยนาเต็ มไปหมด การออกเรืออวนปู สามารถออกได้ ตลอดป แต่ จะ นิ ยมหยุ ดในวันพระ ก า ร อ อ ก เ รื อ จ ะ อ อ ก ช่ ว ง ประมาณบ่ายสองของวัน เพือไปทิงอวนไว้ ก่ อน จะกลั บไปเก็ บอวนอี กครังในเวลาช่วงตี สองตี สาม ใช้เวลาเก็ บประมาณ 4 – 5 ชัวโมงก่ อนกลั บมาถึ ง ฝงในช่วงเช้า   นอกจากเรืออวนปู ซึงเปนประมง หลั กแล้ ว ชาวประมงนิ ยมทาํ แพหอยแมลงภู่ PAGE 10

อวนจมปู (BOTTOM GILL NET) เปนเครอื งมือประมงประเภท เนืองจากหากใช้อวนจมปูทีตาถี อวนชุดหนึง ทีนิยมใช้กันมาก อวนติดทีมีการวางผืนอวนให้อยู่ เกินไป ก็จะมีปูขนาดเล็ก รวมทัง ทีสุดคือ อวนเอ็นขนาดเบอร์ 0.20, กับทีบรเิ วณหน้าดินจากนันปล่อย สัตว์นาอืนๆ อีกหลากหลายชนิด 0.25 หรอื 0.30 อีกชนิดหนึงพบ อวนทิงไว้ในนาเพือให้ปูว่ายมาชน ซึงอาจใช้เปนอาหารได้ เช่น ปลา น้อยเปน เนืออวนไนล่อนสีเขียว และติดตาอวน (สมพร, 2532) กุ้ง  หมึก และสิงมีชีวิตอืน ทีถูกทิง หรอื ขาว ขนาดเบอร์ 210d/4 โดยไม่มีการนําไปใช้ประโยชน์ ขนาดตาอวนจะขึนอยู่กับ ขนาด อวนจมปูนับว่าเปนเครอื งมือ ของปูม้า ได้แก่ ขนาดตา ประมงทีมีประสิทธภิ าพทีสุดใน ใดๆ ได้แก่ สาหรา่ ย ฟองนา 5,80,85,90,100,115,120 การจับปู  แต่อวนจมปูก็เปนเครอื ง กัลปงหา เม่นทะเล ม้านา เปนต้น มิลลิเมตร ความลึกอวน 9 - 30 ตา มือประมงทีคุกคามความหลาก ส่วนใหญ่ 14 - 25 ตา หลายทางชีวภาพเช่นเดียวกัน อวนจมปูม้ามีความยาว ตังแต่ 350 ถึง 1,500 เมตร ขึนอยู่กับว่า จะนําอวนแต่ละชุดมาต่อกันมาก น้อยเพียงใด จังหวัดทีใช้อวนจมปูม้า ได้แก่ จังหวัดชายทะเลเกือบ ทุกจังหวัด สัตว์นาทีจับได้ ได้แก่ ปูม้า ปู ทะเล และสัตว์นาชนิดที อาศัยทีพืนทะเล อย่างเช่น ปลากระเบน หอยขนาดใหญ่ ชนิดต่างๆ เปนต้น วธิ ที ําการประมง เครอื งมอื นีใชไ้ ด้ทงั กลางวนั และกลางคืนใน บรเิ วณนาลึกตังแต่ 2 เมตร ขนึ ไป จนถึง 40 เมตร บางรายทาํ การประมงไกลฝงมากจะค้างคืนใน ทะเล และปล่อยอวนทงิ ไวน้ านประมาณ 2 - 3 วนั แต่สว่ นใหญจ่ ะปล่อยอวนทงิ ไว้ 12 - 24 ชวั โมง การวางอวนจะปล่อยอวนเปนแนวตรงตามแนว ชายฝงจํานวน 1 - 3 แถว มที นุ่ บอกแนวอวนที ปลายสดุ ผนื อวนทงั สองขา้ ง ถ้าใชอ้ วนยาวมาก สว่ นใหญจ่ ะเสรมิ ทนุ่ ธงบรเิ วณชว่ งกลางด้วย 1 - 2 ทนุ่ เมอื ก้อู วนแล้วจะนําอวนทตี ิดปูมาปลดทฝี ง แล้วจัดเตรยี มอวนให้เรยี บรอ้ ย PAGE 11

การวางอวนปู เปนหนึงวธิ กี ารหาปูมา้ ของชาวประมงพนื บา้ น เปนอาชพี ทสี ง่ ต่อกันมารุน่ สรู่ ุน่   ชว่ งเชา้ ตรู่ ชาวประมงในพนื ทจี ะนังเรอื ออกไปเก็บอวนปูซงึ วางดักปูทงิ ไวใ้ นทอ้ งทะเลก่อนหน้านี 1-2 วนั   โดยดสู ญั ลักษณ์จากทนุ่ ลอยซงึ ถกู ทาํ ขนึ เปน พกิ ัดของอวนปู ชาวประมงจะค่อยๆ สาวอวนขนึ มา   ทงั นีการสาวอวนขนึ มาในแต่ละครงั ไมไ่ ด้มี เฉพาะปูมา้ เทา่ นัน แต่มสี ตั วห์ ลายชนิดติดมากับ อวนด้วย อยา่ ง ปลาดาว หอย หอยเมน่ ปลิง ทะเล ปลา ปลาหมกึ นับเปนตัวชวี ดั ความ สมบูรณ์ของทรพั ยากรใต้ทอ้ งทะเล ปูมา้ ทตี ิด อวนมาจะมหี ลายขนาด ขนาดใหญจ่ ะได้ราคาดี หน่อย สว่ นตัวเล็กหากสภาพยงั สมบูรณ์ก็จะถกู ปล่อยลงทะเล โดยชาวประมงจะนําอวนมาปลด ปูทที า่ เรอื ในตอนเชา้ ประมาณ 8-9 โมงเชา้ ในทกุ วนั ปกติชาวประมงทนี ีจะขายให้พอ่ ค้าแมค่ ้า ทมี ารบั ซอื ทที า่ เทยี บเรอื โดยขายแบบคละขนาด กิโลกรมั ละ 210 บาท สตั วท์ ะเล เชน่ ปลาดาว ปลิงทะเล หอยเมน่ ทมี สี ภาพสมบูรณ์อยูจ่ ะถกู ปล่อยคืนสทู่ ะเล คณุ ทวิ า ลิมงาม ให้สมั ภาษณ์เมอื วนั ที 23 มนี าคม 2563 และรว่ มเปนวทิ ยากรในการ บรรยายเรอื งประมงพนื บา้ นให้แก่นักศกึ ษาทเี ขา้ รว่ มโครงการธาํ รงรกั ษ์วถิ ีชวี ติ การทาํ ประมง และการต่อเรอื บางพระ วา่ คนทนี ีทาํ อาชพี ชาว ประมงแบบรุน่ ต่อรุน่ ครอบครวั ไหนจับปู ก็จะจับ ปู ครอบครวั ไหนหาหมกึ ก็หาหมกึ ลกู ชายก็เปน ชาวประมง รายได้พออยูไ่ ด้  ปญหาไมค่ ่อยมี อะไรมาก นอกจากมสี ตั วน์ ามจี ํานวนลดลง หมกึ ทจี ับสว่ นใหญเ่ ปนหมกึ สายโดยชาวประมงจะใช้ เปลือกหอยกระโจงโดงมาทาํ เปนอวนหมกึ สาย ซงึ มตี ้นทนุ ค่อนขา้ งแพง การหาปู ชาวประมงทนี ี จะนิยมใช้ ลอบดักปูซงึ มตี ้นทนุ ตรงใชเ้ หยอื ล่อที เปนปลา สว่ นใหญน่ ิยมใชป้ ลาเนือแขง็ เพราะจะ ไมย่ ุย่ เชน่ ปลาซขี น และเครอื งมอื ประมงพนื บา้ นอีกชนิดคือการใชอ้ วน ซงึ สามารถจับสตั วน์ า ได้หลายชนิดทงั ปู และ ปลา PPAAGGEE 01 2

การมาดอวน$5.00 ตะกวั $5.50 ละวา้ (ตาขา่ ยทหี อ่ อวน) $6.00 $6.50 $7.00 อุปกรณ์ 1.เนืออวน หรอื เอ็น เบอร์ 25 2.เชอื กไนล่อน ขนาด 3 มม. 3. ตะกัว 4.กระสง หรอื ทนุ่ วธิ ที ํา นําอวนหรอื เอ็น 1 โจ๋ (ทอ่ น) มารอ้ ยใสต่ ะกัวเพอื ใชถ้ ว่ ง DIWALI DELIGHTSอวนทกุ ๆ 15 ตา ทดี ้านล่างของอวน  สว่ นด้านบนของ อวนใหร้ อ้ ยกระสงสําหรบั เปนทนุ่ พยุงอวนโดยรอ้ ยใส่ ทกุ ๆ 10 ตา  ทงั นีอวนสําหรบั การวางปู จะนําอวนมา ต่อกันทงั หมด 3 ทอ่ น ปลายสดุ ผนื อวนยดึ ใหอ้ ยูก่ ับที ด้วยก้อนหนิ หรอื คอนกรตี หนัก1 - 7 กิโลกรมั /ลกู มกี าร ผกู ทนุ่ ธงบอกตําแหน่งแนวอวนจํานวนอยา่ งน้อย 2 กระสง ทนุ่ /ชดุ วธิ ที ําการประมง เครอื งมอื นีใชไ้ ด้ทงั กลางวนั และกลางคืนในบรเิ วณนา ลึกตังแต่ 2 เมตร ขนึ ไปจนถึง 40 เมตร สว่ นใหญจ่ ะ ปล่อยอวนทงิ ไว้ 12 - 24 ชวั โมง การวางอวนจะปลอ่ ย อวนเปนแนวตรงตามแนวชายฝงจํานวน 1 - 3 แถว โดยชาวประมงจะยกอวนมาทางทา้ ยเรอื เอาเชอื กที ปลายอวนขา้ งหนึงผกู กับก้อนหนิ หรอื คอนกรตี แล้วโยน ลงทะเล แล้วค่อยๆ ปล่อยอวนลงไปในขณะทเี ดินเรอื เรว็ ขนึ กวา่ เดิมนิดหน่อย สว่ นปลายอีกขา้ งจะผกู ไวก้ ับ ทนุ่ เพอื เปนสญั ลักษณ์ตอนมาสาวอวน  ถ้าใชอ้ วนยาว มากสว่ นใหญจ่ ะเสรมิ ทนุ่ ธงบรเิ วณชว่ งกลางด้วย1 - 2 ทนุ่  เมอื ก้อู วนแล้วจะนําอวนทตี ิดปูมาปลดทฝี ง PAGE 13

ลอบดกั ปู คณุ ลงุ สดุ ใจ ชาประสทิ ธิ อายุ 71 ป  มอี าชพี การทาํ ลอบดักปู จําหน่ายเล่าวา่ สมยั ก่อนจับปูโดยการใชย้ อ (ยอ มลี ักษณะเปนแหผนื สเี หลียมมมุ ทงั สผี กู ติดกับคันไมไ้ ผท่ เี หลาเปนก้านเล็ก ๆ ไขวก้ ันเปน กากบาทปลายทงั สผี กู ติดกับมมุ รา่ งแห ตรงกลางจะผกู ติดกับไมค้ าน สาํ หรบั ยก) ต่อมามกี ารพฒั นามาใชล้ อบดักปูแบบพบั ได้   ตัวเองได้มี โอกาสไปอบรมกับกรมประมง และมกี ารสอนการทาํ ลอบดักปู ก็เลยนํา มาทาํ เอง ดัดแปลงให้สามารถใชง้ านได้นานขนึ โดยใสย่ างเขา้ ไป เมอื ก่อนใชล้ วดเปล่าๆ จะอยูไ่ ด้แค่ 7 เดือน ลวดก็จะหักสลายไป พอพฒั นาสวมใสย่ างเขา้ ไปจะอยูไ่ ด้ถึง 2 ป  ขนั ตอนการทาํ ก็ซอื ลวด มาตัดให้ได้ขนาดตามต้องการ ทาํ การตังโครงก่อน แล้วก็ดัดลวด หลายๆ เสน้ เปนกรงสเี หลียมทสี ามารถเปดและปดได้ พอได้โครงแล้ว ก็ใชช้ ุนรอ้ ยตาขา่ ยเขา้ กับลวด วธิ กี ารใชง้ าน เราก็จะติดเหยอื ล่อไวต้ รง กลาง พวกเศษปลาต่าง ๆ เชน่ ปลาซขี น ปลานิล ลอบแต่ละลอบจะมี แทง่ เหล็กเชอื มเพอื ถ่วงนาหนัก จากนันก็มดั ลอบดักปูติดกันหลาย ๆ อันกับเชอื กแล้วโยนทงิ ไวเ้ ปนแนวยาวตามทะเล   ทรี ะดับความลึกของ นา 5 – 10 เมตร มที นุ่ ลอยเปนสญั ลักษณ์บอกตําแหน่งของสายลอบ เรอื พนื บา้ นวางลอบดักปูจํานวน 200-300 ลกู ต่อลํา ปกติชาวประมงจะทงิ ลอบในชว่ งเยน็ และมาเก็บก้ลู อบในชว่ งเชา้ ของอีก การก้ลู อบดักปูจะทาํ โดยสาวหาปลายเชอื กแล้วดึงลอบทงั หมด ขนึ มา แล้วค่อยมาเทปูออกทเี ดียวเมอื ถึงฝงในเวลาแปดโมงเชา้ สมยั ก่อนลอบดักปูลกู นึง ปูจะเขา้ 10 กวา่ ตัว สมยั นีเยอะสดุ ประมาณ 2-3 ตัว ลอบดักปูทพี ฒั นาขนึ นีจะมอี ายุการใชง้ านประมาณ 2 ป ปกติไม่ ซอ่ ม ถ้าพงั ก็ทงิ เลย   ปจจบุ นั ก็ทาํ จําหน่ายในราคาอันละ 100 บาท  ต้นทนุ ลวด 800 บาท/ขด ตาขา่ ย 81 บาท ทาํ ได้วนั ละ 20 อัน กําไร อันละ 40 บาท สมยั ก่อนใชต้ าขา่ ยขนาด 1 ½ นิว ตอนนีใช ้ 2 ½ นิว ตามกฎหมาย เพอื ให้ปูขนาดเล็กสามารถออกได้ แต่ถ้าใชอ้ วนลากจะ ลากไปหน้าดินทาํ ให้จับสตั วน์ าได้หลายขนาด อาจจะมสี ตั วน์ าขนาด เล็กติดมา การใชล้ อบดักปูจึงมขี อ้ ดีได้ปูตัวใหญก่ วา่ ล อ บ ปู แ บ บ พั บ ไ ด้ (CRAB TRAPS) นิยมใช้ในการทาํ ประมงปู ในปจจุบันเนืองจาก ตัวลอบทีสามารถพับได้ทาํ ให้ใช้พืนทีในการบรรทุก น้อย เรือประมงจึงสามารถบรรทุกลอบเพือนําไป ทาํ การประมงได้เปนจํานวนมาก และลอบจะถูกวางไว้ ทีพืนทะเล ทีเปนทางผ่านของสัตว์นาโดยยึดให้อยู่กับที ปล่อยให้สัตว์นาว่ายเข้าลอบเอง หรือมีการล่อให้เข้า มาในลอบโดยใช้เหยือ และสัตว์นาจะถูกขังอยู่ในลอบ ซึงสัตว์นาส่วนใหญ่จะมีชีวิตอยู่จนถึงเวลาทีกู้ลอบ PAGE 14

“ ล อ บ ปู แ บ บ พั บ ไ ด้ ” ล อ บ ปู “ลอบ” เปนเครืองมือประมงทีใช้ในการดักจับสัตว์นา โดยมีโครงเปนรูปทรงต่างๆ ใช้วัสดุหุ้มโดยรอบ และมีส่วนทีเรียกว่า งา หรือ งาแซง เปนช่องเปดให้สัตว์นา เครืองมือนีเปนลอบขนาดเล็กที เข้าภายใน โดยมีการดัดแปลงตัวลอบ เพือให้เหมาะสมต่อการใช้จับสัตว์นา ต้องใช้เหยือล่อ ซึงกรมประมง หลายชนิด เช่น ลอบปลา ลอบหมึกลอบกุ้ง ลอบปู เปนต้น ได้นําเอาลอบปูแบบพับได้มาส่ง เสริมแก่ชาวประมงพืนบ้าน วิธกี ารวัดขนาดตาอวนหุ้มลอบด้านท้องของลอบ ปจจุบันมีชาวประมงหลายราย นํามาใช้จับปูม้าแทน อวนจมปู 1.ทาํ การวดั เมอื ลอบปูอยูใ่ นลักษณะเปนกล่องสเี หลียมพรอ้ มใชท้ าํ การประมง และใช้จับปูทะเลแทนแร้วปู 2.วดั ตาอวนทอี ยูด่ ้านทอ้ งลอบ ซงึ ตาอวนต้องอยูใ่ นลักษณะเปนตาราง จังหวัดทีนิยมใช้ลอบปู ได้แก่ สเี หลียมจัตรุ สั จังหวัดชลบุรี จันทบุรี ตราด 3. ให้วัดจากกึงกลางปมด้านทีเปนด้านประกอบมุมฉากด้านหนึงไปยัง เพชรบุรี ชุมพร สุราษฎร์ธานี นครศรีธรรมราช ระนอง และ กึงกลางปมด้านประกอบมุมฉากอีกด้านหนึง สตูล 4. ความยาวทีวัดได้ต้องไม่น้อยกว่า 2.5 นิว 5. วัดซา 3 ครัง เรือและอุปกรณ์ เรือประมง 6-12 เมตร PAGE 15

ลั ก ษ ณ ะ โ ค ร ง ส ร้ า ง ล อ บ ปู แ บ บ พั บ ไ ด้ รูปแบบการวางลอบ ลอบปูแบบพับได้โดยทัวไป ประกอบด้วยโครงลอบทีทาํ ด้วย เหล็กเส้น ดัดเปนรูปกล่อง สีเหลียม และถูกหุ้มด้วยเนือ อวนโปลีเอทธีลีน ลอบสามารถ เปดออกทีกึงกลางด้านบนแล้ว พับให้แบนได้โดยเหยือ เปนปลา สดและอืนๆ จะถูกแขวนไว้ กึงกลางลอบ ซึงมีงาแซงเปน ช่องทางเข้าของสัตว์นาทีจะ เข้าไปกินเหยือและติดอยู่ในตัว ลอบ การทาํ ประมงลอบปูแบบพับได้ ส่วนใหญ่จะนํามาใช้ในการ ทาํ ประมงทัง ปูม้า และปูทะเล และมีรูปแบบการวางลอบ 2 ลักษณะ คือ 1)     การวางแบบเดียว : เปนการ วางลอบเปนลูกๆ เปนอิสระแยกจาก กัน มีทุ่นลอยบอกตําแหน่งลอบ 2) การวางแบบราว : เปนการวาง ลอบเปนชุดโดยแต่ละชุดจะประกอบ ด้วยลอบหลายลูก โดยลอบแต่ละลูก ผูกเข้ากับสายลอบ (branch line) แล้วจึงผูกต่อกับสายคร่าว (main line) แต่ละชุดมีทุ่นธงบอกตําแหน่ง PAGE 16

การทําลอบดกั ปแู บบพบั ได้ อุปกรณ์ ลวดขนาดใหญ่ เบอร์ 7 อวนเสน้ ใหญต่ าขนาด 2 ½ นิว คีมตัดลวด ตลับเมตร ชุน    วธิ ที าํ    ตัดลวดให้ได้ขนาด ดัดลวดเปนโครงสรา้ งของลอบ ตัดอวนเปนแผน่ ขนาดพอดีกับลอบ 1 ลกู นําอวนมาเยบ็ ติดกับโครงเหล็ก PAGE 17

อวนหมึกสาย โดย คุณลุงจาํ รสั ตอยาซาํ หอยกระโจงโดง หอยพลาสติก อวนหมึกสาย ทีชายทะเลบางพระเราพบคุณลุงคนหนึงกําลังนังอยู่สาละวนกันกับการเรยี ง เปลือกหอยทีเจาะรูแล้วรอ้ ยเชือกลงไปในถัง  จากการสอบถามพูดคุย คุณลุงแนะนําตัวว่า ชือจํารสั พอถามถึงนามสกุล คุณลุงหัวเราะแล้วบอกว่าเขียนยากนะ “ลองดูค่ะ คุณลุง นามสกุลอะไรนะคะ” ตอซายา  นามสกุลตอซายา คุณลุงเอ่ยนามสกุลซา 2 ครงั พรอ้ ม หัวเราะเสียงดัง ผมนับถือศาสนาอิสลามน่ะ  มีอาชีพ ประมง อยู่ทีบางพระมาตังแต่เกิด  ตอนนีอายุ 77 ป  ทีทาํ อยู่คือการเตรยี มอวนหมึกสาย ปกติแล้วการจับหมึกสายทาํ ได้ยาก แต่ภูมิปญญาชาวประมงพืนบ้านนีเกิดจากการสังเกตธรรมชาติ เพราะหมึกสายสันมีนิสัย การหลบซ่อนศัตรูด้วยการเข้าไปอยู่อาศัยในเปลือกหอยจึงนําเปลือกหอยใช้เปนตัวล่อใน การจับหมึก หอยชนิดนีชือหอยโจงโดง ขันตอนการทํา เนือหอยกระโจงโดง คือนําเปลือกหอย(กระ)โจงโดง หรือหอยโข่งทะเล มาเจาะรู แล้วร้อยยาวกับเชือกไนลอนยาวประมาณ 3 เมตร ทิงช่วงห่างกันพอ ประมาณ ชุดหนึงยาวประมาณ 200 ตัว บรรจุได้ 1 ถังพอดี โดยการ ออกเรือแต่ละครังจะบรรทุกเปลือกหอยได้ 10 ถัง คิดเปนเปลือกหอย ประมาณ 2,000 อัน การวางเครืองมือประมงหมึกสายมี 2 แบบ คือวางเปนแถว ตรงแต่ละแถว ส่วนอีกวิธีหนึงเปนการวางเพียงสายเดียวในลักษณะ สลับฟนปลา  โดยนําเปลือกหอยทีร้อยเชือกไว้ไปวางทิงไว้ทีก้นทะเล ทีมีลักษณะเปนพืนทราย แล้วก็ทาํ สัญลักษณ์เปนทุ่นธงของตัวเองไว้ ในตอนเช้าก็จะกู้เปลือกหอยขึนมา เมือเอาอวนหมึกสายขึนจากทะเล แล้ว  แค่วางอวนบนพืนเรือปล่อยให้นาไหลออกจากเปลือกหอยหมึก สายจะออกมาเอง     สามารถจับหมึกได้ทุกฤดู ออกทะเลครังหนึงจะได้หมึก ประมาณ 10-20 กิโลกรัม จะมีคนมารับซือถึงสะพานปลา โดย ขายส่งคละขนาดกิโลกรัมละ 120 บาท  ทุกวันนีหาเปลือกหอยโจง โดงได้ยากแต่เดิมซือเปลือกหอยมาอันละ 20 บาท จากนันต้องจ้าง คนไปเจาะรูทีเปลือกหอยสาํ หรับร้อยเชือกไนลอนอีก ราคาตัวละ 5 บาท  ปจจุบันจึงมีการประยุกต์ใช้หอยพลาสติกแทน PAGE 18

ภาพวิถีชีวิตชาวประมงทีท่าเทียบเรือ PAGE 19

สตั วน์ าํ บางพระ PAGE 20

การจาํ แนกสตั วท์ ะเลตาม หลักทางวทิ ยาศาสตร์ โดย ดร. รัชดา ไชยเจริญ ชือ วิท ย า ศ า ส ต ร์ ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย 2 ส่ว น คื อ สาํ หรบั การเก็บตัวอย่างสัตว์  ต้องเรมิ การจัดจําแนกสิงมีชีวิต มีลําดับขัน จากการจําแนกชนิดให้ถูกต้องตาม การจัดหมวดหมู่ จาก ส่ว น แ ร ก เ ป น ชือ จีนั ส หลักอนุกรมวิธานเพือระบุชือ หมวดหมู่ใหญ่ และหมวดหมู่รองตาม (GENERIC NAME) วิทยาศาสตร์ และชือสามัญภาษาไทย ลําดับดังนี ลงในแผ่นกระดาษบันทึก หรอื ทีเรยี ก ส่ว น ที ส อ ง เ ป น ชือ ที ร ะ บุ ส ป ชีส์ กันว่า \"กระดาษเลเบล\" (Label) แผ่น อาณาจักร(Kingdom) (SPECIFIC EPITHET) กระดาษชนิดพิเศษทีมีคุณสมบัติทน ไฟลัม (Phylum) กรด คลาส (Class) ทนนา  ออรเ์ ดอร์ (Order) วงศ์ (Family) สกุล (Genus) สปชีส์ (Species) เกณฑ์การจัดหมวดหมู่ของสิงมีชีวิต ปจจุบันแบ่งสิงมีชีวิต เป น 5 อาณาจักร คือ 1. อาณาจักรมอเนอรา 2. อาณาจักรโพรทิสตา 3. อาณาจักรพืช 4. อาณาจักรฟงไจ 5. อาณาจักรสัตว์ PAGE 21

PHYLUM ARTHROPODA ปูหิน ปูแมงมุม (SPIDER CRAB) ปูใบ้นาลึก ปูใบ้ ปูม้า (ตัวผู้) ปูม้า (ตัวเมีย) (BLUE SWIMMING CRAB) (BLUE SWIMMING CRAB) ปูกระตอย กุ้งหางดอก PAGE 22

PHYLUM CHORDATA ปลาฤาษี ป ล า ลิ น ห ม า ใ บ ม่ ว ง ปลางัว ปลาเห็ดโคน ปลาเม่าแดง ปลากระบอก ปลาตะคองเหลือง/ ปลากําก๊วย ม้านา PAGE 23

PHYLUM ECHINODERMATA ป ลิ ง ท ะ เ ล ดาวทะเล เ ม่ น แ ต่ ง ตั ว เ ขี ย ว PAGE 24

PHYLUM MOLLUSCA หอยกระโจงโดง หอยแมลงภู่ ห อ ย สั ง ข์ ห น า ม เ ล็ ก หอยหงอนไก่ หอยหีหมู ห อ ย ก ร ะ ปุ ก หอยบิด ห อ ย ก ร ะ จิ ก หอยมะระ หอยชักตีน (ตัวเมีย) หอยชักตีน (ตัวผู้) หอยจอบ PAGE 25

หอยตลับ หอยมว่ ง หอยปูน หอยค้างคาว หอยนางรมลอย PAGE 25

การรกั ษาสภาพ ขันตอนการแช่ 7. ตัวอย่างทีคงสภาพด้วยฟอรม์ าลีน ตัวอยา่ งสตั ว์ 1. เลือกสัตว์ทีสมบูรณ์ แล้ว เมือนํามาศึกษาสารฟอรม์ าลีนอาจ 2. ล้างให้สะอาด จะระเหยเปนก๊าซฟอรม์ าลดีไฮด์ก่อ โดย ดร.กรณัฎฐ์ นาคภิบาล 3. ล้างด้วยนาเกลือ อาการระคายเคืองตาและผิวหนังทีอ่อน 4. แช่ด้วยนายาดอง 10% ฟอรม์ าลีน บาง จึงควรนําตัวอย่างนีล้างด้วยนา การรกั ษาสภาพตัวอย่างสัตว์ นิยมทาํ ใน 5. จากนันจะดองตัวอย่างในนายา สะอาดไหลผ่านนาน ๆ แล้วแช่ใน 2 รูปแบบ คือ การดองเปยก และการ เก็บรกั ษาถาวรทีอยู่ในขวดแก้ว เอธิลแอลกอฮอล์ตังแต่ความเข้มข้น สตัฟฟแห้ง การดองเปยกจะนิยมทาํ ให้ 6. บันทึกรายละเอียด ชือไฟลัม น้อยๆ จนถึงความเข้มข้น ที 70% โดย สัตว์เลือยคลาน สัตว์สะเทินนาสะเทินบก (Phylum) วงศ์(Family) ชือ แช่ในนา 1 – 2 วัน  และเปลียนนาทุกวัน สัตว์ทะเลและปลา ส่วนการสตัฟฟแห้ง วิทยาศาสตร(์ Scientific name) จากนันนําไปแช่ต่อในแอลกอฮอล์ จะนิยมทาํ ในกลุ่มแมลง สัตว์เลียงลูกด้วย ชือสามัญ (Common name) วัน 30% 50% และ 70% ตามลําดับ ใช้ นานมและนก เดือน ปทีเก็บ สถานทีเก็บ ลงใน เวลาขันละ 1 ชัวโมงและหลังจากนัน 24 การดองเปยก  นิยมดองในสารละลาย แผ่นกระดาษบันทึกหรอื กระดาษ ชัวโมงเปลียนเปนแอลกอฮอล์ 70% อีก ฟอรม์ าลีนทีมีความเข้มข้นรอ้ ยละ 10 เลเบล (Label) ครงั หนึง (1 ปจะต้องเปลียน 1 ครงั ) หรอื ในสารละลายเอทิล แอลกอฮอล์ทีมี ความเข้มข้นรอ้ ยละ 7 หมายเหตุ การดองสัตว์ในสัตว์ที มีขนาดเล็กสามารถดองได้เลย แต่ถ้าสัตว์ทีมีขนาดใหญ่ เช่น ปลาบางชนิด นายาดองอาจจะ ซึมเข้าไปในตัวปลาได้ช้า ต้องผ่าช่องท้องเพือให้นายาซึม เข้าไปได้ทัว หรอื อาจต้องใช้เข็ม ฉีดยาฉีดนายาดองเข้าบรเิ วณข้อ หรอื ปล้อง (กรณีปู กุ้ง กัง ปู) หรอื ฉีดเข้ากล้ามเนือ เหงือก และอวัยวะภายใน (กรณีปลา) PAGE 26

à¡Ãç´¤ÇÒÁÃٌ หอยโจงโดง หรือ หอยกระโจงโดง หรือหอยโข่งทะเล หรือหอยจุกพราหมณ์ หรือหอยสังข์จุกพราหมณ์ NOBLE VOLUTE (CYMBIOLA NOBILIS) เปนหอยทะเลฝาเดียว ขนาด 5-15 ซม. เปลือกหนา ผิวเรียบ สีนาตาลอ่อนลายซิกแซกสีนาตาลเข้ม อาศัยตามหาดโคลน ในเขตนาขึนนาลง ความลึกประมาณ 15-20 เมตร หอยกระโจงโดง จับปง จับปง จับปง หรืออาจเรียกเปนชืออืน เช่น จะปง ตะปง หรือตับปง  ปนอวัยวะอุ้มพยุงไข่และใช้แยกเพศได้ ลักษณะคล้ายแผ่นกระเบืองเรียงต่อกัน อยู่ 7 แผ่น จับปงของปูเพศเมียมีขนาดกลมกว้างใหญ่เกือบเต็มส่วนอก  ถ้า ลักษณะเปนสามเหลียมแหลมผอมคือตัวผู้  แต่มีปูกะเทย ทีมีลักษณะจับปงเปน สามเหลียม อยู่ระหว่างปูตัวผู้กับตัวเมีย ซึงเกิดจากปูตัวเมียทีไม่สมบูรณ์ในเพศ ทาํ ให้ปูกะเทยไม่มีไข่ แต่มีเนือแน่น และมันปูเยอะกว่า PAGE 27

การแปรรูปอาหารทะเล เนืองจากการทาํ ประมงอาชพี หลักของคนสว่ นใหญ่ คณะวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี จึงได้รวบรวม ในชุมชนผลผลิตทไี ด้จากการทาํ ประมงพนื บางพระ คือ ปู องค์ความรูจ้ ากการจัดโครงการธาํ รงรกั ษ์วถิ ีชวี ติ การทาํ โดยเฉพาะปูมา้ รองลงมาได้แก่ หอย และปลาต่าง ๆ รายได้ ประมงและการต่อเรอื บางพระ เมอื วนั เสารท์ ี 23 มนี าคม สว่ นใหญเ่ ปนการขายสดให้แก่พอ่ ค้าคนกลางทมี ารบั ซอื มี 2562 และ โครงการอนุรกั ษ์ภมู ปิ ญญาวถิ ีประมงพนื บา้ น  การแปรรูปปูเปนสนิ ค้าเพอื เพมิ มลู ค่า คือ การแกะปูนึง การ เมอื วนั เสารท์ ี 22 กมุ ภาพนั ธ์ 2563  โดยบูรณาการ ทาํ ฮ่อยจ๊อ ทงั นี ปูมา้ นึงเปนสนิ ค้าอาหารทะเลทขี นึ ชอื ของ โครงการกับการเรยี นการสอนในหลักสตู ร ให้นักศกึ ษาได้ ชายทะเลบางพระ มจี ําหน่ายอยูท่ ตี ลาดอาหารทะเลสดอยู่ เรยี นรูก้ ารแปรรูปอาหารทะเลจากชาวบา้ นในชุมชน พรอ้ ม ด้านทศิ เหนือของชายฝงทะเลบางพระซงึ อยูต่ ิดกับทา่ เทยี บ ให้นักศกึ ษาวเิ คราะห์การแปรรูปอาหารทะเลให้ถกู ต้อง เรอื ประมงหรอื สะพานขนึ ปูขนึ ปลาในพนื ทชี ุมชนวดั หลวง ตามหลักวชิ าการ  และเสนอการนําเสนอแปรรูปผลิตภัณฑ์ อาหารทะเลใหม่ ๆ PAGE 28

เมนูอาหารพืนถิน โดย คุณสมบัติ เกตุปรางค์ ปลากุแล ปลากุแล ห่อหมกทะเล วิธีการทาํ แดดเดียว ส่วนประกอบ ขอดเกล็ดปลากุแล จากนันตัด เนือปลาโชกุนหันเปนชินๆ   เนือ หัวปลาออกแล้วก็แล่เนือ  วิธีการทาํ ปลาข้างเหลืองขูด  1 กก. รับประทานคู่กับนาจิมซีฟูด นําปลากุแลทีแล่แล้ว 3 กิโลกรัม หีวกะทิ 2 กก. แช่ในนาปรุงรสทีมีส่วนผสมของ พริกแกง 0.5 กก. นาปลา 1 กิโลกรัม ต่อนา  4 นาปลา 2 ช้อนโต๊ะ กิโลกรัม  นาตาล 3 กิโลกรัม นาตาล ½ ช้อนโต๊ะ ประมาณครึงชัวโมง  พริกแดง จากนันนําไปตากแดดให้พอแห้ง ใบยอ โหระพา กะหลาปลี เก็บในถุงพลาสติก หากต้องการนํา มารับประทานให้นําไปทอดใน วิธีทาํ นามันพืช ผสมพริกแกงกับกะทิจากนันใส่ ปลาปรุงรสด้วยนาปลา (นาปลา ก้างปลากุแลทอดกรอบ ทาํ ให้เนือแข็ง ไม่เหลว)    นาตาล    วิธีการทาํ คนส่วนผสมทังหมดให้ นําก้างปลาไปปรุงรส  เข้ากัน  ใส่พริกแดงตําลงไป ทอดในนามัน เพือให้สีสวย เมือส่วนผสมของห่อหมก ปลาหนืดข้นแล้ว ตักใส่ใบตอง ทีรองด้วยใบยอ โหระพา หรือ กะหลาปลี  ห่อใบตองแล้วใส่เตียวทีทาํ จาก ใบมะพร้าว นําห่อหมกทีได้ไปนึงจนกระทัง สุก    PAGE 29

หอ่ หมกทะเล โดย คุณสมบัติ เกตุปรางค์ ส่วนประกอบ เนือปลาโชกุนหันเปนชินๆ    เนือปลาข้างเหลืองขูด  1 กก. หัวกะทิ 2 กก. พริกแกง 0.5 กก. นาปลา 2 ช้อนโต๊ะ นาตาล ½ ช้อนโต๊ะ MoพใบรmยิกอแmดโหงรyะพMา กaะหrลgาaปลrี et's Message by Margaret Brown วิธีทาํHaving an internal company newsletter is a great way to address employee engagement, communication, and collaboration, but it comes with one catch: yผouสnมeพedรaิกwแidกeงreกaัdบeกrsะhiทp.ิ While you can include important articles in a n elewจaspาleyกtotนeur'ัlน,lgnใeeสteti่ปdngtลoyาotauปkreรe. ุmงThรpelสokyดeey้eวstยomนthoาitsivปcahtลeadlาleen(ngนoeuาgisปhtลotomาreทaakาํ de ใistหuirs้ เetนhyeoื อuแ extra ข็ ง ไม่เหลว)   และ organizนe าyoตuาr nลe w s คletนteสr ่wวiนseผlyส. มทังหมดให้เข้ากัน  The froใnสt p่พagรeิกisแwดhงerตe ําyoลuงcไanปmเพakือe ใaหre้สalีสimวpยression. You can start with yaonuarmweiเnfมgo,rือwyสohui่วlreนnsetผiwllสsrleมeftlขteecอrttiงnhgaหtt่อrheeหsocมonmaกtpeปasnลwyiา'tshหbtrhนaenืดdpขeao้nนpdlแeidลwe้วnotriktตiyn.ักgThใuinสsd่pใeaบrgตe อง ทีรองด้วยใบยอ is also wโหheรreะpพeาoplหe รseือeกwะhaหt'ลs iาnปthลe ี following pages, so making sure that yyoouurhaadvหvea่อinnใttaeบgreeตs. tอinงg แheลa้วdlใinสe่sเตlinียedวทupีทinาํ tจheาtกabใlบe oมf ะcoพnรte้าntวs can work to นําห่อหมกทีได้ไปนึงจนกระทังสุก    PAGE 30

ฮ่อยจอ๊ ปู โดย คุณสมบัติ เกตุปรางค์ ส่วนผสม พหพปคแฮุทมุูทําต่อราวสร้จยาย่าา่วิวเจตนนวหห๊อาค่ืาอออมํามปยยหตวูาจอั่วาหจ้อยอราจัจกือจก้อ้อษึงภโแมรหาหปีวคษยร่าลวือาแวาจผ่โปามีนลหลยวจ่า้อ 1.หมูบดติดมันรวนสุก    3 กก. 2.เนือปูนึง    3.ไข่ไก่     10 ฟอง 4.แปงสาลี   4 ขีด 5.นาปลา 4 ช้อนโต๊ะ 6.นาตาล   14 ช้อนชา 7.พรกิ ไทยปน (ขาว)      2 ช้อนโต๊ะ 8.ฟองเต้าหู้แผ่น    10 แผ่น 9.แห้วสดหันเปนชินเล็กลูกเต๋า     1 กก. วิธีการทาํ 1. ผสมเนือปูนึงกับหมูบดทีรวนสุก 2. เติมแห้วสดหัน ใส่แปงสาลี คลุกเคล้าให้เข้ากัน 3. ใส่ไข่    เติมนาปลา นาตาล พริกไทยปน    คลุกเคล้าส่วนผสมให้เข้า กั น 4. นําส่วนผสมของฮ่อยจ๊อทีคลุกเข้ากันดีแล้ว วางลงในแผ่นฟองเต้าหู้  แ ล ะ ห่ อ ใ ห้ มี ข น า ด ที ส า ม า ร ถ ใ ส่ ล ง เ ค รือ ง พิ ม พ์ ฮ่ อ ย จ๊ อ ไ ด้ 5. นําฮ่อยจ๊อทีห่อด้วยแผ่นเต้าหู้ใส่พิมพ์   6. นําพิมพ์ทีมีฮ่อยจ๊อนึงในนาเดือดประมาณ 15 นาที   7. เมือครบเวลานําพิมพ์ทีมีฮ่อยจ๊อออกจากหม้อนึงวางให้เย็น 8. แกะฮ่อยจ๊อออกจากพิมพ์   หันเปนแต่ละชิน 9. เมือจะรับประทาน นําไปทอดให้นามันท่วม PAGE 31

SEPTEMBER 2020, ISSUE 3 ONLINE TRENDS ฮ่อยจอ๊ ปลา โดย คุณสมบัติ เกตุปรางค์ สว่ นผสม 1.หมูบดติดมันรวนสุก    3 กก. 2.ปลา      4 กก. 3.ไข่ไก่     10 ฟอง 4.แปงสาลี   4 ขีด 5.นาปลา 4 ช้อนโต๊ะ 6.นาตาล   14 ช้อนชา 7.พรกิ ไทยปน (ขาว)      2 ช้อนโต๊ะ 8.ฟองเต้าหู้แผ่น    10 แผ่น 9.แห้วสดหันเปนชินเล็กลูกเต๋า     1 กก. วิธีการทาํ 1. ล้างปลาให้สะอาด ขูดเอาเฉพาะเนือ ปนให้ละเอียดใส่นาแข็ง จาก นันนวดให้เหนียวในกะละมัง  ปนให้เปนรูปแบน ๆ  ต้มให้สุกเปน ก้อน แล้วหันเปนชินเล็ก ๆ 2. นําเนือปลาทีเตรียมไว้ในข้อ 1 ผสมกับหมูบดทีรวนสุก 3. เติมแห้วสดหัน ใส่แปงสาลี คลุกเคล้าให้เข้ากัน 4. ใส่ไข่    เติมนาปลา นาตาล พริกไทยปน    คลุกเคล้าส่วนผสมให้เข้า กั น 5. นําส่วนผสมของฮ่อยจ๊อทีคลุกเข้ากันดีแล้ว  วางลงในแผ่นฟอง เต้าหู้  และห่อให้มีขนาดทีสามารถใส่ลงเครืองพิมพ์ฮ่อยจ๊อได้ 6. นําฮ่อยจ๊อทีห่อด้วยแผ่นเต้าหู้ใส่พิมพ์   7. นําพิมพ์ทีมีฮ่อยจ๊อนึงในนาเดือดประมาณ 15 นาที   8. เมือครบเวลานําพิมพ์ทีมีฮ่อยจ๊อออกจากหม้อนึงวางให้เย็น 9. แกะฮ่อยจ๊อออกจากพิมพ์   หันเปนแต่ละชิน 10. เมือจะรับประทาน นําไปทอดให้นามันท่วม PAGE 32

ปลากรอบสมุนไพร โดย คุณสมบัติ เกตุปรางค์ ส่วนประกอบของปลากรอบสมุนไพร สมุนไพร ได้แก่ กะเพรา  ตะไคร ้ ใบมะกรูด กระชาย  พรกิ ขหี นู  กระเทยี ม การเตรยี มสมุนไพร  ล้างให้สะอาด จากนันสําหรบั กะเพรา เด็ดเอาเฉพาะ ใบ   หันตะไคร ้   ฉีกใบมะกรูด หันกระชาย ให้เปนชินเล็ก ๆ จากนัน นําไป ทอดไฟกลางให้กรอบ ปลา ได้แก่ ปลาตะเพียนครก  ปลาโคบ ปลากุแล  ซงึ เปนปลาทมี ีก้างมาก การเตรยี มปลา    ล้างทําความสะอาด ตัดหัว ปาดท้อง ลอกหนังเอาแต่เนือ เติมเกลือเล็กน้อย  ใส่แปงมันจากนันคลุกเคล้าพอให้เนือปลาแห้ง จากนัน นําไปทอดไฟกลาง ๆ ให้กรอบ วิธีการทํา 1. ตังกระทะให้ร้อน ใส่นามันพืช ใส่พริกขีหนู สดและกระเทียม ปนหยาบ ผัดให้หอม ใช้ ไ ฟ อ่ อ น 2. เติมนาตาล  นาปลา และนาเปล่า ลงไป ค น ใ ห้ นา ต า ล ล ะ ล า ย เ ป น เ นื อ เ ดี ย ว กั น     3. ใส่ปลาทีทอดกรอบแล้วลงไป ใส่สมุนไพร ที ท อ ด แ ล้ ว ล ง ไ ป ค ลุ ก เ ค ล้ า ส่ ว น ผ ส ม ใ ห้ เ ข้ า กัน    จะได้ปลากรอบสมุนไพรทีรสชาติ อร่อย PAGE 33

SEPTEMBER 2020, ISSUE 3 ONLINE TRENDS การแปรรปู อาหารผลิตภัณฑ์จากปู โดย คุณพรรธิภา สุขะโต คุณพรรธิภา สุขะโต เจ้าของร้านเอ๋ปูม้าต้มซึงได้ทาํ การต้มปูแล้ว แกะเนือปูขายมาเปนเวลานานหลายป เล่าให้ฟงว่าเคล็ดลับการทาํ ปูม้า ต้ม หลังจากได้ปูม้าสดจากชาวประมงจะน็อคปูด้วยนาแข็งทันที เพือคง ความสด และให้ปูไม่สลัดกล้ามทิง ตอนนําไปต้มใช้เวลาไม่นาน ปูม้าสด 1 กิโลกรัม จะนาหนักลดลงเหลือ 8 ขีดหลังต้ม และหลังแกะเปนชินๆ ด้วย ความชาํ นาญ จะได้ปูม้าต้มแบบแกะ 4 ขีด  ปกติจะมีคนมารับซือถึงที และมีนําไปส่งทีร้านค้าด้านหน้าถนนสุขุมวิท ส่วนปูแกะ ถ้าคนแกะเปน ไม่มีส่วนไหนทีแกะยาก ทีจะยากคือทาํ ปูกล่อง ทีจะต้องแกะเนือปูออกมา ให้สวย แ ล ะ จั ด เ รีย ง ใ ห้ ดู น่ า รับ ป ร ะ ท า น โ ด ย ร า ย ไ ด้ แ ล ะ กํา ไ ร ต่ อ วั น ไ ม่ แน่นอน ขึนอยู่กับปริมาณของปูทีแกะได้ PAGE 34

นาปลาโบราณ สตู รปาบตั ิ ขันตอนการทํานาปลา ทีมา: https://youtu.be/nzTjncacbEg PAGE 35

กะป ขนั ตอนการผลิต วตั ถดุ ิบและสว่ นประกอบ 1.       นํากุ้งเคยมาล้างทําความ สะอาดแล้วมาคลุกเคล้ากับเกลือ   เม็ดตามอัตราส่วนทีกําหนด กุ้งเคย คือลูกกุ้งทีมีขนาดเล็ก 2.       คลุกเคล้าให้เข้ากันตาม มากลักษณะโปรง่ ใสความยาว อัตราส่วนทีกําหนดกุ้ง ประมาณ 5 มม.ลอยตัวอยู่บน 1 กก. ต่อเกลือ 10 กก.  ขยําให้เข้า ผิวนาทะเลบรเิ วณชายฝงทะเล กันแล้วนําไปตากแดดจัดๆ อัตราส่วน (1:10) กุ้งเคย โดยวางบนตะแกรงมุ้งไนลอน จํานวน 1 กก.     เกลือเม็ด หมันพลิกส่วนผสมทังหมด เพือให้ จํานวน 10 กรมั ถูกแดดได้ทัวถึง โดยทําลักษณะ เช่นทีว่านี 3-4 วัน 3.       จากนันจึงเอาไปหมักไว้ใน ไหกระเบืองดินเผาหรอื อ่างดินเผา ปากกว้างหาพลาสติกมาคลุม ปากไห เพือปองกันแมลงวันเข้ามา วางไข่ ทิงไว้ 3 - 4 เดือน 4.       นํามาบรรจุภาชนะเก็บไว้ จําหน่ายหรอื รบั ประทานนาน ๆ สามารถเก็บไว้ได้เปนปโดยไม่ เสีย PAGE 36

การบูรณาการกับรายวชิ า เรยี นรูด้ ้วยตนเอง นั ก ศึ ก ษ า ร า ย วิ ช า ก า ร วั ด แ ล ะ เ ค รือ ง มื อ ก า ร วั ด ศึ ก ษ า โครงสร้างอุปกรณ์ประมงพืนบ้าน เก็บข้อมูลอุปกรณ์ทาํ ประมงชนิดต่าง ๆ อาทิ การทาํ ลอบดักปูแบบพับได้ อวนจมปู  ลงมือปฏิบัติจรงิ นักศึกษารายวิชาการแปรรูปอาหาร 2 ศึกษากระบวนการ นักศึกษารายวิชาการออกแบบด้วยคอมพิวเตอร์สาํ หรับ ผลิตผลิตภัณฑ์ประมงพืนบ้าน เช่น ฮ่อยจ๊อ ปลากรอบ วิศวกรรมศึกษาการเขียนแบบและการจําลองการแล่นของ สมุนไพร วิเคราะห์รูปแบบกระบวนการแปรรูปผลิตภัณฑ์ เรือประมงพืนบ้านด้วยโปรแกรม SolidWorks® ซึงเปน ประมงพืนบ้าน และนักศึกษารายวิชาหลักการแปรรูปอาหาร โปรแกรมในลักษณะ3D ใช้ในการออกแบบชินงานทาง นําผลิตภัณฑ์อาหารทะเลมาพัฒนาเปนเมนูอาหารใหม่ ๆ เครืองกลเปนหลัก ควบคู่ไปกับการใช้ฟงก์ชัน Simulation ในโปรแกรม เพือวิเคราะห์พฤติกรรมของของไหลทีไหลผ่าน โมเดล 3มิติ  ศึกษาดูรูปแบบการแล่นของเรือพืนบ้านต่าง ๆ  แต่ละแบบ ดูแรงต้าน การ stress ของเรือ ทีขึนกับวัสดุ ของเรือ วิเคราะห์พฤติกรรมของของไหล เช่น ความเร็ว  ทิศทางการไหลความดัน  อุณหภูมิ อัตราการไหล ทังนีการ ใช้คอมพิวเตอร์ในการเขียนแบบจะทาํ ให้ช่วงเวลาการ ออกแบบผลิตภัณฑ์สันลง ผู้ออกแบบสามารถจําลองภาพที ออกแบบเปนภาพ 3 มิติ ได้เสมือนจริง ทาํ ให้สามารถ ทดสอบการเคลือนไหวได้ ใช้ตรวจสอบค่าทางวิศวกรรม ได้แก่ นาหนัก ปริมาตร และผลคํานวณในทางเชิง วิศวกรรม  PAGE 37

SCIRMUTTO ประมวลภาพกิจกรรม จัดทําโดย JUNE2020 | ISSUE 03 43 หมู่ 6 ต.บางพระ อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี 20110 http://science.rmutto.ac.th Facebook: https://www.facebook.com/sci.rmutto/ https://www.facebook.com/sa.sci.rmutto โทร. 086-321 2464 Email: [email protected]