บทวิจารณ์นวนิยาย

อำนำจ“ปิตำธิปไตย”ท่ีแปรเปลย่ี น นวนิยายเรื่อง ทะเลแปร เป็ นผลงานของ ว.วินิจฉัยกุล ซ่ึงเป็ นนามปากกาของ คุณหญิง วินิตา วิถียนต์ ศิลปิ นแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ พ.ศ. 2547 เป็นนวนิยายแนว ครอบครัว โดยมีจุดน่าสนใจอยู่ท่ีแนวคิดของเร่ือง ท่ีสะท้อนปัญหาการใช้ชีวิตหลงั แต่งงานอนั เกิดจากบทบาทหนา้ ท่ีผเู้ ป็ นสามีหรือหวั หนา้ ครอบครัว ที่เปรียบเหมือนชา้ ง เทา้ หนา้ ถือวา่ เป็นผมู้ ีสิทธิทุกอยา่ งเหนือบุคคลในครอบครัวรวมถึงผเู้ ป็นภรรยา อีกท้งั ยงั สะทอ้ นให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงบทบาทหน้าท่ีของผูห้ ญิง ที่เดิมตอ้ งรับบทเปรียบ เหมือนชา้ งเทา้ หลงั เคารพการตดั สินใจของสามีทุกอยา่ ง แต่เมื่อเวลาล่วงผา่ นไป ผหู้ ญิงมี ความรู้ มีหนา้ ที่การงาน เทียบเท่าและมากกว่าบุรุษเพศ ค่านิยมดงั กล่าวจึงมิใช่ส่ิงท่ีพึง ยอมรับไดอ้ ีกต่อไป โครงเรื่องของนวนิยายเร่ืองน้ีเป็ นโครงเรื่องที่เรียบง่าย ไม่มีความซบั ซอ้ น นน่ั คือ ทตั ติยา ไดร้ ับการอบรมจากครอบครัวว่าคุณสมบตั ิการเป็ นกุลสตรีไทยท่ีดีน้นั ควรให้ ความสาคญั กบั การตดั สินใจของผเู้ ป็ นหวั หนา้ ครอบครัว และเนื่องจากไดร้ ับการเล้ียงดู อย่างทะนุถนอมและอยู่ในขอบเขตของครอบครัวต้งั แต่เด็ก จึงทาให้เธอเป็ นคนท่ีมี บุคลิกลกั ษณะเรียบร้อย ซื่อตรง เมื่อเธอเรียนจบเธอไดแ้ ต่งงานกบั จารณ แสงวาริณ ตาม ความเห็นชอบของครอบครัวท้งั สองฝ่ าย การปฏิบตั ิตวั ตามแบบแผนกุลสตรีไทยน้นั ทา ให้ชีวิตหลงั แต่งงานของเธอต้องประสบปัญหาครอบครัวในรูปแบบต่าง ๆ เธอไม่ สามารถทนทุกขใ์ จต่อไปได้ จึงขอหยา่ กบั จารณเพื่อไปใชช้ ีวิตอยา่ งอิสระ แต่สุดทา้ ยความ หลงใหลในสิ่งยว่ั ยตุ ่าง ๆ ทาใหช้ ีวิตของจารณตอ้ งลม้ เหลว และกลบั มาขอคืนดีกบั ทตั ติยา ท้งั สองจึงเริ่มตน้ ชีวิตคูด่ ว้ ยกนั ใหม่

พฤติกรรมของตวั ละครเอกหรือทตั ติยา สามารถที่ สะท้อนให้เห็นได้ชัดเจน ถึงปัญหาการใช้ชีวิตห ลัง แต่งงานอนั เกิดจากการยอมรับและเคารพต่อบทบาทของผู้ เป็นสามีหรือหวั หนา้ ครอบครัวมากจนเกินไป แต่เม่ือเวลา ผา่ นไปทตั ติยาเองไดเ้ ปล่ียนทศั คติและการปฏิบัติตน ซ่ึง ตรงขา้ มกบั บทบาทเดิมของตนท่ีรับบทเป็นชา้ งเทา้ หลงั มา ตลอด ทตั ติยาจึงถือไดว้ า่ เป็นตวั ละครที่มีการเปล่ียนแปลง ให้เห็นพฤติกรรมท้งั ดา้ นท่ีดีและพฤติกรรมดา้ นตรงขา้ ม ดงั ที่ ศรีจนั ทร์ พนั ธุ์พานิช (2534, หนา้ 178) ไดเ้ สนอไวว้ า่ “...ทัตติยา ตัวละครเอกในนวนิยายเรื่อง ทะเลแปร มีทั้งส่วนดีและส่วนบกพร่ อง จัดเป็ น ตัวละครประเภทตัวกลม…” “ทะเลแปร” ชื่อของนวนิยายที่ผแู้ ต่งไดใ้ ช้ “ทตั ติยา” หรือ “แทต้ ” ตวั ละครเอกของ เร่ืองอธิบายถึงความหมายของชื่อเรื่อง ซ่ึงคาวา่ ทะเลแปร หมายถึงทะเลในมุมมองของทตั ติยาวา่ เม่ือมองสิ่งเดิมส่ิงเดียวกนั ในช่วงเวลาท่ีแตกต่างกนั ถึงแมส้ ่ิงน้นั จะเหมือนเดิมทุก อยา่ ง มองผา่ นสายตาคู่เดิม แต่มุมมองที่ผา่ นโลกมาทาใหเ้ ปล่ียนไปได้ ทะเลท่ีเคยสวยมีสี เขียวคราม อาจกลายเป็นสีเทาหม่นและไม่สวยงามเช่นเคย จากแนวคิดของเรื่อง ไดเ้ ห็นถึงอานาจของอุดมการณ์ “ปิ ตาธิปไตย” ที่แฝงอยู่ใน ครอบครัวของคนในยคุ สมยั น้นั ท่ีครอบครัวหน่ึง ถือผูท้ ี่เป็ นหวั หนา้ ครอบครัว ให้มีสิทธิ ทุกอย่างเหนือภรรยา โดย (สุโขทยั ธรรมาธิราช, มหาวิทยาลยั , 2550 หน้า 15) เสนอถึง อุดมการณ์ปิ ตาธิปไตย ซ่ึงสอดคลอ้ งกบั กาจร หลุยยะพงศ์ (2544, หนา้ 186) วา่ คือ ภาวะของ ผูห้ ญิงที่ตกอยู่ในสถานะท่ีดอ้ ยกว่าและไม่สามารถจะต่อรองกบั อุดมการณ์ดงั กล่าวน้ีได้ หรือเป็นลกั ษณะที่พอ่ เป็นใหญ่ วางศูนยก์ ลางแห่งรักของครอบครัวให้เป็นภาระหนา้ ท่ีของ ผูห้ ญิงหรือแม่ส่วนพ่อจะทา หน้าท่ีเป็ นเพียงเจา้ นายหรือผูแ้ สดงอานาจในบา้ น อน่ึงเม่ือ ผชู้ ายหรือพอ่ ใชอ้ านาจอนั เกินพอดีปฏิบตั ิต่อสมาชิกในครอบครัวปัญหาต่าง ๆ

ตวั อย่างท่ีแสดงให้เห็นว่าแนวคิดของนวนิยายเรื่อง ทะเลแปร สอดคลอ้ งกบั อุดมการณ์ ดังกล่าว คือ ตอนที่ทัตติยาปฏิบตั ิตัวตามคุณสมบัติของกุลสตรีไทยอย่างเคร่งครัด มีความ รับผดิ ชอบต่อหนา้ ที่และปฏิบตั ิตวั ตามบทบาทภรรยาที่ดีของสามี “สิ่งที่เกิดขึน้ ทัตติยาเพิ่งรู้ว่าเป็นสิ่งที่ต้องทน เพราะมนั เป็นสิ่งที่เป็นไปอย่างถกู ต้องตามกฎหมายและประเพณี หลกั เกณฑ์ทั้งสองอย่างของสังคมน้ันเข้าข้างจารณ...อนุญาตให้ เขาก่อให้หล่อนได้ ไม่ใช่ครั้งเดียว...แต่ต่อไปอย่างไม่มสี ิ้นสุดใน ฐานะสามขี องหล่อน” (ว.วนิ ิจฉยั กลุ , 2554, หนา้ 112) นอกจากน้ียงั นวนิยายเร่ือง ทะเลแปร ยงั ปรากฏแนวคิดสาคญั อีกหน่ึงประเด็น คือ ปัญหาอนั เกิดจากอานาจของอุดมการณ์ปิ ตาธิปไตย ท่ีส่งผลความคิดและพฤติกรรมของ ทตั ติยาตวั ละครเอกของเรื่องเปลี่ยนไปจากเดิม นนั่ คือไม่ยาเกรงต่อบทบาทของผเู้ ป็ นสามี ของตนอีกต่อไปได้ เพราะเธอเห็นว่าการปฏิบัติตนตามอุดมการณ์ดังกล่าวมิได้สร้าง ความสุขแก่ชีวิตของเธอ ซ่ึงเห็นไดจ้ ากตวั อย่างตอนที่แสดงให้เห็นว่าเธอไม่มีความสุขกบั การปฏิบตั ิตวั ตามคาสง่ั ของสามี “คืนนีเ้ ราคงมเี วลาทันไปงานแต่งงานนะคะ” หล่อนปรารภกับเขาในตอนหนึ่ง จารณเกิดไม่ชอบใจขึน้ โดยไม่มตี ้นสายปลายเหตุ กเ็ ลยตอบเสียงข่นุ “คณุ ไปคนเดียวกแ็ ล้วกนั อยากไปมากนักหรือ” “เปล่าหรอกคะ” ทัตติยาตอบเสียงอ่อน นึกเสียใจท่ีทาให้เขาเคืองข่นุ “แล้วพูดอย่ทู าไม” เขาว่า (ว.วินิจฉยั กลุ , 2554, หนา้ 140)

ตอนท่ีทตั ติยาคุยกบั แม่ของเธอ หลงั จากท่ีตดั สินใจเลิกรากบั สามีของตน “…แท้ตไม่เคยเป็นตัวของตัวเองมาก่อนเลยนะคะ เม่ือยงั สาวกแ็ ล้วแต่พ่อแม่ แต่งงาน แล้วก็แล้วแต่สามี ตัวเองไม่เคยรู้เลยว่าควรจะคิดจะทาอะไร แล้วเป็ นยังไงคะชีวิตแท้ตก็ ล้มเหลวมาตลอด โดยท่ีคนท่ีรับผลกระทบกระเทือนท่ีสุดคือตัวเอง ขอให้แท้ตเป็ นเจ้าของ ชีวิตของตัวเองเถอะค่ะ” (ว.วินิจฉยั กลุ , 2554, หนา้ 331) และตอนที่พ่อของทตั ติยากล่าวกบั เธอหลงั จากท่ีเธอประสบปัญหาจากการปฏิบตั ิตน เป็นภรรยาที่เชื่อฟังแต่สามีอยา่ งเคร่งครัดจนเกิดปัญญาในที่สุด “โลกใบนีไ้ ม่เคยเป็นที่อย่ขู องคนอ่อนแอ คนเข้มแขง็ เท่านั้นถึงจะอยู่รอด ลกู เคยไม่ รอดมาแล้วเพราะความอ่อนแอของพ่อแม่ท่ีปลกู ฝังให้ตัวลกู ...จะทาอะไรกท็ าเถอะ พ่อไม่ ห้ามละชีวิตของลกู เองกร็ ักษาให้ดีท่ีสุดกแ็ ล้วกัน พ่อจะเอาใจช่วยทุกอย่าง...ไม่ห้ามปรามอีก แล้ว...” (ว.วินิจฉยั กลุ , 2554, หนา้ 343) นวนิยายเร่ืองน้ีปิ ดเร่ืองแบบสุขนาฏกรรม โดยทตั ติยาตวั ละครเอกและสามีเก่า (จารณ แสงวาริณ) ไดก้ ลบั มาคบหากนั เหมือนเดิม เพราะจารณไดป้ ระสบกบั ปัญหาที่เกิด จากการใช้ชีวิตตามอุดมการณ์ปิ ตาธิปไตยท่ีหลงละเริงในอานาจของผูท้ ี่เป็ นหัวหน้า ครอบครัวจนเกินไป จนทาใหช้ ีวิตหลงั แต่งงานของตนและทตั ติยาตอ้ งมีปัญหาจนเลิกรา กนั ไป หลงั จากท่ีเขาเองรู้สึกผดิ กบั ทตั ติยา เขาจึงตดั สินใจกลบั มาขอคืนดีกบั กบั ภรรยาเก่า ของตน ซ่ึงเห็นไดจ้ ากตวั อยา่ งดงั ต่อไปน้ี

“แท้ต ผมต้องการคณุ ในฐานะเพื่อนคู่ใจ...คู่คิด เป็นเพ่ือนจริง ๆ คู่ทุกข์ คู่ยาก ไม่ใช่ ฐานะนางบาเรอ ผมเองไม่เคยมองเห็นข้อนีเ้ ลยจนกระทั่งถึงเวลาผมตกอับเข้าตาจน คุณเป็น คนเดยี วเท่าน้ันท่ีไม่ซา้ เติมผม...” (ว.วินิจฉยั กลุ , 2554, หนา้ 469 และ 470) นวนิยายเรื่อง ทะเลแปร เป็ นนวนิยายท่ีสะท้อนถึงปัญหาท่ีเกิดจากอานาจของ อุดมการณ์ “ปิ ตาธิปไตย” ไดอ้ ย่างดี โดยผูแ้ ต่งได้นาเสนอผ่านชีวิตตวั ละครเอกไดอ้ ย่าง สมบูรณ์และชดั เจน ซ่ึงเห็นไดว้ า่ เม่ือครอบครัวใดยดึ ถือแบบแผนการปฏิบตั ิที่สอดคลอ้ งกบั อุดมการณ์ดงั กล่าวอยา่ งเคร่งครัดจนเกินไป ไม่มีความพอดี กอ็ าจจะทาให้เกิดปัญหาไดใ้ น ภายหลงั ทว่าปัญหาทุกอย่างย่อมมีหนทางแก้ไข ซ่ึงตวั ละครเอกของเร่ืองได้ตดั สินใจ เปลี่ยนแปลงความคิดและแบบแผนการดาเนินของตนใหม่ซ่ึงตรงขา้ มกบั แบบแผนปฏิบตั ิ เดิม จึงทาใหท้ ตั ติยาตวั ละครเอกของเร่ืองสามารถใชช้ ีวิตไดอ้ ยา่ งมีความสุขไดใ้ นสงั คม