E -Book สร้างสรรค์บทเพลง

ห นว๔ สรางสรรคบทเพลงยการเรียนรูท่ี สาระการเรียนรู ๑. องคป ระกอบดนตรีไทย ๒. องคป ระกอบดนตรสี ากล ๓. การเลอื กองคประกอบดนตรีในการ สรา งสรรคบ ทเพลง ลขิ สทิ ธข์ิ องบริษทั สํานกั พมิ พเ อมพนั ธ จาํ กัด วชิ า ดนตรี ๓ หนวยท่ี ๔ แผน ท่ี ๑ 55

องคป ระกอบดนตรีไทย ดนตรีไทยมีองคป ระกอบท่ีสําคัญ ๗ ประการ คือ ๑. จงั หวะ เปน หวั ใจสาํ คญั ของเพลงไทย โดยทว่ั ไป (Element จังหวะของเพลงไทยจะกําหนดใหผูบรรเลง of time) ยดึ หลกั จากจงั หวะตอ ไปนี้ จังหวะสามัญ เปนอัตราจังหวะท่ีมี ความชา และเรว็ จาํ แนกเปน ๓ ระดบั คือ อัตราจงั หวะ ๓ ชนั้ หมายถงึ เพลงทีม่ ีจังหวะชา อตั ราจังหวะ ๒ ช้ัน หมายถงึ เพลงทม่ี จี งั หวะปานกลาง อัตราจังหวะชัน้ เดียว หมายถึง เพลงท่มี จี งั หวะเรว็ จงั หวะฉง่ิ เปนจังหวะสําหรับใชฉิ่งตี ปกติแลวจังหวะฉ่ิงจะตี ฉ่ิง-ฉับ สลับกัน ไปเวนแตบางเพลงอาจตีเฉพาะเสียงฉ่ิง ตลอดทง้ั เพลง หรอื บางเพลงใชต ี ฉง่ิ -ฉงิ่ -ฉบั ลขิ สิทธ์ขิ องบรษิ ัท สาํ นักพมิ พเอมพนั ธ จํากดั วิชา ดนตรี ๓ หนว ยที่ ๔ แผนท่ี ๒ 56

จงั หวะหนา ทบั คือ จังหวะการตีของ เครอ� งดนตรีประเภทเคร�องหนงั เชน กลอง ชนดิ ตา งๆ ไดแก โทน ราํ มะนา กลองแขก กลองสองหนา และตะโพน จงั หวะหนา ทบั ใชต ี ประกอบบทเพลงเพอ� กาํ กบั จงั หวะในอตั ราตา งๆ มหี ลายรปู แบบและมชี อ� เรยี กแตกตา งกนั ออกไป ๒. เสยี ง มาตราเสียงของดนตรี ไทยมีความเปน (Scale) เอกลักษณ ไมเหมือนดนตรีชาติใด และสําหรับ ผูท่ี ไมเคยไดยินการบรรเลงเพลงไทยมากอน เมอ� ไดฟ ง เสยี งดนตรีไทยแลว จะรสู กึ สะดดุ หจู าก สําเนียงท่ีผิดแผกไปจากดนตรีของชาติอ่ืนๆ ที่เคยรับฟงมา หากเปรียบเทียบมาตราเสียง ของดนตรีไทยกบั ดนตรตี ะวนั ตกจะมคี วามคลา ยคลงึ ทเ่ี รยี กวา Diatonic Scale คอื มจี าํ นวน ๗ เสยี ง เทา กนั ลขิ สทิ ธข์ิ องบรษิ ทั สาํ นกั พิมพเ อมพนั ธ จํากัด วิชา ดนตรี ๓ หนว ยที่ ๔ แผน ที่ ๓ 57

๓. ทาํ นอง หมายถงึ ระดบั เสียงดนตรสี งู ๆ ตาํ่ ๆ ทม่ี ี (Melody) ความสน้ั ยาวแตกตา งกนั ออกไป แบง ออกเปน ๒ ชนิด คือ ๑. ทาํ นองเพลงทางรอ ง ทาํ นองเพลงทางรอ ง จะตองมเี น้ือรอ งประกอบเขากับทํานองเพลง ๒. ทาํ นองเพลงทางบรรเลง ทํานองเพลง ทางบรรเลงเกิดขึ้นจากการแปรทํานอง การบรรเลงของฆองวงใหญ ซึ่งหลักเกณฑ สําคัญของดนตรี ไทยกําหนดใหทํานองท่ีเกิด จากการบรรเลงฆองวงใหญเปนทํานองหลัก (Basic Melody) นักดนตรีท่ีเลนในแตละ เคร�องมือจะตองจดจําทํานองหลัก แลวคิด แปรทาํ นองจากทาํ นองหลกั นน้ั เปน ทาํ นองเตม็ ๔. การ ระบบการประสานเสยี งในดนตรีไทย ทง้ั ประสานเสยี ง ทเ่ี ปน การรอ งและการบรรเลงแตกตา งไปจาก (Harmony) ดนตรีตะวันตก กลาวคือ ดนตรีตะวันตก ยดึ หลกั ความสมั พนั ธข องเสยี ง แตด นตรีไทย ยึดหลักแนวการบรรเลงท่ีเรียกวา เทคนิค การบรรเลง การประสานเสยี ง มรี ายละเอยี ด ดังน้ี ลิขสทิ ธขิ์ องบริษัท สาํ นักพิมพเ อมพันธ จาํ กัด วชิ า ดนตรี ๓ หนวยท่ี ๔ แผนที่ ๔ 58

เสียงประสานจากการรอง การประสานเสียงในบทขับรองเพลงไทยมักมีดนตรี เขา มาเกย่ี วขอ ง ทาํ ใหเ กดิ วธิ กี ารขบั รอ งประกอบดนตรี หมายถงึ รองและดนตรบี รรเลงไปพรอ มๆ กันเปน แบบ ตา งๆ ทน่ี ยิ มกันมอี ยู ๓ แบบ คอื ๑. รองคลอ หมายถงึ การบรรเลงดนตรีไปพรอ มๆ กบั การรอ งเพลง โดยใหเ สยี งดนตรผี นั แปรไปตามเสยี ง คนรอ ง ๒. รอ งเคลา หมายถงึ เสยี งดนตรเี ลยี นเสยี งคนรอ ง เหมือนกัน แตตางฝายตางดําเนินแนวทํานองไปตาม ทางของตน ๓. รองลําลอง เปนการบรรเลงดนตรีพรอมกบั การ ขับรอง แตตางฝายตางดําเนินไปโดยอิสระเปนคนละ เพลง คนละจงั หวะ แตเ สยี งทข่ี บั รอ งกบั การบรรเลงอยู ในบนั ไดเสยี ง (Key) เดยี วกนั เพอ� ใหม เี สยี งกลมกลนื กนั เสยี งประสานจากการบรรเลง ๑. การประสานเสียงในเคร�องดนตรีชนิดเดียวกัน เครอ� งดนตรบี างชนดิ เชน จะเข ขมิ ฆอ ง ระนาด สามารถ ทาํ ใหเกดิ เสยี งดงั ขน้ึ ๒ เสียงพรอมๆ กนั ได เสยี งหน่งึ ถือวา เปน เสยี งของทาํ นองหลัก อีกเสยี งหนงึ่ คือเสยี ง ประสาน ลิขสทิ ธ์ิของบริษทั สาํ นักพิมพเอมพนั ธ จํากดั วิชา ดนตรี ๓ หนว ยท่ี ๔ แผน ที่ ๕ 59

๒. การประสานเสยี งระหวา งเครอ� งดนตรี การบรรเลง ดนตรีไทยทม่ี เี ครอ� งดนตรตี า งชนดิ กนั มกั ไมน ยิ มบรรเลง ไปในทางเดียวกัน นักดนตรีจะตองจําทํานองหลัก ของเพลงให ได แลวจึงคิดประดิษฐแนวทํานองใหม ใหเ หมาะสมกบั เคร�องดนตรีนน้ั ๆ ๕. รปู พรรณ คอื แนวเสยี งตา งๆ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในบทเพลงนน้ั หรือพนื้ ผิว แนวเสียงที่ถือวาเปนพื้นผิวของดนตรีมีทั้ง (Textrure) ทเ่ี กดิ ในแนวตง้ั และแนวนอน สามารถอธบิ าย ไดดงั นี้ ๑. เสียงทีเ่ กิดขึ้นในแนวตง้ั เชน คูเ สียง ทเี่ กดิ ขน้ึ จากการปฏบิ ตั โิ ดยการทาํ ใหเ สยี ง ๒ เสียงดังขน้ึ พรอ มกันของดนตรีไทย ๒. เสียงที่เกิดขึ้นในแนวนอน สวนมาก เปนแนวทํานองในบทเพลง อาจเปนแนว ทํานองหลัก (Melody) แนวทํานองที่ ประสานเสียงกับทํานองหลัก หรือแนว ทาํ นองอสิ ระตา งๆ ท่ีเคล�อนท่ีไปเหมอื นกับ แนวทํานองหลกั ลิขสทิ ธิข์ องบริษทั สํานกั พิมพเ อมพันธ จาํ กดั วชิ า ดนตรี ๓ หนวยที่ ๔ แผนท่ี ๖ 60

๖. รปู แบบ หมายถงึ รปู แบบโครงสรางของทาํ นอง หรือคตี ลักษณ เพลงไทยจะแบงออกเปนทอนๆ และใน แตล ะทอ นสามารถแบง ออกเปน สว นประกอบ (Forms) ยอยๆ ลงไปอีก เชน ประโยคเพลง และ วรรคเพลง ๗. สีสนั หมายถึง ความหลากหลายของเสียง ของเสียง ท่ีเกิดจากเคร�องดนตรีตางชนิดกันบรรเลง (Tone Color) ในบทเพลงเดยี วกนั วงดนตรแี ตล ะประเภท จะมีสีสนั ของเสยี งทีแ่ ตกตา งกนั ดว ย วิธีการสรางสรรคง านดนตรไี ทย การสรา งสรรคง านดนตรเี ปน การคดิ คน ตอ เตมิ ประยกุ ต และจดั องคประกอบทางดนตรขี ้ึนมาใหมโดยไมซํ้าแบบใคร หลกั การสรา งสรรคทางดนตรี ๑. การสรา งสรรคจ ากประสบการณของผสู รางสรรคเ อง ๒. การสรา งสรรคจากหลกั การ ลิขสทิ ธิ์ของบรษิ ัท สาํ นักพมิ พเ อมพนั ธ จาํ กดั วิชา ดนตรี ๓ หนว ยท่ี ๔ แผน ท่ี ๗ 61

วิธีการสรา งสรรคง านดนตรี การสรางสรรคงานดนตรีมีวิธีปฏิบัติไดหลากหลายวิธี ขน้ึ อยกู บั พน้ื ฐานความรดู า นดนตรี และการนาํ มาประยกุ ตใช ใหเกิดประโยชน รวมท้ังเหมาะสมกับการแสดงและโอกาส ท่ีจะใช วงดนตรไี ทยรวมสมัย สําหรับวงดนตรีไทยรวมสมัยเกิดขึ้นใน พ.ศ. ๒๕๐๓ ณ กรมประชาสมั พนั ธโ ดยพลโท หมอ มหลวง ขาบกุญชร อธิบดีกรมประชาสัมพันธในสมัยน้ัน ไดต ระหนกั วา กรมประชาสมั พันธม ีท้งั วงดนตรไี ทย และวงดนตรีสากลแบบวงหัสดนตรี (Jazz Band) ควรนํามาบรรเลงรว มกนั ได เพ่ือใหเ กดิ การบรรเลง รปู แบบใหม และมอบหมายใหน ายเออ้ื สนุ ทรสนาน หวั หนา วงดนตรไี ทยสากล และครพู มุ บาปยุ ะวาทย หัวหนาวงดนตรีไทยเปนผูคิดสรางสรรคนําเอา บทเพลงไทยท่ีนิยมอยางเขมรไทรโยค ลาวดําเนิน ทราย มาปรับปรุงใหเปนแบบเพลงไทยสากล เรียกวา “ดนตรีแบบสังคีตสมั พันธ” โดยเทยี บเสียง ลิขสทิ ธ์ขิ องบริษทั สาํ นักพมิ พเอมพันธ จาํ กดั วิชา ดนตรี ๓ หนว ยที่ ๔ แผน ที่ ๘ 62

เครอื่ งดนตรไี ทยใหเ ขา กบั ดนตรสี ากลซง่ึ สงู กวา ระดบั เสียงของดนตรีไทย นําเอาทํานองเพลงไทยมาใส เนื้อรองและลักษณะการบรรเลงแบบดนตรีสากล มกี ารบรรเลงสลบั กนั ระหวาง ๒ วง และตง้ั ช่ือเพลง เสียใหม เชน นําเอาทํานองเพลงแขกมอญ บางขนุ พรหมมาแตง เปน เพลงชอ่ื พรพรหม เพลงลาว ดําเนนิ ทราย แตง เปนดําเนินทราย เปน ตน องคป ระกอบดนตรีสากล อ ง ค ป ร ะ ก อ บ ข อ ง ด น ต รี เ ป น ส่ิ ง ที่ สํ า คั ญ ข อ ง เ พ ล ง ทําใหเพลงมีคุณคาและเปนอมตะ ดนตรีมีสวนประกอบ สาํ คญั คือ ๑. เสียง (Tone) คณุ สมบตั ขิ องเสียงดนตรี ๑. ระดับเสียง (Pitch) คือ ระดับความสูง-ตํ่า ของเสยี ง ระดบั เสยี งขนึ้ อยกู บั ความถ่ี (Frequency) ของการ สน่ั สะเทอื น เชน ถา การสน่ั สะเทอื นยงิ่ เรว็ เสยี งจะยงิ่ สงู แตถาการสน่ั สะเทือนย่งิ ชาเสียงก็จะย่ิงต่ํา ลิขสทิ ธขิ์ องบริษัท สาํ นักพมิ พเอมพนั ธ จาํ กดั วิชา ดนตรี ๓ หนวยที่ ๔ แผน ท่ี ๙ 63

กากรสาร่ันสสน่ั ะสเทะเอืทนือขนอขงอเสงเียสงยี สงงู สูง กากรสารนั่ สส่นั ะสเทะเอืทนอื ขนอขงอเสงเยี สงยี ตงำ่ต่ำ แสดงการสนั่ สะเทอื นของเสียง ๒. ความดงั -คอ ย (Dynamics) ความดงั และความ คอยในทางดนตรีเรียกวา “Dynamic” เปนองค ประกอบที่สําคัญในทางดนตรี มีความสัมพันธกับ ชวชชงว วเสงเงียสงกยี กงววกาวางามงงามขกาเสกอเยี สงงยี ดคงังดลัง�นเสียง (Aชวmชงวเสงpเียสlงียiกงtวกuา วงdานงอeนย)อ เยสเียสใงนียเบงกเาบาา รสั่น สะเทอื นทที่ าํ ใหเ กดิ เสยี งนนั้ ๆ ชว งกวา งมากเสยี งจะดงั แกากลราสระน่ัสชส่นั ะสวเทะงเือทกนอื ขนวอขงาอเสงงเียสนงียอสงงู สยงู เสยี งจะเบากากรสาร่นั สสน่ั ะสเทะือเทนอื ขนองขอเสงียเสงยีตง่ำตำ่ ชว ชงวเงสเยีสงียกงวกาวงา มงามกาเกสเยีสงยี ดงังดัง ชว ชงวเสงียเสงียกงวกาวงนา งอนยอเสยยีเสงียเบงาเบา แสดงชวงเสยี ง ลขิ สทิ ธข์ิ องบริษทั สํานักพิมพเอมพันธ จาํ กดั วชิ า ดนตรี ๓ หนวยท่ี ๔ แผน ที่ ๑๐ 64

ในการบันทึกโนตใหผูอ�นเลนน้ัน เปนธรรมเนียม ในดนตรีตะวันตกท่ีผูประพันธเพลงจะตองเขียน เครอ� งหมายและคาํ สง่ั ตา งๆ กาํ กบั ไวในโนต เพลงโดย ใชค าํ ศพั ทภ าษาอติ าเลยี น (Italian) โดยใชค าํ ยอ เชน pianissimo (เปยนิสสโิ ม) pp เบามาก piano (เปย โน) p เบา mezzo piano (เมซโซเปยโน) mp เบาปานกลาง mezzo forte (เมซโซฟอรเต) mf ดังปานกลาง forte (ฟอรเต) f ดัง fortissimo (ฟอรตสิ สิโม) ff ดงั มาก นอกจากนี้แลวยังมีเคร�องหมายที่ใชสําหรับการ เปล่ียนแปลงของเสียงโดยใหเสียงท่ีปฏิบัติน้ันคอยๆ เกดิ ข้ึนทลี ะนอย เชน Crescendo (เครสเชนโด) แสดงการเพมิ่ ความดังของเสียงข้นึ ทลี ะนอย Decrescendo (ดีเครสเชนโด) แสดงการลดความดังของเสียงลงทีละนอย หรอื Diminuendo (ดิมนิ เู อนโด) ลขิ สิทธ์ิของบริษัท สํานักพมิ พเอมพนั ธ จาํ กัด วิชา ดนตรี ๓ หนว ยที่ ๔ แผน ท่ี ๑๑ 65

๓. ความสน้ั -ยาวของเสยี ง (Duration) หมายถงึ คุณสมบัติที่เก่ียวกับความสั้น-ยาวของเสียง ซ่ึงเปน คณุ สมบตั ทิ สี่ าํ คญั อยา งยง่ิ ของการกาํ หนดลลี า จงั หวะ ๔. ความเขม ของเสยี ง (Intensity) ความเขม ของ เสยี งเกย่ี วขอ งกบั นาํ้ หนกั ของความหนกั เบาของเสยี ง ความเขมของเสียงจะเปนคุณสมบัติที่กอประโยชน ในการเกือ้ หนุนเสยี งใหม ีลลี าจังหวะทีส่ มบูรณ ๕. คณุ ภาพของเสยี ง (Quality) เกดิ จากคณุ ภาพ ของแหลงกําเนิดเสียงท่ีแตกตางกันเกิดจากหลาย สาเหตุ เชน วธิ กี ารผลติ เสยี ง รปู ทรงของแหลง กาํ เนดิ เสียง และวสั ดุท่ีใชท ําแหลง กําเนิดเสยี ง ๒. พืน้ ฐานจงั หวะ จงั หวะ (Rhythm) หมายถงึ การเคลอ� นทขี่ องแนวทาํ นอง หรอื เสยี งในชวงเวลาหนึง่ โดยปกติจงั หวะประกอบดว ย จังหวะหนัก (Strong beat) หมายถึง จังหวะท่ีหนักกวา จังหวะอ�นๆ ภายในหองเพลงเดยี วกัน มีหลายกลุม เชน ลขิ สทิ ธ์ิของบรษิ ทั สํานักพมิ พเอมพันธ จาํ กดั วิชา ดนตรี ๓ หนว ยที่ ๔ แผนที่ ๑๒ 66

กลุม ๒ จงั หวะ (Duple Meter) คอื จังหวะหนกั อยูทจี่ งั หวะที่ ๑ จงั หวะท่ี ๒ เปนจงั หวะเบา กลุม ๓ จังหวะ (Triple Meter) คอื จังหวะหนกั อยูท่ีจงั หวะที่ ๑ จงั หวะที่ ๒, ๓ เปน จังหวะเบา กลมุ ๔จงั หวะ(QuadrupleMeter) คอื จงั หวะหนกั อยทู ี่จังหวะที่ ๑ และ ๓ จังหวะที่ ๒ และ ๔ เปน จงั หวะเบา จังหวะทํานอง (Duration) หมายถึง ความส้ัน-ยาว ของเสียงทุกเสยี งในทํานองเพลง นอกจากน้ี เราตองศึกษาองคประกอบตางๆ ของจังหวะ เหลานเ้ี พ�อใชในการสรางสรรคง านดนตรี ดังนี้ เครอ� งหมายกําหนดจังหวะ (Time Signature) ตัวเลขตัวบน ใชบอกจํานวนตัวโนตหรือจังหวะภายใน แตละหอง เชน เลข  หมายถึง มีตัวโนต ได ๒ ตัว ใน ๑ หอ ง เลข  หมายถึง มีตัวโนต ได ๓ ตวั ใน ๑ หอ ง ตวั เลขตวั ลา ง ใชบ อกลกั ษณะตวั โนต ทใี่ ชเ ปน เกณฑ ๑ จงั หวะ เลข  หมายถึง โนต ตวั ขาว เลข  หมายถงึ โนตตวั ดาํ ลขิ สทิ ธิข์ องบรษิ ัท สํานกั พมิ พเอมพนั ธ จาํ กดั วชิ า ดนตรี ๓ หนว ยที่ ๔ แผน ที่ ๑๓ 67

เลขตัวบนใชบ อกจาํ นวนตวั โนต เลขตัวลา งใชบอกลกั ษณะตวั โนต ความเร็วของจงั หวะ (Tempo) หมายถงึ ความเรว็ ของบทเพลงตา งๆ ทอ่ี ตั ราความชา -เรว็ ตา งกนั ออกไป ทัง้ นีข้ น้ึ อยูก บั ผูป ระพันธเพลงเปน ผกู าํ หนดวา จะใหมีความชา-เร็วเทา ไร เมโทรโนม (Metronome) คอื เคร�องกาํ หนดจงั หวะโดย ใชก ารบอกวา ใน ๑ นาที จะมีจงั หวะตกกี่คร้ัง เชน adagio มีความเรว็ ๗๐ ครง้ั ตอ นาที เปนตน จังหวะตกหรือจงั หวะเคาะ (Beat) หมายถึง การเคาะหรือนับจังหวะ อยางสม่ําเสมอท่ีปรากฏในบทเพลง เปนจังหวะธรรมดาท่ีดําเนินไปเร�อยๆ คลา ยกบั จงั หวะการเตน ของหวั ใจ (Pulse) ความชาเร็วน้ันขึ้นอยูกับการกําหนด ของผแู ตง หรอื ผปู ระพนั ธ (Composer) ลขิ สิทธ์ิของบรษิ ัท สํานกั พิมพเ อมพันธ จาํ กดั เมโทรโนม 68 วิชา ดนตรี ๓ หนว ยที่ ๔ แผน ที่ ๑๔

อัตราจงั หวะ (Meter) หมายถงึ การจดั กลมุ ของจงั หวะตบหรอื การจดั กลมุ การเคาะ และการเนน จงั หวะเคาะอยางสมาํ่ เสมอ ๓. ทาํ นอง (Melody) เน�องจากทํานองเพลงเปนส่ิงที่งายตอการจํา บางคน ไมเคยจําช�อเพลงไดเลย แตสามารถจําทํานองเพลงนั้นได เปนอยา งดี ทาํ นอง คือ เสียงทม่ี คี วามตอเนอ� งกนั เปน ระบบ ทาํ นอง เปรียบเหมือนรูปรางของบทเพลง มีเสียงสูง ต่ํา ส้ัน ยาว ประกอบกนั เขา องคป ระกอบของทํานองประกอบดวย (๑) จังหวะของทาํ นอง (Melodic Rhythm) (๒) มติ ิ (Melodic dimensions) ความยาว (Length) ทาํ นองเพลงโดยทว่ั ไปมกั ประกอบดว ย ทํานองท้ังสั้นและยาว สวนที่สั้นที่สุดเรียกวา “โมทีฟ” (Motive) (โนต ท่ีอยูในวงกลม) ลิขสทิ ธิ์ของบรษิ ัท สํานักพมิ พเอมพันธ จาํ กัด วชิ า ดนตรี ๓ หนวยที่ ๔ แผนที่ ๑๕ 69

ชว งกวางของเสยี ง (Range) หมายถงึ ชว งหา งของเสยี ง ทปี่ ระกอบกันเปนทํานองเพลง ชว งหางของเสยี งจะอยูช ว งใด ของบทเพลงก็ไดขึ้นอยกู บั ผปู ระพันธ ๔. พืน้ ผวิ ของเสยี ง (Texture) ลกั ษณะรปู แบบพนื้ ผวิ ของเสยี งมอี ยหู ลายรปู แบบ ดงั น้ี (๑) โมโนโฟนิค เท็กซเจอร (Monophonic Texture) เปน ลกั ษณะพนื้ ผวิ ของเสยี งทมี่ แี นวทาํ นองเดยี ว ไมม เี สยี งประสาน (๒) โพลีโฟนิค เท็กซเจอร (Polyphonic Texture) เปน ลักษณะพ้ืนผิวของเสียงที่ประกอบดวยแนวทํานองต้ังแตสอง แนวทํานองขนึ้ ไป (๓) โฮโมโฟนคิ เทก็ ซเจอร (Homophonic Texture) เปน ลักษณะพ้ืนผิวของเสียงท่ีประสานดวยแนวทํานองแนวเดียว โดยมกี ลมุ เสียง (Chords) ทาํ หนา ทสี่ นบั สนนุ (๔) เฮเตโรโฟนคิ เทก็ ซเ จอร (Heterophonic Texture) เปน รูปแบบของแนวเสียงท่ีมีทํานองหลายทํานอง แตละแนว มีความสาํ คญั เทา กนั ทกุ แนว ลิขสิทธ์ขิ องบริษทั สํานักพิมพเ อมพันธ จาํ กดั วชิ า ดนตรี ๓ หนว ยท่ี ๔ แผนท่ี ๑๖ 70

๕. สีสนั ของเสยี ง (Tone Color) หมายถงึ คณุ ลักษณะของเสยี งทก่ี าํ เนดิ จากแหลงเสยี ง ทีแ่ ตกตา งกัน ๖. คีตลักษณ (Forms) คําวา “คีตลักษณ หรือรูปแบบ” มีลักษณะและความ สมั พันธกบั รปู รางโครงสรางหรอื การจัดองคกร รปู แบบ (Musical Forms) แบง ออกเปน ๕ ประเภทใหญๆ ดงั น้ี ๑. รูปแบบสโตรฟค (Strophic Form) เปนลักษณะของเพลงรองที่มีแนวทํานองเดียวตลอดแตมี การเปลีย่ นเนอื้ รอง ๒. รปู แบบไบนารี (Binary Form) เปน ลกั ษณะของเพลงทม่ี ี ๒ ทอ น (two-part form) รปู แบบ เปน การถามและตอบซาํ้ ไปมา ๓. รูปแบบเทอรนารี (Ternary Form) เปน ลกั ษณะของเพลงทม่ี ี ๓ ทอ น (three part form) หรอื ทํานองหลัก ๓ ลักษณะ โดยมีสวนกลางเปนสวนท่ีแตกตาง ไปจากสวนตน ลิขสทิ ธ์ขิ องบรษิ ทั สํานกั พมิ พเอมพนั ธ จํากดั วชิ า ดนตรี ๓ หนวยที่ ๔ แผน ที่ ๑๗ 71

๔. รปู แบบธีมและแวรเิ อชนั (Theme and Variations) เปนรูปแบบที่ประกอบดวยสวนสําคัญ ๒ สวน คือ ธีม (Theme) หรอื ทาํ นองหลกั และแวรเิ อชนั (Variations) หรอื สว นท่มี กี ารเปลีย่ นแปลงจากทํานองหลัก เชน A A1 A2 A3 ๕. รูปแบบรอนโด (Rondo form) เปน ลกั ษณะของการเนน ทแี่ นวทาํ นองหลกั หรอื เปน ลกั ษณะ ของเพลงท่มี บี ทดอกสรอย การเลอื กองคป ระกอบดนตรี ในการสรา งสรรคบ ทเพลง ในการเลือกจังหวะเพ�อสรางสรรคบทเพลงน้ัน จําเปน ตองมีความรูพื้นฐานทางดานองคประกอบดนตรี เพราะ องคป ระกอบเหลา นเ้ี ปน พน้ื ฐานของการสรา งสรรคบ ทเพลง โดยการนาํ เอาองคป ระกอบแตล ะอยา งมาใชในการสรา งสรรค เชน การนําเสียง (Tone) มาใชมีสวนประกอบสําคัญคือ ระดบั เสยี งทส่ี งู ต่าํ และสนั้ ยาว เปนตน การนําเอาความส้ันยาวของจังหวะมาเรียบเรียงใหเปน ประโยค โดยใชสญั ลักษณทกี่ ําหนดขน้ึ แทนเสยี งยาว แทนเสยี งสนั้ แลว นาํ มาเรยี บเรยี ง พรอ มทง้ั ใสเ สยี งโนต ใหเ กดิ เปน ทาํ นอง 72 ลขิ สิทธิข์ องบรษิ ทั สาํ นักพิมพเ อมพันธ จาํ กดั วิชา ดนตรี ๓ หนวยที่ ๔ แผนท่ี ๑๘

ตัวอยา งที่ ๑ โด เร มี มี เร มี ฟา ซอล โด โด ยาว ยาว ส้นั ส้นั ยาว ส้นั สนั้ สน้ั สั้น ยาว ลอย ลอย ลอย เรือ ไป ลอย ไป ตาม น้ํา ใส วธิ ปี ฏิบตั ิ ตบมอื ตามจงั หวะสั้นยาว พรอมพูดออกเสียงสัน้ ยาวตามจงั หวะ รองเสยี งโนต ๕ เสยี ง โด เร มี ฟา ซอล ตามจงั หวะตบ ใสเน้ือรอ งตามทํานองและจงั หวะ การเรยี บเรยี งบทเพลง การเรยี บเรยี งบทเพลง หมายถงึ เปน การนาํ เอาเสยี งดนตรี คาํ รอ ง และทาํ นอง มาผสมผสานกนั จนเกดิ ความไพเราะ และ ผูท่ีสามารถเรียบเรียงบทเพลงไดนั้นจะตองเปนผูที่มีความรู ทางดนตรีเปน อยา งดี การเรยี บเรยี งบทเพลงประกอบดว ย การเรยี บเรียงทาํ นองเพลง (Melody) คือ การจดั การทํานอง เพลงใหม คี วามเหมาะสมกบั จังหวะและคํารอ งของบทเพลง ลิขสิทธิ์ของบรษิ ัท สํานักพิมพเอมพนั ธ จํากัด วิชา ดนตรี ๓ หนวยที่ ๔ แผน ท่ี ๑๙ 73

การเรียบเรยี งเสียงประสาน (Harmony) คือ องคป ระกอบ ของเสียงซึ่งทําใหเกิดความสมบูรณ ปกติทํานองเพลงเปนการ ดําเนินทํานองเปนเสนขนานหรือแนวนอน สําหรับเสียงประสาน เปน การผสมผสานของเสยี งมากกวา ๑ เสียงในแนวต้งั กจิ กรรมในการสรา งสรรคง านดนตรี ในการเลอื กองคป ระกอบของดนตรเี พอ� สรา งสรรคท างดนตรี เปนการคิดประดิษฐตกแตงเพ�อจัดองคประกอบทางดนตรี ขึ้นมาใหม เกิดจากการเรียนรูในหลักการหรือความรูตางๆ แลวนํามาใชเปนพ้ืนฐานหรือขอมูลหลักในการทําผลงาน ทางดนตรี เชน การประพนั ธเ พลงใหม การคดิ ทางดา นกายภาพ โดยการออกแบบทา ทางการเคลอ� นไหวประกอบเพลง การคดิ ทาทางการออกกําลงั กายใหเ ขาจังหวะดนตรี เปนตน ตัวอยา งกิจกรรมท่เี กดิ จากการสรา งสรรคง านดนตรี การวาดภาพและระบายสีตามจังหวะของดนตรี ซึ่งจะทําให ไดภาพเขียนที่แปลกตาตามลีลาของจังหวะดนตรี โดยมีผูคิดผลงานน้ีโดยการนําเพลงเขมรไทรโยคมาบรรเลง และใหจิตรกรเปนผูวาดภาพประกอบเพลงตามเร่ืองราว ทํานองของบทเพลง ลิขสิทธขิ์ องบริษทั สาํ นักพมิ พเ อมพันธ จาํ กดั วิชา ดนตรี ๓ หนวยที่ ๔ แผนท่ี ๒๐ 74

การวาดภาพประกอบเพลงเขมรไทรโยค การประดิษฐทาทางประกอบเพลง โดยนําจังหวะและ บทเพลงมาคดิ สรา งสรรคท า ทางประกอบเพลง ทาํ ใหเ กดิ ความ สนกุ สนานและฝก กระบวนการคดิ สรา งสรรคท างรา งกายและ สมองใหรจู ักคดิ คนและเกิดการพัฒนาอยางตอเน�อง การคดิ ประดิษฐท าเตน ประกอบเพลง การแตงเพลงอยางงายๆ โดยนําเอาทํานองเพลงสั้นๆ มาใสเน้ือเพลงใหม หรือนําเนื้อเพลงมาใสทํานองเพลงใหม เพ่ือใหไดจังหวะใหมท่ีมีความสัมพันธกัน ถือวาเปน ความคิดสรา งสรรคในงานดนตรีอยา งหนึ่ง เปนตน ลขิ สิทธ์ิของบริษทั สํานักพมิ พเอมพันธ จํากัด วิชา ดนตรี ๓ หนวยท่ี ๔ แผน ที่ ๒๑ 75