เนื้อหาบัญชี อบรม

บทท่ี 1 ระบบบัญชีต้นทุนสาระการเรียนรู้ 1. ลกั ษณะทว่ั ไปของตน้ ทุน 2. วตั ถุประสงคข์ องบญั ชีตน้ ทุน 3. การจาแนกประเภทของตน้ ทุน 4. สินคา้ คงเหลือ 5. ความสัมพนั ธ์ระหวา่ งการบญั ชีการเงินและการบญั ชีตน้ ทุน 6. งบการเงิน1. ลกั ษณะทวั่ ไปของต้นทุน ในการดาเนินธุรกิจโดยทว่ั ไปน้นั วตั ถุประสงคท์ ่ีสาคญั คือ ตอ้ งการกาไรจากการดาเนินงานและการท่ีจะบรรลุวตั ถุปรสงคด์ งั กล่าวไดน้ ้นั ผบู้ ริหารหรือเจา้ ของกิจการจาเป็นตอ้ งทราบขอ้ มลู ในดา้ นต่าง ๆ เกี่ยวกบั การบริหารงานและบริหารทรัพยากรที่มีอยอู่ ยา่ งเตม็ ความสามารถ การบญั ชีเป็นการบริหารขอ้ มลู ท่ีผบู้ ริหารหรือเจา้ ของกิจการ นามาใชป้ ระโยชนใ์ นการวางแผนและควบคุมการปฏิบตั ิงาน ในธรุกิจท่ีซ้ือสินคา้ มาขายหรือที่เรียกวา่ กิจการซ้ือมาขายไป สามารถคานวณตน้ ทุนของสินคา้ ที่ซ้ือมาและขายไปตามหลกั ฐานที่เกี่ยวขอ้ งกบั การซ้ือสินคา้ เหล่าน้นั มา เช่น ใบกากบั สินคา้ใบกากบั ภาษี เป็นตน้ กิจการประเภทน้ีจะคานวณตน้ ทุนของสินคา้ ที่ขายไปโดยนาจานวนหน่วยที่ขายไดค้ ูณกบั ราคาทุนตามใบกากบั สินคา้ แตถ่ า้ เป็นธุรกิจผลิตสินคา้ หรือที่เรียกวา่ กิจการอุตสาหกรรมจะมีรายละเอียดตน้ ทุนขายท่ีซบั ซอ้ นกวา่ คือตอ้ งทาการผลิตสินคา้ ข้ึนมาแลว้ จึงขายโดยการซ้ือวตั ถุดิบมาแปรสภาพใหเ้ ป็นสินคา้ สาเร็จรูปเสียก่อน ซ่ึงตน้ ทุนในการผลิตสินคา้สาเร็จรูปคานวณไดโ้ ดย นาตน้ ทุนผลิตท่ีเบิกใช้ (วตั ถุดิบคงเหลือตน้ งวด บวก ซ้ือวตั ถุดิบระหวา่ งงวด หกั วตั ถุดิบคงเหลือปลายงวด) รวมกบั ค่าแรงงานทางตรง และคา่ ใชจ้ า่ ยในการผลิตท่ีเกิดข้ึน2. วตั ถุประสงค์ของบัญชีต้นทุน 1. ใชใ้ นการคานวณตน้ ทุนขายประจางวดซ่ึงจะไดน้ าไปเปรียบเทียบกบั รายไดค้ ่าขายสาหรับงวดบญั ชีเดียวกนั เพื่อวดั ผลการดาเนินงานของกิจการเพือ่ จะไดท้ ราบกาไรหรือขาดทุนสุทธิ 2. ใชใ้ นการคานวณหรือตีราคาสินคา้ คงเหลือ เช่น วตั ถุดิบคงเหลือ งานระหวา่ งทา สินคา้สาเร็จรูปคงเหลือ เพือ่ แสดงในงบดุลของกิจการ 3. เพอื่ เป็ นขอ้ มูลในการวางแผนและควบคุม โดยการเปรียบเทียบขอ้ มลู ท่ีเกิดข้ึนจริงกบังบประมาณที่กาหนดไว้ หากมีผลแตกต่างที่ไม่น่าพอใจ หรือมีขอ้ บกพร่องในการดาเนินงานฝ่ ายบริหารจะแกไ้ ขไดท้ นั ท่วงที 4. เพือ่ ใชเ้ ป็นเครื่องมือในการตดั สินใจทางการตลาด

3. การจาแนกประเภทต้นทุน ตน้ ทุนสามารถนาไปใชไ้ ดห้ ลายรูปแบบ หลายความหมาย แลว้ แตว่ ตั ถุประสงคข์ องผใู้ ช้ตน้ ทุนจะมีความหมายกเ็ ฉพาะเมื่อตน้ ทุนน้นั สัมพนั ธ์กบั วตั ถุประสงคเ์ ฉพาะหน่ึง ๆ ซ่ึงตน้ ทุนได้เกบ็ สะสมไวห้ รืออาจกล่าวไดว้ า่ มีตน้ ทุนต่าง ๆ กนั สาหรับวตั ถุประสงคต์ ่าง ๆ กนั ดงั น้นั จึงจาแนกประเภทตน้ ทุนตามลกั ษณะและวตั ถุประสงคข์ องผใู้ ชไ้ ดด้ งั น้ีคือ 1. จาแนกตามการเปล่ียนแปลงในกิจกรรม 2. จาแนกตามความรับผดิ ชอบหรือจาแนกตามแผนกผลิตและการดาเนินการ 3. จาแนกตามส่วนประกอบของสินคา้ สาเร็จรูป 4. จาแนกตามหนา้ ที่ในองคก์ รธุรกิจล 5. จาแนกตามการตดั สินใจ และลกั ษณะทางเศรษฐกิจ 6. จาแนกตามวงดเวลาหรืองวดบญั ชี 7. จาแนกตามความประสงคใ์ นการวางแผนและควบคุม ต้นทุนผนั แปรและต้นทนุ คงที่ คาวา่ “คงที่” (Fixed) และ “ผนั แปร” (Variable) ใชเ้ พ่อื อธิบายวา่ ตน้ ทุนจะผนั แปรไปอยา่ งไร เม่ือกิจกรรมเปลี่ยนแปลงไป ต้นทนุ ผันแปร เป็ นตน้ ทุนซ่ึงมีจานวนรวมที่ผนั แปรไปเป็ นสัดส่วนโดยตรงกบั การเปลี่ยนแปลงของกิจกรรม ปริมาณกิจกรรมดงั กล่าวไดแ้ ก่ หน่วยของสินคา้ ที่ผลิตขาย ชวั่โมงแรงงาน ชวั่ โมงเครื่องจกั ร ตวั อยา่ งของตน้ ทุนผนั แปร ไดแ้ ก่ วตั ถุดิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรง วสั ดุสิ้นเปลือง เป็ นตน้ ต้นทนุ คงที่ เป็นตน้ ทุนซ่ึงจานวนรวมจะไมเ่ ปล่ียนแปลงไปกบั การเปลี่ยนแปลงของปริมาณการผลิตภายในช่วงท่ีพจิ ารณา หรือไม่วา่ ปริมาณกิจกรรมจะเพ่มิ ข้ึนหรือลดลง ตน้ ทุนคงที่รวมจะไม่เปล่ียนแปลง เช่น เงินเดือนผคู้ วบคุมตรวจตราโรงงาน คา่ เส่ือมราคารเคร่ืองจกั ร คา่ประกนั ภยั โรงงานเคร่ืองจกั ร ภาษีและคา่ เช่า ต้นทุนกงึ่ ผันแปร คือ ตน้ ทุนท่ีมีลกั ษณะผสมท้งั ที่เป็นตน้ ทุนคงที่และตน้ ทุนผนั แปร นนั่ คือจานวนรวมของตน้ ทุนจะเปลี่ยนแปลงตามปริมาณของกิจกรรม แต่ไม่ไดแ้ ปรไปในอตั ราส่วนโดยตรงกบั ปริมาณกิจกรรม เช่น คา่ โทรศพั ท์ ค่าเบ้ียประกนั ภยั ค่ากาลงั ไฟ คา่ ตรวจสอบคุณภาพสินคา้ เป็นตน้ ต้นทนุ แผนกผลติ แผนกผลิตเป็นแผนกท่ีทาการแปรสภาพวตั ถุดิบใหเ้ ป็นสินคา้ สาเร็จรูปโดยใชแ้ รงงานคนหรือเคร่ืองจกั รา ตน้ ทุนของแผนกผลิตจะถือเป็นตน้ ทุนของผลิตภณั ฑเ์ พราะเกี่ยวขอ้ งกบั การผลิตโดยตรง เช่น แผนกตดั แผนกประกอบ แผนกตกแตง่ เป็นตน้

ต้นทุนแผนกบริการ แผนกบริการเป็ นแผนกท่ีไม่ไดผ้ ลิตสินคา้ โดยตรงแต่ใหบ้ ริการแก่แผนกอ่ืน ๆ ท้งั ที่เป็นแผนกผลิตและแผนกบริการดว้ ยกนั เช่น แผนกบารุงรักษา แผนกบุคคล แผนกบญั ชี ฝ่ ายอาหารและเครื่องด่ืม เป็นตน้ ต้นทนุ ผลติ ภณั ฑ์ หมายถึงตน้ ทุนท่ีเป็นตวั สินคา้ ในกิจการอุตสาหกรรมตน้ ทุนผลิตภณั ฑ์ก็คือผลรวมของตน้ ทุนวตั ถุดิบ คา่ แรง และคา่ ใชจ้ ่ายในการผลิต ส่วนในกิจการซ้ือมาขายไป ตน้ ทุนผลิตภณั ฑก์ ค็ ือคา่ ซ้ือสินคา้ ต้นทนุ ประจางวด เป็นตน้ ทุนท่ีไม่เกี่ยวขอ้ งกบั การผลิตหรือไมไ่ ดต้ ิดตามสินคา้ ท่ีผลิต แต่เป็นค่าใชจ้ า่ ยในการบริหารและค่าใชจ้ า่ ยในการขายซ่ึงเป็นคา่ ใชจ้ ่ายท่ีจะตอ้ งนาไปหกั จากยอดขายในงวดบญั ชีปัจจุบนั ต้นทุนทจี่ าแนกตามส่วนประกอบของสินค้าสาเร็จรูป หรือท่ีเรียกวา่ ตน้ ทุนการผลิต ซ่ึงประกอบดว้ ยตน้ ทุนวตั ถุดิบ ตน้ ทุนคา่ แรงงาน และตน้ ทุนค่าใชจ้ ่ายการผลิต ส่วนประกอบของตน้ ทุนการผลิต 1. วตั ถุดิบทางตรง หมายถึง วตั ถุดิบท่ีถูกใชโ้ ดยตรงในการผลิต และแปรสภาพเป็นผลิตภณั ฑห์ รือสินคา้ สาเร็จรูป และจะเป็นส่วนประกอบสาคญั สามารถคิดเขา้ ตวั ผลิตภณั ฑไ์ ด้ หรือสามารถบอกไดแ้ น่ชดั วา่ ผลิตภณั ฑน์ ้นั ๆ มีตน้ ทุนวตั ถุดิบเท่าใด เช่น ผา้ ที่ใชใ้ นการผลิตเส้ือผา้สาเร็จรูป หนงั สตั วท์ ี่ใชใ้ นการผลิตกระเป๋ า เป็นตน้ 2. ค่าแรงงานทางตรง หมายถึง คา่ แรงงานที่จา่ ยใหแ้ ก่คนงานที่ทาการผลิตโดยตรง และสามารถบอกไดช้ ดั เจนวา่ ในผลิตภณั ฑช์ ิ้นน้นั ๆ มีตน้ ทุนค่าแรงงานทางตรงเทา่ ใด 3. คา่ ใชจ้ ่ายการผลิต ซ่ึงอาจเรียกวา่ โสหุย้ การผลิ ต หรือคา่ ใชจ้ า่ ยโรงงาน หมายถึง ตน้ ทุนการผลิตท่ีเกิดข้ึนในโรงงานนอกเหนือจากวตั ถุดิบทางตรง และคา่ แรงงานทางตรง4. สินค้าคงเหลอื สินคา้ คงเหลือของกิจการอุตสาหกรรมแบ่งออกเป็ น 3 ประเภทคือ 1. วตั ถุดิบ หมายถึง สิ่งของที่จะนามาแปรสภาพใหเป็ นสินคา้ สาเร็จรูปและคงเหลืออยใู่ นมือเพือ่ รอที่จะเขา้ ไปในกระบวนการผลิต สามารถแบ่งเป็ น - วตั ถุดิบทางตรง เป็ นวตั ถุดิบท่ีเป็นส่วนประกอบสาคญั ของสินคา้ สาเร็จรูป และสามารถคานวณตน้ ทุนเขา้ เป็ นสินคา้ สาเร็จรูปไดโ้ ดยง่ายและชดั เจน - วตั ถุดิบทางออ้ ม หรือวสั ดุโรงงาน เป็ นวตั ถุดิบที่นามาใชเ้ ป็นส่วนประกอบของสินคา้ สาเร็จรูปเช่นกนั แต่เป็ นส่วนประกอบที่ไม่สาคญั 2. งานระหวา่ งทาหรือสินคา้ ระหวา่ งผลิต หมายถึง สินคา้ ที่เขา้ สู่กระบวนการผลิตแลว้ แตย่ งัไม่เสร็จสมบูรณ์ จะตอ้ งทาการผลิตเพ่ิมเตม็ ก่อนท่ีจะขายได้ 3. สินคา้ สาเร็จรูป คือ สินคา้ ที่ผลิตเสร็จสมบูรณ์และอยใู่ นสภาพพร้อมท่ีจะขายได้

การบนั ทกึ วตั ถุดิบคงเหลอื ในกิจการโดยทวั่ ไปจะมีวธิ ีการบนั ทึกสินคา้ คงเหลือหรือวตั ถุดิบคงเหลือได้ 2 วธิ ี 1. วธิ ีบนั ทึกวตั ถุดิบคงเหลือแบบตอ่ เนื่อง 2. วธิ ีบนั ทึกวตั ถุดิบคงเหลือแบบสิ้นงวด5. ความสัมพนั ธ์ระหว่างการบัญชีการเงินและการบัญชีต้นทุนรายการ การบัญชีต้นทุน การบญั ชีการเงิน1. ผใู้ ชข้ อ้ มลู คือใคร * ผใู้ ชง้ บหรือรายงานภายในกิจการ * ผใู้ ชง้ บการเงินภายนอกกิจการ2. หลกั การจดั ทา * อาจไมเ่ ป็นไปตามหลกั การบญั ชีที่ * ตอ้ งทาตามหลกั การบญั ชีท่ียอมรับ ยอมรับโดยทว่ั ไป โดยทว่ั ไป3. งวดเวลาที่จดั ทา * ตามงวดเวลาที่ผบู้ ริหารภายในกิจการ * เม่ือสิ้นงวดบญั ชี 1 ปี ตอ้ งการ(รายวนั , รายสปั ดาห์, รายเดือน หรือรายปี )4. หน่วยท่ีใชว้ ดั คา่ * อาจเป็ นหน่วยท่ีผลิต จานวนชว่ั โมง หรือ วดั เป็ นจานวนเงิน จานวนเงิน5. จดั ทาในลกั ษณะใด * แลว้ แต่ความตอ้ งการใชข้ อ้ มลู ของ * แสดงฐานะรวมท้งั กิจการ ผบู้ ริหารฝ่ ายน้นั ๆ อาจแยกเป็ นแต่ละฝ่ าย แต่ละแผนก6. งบการเงิน งบการเงินของกิจการอุตสาหกรรมจะประกอบดว้ ย งบตน้ ทุนผลิต งบกาไรขาดทุนและงบดุล ในขณะที่กิจการซ้ือมาขายไปจะมีเพยี งงบกาไรขาดทุนและงบดุลเทา่ น้นั แตง่ บการเงินของกิจการท้งั 2 ประเภท จะมีความสัมพนั ธ์กนั ดงั แสดงในภาพ