หูเสือ

หูเสือ ช่อื วิทยาศาสตร์ Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng ช่ือทอ้ งถ่ิน อมด่วนหูเสอื หอมดว่ นหลวง (ภาคเหนือ), เนียมหูเสือ (ภาคอสี าน), ผกั ฮา่ นใหญ่ (ไทใหญ)่ , ผกั หเู สือ (ไทย), เนียมอไี หลหลงึ โฮวห้ ีเช่า (จีน) ลักษณะของต้นหเู สอื ตน้ หูเสอื จดั เปน็ พรรณไมล้ ้มลกุ มีอายไุ ด้ประมาณ 2-3 ปี มีความสูงของลาต้นประมาณ 0.3-1 เมตร ลาต้นมีลักษณะอวบน้า หักได้ง่าย กิ่งและลาต้นค่อนข้างกลม ต้นอ่อนจะมีขนข้ึน อย่างหนาแน่น เม่ือแก่แล้วจะค่อย ๆ หลุดร่วงไป ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการปักชายอดหรือต้น ข้ึน ได้ในทุกสภาพดิน เจริญเติบโตได้ดีในดินอุดมสมบูรณ์ที่มีอินทรียวัตถุสูง ชอบความช้ืนมาก

และแสงแดดปานกลาง พบขึ้นตามที่รกร้างท่ัวไป ตามที่ลุ่มชื้นแฉะทั่วทุกภาคของประเทศ แต่ พบไดม้ ากทางภาคเหนอื ใบหูเสือ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กว้างค่อนข้างกลม หรือเป็นรูปสามเหลี่ยมด้านเท่า ปลายใบกลมมน โคนใบกลมหรือตัด ส่วนขอบใบจักเป็นคล่ืน มน ๆ รอบ ๆ ใบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2.5-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-8 เซนติเมตร ใบเป็นสีเขียวอ่อน แผ่นใบหนาและอวบน้า ผิวใบมีขนอ่อนนุ่มข้ึนปกคลุมอยู่ท่ัวท้ัง ใบ แผน่ ใบนูน เส้นใบลึก ก้านใบมีความยาวประมาณ 2-4.5 เซนติเมตร ใบเมื่อนามาขยี้ดมจะ มกี ล่ินหอมฉุน

ดอกหูเสือ ออกดอกเป็นช่อ ยาวประมาณ 10-20 เซนติเมตร โดยจะออกตามปลายก่ิง หรือยอด ในช่อหน่ึงจะมีดอกย่อยประมาณ 6-8 ดอก ดอกจะทยอยบานทีละ 1-2 ดอก ดอก ย่อยติดกันหนาแน่นเป็นวงรอบแกนผล เป็นระยะ ๆ และมีขน ดอกมีกลีบดอก 5 กลีบ กลีบ ดอกเป็นสีม่วงขาว ลักษณะเป็นรูปเรือ ยาวได้ประมาณ 0.8-1.2 เซนติเมตร โคนกลีบเชื่อม ตดิ กนั เป็นหลอดยาวประมาณ 3-4 มิลลิเมตร ส่วนปลายแยกเป็นกลีบ 2 กลีบ กลีบบนส้ัน ต้ัง ตรง และมีขน ส่วนกลีบล่างมีลักษณะยาวและเว้า ก้านเกสรเพศผู้เชื่อมติดกันเป็นหลอด ตอน โคนล้อมก้านเกสรเพศเมียไว้ กลีบเลี้ยงดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูประฆัง ยาวประมาณ 2-4 มิลลิเมตร มีขน และมีต่อม ปลายแยกเป็นแฉก 5 แฉก แฉกบนเป็นรูปไข่กว้าง ปลายแหลม ส่วนแฉกข้างเป็นรูปหอกแคบ โดยแฉกล่างจะยาวกว่าแฉกอ่ืนเล็กน้อย ส่วนใบประดับมี ลักษณะเป็นรูปไข่กวา้ ง ยาวประมาณ 3-4 เซนตเิ มตร ปลายแหลม กา้ นส้ัน

ผลหูเสือ ผลมีขนาดเล็ก ลักษณะของผลเป็นรูปกลมแป้นสรน้าตาลอ่อน เปลือกผลแข็ง ผลมขี นาดกว้างประมาณ 0.5 มลิ ลิเมตร และยาวประมาณ 0.7 มลิ ลิเมตร สว่ นทใี่ ช้เปน็ ยา ใบสดค้ันเอาน้ามาหยอดหู แก้ปวดหู แก้พิษฝีในหู แก้หูน้าหนวก บารุงเลือดลม ให้ใช้ รากหูเสือนามาต้มกับน้ากิน แก้ปวดฟัน ป้องกันฟันผุ ด้วยการนารากหูเสือมาแช่กับน้า ธรรมดา แลว้ นามากินและอมบ่อย ๆ ใบนามาขย้ดี ม จะช่วยแก้อาการคัดจมูกเนื่องจากหวัดได้ แก้อาการไอ ไอเรอ้ื รัง แกเ้ จบ็ คอ คออักเสบ ต่อมทอนซิลอักเสบ ระบุให้ใช้ใบสดประมาณ 4-5 ใบ นามาฉีกเป็นช้ินเล็ก ๆ แล้วนาไปต้มกับน้า 1 ลิตร กินครั้งละครึ่งแก้ววันละ 3 เวลา ต้มด่ืม เร่ือย ๆ หรอื ใชใ้ บหูเสือสดประมาณ 4-5 ใบ นามาสับกบั หมูไม่ติดมันให้ละเอียด ใช้ต้มกินแบบ แกงจดื ใสเ่ กลอื ป่น โดยให้กนิ ทัง้ น้าและเน้ือ 2 ม้ือ เช้าและเย็น ส่วนตารับยาแก้ไอในเด็ก ระบุ ให้นาใบหูเสือมานวดกับเกลือ คั้นเอาน้าใส่ช้อนทองเหลืองอุ่นให้เดือด แล้วนามาให้เด็กกิน ช่วยขับลม แก้อาการปวดท้อง อาหารไม่ย่อยโดยใช้ยางจากใบใช้ผสมกับน้าตาลกิน ใบนามา ตม้ กับนา้ กินเป็นยาแกท้ างเดินปัสสาวะอักเสบ กินหลังคลอดจะช่วยขับน้าคาวปลา แก้อาการ ท้องอืดในเด็กโดยนาต้นและใบนามาขย้ีใช้ทาท้องเด็ก ใช้รักษาแผลไฟไหม้ น้าร้อนลวก ด้วย การนาใบหูเสือมาล้างให้สะอาด ตาแล้วนามาโปะตรงท่ีเป็นแผล จะช่วยทาให้แผลไม่เปื่อย ไม่ พอง และไม่ลุกลาม ใบนามาคั้นเอาใช้เป็นยาทารักษาแผลเรื้อรัง แผลท่ีมีน้าเหลือง น้าหนอง หรอื เป็นตมุ่ พพุ อง ใบนามาขยีท้ ารกั ษาหดิ ไปใชภ้ ายนอกนามาขยที้ าหรือใชเ้ ปน็ ยาพอกแก้แมง ปอ่ งต่อย ตะขาบกดั ช่วยรักษาอาการบวม โดยใช้ใบตาพอกแกป้ วดขอ้ สรรพคุณ หูเสือเป็นสมุนไพรท่ีคนไทยและคนจีนรับประทานเป็นอาหารมาอย่างยาวนาน เนื่องจากหูเสือมีกลิ่นหอมชวนให้รับประทาน โดยรับประทานเป็นผักสดแกล้มกับอาหาร ประเภทลาบ ยา ก้อย และนา้ พริก เพอ่ื ดบั กลิน่ คาวและทา ให้อาหารมีกล่ินหอมหรือนา ใบมา สับกับหมูเป็นบะช่อ ซุปหน่อไม้ ซุบมะเขือ ใช้ใส่ในแกงต่าง ๆ ใช้กินกับหมาก รวมทั้งยัง นามาใช้แทนใบกะเพราในแกงกบ แกงปลาไหล ผัดหมูสับ เป็นต้น และยังมีการนาใบของต้นหู เสอื มาใช้เป็นเคร่ืองเทศประกอบอาหารไทย ฝรง่ั โดยกลิน่ หอมของใบหูเสือจะมีกล่ินคล้ายกับ เครอ่ื งเทศ \"ออรกิ าโน\" (Oregano) ทใี่ ช้โรยหน้าพิซซา่ ซึ่งสามารถนามาใช้แทนออรกิ าโนได้

นอกจากน้ียังมีการใช้ส่วนต่างๆ ของต้นหูเสือมาใช้ประโยชน์ได้อีกเช่นกัน ต้น นามาตาหรือบดใช้ซักผ้า หรือสระผมได้ ใบสามารถนาไปทาเป็นยานัตถ์ุได้ เพราะมีกลิ่นหอม หรอื จะนามาใสใ่ นยุ้งข้าวเพ่ือไล่แมลงก็ได้ ส่วนสรรพคุณทางยาของหูเสือนั้นตามตารายาไทยระบุไว้ว่า ใบ และต้น มีกล่ิน หอมฉุน รสเผ็ดร้อน ช่วยบารุงร่างกาย นามาค้ันเอาน้าหยอดแก้ฝีในหู แก้ปวดหู พิษฝีในหู หู น้าหนวก ปิดห้ามเลือด ขยี้ทาท้องเด็กแก้ท้องอืด ช่วยเจริญอาหาร แก้ไข้หวัดในเด็ก และแก้ โรคหืด ใบ บารุงร่างกาย แก้ไอเร้ือรัง หืดหอบ แก้อาการปวด ลดไข้ ช่วยรักษาอาการหวัดคัด จมูก รักษาหิด แก้ลมชักบางประเภท ต้มน้ากินแก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ กินหลังคลอดขับ น้าคาวปลา ยางจากใบ ผสมกับน้าตาลกินขับลม แก้ปวดท้อง อาหารไม่ย่อย ใช้ภายนอกเป็น ยาพอกศีรษะแก้ปวด ลดไข้ แก้แมงป่องต่อย ตะขาบกัด แก้หิด รักษาแผลไฟไหม้ น้าร้อนลวก รักษาอาการบวม ตาพอกแก้ปวดข้อ ขย้ีทาห้ามเลือด คั้นน้าทาแผลเรื้อรัง ราก ช่วยดับกล่ิน ปาก แก้ปวดฟนั ป้องกนั ฟนั ผุ และตารายาสมนุ ไพรพ้นื บ้านตามภาคต่างๆยังมีการใช้หูเสือเป็น ยาสมุนไพรแก้อาการของโรคต่างๆ เช่น ใช้เป็นยาบารุงเลือดลม บารุงร่างกายขับน้านมหลัง คลอด ชว่ ยย่อยอาหาร แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ แก้หวัดคัดจมูก และดับกล่ินคาวได้เป็นอย่างดี ใช้ ในการรักษาแผลไฟไหม้ นาร้อนลวก รักษาอาการบวม ตาพอกแก้ปวดขอ้ ใชข้ ยท้ี าห้ามเลือด ใช้ ค้ันน้า ทาแผลเรอื้ รัง แมงสตั ว์กัดต่อยการปลูก การขยายพันธเ์ุ นยี มหเู สอื หูเสือสามารถขยายพันธ์ุได้โดยวิธีการปักชายอด หรือต้นโดยเลือกกิ่งท่ีแข็งแรง แล้วนามาตัดใบออกบางส่วน แต่อย่างตัดให้ก่ิงโดนก้านใบเพราะจาทาให้ตาท่ีจะแตกยอดใหม่ ถูกต้องไปด้วยจากนั้นจึงนามาปักลงในดินที่เตรียมไว้ให้ลึกประมาณ 5-10 เซนติเมตร แล้วรด นา้ ให้ช่มุ ทุกๆวัน จากนัน้ 1-2 สปั ดาห์ จะเร่ิมมีรากออกมาและแตกกงิ่ ก้านสาขาไปเร่ือยๆ ท้ังน้ี หูเสือสามารถเจริญเติบโตได้ดีในดินอุดมสมบูรณ์ที่มีอินทรียวัตถุสูง แต่ก็สามารถข้ึนได้ทุก สภาพดนิ เป็นพืชที่ชอบความชืน้ มาก และชอบแสงแดดปานกลาง

แหล่งท่ีมา 1. https://www.disthai.com/17105209/%E0%B8%AB%E0%B8%B9%E0%B9% 80%E0%B8%AA%E0%B8%B7%E0%B8%AD 2. https://medthai.com/%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B8%A2 %E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B9%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B 8%B7%E0%B8%AD/