เรื่อง ศึกษาการรับรู้สติปัฏฐาน 4 ของนักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏเลย/กันตพงษ์ จุลราช

วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ 13 Received: March 2, 2021; Revised: May 7ม, ห2า0ว2ทิ 1ย;าAลcยั cมeหpาteมdก:ฏุ รMาชaวyทิ 2ย5า,ล2ยั 02ว1ทิ ;ยาเขตศรลี า้ นชา้ ง วันรบั บทความ: 2 มนี าคม 2564; วันแกไขบทความ: 7 พฤษภาคม 2564; วันตอบรบั บทความ: 25 พฤษภาคม 2564; ศกึ ษาการรบั รเู รอื่ งสติปฏ ฐาน 4 ของนักศกึ ษามหาวิทยาลยั ราชภฏั เลย STUDY OF STUDENT PERCEPTION ON FOUR FOUNDATIONS OF MINDFULNESS AT LOEI RAJABHAT UNIVERSSITY กนั ตพงษ จุลราช มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย Kantapong Junraj Loei Rajabhat University Corresponding Author E-mail: [email protected] บทคัดยอ บทความวิจัยเร่ือง ศึกษาการรับรูเรื่องสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏ เลย เปนวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) โดยมีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาระดับความ เขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนกั ศกึ ษามหาวิทยาลัยราชภัฏเลย กลุมตวั อยา งท่ีใชในการ วิจัย คือ นักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏเลยที่ลงทะเบียนเรียนรายวิชาพระพุทธศาสนาเพื่อการ พฒั นาชีวติ และสงั คม ภาคเรียนท่ี 3/2562 (ภาคฤดรู อน) จำนวน 45 คน สถิตทิ ีใชใ นการวิเคราะห ขอมูลคือคาความถี่ (Frequency) คารอยละ (Percentage) คาเฉล่ีย (Mean) คาสวนเบ่ียงเบน มาตรฐาน (Standard Deviation) ผลการวิจัยพบวา ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏเลย ในหมวดกายานุปสสนา หมวดเวทนานุปสสนา หมวดจติ ตานปุ สสนา และ หมวดธัมมานุปสสนา โดยภาพรวมของความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 อยูในระดับดี สามารถเรยี งลำดับจากมากไปหานอยไดด ังนี้ หมวดเวทนานปุ สสนา หมวดกายานุปสสนา หมวด จิตตานปุ ส สนา และหมวดธัมมานปุ สสนา ตามลำดบั คำสำคัญ: กรรมฐาน; สติ; สติปฏ ฐาน 4;

14 วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ ปที ี่ 7 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม – มถิ นุ ายน 2564 Abstract The research, titled “A study of student’s perception for the foundations of mindfulness at Loei Rajabhat university”, was conducted by the quantitative research methodology. The purpose of the research was to study the perception level of students on the Buddhist Four Foundations of Mindfulness (Satipaṭṭhāna in Pali) at Loei Rajabhat University. The samples were forty-five students, enrolling for Buddhism for Life and Social Development in the third semester of the academic year 2019 (Summer Course) at Loei Rajabhat university. The statistics used for data analysis consisted of frequency, percentage, mean, and standard deviation. The results of the research were found that the perception level of students on the Buddhist Foundations of Mindfulness (Satipaṭṭhāna): Kāyānupassanā, Vedanānupasanā, Cittānupasanā and Dhammānupasanā, at Loei Rajabhat University was found to be overall at a good level. In addition, they could be arranged in descending order as follows: Vedanānupasanā, Kāyānupassanā, Cittānupasanā and Dhammānupasanā, respectively. Keywords: Meditation; Consciousness; Foundations of Mindfulness; บทนำ สตปิ ฏฐาน 4 แปลวา การต้ังสตบิ าง หรือ การทเ่ี อาสตเิ ขาไปต้ังอยู คอื มีสตกิ ากับอยูบาง วาโดยความเปนจรงิ แลวก็คือการใชสติ หรอื วิธีปฏิบตั ิเพื่อใชสติใหเกิดผลดีที่สุดดงั พุทธพจน ของ องคสัมมาสัมพุทธเจาได กลาวไวใ นมหาสติปฏฐานสูตรวา “ดูกอนภิกษุทั้งหลาย ทางที่เปนมรรคา เอก เพื่อความบริสุทธิ์ของสัตวทั้งหลาย เพื่อขามพนความโสกะ และปริเทวะ เพื่อความอัสดงแหง ทุกข และโทมนัส เพื่อบรรลุโลกุตมรรคเพื่อกระทำใหแจงซึ่งพระนิพพานนี้ คือ สติปฏฐาน 4” (พระธรรมปฏ ก (ป.อ.ปยุตโต), 2552: 810) สติปฏ ฐาน คือธรรมเปนที่ตั้งแหงสติ ขอปฏิบัติมีสติเปน ประธาน หรือการตั้งสติกำหนด พิจารณาสิง่ ทั้งหลายใหร เู ห็นเทา ทนั ตามความเปนจริง การมีสติกำกับดูสิง่ ตาง ๆ และความเปนไป ท้ังหลาย โดยรูเทาทันตามสภาวะของมัน ไมถูกครอบงำดวยความยินดียินราย ที่ทำใหมองเห็น เพี้ยนไปตามอำนาจกิเลสมี 4 อยา งคอื 1) กายานปุ สสนา การต้ังสติกำหนดพิจารณากาย การมีสติ กำกับดรู ูเทาทันกายและเรื่องทางกาย 2) เวทนานุปสสนา การตั้งสติกำหนดพิจารณาเวทนา หรือ การมีสติกำกับดูรูเทาทันเวทนา 3) จิตตานุปสสนา การต้ังสติกำหนดพิจารณาจิต หรือการมีสติ

วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ 15 มหาวทิ ยาลยั มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั วทิ ยาเขตศรลี า้ นชา้ ง กำกับดูรูเทาทันจิตหรือสภาพและอาการของจิต 4) ธัมมานุปสสนา การตั้งสติกำหนดพิจารณา ธรรมหรือการมีสติกำกับดูรูเทาทันธรรมเรียกสัน ๆ วา กาย เวทนา จิต ธรรม (พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตุ โต), 2538: 294 - 297) ดวยความสำคัญของสติปฏฐาน 4 ซึ่งเปนทางเดียว ที่นำไปสูความดับทุกข เพื่อ บรรลุญายธรรมทำใหเห็นแจงพระนิพพาน อันเปน จุดมุงหมายสงู สุดของพระพุทธศาสนาน้ัน จึงทำ ใหผ ูวิจยั สนใจศึกษาระดับความเขาใจในหลกั ปฏบิ ัตสิ ตปิ ฏฐาน 4 ของนกั ศกึ ษามหาวิทยาลัยราชภัฏ เลย วัตถปุ ระสงคก ารวิจยั เพื่อศึกษาระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศกึ ษามหาวิทยาลัยราช ภัฏเลย ขอบเขตการวจิ ยั 1. ขอบเขตดานเนื้อหา การศึกษาวิจัยในครั้งน้ี ไดศึกษาเนือ้ หาจากการทบทวนเอกสารและงานวิจยั ท่ีเกี่ยวของ กับความเขาใจในหลักปฏิบตั ิสติปฏฐาน 4 ของนกั ศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏเลย ไดทฤษฎแี นวคดิ หลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ดาน คือ หมวดกายานุปสสนา หมวดเวทนานุปสสนา หมวดจติ ตานุปสสนา และหมวดธัมมานุปสสนา 2. ขอบเขตดานประชากรและกลมุ ตวั อยาง กลุม ตัวอยางที่ใชใ นการศึกษา คือ นักศกึ ษามหาวิทยาลัยราชภัฏเลยที่ลงทะเบยี นเรียน รายวิชาพระพุทธศาสนาเพื่อการพัฒนาชีวิตและสงั คม ภาคเรียนที่ 3/2562 (ภาคฤดูรอน) จำนวน 45 คน 3. ขอบเขตดานสถานท่ี ศึกษาในบรเิ วณมหาวิทยาลยั ราชภัฎเลย

16 วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ ปีท่ี 7 ฉบับที่ 1 มกราคม – มิถุนายน 2564 4. ขอบเขตระยะเวลา ขอบเขตระยะเวลาในการดำเนินการวิจัย ต้ังแตเดือน เมษายน พ.ศ.2563 ถึงเดือน พฤษภาคม พ.ศ.2563 ระเบียบวิธวี ิจัย เคร่ืองมือทีใชในการวิจัยครั้งน้ีเปนแบบสอบถาม (Questionnaire) ที่ผูวิจัยพัฒนาข้ึน ตามกรอบของหลักปฏิบัตสิ ตปิ ฏฐาน 4 โดยแบงออกเปน 2 ตอน ดังนี้ ตอนที่ 1 เปนแบบสอบถามเกี่ยวกบั ขอมลู ทัว่ ไปของผูตอบแบบสอบถาม มีลักษณะเปน แบบเลือกตอบ (check list) ตอนท่ี 2 เปนแบบสอบถามศึกษาการรับรูเรื่องสติปฏ ฐาน 4 ของนกั ศึกษามหาวิทยาลัย ราชภัฏเลยแบบสอบถามที่ใชในการศึกษาวิจัย มีจำนวน 4 ดาน คือ คือ หมวดกายานุปสสนา หมวดเวทนานุปส สนา หมวดจิตตานุปสสนา และหมวดธัมมานุปสสนา ลักษณะของแบบสอบถาม เปนมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ตามวิธีการของลเิ คริ ท (Likert) แบง ออกเปน 5 ระดับ สถิตทิ ีใ่ ชใ นการวเิ คราะหขอมลู 1. ขอมูลท่ัวไปใชคาความถี่ (Frequency) และรอยละ (Percentage) ของขอมูล เก่ียวกับสถานภาพของผูตอบแบบสอบถาม 2. ระดับความคิดเห็นใชสถิติการวิเคราะหเปนคาเฉล่ีย (Mean) และคาสวนเบี่ยงเบน มาตรฐาน (Standard Deviation) โดยกำหนดคา การวิเคราะหผล ดังนี้ (บุญชม ศรสี ะอาด, 2535: 99) 1.00 - 1.49 หมายถงึ ผลของการปฏิบตั ินอยทส่ี ุด 1.50 - 2.49 หมายถึง ผลของการปฏิบตั ินอ ย 2.50 - 3.49 หมายถึง ผลของการปฏบิ ตั ิปานกลาง 3.50 - 4.49 หมายถึง ผลของการปฏบิ ตั ิดี 4.50 - 5.00 หมายถงึ ผลของการปฏบิ ตั ิดที ่ีสุด

วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ 17 มหาวทิ ยาลยั มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั วทิ ยาเขตศรลี า้ นชา้ ง ผลการวิจยั 1. ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏ เลย ตารางที่ 1 แสดงผลการวิเคราะหร ะดับความเขา ใจในหลักปฏบิ ัติสติปฏ ฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏเลย X� S.D. แปลผล ลำดับ หลกั ปฏบิ ตั สิ ติปฏฐาน 4 1 หมวดกายานปุ สสนา 3.60 0.72 ดี 2 หมวดเวทนานุปสสนา 3.75 0.75 ดี 3 หมวดจิตตานปุ ส สนา 3.51 0.88 ดี 4 หมวดธัมมานุปสสนา 3.44 0.92 ปานกลาง รวม 3.58 0.77 ดี จากตาราง พบวา ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวิทยาลยั ราชภัฏเลยในหมวดกายานุปส สนา หมวดเวทนานปุ ส สนา หมวดจิตตานปุ ส สนา และ หมวดธัมมานุปสสนา โดยภาพรวมของความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 อยูในระดับดี สามารถเรยี งลำดับจากมากไปหานอยไดด ังนี้ หมวดเวทนานปุ สสนา หมวดกายานปุ สสนา หมวด จติ ตานุปสสนา และหมวดธัมมานุปสสนา ตามลำดบั 2. ระดับความเขาใจในหลักปฏบิ ัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษามหาวิทยาลยั ราชภัฏ เลย หมวดกายานปุ ส สนา ตารางที่ 2 แสดงผลการวเิ คราะหระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวทิ ยาลัยราชภัฏเลย หมวดกายานุปส สนา ������������� S.D. แปลผล ลำดับ หมวดกายานปุ ส สนา 1 หลกั ปฏิบัติวา ดวยการกำหนดรอู าการท่ีปรากฏทาง 3.60 0.72 ดี กาย คือเอาสติไปตั้งไวทก่ี ายในอริ ยิ าบถตาง ๆ 2 ในหมวดกายานปุ สสนาสติปฏฐานนี้ มี ปพพะ คือ 3.50 0.75 ปานกลาง อานาปานปพพะ อิริยาปถปพพะ สัมปชัญญปพ พะ

18 วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ ปีที่ 7 ฉบับที่ 1 มกราคม – มถิ นุ ายน 2564 ลำดบั หมวดกายานปุ ส สนา ������������� S.D. แปลผล ปฏิกูลมนสิการปพพะ ธาตุมนสิการปพ พะ นวสีวถิ กาปพ พะ หมวดทเี่ ปน วิปส สนาลวน อันไดแก อิรยิ า 3.84 0.58 ดี ปถปพพะ สัมปชัญญปพพะ และธาตุมนสิการปพ 3.55 0.72 ดี พะ 3.51 0.78 ดี 3 อิริยาปถปพพะ วาดวยวิธีปฏิบัติเกี่ยวกับอิริยาบถ 3.60 0.72 ดี หลัก 4 ประการ คอื เดิน ยืน นั่ง นอน 4 สัมปชัญญปพพะ เปน หลักปฏิบัติเกี่ยวกับอิริยาบถ ยอย ซึ่งเนื่องอยูกับอิริยาบถหลัก เชน การกาวไป การถอยกลบั การแลดู เหลียวดู การคู การเหยียด การครองสังฆาฏิ บาตร จีวร การฉัน การเคย้ี ว การ ถายอุจจาระ ปสสาวะ เปน ตน 5 ธาตุมนสิการปพพะ เปนหลักปฏิบัติวาดวยวิธี กำหนดรูเ กยี่ วกับธาตุทั้ง 4 คอื ธาตดุ ิน ธาตุน้ำ ธาตุ ไฟ และธาตลุ ม รวม จากตาราง พบวา ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏเลย หมวดกายานปุ ส สนา โดยภาพรวม อยูใ นระดบั ดี เมือ่ พิจารณาเปนรายขอ พบวา ขออริ ิยาปถปพพะ วา ดว ยวิธีปฏิบัติเก่ียวกับอิริยาบถหลัก 4 ประการ คือ เดิน ยืน นั่ง นอน มีคา เฉลี่สูงสุด รองลงมาไดแกข อหลักปฏิบัตวิ าดวยการกำหนดรูอาการท่ปี รากฏทางกาย คือเอาสติ ไปตั้งไวที่กายในอิริยาบถตาง ๆ และขอในหมวดกายานุปสสนาสติปฏฐานนี้ มี ปพ พะ คือ อานา ปานปพพะ อิริยาปถปพพะ สัมปชัญญปพพะ ปฏิกูลมนสิการปพพะ ธาตุมนสิการปพพะ นวสีวถิ กาปพพะ หมวดที่เปนวิปสสนาลวน อันไดแก อิริยาปถปพพะ สัมปชัญญปพพะ และธาตุ มนสิการปพ พะ มีคา เฉล่ยี ต่ำสุด

วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ 19 มหาวทิ ยาลยั มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั วทิ ยาเขตศรลี า้ นชา้ ง 3. ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษามหาวิทยาลยั ราชภัฏ เลย หมวดเวทนานปุ สสนา ตารางที่ 3 แสดงผลการวเิ คราะหระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏเลย หมวดเวทนานุปสสนา X� S.D. แปลผล ลำดับ หมวดเวทนานปุ สสนา 1 สขุ เวทนา คือ ความรูสึกทางกาย ไดแก ความสบาย 3.96 0.22 ดี กาย ความโลง เปนตน 2 ทุกขเวทนา คือ ความรูสกึ เปนทุกขทางกาย ไดแก 3.87 0.35 ดี ความเจ็บ ปวด เมื่อย ชา คัน รอน เย็น จุกเสียด เหนอ่ื ย เปน ตน 3 อุเบกขาเวทนา คือ ความรูสึกเปนกลาง ไมสุขไม 3.75 0.54 ดี ทกุ ข เม่ืออเุ บกขาเวทนาเกดิ ขึน้ กร็ วู า ไมส ุขไมท กุ ข 4 การกำหนดรูเวทนานี้ ผูปฏิบตั ิวิปสสนาตองมีความ 3.57 0.72 ดี อดทนคอนขางมาก เพราะถามีความอดทนนอย คอยเปล่ยี นอริ ยิ าบถอยูบอย ๆ จะทำใหเสียสมาธิ 5 วิธีการกำหนดเวทนามีอยู 3 ประการ คือ การ 3.60 0.70 ดี กำหนดแบบเผชิญหนา การกำหนดสูแบบกองโจร การกำหนดสูแบบถอยทัพหรือสงั เกตการณ รวม 3.75 0.75 ดี จากตาราง พบวา ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย หมวดเวทนานปุ สสนา โดยภาพรวม อยูในระดับดี เมื่อพิจารณาเปนราย ขอ พบวา ขอสขุ เวทนา คือ ความรูสึกทางกาย ไดแก ความสบายกาย ความโลง เปนตน มคี าเฉลี่ สูงสุด รองลงมาไดแกขอทกุ ขเวทนา คอื ความรูสึกเปนทุกขทางกาย ไดแก ความเจบ็ ปวด เม่ือย ชา คัน รอน เย็น จุกเสียด เหนื่อย เปนตน และขอการกำหนดรูเวทนานี้ ผูปฏิบัติวิปสสนาตองมี

20 วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ ปีที่ 7 ฉบับท่ี 1 มกราคม – มิถุนายน 2564 ความอดทนคอนขา งมาก เพราะถามีความอดทนนอยคอยเปล่ียนอิริยาบถอยูบอ ย ๆ จะทำใหเสีย สมาธิ มีคา เฉลีย่ ตำ่ สดุ 4. ระดับความเขาใจในหลักปฏบิ ัติสติปฏฐาน 4 ของนกั ศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏ เลย หมวดจิตตานปุ ส สนา ตารางที่ 4 แสดงผลการวเิ คราะหระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวทิ ยาลัยราชภัฏเลย หมวดจิตตานุปส สนา �X S.D. แปลผล ลำดับ หมวดจติ ตานุปสสนา 1 จิตตานุปสสนาสติปฏฐาน คอื การใชสติกำหนดรู 3.60 0.72 ดี อาการทปี่ รากฏทางจิต 2 สติตั้งมั่นพิจารณาเนือง ๆ ซึ่งจิต คือ วิญญาณ 3.28 0.85 ปานกลาง ขนั ธ มี 16 ประการ 3 การตามกำหนดรูจิต ที่คิดนอมไปหาหรือรับ 3.45 078 ปานกลาง อารมณในที่ไกลหรือใกล นักปฏิบัติควร เอาใจใส เปนพิเศษ เพราะการกำหนดรูจิตนั้นเปนของ ละเอยี ดออนมาก 4 กอนการกำหนดนักปฏบิ ัติตองวางใจใหเปนปกติ 3.51 0.75 ดี เสมือนหนึง่ ไมมอี ะไรเกิดขน้ึ มากอน 5 การกำหนดตองดดู วยสตปิ ญญาใหรูตามความจริง 3.49 0.77 ปานกลาง ที่เกิดขึ้น ไมตอง ไปคิดปรุงแตงหรือใสข อมูลอ่ืน ใดเขาไปอีก รวม 3.51 0.88 ดี จากตาราง พบวา ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย หมวดจติ ตานุปส สนา โดยภาพรวม อยูใ นระดบั ดี เมื่อพิจารณาเปน รายขอ พบวา ขอจิตตานุปสสนาสติปฏฐาน คือ การใชส ติกำหนดรูอาการที่ปรากฏทางจิตมีคาเฉลี่สูงสุด รองลงมาไดแกขอกอนการกำหนดนักปฏิบัติตองวางใจใหเปนปกติเสมือนหนึ่งไมมีอะไรเกิดขึ้นมา กอน และขอ สติตั้งมนั่ พจิ ารณาเนอื ง ๆ ซง่ึ จิต คอื วิญญาณขันธ มี 16 ประการ มีคา เฉลีย่ ต่ำสดุ

วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ 21 มหาวทิ ยาลยั มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั วทิ ยาเขตศรลี า้ นชา้ ง 5. ระดับความเขาใจในหลักปฏบิ ัติสติปฏฐาน 4 ของนักศกึ ษามหาวิทยาลยั ราชภัฏ เลย หมวดธมั มานปุ ส สนา ตารางท่ี 5 แสดงผลการวิเคราะหระดับความเขาใจในหลกั ปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวทิ ยาลัยราชภัฏเลย หมวดธัมมานุปสสนา �X S.D. แปลผล ลำดับ หมวดธัมมานปุ สสนา 1 สติตั้งมั่นพิจารณาเนือง ๆ ซึ่งธรรม 5 หมวด 3.50 0.72 ปานกลาง คอื นิวรณ ขนั ธ อายตนะ โพชฌงค อรยิ สัจ 2 วิธีการกำหนดนิวรณ มี 5 ประการ ทุก ๆ 3.47 0.75 ปานกลาง อารมณของนิวรณ ที่เกิดขึ้นหรือไม ก็รูชัดจะ กำหนดชอบหนอ ๆ โกรธหนอ ๆ งวงหนอ ๆ คดิ หนอ ๆ หรอื สงสัยหนอ ๆ 3 คาวา “ขันธ” แปลวา กอง, หมวด, หมู, 3.37 0.80 ปานกลาง ประชุม, กลุม มี อยาง ซึ่งเปนอารมณของ อปุ าทาน ฉะนนั้ จึงเรียกวา อปุ าทานขันธ 4 อายตนะ 12 วาดวยการตั้งสติกำหนดรู 3.40 0.78 ปานกลาง อายตนะภายใน คือ ตา หู จมูก ลิ้น กายใจ และอายตนะภายนอก คือ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ธัมมารมณ 5 โพชฌงคเปนสภาพที่ทำใหรูอารมณไดดวย 3.32 0.88 ปานกลาง การเจรญิ สตปิ ฏฐาน 4 6 อริยสัจ ความจริงอันประเสริฐ มี 4 อยาง คือ 3.58 0.75 ดี ทุกขอริยสัจ ทุกขสมุทัยอริยสัจ ทุกขนิโรธ อริยสจั ทกุ ขนิโรธคามินีปฏิปทาอรยิ สจั รวม 3.44 0.92 ปานกลาง

22 วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ ปีที่ 7 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม – มถิ ุนายน 2564 จากตาราง พบวา ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย หมวดธัมมานุปสสนาโดยภาพรวม อยูในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณา เปนรายขอ พบวา ขอ อริยสจั ความจรงิ อันประเสรฐิ มี 4 อยาง คอื ทุกขอริยสจั ทุกขสมุทัยอริยสัจ ทุกขนิโรธอริยสัจ ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจมีคาเฉลี่สูงสุด รองลงมาไดแกขอสติตั้งมั่น พิจารณาเนือง ๆ ซึ่งธรรม 5 หมวด คือ นิวรณ ขันธ อายตนะ โพชฌงค อริยสัจ และขอโพชฌงค เปน สภาพที่ทำใหร อู ารมณไดด ว ยการเจริญสติปฏฐาน 4 มคี าเฉลย่ี ต่ำสดุ การอภิปรายผลการวิจัย จากการวิจัย พบวา ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษา มหาวิทยาลยั ราชภัฏเลยในหมวดกายานุปสสนา หมวดเวทนานุปสสนา หมวดจิตตานปุ สสนา และ หมวดธัมมานุปสสนา โดยภาพรวมของความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 อยูในระดับดี สามารถเรียงลำดับจากมากไปหานอยไดดังน้ี หมวดเวทนานุปสสนา หมวดกายานปุ สสนา หมวด จติ ตานุปสสนา และหมวดธัมมานุปสสนา ตามลำดับ ทั้งน้ีอาจเปนเพราะวาหลักปฏบิ ตั ิสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏเลย ตามหมวดเวทนานุปสสนาเปนเรื่องเขาใจงาย และ นักศึกษามีความคุนเคยเกี่ยวกับความรูสึก จำแนกการเสวยอารมณ 3 ทาง คือ ความรูสึกสุข ความรูสึกทุกข และความรูสึกไมใชสุข สอดคลองกับพระเจริญ อคฺควิริโย (เกษมวิริยะเลิศ) ได ศึกษาเรื่องศึกษาการรับรูเร่ืองสติปฏฐาน ของอุบาสก-อุบาสิกา วัดพิชยญาติการาม กรุงเทพมหานคร พบวา ระดับความเขาใจเกี่ยวกับหลักปฏบิ ัตสิ ติปฏฐาน 4 ของอุบาสก อุบาสิกา ในหมวดกายานุปสสนา หมวดเวทนานุปสสนา หมวดจิตตานุปสสนา และหมวดธัมมานุปสสนา โดยภาพรวมของความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 อยูในระดับดี เมื่อพิจารณาหมวดเวทนา นปุ ส สนา และหมวดกายานปุ สสนา พบวาอยูใ นระดับดี สว นหมวดจติ ตานุปส สนา และหมวดธัมมา นปุ สสนา พบวา อยใู นระดับปานกลาง ขอเสนอแนะการวิจยั 1. ขอเสนอแนะเชงิ นโยบาย 1) มหาวิทยาลัยควรจัดรูปแบบกิจกรรมสงเสริมการปฏิบัตธิ รรมตามแนวสติปฏ ฐาน 4 ใหม ากยิ่งขน้ึ

วารสารศรีล้านช้างปริทรรศน์ 23 มหาวทิ ยาลยั มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั วทิ ยาเขตศรลี า้ นชา้ ง 2) หลักสูตรควรมีการประยุกตการปฏิบตั ธิ รรมตามแนวสตปิ ฏ ฐาน 4 เขากับการ เรียนการสอนในรายวิชา 3) ควรมีการปฏิบตั ิกรรมฐานตามแนวสตปิ ฏ ฐาน 4 ในกจิ กรรมเสริมหลกั สตู ร 2. ขอ เสนอแนะการวิจัยคร้ังตอ ไป 1) ควรมกี ารศึกษาปจจัยทีส่ งผลตอความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของ นักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏเลย 2) ควรมีการศกึ ษาเกี่ยวกบั ความสัมพันธระหวางตัวแปรตา ง ๆ กับความเขาใจใน หลักปฏิบตั ิสตปิ ฏฐาน 4 ของนกั ศกึ ษามหาวิทยาลัยราชภัฏเลย องคความรูใ หม ระดับความเขาใจในหลักปฏิบัติสติปฏฐาน 4 ของนักศึกษามหาวิทยาลยั ราชภัฏเลยใน หมวดกายานุปสสนา หมวดเวทนานุปสสนา หมวดจิตตานุปสสนา และหมวดธัมมานุปสสนา โดย ภาพรวมของความเขาใจในหลกั ปฏบิ ัติสติปฏฐาน 4 อยูในระดบั ดี สามารถเรียงลำดับจากมากไป หานอ ยไดดังนี้ หมวดเวทนานปุ สสนา หมวดกายานปุ ส สนา หมวดจิตตานปุ สสนา และหมวดธัมมา นปุ ส สนา ตามลำดบั เอกสารอางอิง บญุ ชม ศรีสะอาด. (2535). หลักการวิจัยเบอื้ งตน . พมิ พคร้งั ท่ี 3 กรุงเทพ ฯ: สวุ ีริยาสาสน. พระเจรญิ อคฺควิริโย (เกษมวิรยิ ะเลศิ ). (2555). ศึกษาการรับรเู รื่องสติปฏ ฐานของอุบาสก-อุบาสิกา วัดพิชยญาติการาม กรุงเทพมหานคร. วิทยานิพนธปริญญาพุทธศาสตรมหาบัณฑิต (สาขาวิชา วิปสสนาภาวนา). บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราช วทิ ยาลัย. พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตุ ฺโต). (2539). พจนานุกรมพุทธศาสน ฉบับประมวลศัพท. พิมพคร้ังท่ี 10. กรุงเทพมหานคร: บริษัท สหธรรมกิ จำกัด. ________. (2553). พุทธธรรมฉบับปรับปรุงขยายความ. พิมพคร้ังที่ ๑๕. กรุงเทพมหานคร: โรง พมิ พบ รษิ ัท สหธรรมกิ จำกัด.