aa

เคร่ืองมือทางภูมิศาสตร์ ส 21101 สาระการเรียนรู้สงั ศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรมโดยนางสาวสุพตั รา เสภยั ยนั ต์

ผลการเรียนรู้ท่ีคาดหวงั นกั เรียนมีความรู้ความเขา้ ใจในความหมาย ประเภท และประโยชนข์ องเคร่ืองมือทางภูมิศาสตร์ สามารถนาความรู้ประยกุ ตใ์ ชใ้ นชีวิตประจาวนั ได้ จุดประสงคก์ ารเรียนรู้1. นกั เรียนบอกความหมายของเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ได้2. นกั เรียนบอกช่ือของเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ไดอ้ ยา่ งนอ้ ย 3 ช่ือ3. นกั เรียนระบุบอกประเภทของเคร่ืองมือทางภูมิศาสตร์ได้4. นกั เรียนจาแนกประเภทของเคร่ืองมือทางภมู ิศาสตร์ได้ นกั เรียนวเิ คราะห์ประโยชน์ของเคร่ืองมือทางภูมิศาสตร์ไดอ้ ยา่ ง5. นอ้ ย 3 ขอ้

เครื่องมือทางภมู ิศาสตร์ • เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ หมายถึง ส่ือท่ีใชใ้ นการศึกษาขอ้ มูลทาง ภูมิศาสตร์ไม่วา่ จะเป็นขอ้ มูลเกี่ยวกบั ตาแหน่งที่ต้งั การ กระจาย ขอบเขต ความหนาแน่นของขอ้ มลู หรือปรากฏการณ์ต่างๆ ของขอ้ มลู บางประเภทตอ้ งอาศยั การวดั ดว้ ยอุปกรณ์ ส่วนขอ้ มูลบาง ประเภทตอ้ งออกไปเกบ็ ยงั พ้นื ท่ีน้นั ๆ แลว้ นามาสรุปวเิ คราะห์

เครื่องมือทางภมู ิศาสตร์จึงแบ่งไดเ้ ป็น 2 กลุ่ม คือ1.เคร่ืองมือประเภทที่ใหข้ อ้ มูลเครื่องมือประเภทที่ใหข้ อ้ มลู น้ีไดแ้ ก่แผนท่ีรูปถ่ายทางอากาศและภาพจากดาวเทียม รวมท้งั อินเทอร์เน็ต 2. เคร่ืองมือประเภทที่เป็นอุปกรณ์หมายถึงอุปกรณ์ ที่ใชว้ ดั ขอ้ มลู เชิง ภูมิศาสตร์ เช่น มุม ระยะทาง ความสูง ภูมิอากาศ ตาแหน่งท่ีต้งั เป็นตน้

ประเภทของเคร่ืองมือทางภูมิศาสตร์

1.ลกู โลก เป็นวสั ดุสามมิติประเภทหุ่นจาลอง แบบยอ่ ส่วน โดยยอ่ ส่วนหรือลดขนาด ของโลก อาศยั มาตราส่วนกาหนดขนาด และระยะทางที่ใกลเ้ คียงขอ้ เทจ็ จริงมาก ท่ีสุดเป็ นเคร่ื องมือทางภูมิศาสตร์ท่ีทาให้ เห็นภาพรวมวา่ โลกมีรูปร่างลกั ษณะ อยา่ งไร ลกู โลกส่วนมากจะหมุนได้ จึง แสดงใหเ้ ห็นช่วงเวลากลางวนั และ กลางคืนได้

2. แผนที่เล่ม (Atlas) เป็นการนาเอาแผนท่ีประเภทต่างๆ เช่นแผนที่แสดงลกั ษณะภมู ิประเทศ แผนที่ทางหลวง เป็นตน้ มารวบรวมไวอ้ ยใู่ นเล่มเดียวกนั เป็นแผนท่ีท่ีนิยมใชก้ นั มากขอ้ มลูมีการปรับเปลี่ยนที่ทนั สมยั พกพา ใชง้ านไดส้ ะดวก

ชนิดของแผนที่1.แผนที่ภูมิประเทศ เป็นแผนท่ีแสดงขอ้ มลู แนวดิ่งทางดา้ นลกั ษณะทางกายภาพของโลกโดยใชส้ ีหรือเส้นช้นั ความสูงช่วยบอกค่าระดบั ความสูง รวมท้งั บอกขอ้ มูลส่ิงท่ีปรากฏบนแนวราบโดยใชส้ ัญลกั ษณ์ เช่น ช่ือสถานท่ีสาคญั แนวพรมแดน เส้นทาง เป็นตน้ 2.แผนที่แบบราบ เป็นแผนท่ีท่ีแสดงสิ่งต่างๆที่ปรากฏบนพ้ืนผวิ โลกในแนวระดบั ไม่ แสดงรายละเอียดทางดา้ นแนวดิ่ง ส่วนใหญ่จะใชเ้ พือ่ บอกระยะทางและทิศทาง

แผนท่ีภูมิประเทศ ตวั อยา่ งแผนท่ี แผนท่ีเฉพาะเรื่อง

ประโยชน์ของแผนท่ี1. แผนที่มีส่วนช่วยในการวางแผนทางเศรษฐกิจ2. แผนที่จะทาใหร้ ู้ถึงสภาพทางภูมิศาสตร์การเมือง ทาให้สามารถวางแผนดาเนิน การเพ่อื เตรียมรับหรือแกไ้ ขสถานการณ์ที่เกิดข้ึนได้อยา่ งถกู ตอ้ ง3. แผนที่เป็นอุปกรณ์สาคญั ในการวางแผนยทุ ธศาสตร์ทางทหาร ทาให้ทราบขอ้ มลู เกี่ยวกบั สภาพภูมิศาสตร์และตาแหน่งของส่ิงแวดลอ้ มทางยทุ ธศาสตร์ต่างๆ4.แผนที่เป็นอุปกรณ์ท่ีทาใหท้ ราบถึงการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดลอ้ มทางภูมิศาสตร์ท่ีเกิดข้ึน มีส่วนช่วยในการวางมาตรการในการป้ องกนั หรือดาเนินการในการวางแผนพฒั นาสงั คมใหเ้ ป็นไปในแนวทางที่ถูกตอ้ ง

3. ภาพถ่ายจากดาวเทียม (Satellite imagery) • เป็นรูปหรือภาพถ่ายท่ีไดจ้ ากการ สะทอ้ นคลื่นแสง • การบนั ทึกขอ้ มลู จากการถ่ายภาพอาจ ทาโดยใชฟ้ ิ ลม์ สี หรือ สีขาว-ดา • การบนั ทึกขอ้ มลู จากดาวเทียมจะใช้ สญั ญาณเป็นตวั เลขแลว้ จึงแปลงค่า ตวั เลขเป็นภาพ • ใชค้ อมพวิ เตอร์ในการแปลงสญั ญาณ ขอ้ มลู ดิจิทลั มาเป็นภาพ

ภาพถ่ายจากดาวเทียม

ประโยชนข์ องภาพถ่ายดาวเทียม • ดา้ นการเกษตร นาไปใชก้ ารศึกษาหาพ้ืนที่เพาะปลกู การคาดการณ์ผลผลิตและ การวางแผนกาหนดเขตเพาะปลกู พชื เศรษฐกิจ • ดา้ นการใชท้ ี่ดิน เป็นขอ้ มลู ในการวางแผนการจดั การใชท้ ่ีดินอยา่ งเหมาะสม • ดา้ นธรณีวิทยาและธรณีสัณฐาน นาขอ้ มูลมาใชใ้ นการทาแผนท่ีท่ีบอกถึงแหล่งแร่ แหลง่ เช้ือเพลิงธรรมชาติ แหล่งน้าบาดาล และการวางแผนการสร้างเขื่อน • ดา้ นอุทกวิทยา การวางแผนการชลประทาน • ดา้ นสมุทรศาสตร์ นาไปใชใ้ นการศึกษาการแพร่กระจายของตะกอนในทะเล และคุณภาพน้าบริเวณชายฝ่ัง การติดตามและประเมินพ้นื ท่ีเพาะเล้ียงชายฝั่ง รวมท้งั อุณหภมู ิพ้นื ผวิ ทะเล • ดา้ นการทาแผนที่ ดา้ นป่ าไม้ ใชข้ อ้ มูลในการศึกษาหาพ้นื ท่ีป่ าไมแ้ ละติดตาม การเปล่ียนแปลง • ดา้ นภยั ธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ ม นามาใชใ้ นการศึกษาประเมินความเสียหายและ วางแผนป้ องกนั ภยั ธรรมชาติ

ภาพถ่ายทางอากาศ (Aerialphotography) เป็นรูปภาพแสดงภมู ิประเทศที่ปรากฏบนพ้ืนผิวโลกถ่ายโดยใชก้ ลอ้ ง ถา่ ยรูปติดไวก้ บั เคร่ืองบิน เป็นเคร่ืองมือท่ีควรศึกษาควบคู่กบั แผนท่ี ดว้ ยจะทาใหเ้ ขา้ ใจง่ายยงิ่ ข้ึนการนาไปใช้ประโยชน์ (1) ทาใหท้ ราบถึงความเปล่ียนแปลงในลกั ษณะทางกายภาพของพ้นื ท่ีต่างๆ โดย เปรียบเทียบจากรูปถ่ายในระยะเวลาแตกต่างกนั เช่น การสูญเสียพ้ืนท่ีป่ าชายเลน การ ขยายตวั ของชุมชนเมืองเขา้ ไปในพ้นื ที่เกษตรกรรม เป็นตน้ และ(จ2า)แนกการปวราะงเแภผทนกพารฒั ในชาท้ ก่ีดาินรใขชอท้งปี่ดินระโเทดศยนโาดรยูปกถาา่หยนทดาโงซอานกหาศรือไปแบใช่งพเ้ พ้นื ือ่ ทจี่เดั ปท็นาเแขผตนท่ี อุตสาหกรรม และเขตชุมชนท่ีอาศยั เป็นตน้ สมบ(ูร3ณ) ก์ขาอรงอปน่ าุรไักมษใ้ นพ์ พ้นื ้ืนทที่ป่ี่ตาไ่างมๆ้ รเูปพถื่อา่ กยาทหานงอดาแกนาวศททาางใกหาท้ รรอานบุรถักึงษสแ์ ภลาะพพคฒั วานมาอตดุอ่ มไป

ภาพถ่ายทางอากาศเมืองเพชรบรู ณ์

เวบ็ ไซต์ (web site) การศึกษาขอ้ มูลจากเวบ็ ไซตใ์ น เครือขา่ ยอินเตอร์เน็ตนบั วา่ มีความสาคญั อยา่ งยงิ่ ขอ้ มลู ทางดา้ นภูมิศาสตร์ท่ีเผยแพร่อยู่ในอินเตอร์เน็ตมีเป็ นจานวนมาก

ระบบสารสนเทศทางภมู ิศาสตร์ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ หรือ GIS ( Geographic InformationSystem ) หมายถึง การเกบ็ รวบรวม และบนั ทึกขอ้ มูลทางภมู ิศาสตร์ดว้ ยระบบคอมพวิ เตอร์โดยขอ้ มูลเหลา่ น้ีสามารถ ปรับปรุงแกไ้ ขใหถ้ กู ตอ้ งทนั สมยั สามารถแสดงผลและเผยแพร่เป็นตวั เลข สถิติ ตาราง แผนที่ พมิ พ์ออกมาเป็ นเอกสารได้

ระบบกาหนดตาแหน่งพ้นื ผวิ โลก หรือ GPS ( Global Positioning System ) ใชก้ าหนดจุดพิกดั ตาแหน่งวตั ถุตา่ ง ๆ บนผวิ โลก

แนวทางการใชเ้ ครื่องมือทางภมู ิศาสตร์ 1.ใชเ้ คร่ืองมือที่มีคุณภาพ 2. ใชเ้ ครื่องมือที่ทนั สมยั 3. ตรวจสอบขอ้ มลู 4. ใชเ้ ครื่องมือหลากหลายผสมกนั

การนาเสนอขอ้ มูลทางภมู ิศาสตร์แบบบรรยาย แบบแผนภมู ิ แบบตารางแบบแผนท่ี แบบกราฟ

ประโยชน์ของเครื่องมือทาง ภูมิศาสตร์ ใชป้ ระกอบการเกบ็ ขอ้ มูล เพอ่ื การบรรยายเชิงปริมาณและคุณภาพใชป้ ระกอบการเรียนและการสอนในหอ้ งเรียนหรือในหอ้ งปฏิบตั ิการ ใชเ้ พอ่ื ศึกษาเสน้ ทางการเดินทางหมายเหตุเคร่ืองมือบางชนิดใชป้ ระกอบการศึกษาและเกบ็ ขอ้ มลู เฉพาะในสนามเท่าน้นั

ขอ้ มูลอา้ งอิงดร.กระมล ทองธรรมชาติ และคณะ. สังคมศึกษาศาสนาและวฒั นธรรม ช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 1 . สานกั พิมพอ์ กั ษรเจริญทศั น์, 2550อภิศกั ด์ิ โสมอินทร์. แผนท่ีและการแปลความหมายจากแผนท่ี. กรุงเทพฯ : ไทยวฒั นาพานิช,พิมพค์ ร้ังท่ี 4 ,2529.เอกสารสรุปการสัมมนาประกอบการเรียนรายวชิ าสมั มนาสังคมศึกษา 467448 ภาควชิ าสงั คมศึกษา มหาวทิ ยาลยั ศิลปากรเคร่ืองมือทางภมู ิศาสตร์. เขา้ ถึงเม่ือวนั ที่ 19 กมุ ภาพนั ธ์ 2552 จาก http://www.arts.chula.ac.th/~geography/Geo_Know.htmเคร่ืองมือทางภมู ิศาสตร์. เขา้ ถึงเม่ือวนั ที่ 19 กมุ ภาพนั ธ์ 2552 จาก http://ebook.nfe.go.th/ebook/html/011/113.htm