physiology of Money Marathi

या साठ माझे पालक, जे मला शकवतात. चे ेन, जो मला मागदशन करतो. माईल आ ण रीझ, जे मला ेरणा देतात.

प रचय: पृ वीवरील सवात महान शो 1. कोणाचीही े झी नाही 2. नशीब आ ण जोखीम 3. कधीही परु े होत नाही 4. ग धळात टाकणारे 5. संप ी व. ीमंत राहणे 6. शपे ट , आपण वन 7. वातं य 8. कार परॅ ाडॉ स मधील माणूस 9. संप ी हणजे आपण काय पहात नाही 10. पसै े वाचवा 11. वाजवी> तकसंगत 12. आ य! 13. एररसाठ खोली 14. आपण बदलले 15. काहीही वनामू य नाही 16. आपण आ ण मी 17. नराशावाद सड न 18. जे हा आपण कशावरही व ास ठे वता 19. आता सव एक ी

20. कबुलीजबाब त इ तहास पो ट टः अमे रकन ाहक यांचा माग का करतात याचा एक सं समा ती पावती तपशील का शत करीत आहे

“एक अलौ कक बु म ा हा माणूस आहे जो आप यका सभशोकवतताोल.” या यके ाचा वचार गमावत असताना सरासरी गो —नपे ो लयन “जग अशा गो नी प रपणू आहे जे कोणीही कधीही पाळत नाही.” Herशरलॉक हो स

लवषॉससएोडजं ूने लसा.मधील एका छान हॉटेलम ये वॉलटे हणनू काम करणारे माझे महा व ालयीन दएशककवाातरंववाारयप-फा ाणये तं ान कायकारी होत.े तो एक अलौ कक बु म ा होता, कयेालनेा2. 0यानये ा अनके कं प या सु रकाेउटयरामआयणे एकवकमहयवा.ाचताो घटक डझाइन झके ाललााआ. ण पेटंट अ यंत यश वी असुर होततता.ेचे आ ण बा लश मखू पणाचे म ण हणनू मी वणन के ले या पशै ांशीही याचा संबधं कउयघायाहडनेकीेपचअाणलनने ासआेकआतइे.णंचणमजोायडांनशानींभहे बरे पढडााईॉहलमलसाे रनचलाीही,ीबबलयेातठनं ेके वा लयवीाळे.नाे यहमेादनशे पहाेवनपलाके. रइयताानने ाआतआहपोतणये अना सशेहमपंा ीचीब ल एमहकणळे ावदलाव.े,”श“गी याने मा या एका सहका .◌्याला आअनणेकमहलजाारकडाहॉली $स1र,ो0ख00र कम दली आ ण ली या दा ग यां या कानात जा सो याची नाणी एक तासानतं र, हातात सa◌ो्ययाागचोीदनजाणवीळ, टेकजमएल.े झ यु ट ह आ ण याचे म पॅ स फक महासागराकडे पाहणा यानंतर यांनी नाणी समु ात फे क या आआतणापययतानं का खोणडगकले ासा आारखहेे.सफोडलमे आनोरणंजकनाोसलाठक.ग के ले कारण यानं ी असा दावा के ला क काही $दव5स0ा0ंनतं दरवायआानहे हे आॉटेलणयायराेलटाॉरतंटोमपनु ये दवताकफरोाडवला ला. ाएगकेला. मनॅ जे रने याला सां गतले क हा “मतावुलयाापचाापचेहकशoाेfकड◌ॉड्यलेादसवेतहाननवाबेतअा?ह”ेरवकपायडसकान. ाआीरयीनपणेणयपे ावु हयचाााकरखलध.े शी“हयाीतथे मनू ेापझराोचखा अहवपजीमटाराखनडचेकॉलतसाननाआकआाह.”ेतण. आता आन हपतण.े ”ामसी आ य वाटेल क ही वागणकू तकोतमीोकडलाळा. टके ल आ ण उ र “जा त काळ” बर् याच वषानतं र शकलो क े ैे े े ी

या पु तकाचा आधार असा आहे क पशै ाने चागं ले कआामहे.कआरणणे आवतपनण शककतवी णशे कारठआणहआात ह,े आण आखरपोखणरकसमेावटालगतोका ायनं ााचदेेखबरीलेच.काही करणे अगद एशककतअो.लउौलकटकदेखबु ीलमखराे आजोह.ेयकां ायहाीभआावथनाकवं रशनयणं णनसठेलवतेलोे सताोमआा यथलकोकआजपर ी असू मठू भर वतना मक कौश शयके अतसातत.ील याचं ा बु यां याकडे नसले तर ते ीमतं होऊ म े या औपचा रक उपायाशं ी काही संबंध मगंतुाझवीणआूकवदडारत, री खववकालपदीाडर यआा नणदगससॅ ु होत:े “रोना हजोते ास.” रीड हा अमे रकन परोपकारी, टेशन प रचर रोना करतीु डटीमंुबचळु ााते जसीलवमपकहााहमलीीाणमभाणहावरसू ीमझाहटँ ोामतला.े,ये झाला होता. हाय कू लचे पदवीधर होणारी तो या या याने दररोज कॅ सम ये वेश के ला या व तु यांना रोना रीड मा हत होते यहाोंतय.े ासाठ , उ लेखनीय असे बरेच काही न हत.े याचं े आयु य यां याइतके च कमी क आवगनायसॅ हयाीु.यटयएेशाभक3नरा8वमतर थ2ाा5ेचनवेवषरआाषहठयलनवा.ेनलवे ेदतयकोनाकयबायराडे ा5वच0ााचममाचु आेायघवरछणष1ंदज2तस,ोसे0र0ीवपप0धणी वडतीाॉलयोझडसेथातलेम1हा7ोयआतवे ा.वषणकपवतुीहपघाते कलले लेनआेलके मे णलजे ल.े वाचन बयनाचं वे वलये त2े 0ह1ा 4अ,सवेयहो9त2.े म ये झाल.े जे हा न ामीण रखवालदाराने आंतररा ीय मथळे 2,813, 503 अमे रकन कलोमकत280द1श4लम ये मरण पावल.े यतापहकैोती.4र,ो0न0ा0 पे ा कमी लोकांचे हनोतधान. झा यावर याचं ी डॉलसपे ा जा रीड यापकै एक या या इ ेनसु ार माजी रणखलवाायलदरारीतान6े आदशपलया साव दास नजाा2तदसशोलडले.डॉलस आ ण ा नक णालयात आ डॉलसपे ा यानं ा रीड मा हत होते यानं ा च कत के ल.े याला ते सव पैसे कोठे मळाले?? तथे े कोणतेही रह य नस याचे दसनू आल.े लॉटरी वजय न हता आ ण वारसाही कने लहीत. ा. याला जे काही श य आहे ते जतन कके लराी,आकाणरणनलहयाना चबचपतट$ॉकदशमलये गुतं वणकू ा जा त झयाालनींत. र याने अनेक दशके ती ा डॉलसपे बस एवढेच. रखवालदारापासनू परोपकारीपयत. रोना हरोतीडा. या मृ यू या काही म ह यापं ूव रचड नावाचा आणखी एक माणसू या बातमीत आला ोे ीो ी ेी ॉी े

यपयलररााचनंचंाचोवपडीे कसककफाुौाायतयरयकूीुककककॉहनाकाोरंणनेीययल,ूनहााे.व\"ेय“सSनाtदववrवकृeमसेeीाहnायघातयी\"ेते रअजल4ेोननश0ाीाण.यीअमकयाांतजशरारगीीड,वतवमनसनी4ेेतरका0ृयहलवात\"रममकम.ेकाएु ौसशयमयदकेबसकहयीाोएमनात,य,ाेयीएकवोककयायरूदीककायनअे लॉाणयनने.धचाय²े ल4कीआ0ाहायरावीशयणडडाे-ववदहशीयैशडककातकतोममसाे नरचलोकट पण नंतर - सो या-नाण-े क पग टेक ए झ यु ट हसारखे — सव काही वगे ळं झाल.ं २त०ल०ाव०, या दशका या म यभागी, ीन वच, कने टकट येथे ११ $बा०थ,००म०, दोन ल ट, दोन करावा लसाागततगोॅर. जे होते आ ण देखभाल कर यासाठ म ह याला पे ा जा त खच यानंतर २०० inancial या आ थक संकटाला ध का बसला. या सकं टामळु े अ रशः येका या आ थक ,हद“ावमनााीळझयखााकोरयडझा.े सहाले उया.घा२डक०पो०णणcते uफहे rु ीrकउenोपनtचlyे नधमाूळहयी.बे”.नयलांन.े ी जा त कज आ ण अयो य मालम ामं ुळे तो दवाळखोरी या यायाधीशांना सां गतले क थम या या पाम बीच घराची पूवसचू ना दे यात आली. २०१ In म ये ीन वच हवेलीची पाळ आली. --रोएनजका था े पीवरकाीमडाामनकये वआंापनं ननीपृ “ीयलपघ.ेे³रभााता7ीयल5ध%घमरकाादतमाीयलीतकेववरमसतमीोगडयपायूलमावदु यरतीालपपूवाकचलमहलरहागवयावतापं जूववेवक,णलराचचे गडे ेलफ.े लुत”ोकवआॉनाचठचतवे घोलरे कन रोना रीड धीर धरला; रचड फु कोन इलतोभके ीचहझोतााल. य.े ा दोघामं धील भ श णआण अनभु वातील अंतर हण कर यासाठ येथे धडा रोना सारखा आ ण रचडसारखा नाही - जरी तो वाईट स ला नाही. या कथांब लची आकषक गो हणजे ती व पुरवठा कर यासाठ कती अ तीय आहे. महा व ालयीन पदवी, दशेणते ,अणउश, पामइा तभरशउूमी,णोऔगआातपचकणाारयउकककअेृ लने कजुभनावते ?ेआनणअकसोलणे तयहे ाीककोणने ालानही नसलले े एखादे उ म श मो ा माणात उ ेजन मी कोण याही वचार कर यासाठ सघं ष करतो. ककहडाथथवझडेचााइक-ानधवशकीचचरारणमतके.ळजशरणणगयााे अरतचीनशलाकहअयी.सआवकलहापअ.े े कणावु रअाोनउभा कयृ ं रीडने दय यारोपण चांगले के याब ल या श त आ कटे टपे ा गगनचंुबी इमारत यांकडून चौक दाराचं ी काम गरी कर याची

पण या कथा गुतं वणूक त घडतात. अरखएजोकनरथधाे,आकेआआहसरपेथीआाडणमकारकणपयचसडहरवेणेवापफटााुुतमगतके)तबकताोु नहे आबये आमराबोथबपाकरलआयएयअाकशमणधाहहरके याकततीठनपशपोाे रकंशशाीतववलमोाहवययाानावरववानचचताचतेहंआाुी.कअहहरसे.ेतएेलीतकच.ाते दकम.ोऊहनवेाककदाोौहनशीी(कआयमरणआाणणआहातम,े हले.ा मी या मऊ कौश याला पशै ाचे मानसशा हणतो. पशै ा या तां क बाजपू े ा मऊ कौश ये वअयापाधतरकीणले मआहयहव.ेेकमाचाीसीहआ-े अचहशातेंगालहेेकआआारपथे ककयराेनलनजाणपे यटवययूनेका.दासे यमासदताठकयराले प-ु तकाचे उ लहान कथा रीड टू यू कॉन आ ण ही मऊ कौश ये आहते , मला हे समजले आहे क , मो ा माणावर कौतुक के ले गले े आह.े व हे ग णत-आधा रत फ हणनू मो ा माणात शकवले जात,े जथे आपण एका सू ात डेटा ठे वला आशकणालस. ू आप याला काय करावे ते सांगते आ ण असे गृ हत धरले जाते क आपण ते क हे वैय क व पुरव ात खरे आह,े जथे आप ययााल10ा स%हबा मचतहहयोताचं .े ा आणीबाणी नधी अस याचे सां गतले जाते आ ण आप या पगारा गतंु वणकू त सहेंबखंधरमे आा हहत,े जआेथहे आेत. हाला ाज दर आ ण मू याकं न दर यान अचूक ऐ तहा सक आशकणताकत.ॉप रटे फायना सम ये हे खरे आह,े जथे े सीएफओ भाडं वलाची नेमक कमत मोजू असे नाही क यापैक कोण याही गो ी वाईट कवा चुक या आहते . हे असे आहे क आपण कसाांगयतकनराहयी.ाचा य न करता ते हा आप या डो यात काय होते याब ल आप याला काहीही आपसै पा. याला वार य आहे क नाही हे दोन वषय येकावर प रणाम करतात: आरो य आ ण आरो य सेवा उ ोग हा आधु नक व ानाचा वजय आह,े जगभरात वाढ या आयुमानासह. वै ा नक शोधांनी मानवी शरीर कसे काय करते याब आल डहॉे. टरां या जु या क पनाचं ी जागा घेतली आहे आ ण यामुळे अ रशः यके जण व पैसा उ ोग - गंतु वणकू , वैय क व , वसाय नयोजन ही आणखी एक गो आह.े गआे यह.ेा दोन दशकातं शीष व ापीठामं धनू यणे ा the◌्या शार मनानं ा व पुरवठा के ला लकोाक?? एयकहदोशतीक. यापामवू ुळे सटन कू ल ऑफ इं जनीअ रगम ये व ीय अ भयां क सवात आ हाला चागं ले गुतं वणकू दार बन व याचे कोणतहे ी पुरावे आहते ी ीी ेी

मी काहीही पा हले नाही. कववतकवेाषयाम?ाातनर?ीयवीवुटपकवसषाकावहरदसासस?चामाेमआांगहतू यहलाेमयठकाेेचहवययचोाे ा?ताायआचेदाशवणसनकसीादं ठआालाससोा.शाठणठपकरबंतपवटुचुसैलचतमे ेाकआचुळहाणोे यहआीय?े कआाआचहरतीीणपचअातणांगधआुटकलकनजे शणेशाआतेतककबयाहयरडुताीला,ककयआारुाआशीचहतलीे?मनशसालयहेवयाीबं ातवतरनैययाआवकाृबमीणकचीलआी गहते मी कोणताही आकषक परु ावा पा हला नाही. माझा ावसं हा)सआआणहे क ब तेक कय(भााबराणवलनहां णशयजका आेवआलणपे जणसातंवभ.े दे ौनताकंसहश)ा ( नयम आ ण काय मानसशा पुरसे े नसले या मागानी पैशाब ल वचार करतो आ ण आ ण ते मा यासाठ ततके च आकषक आहे जतके ते मह वाचे आहे. पगआैसधाणळसाआवत टनआादं कयहताे,ोस.याारचयायके पाजजरणणीवामयनााआतबीलपलबयथराो् यडसाावचवागेवरळे हाावं ोतवरोचलआाारगकूणअरआसतोल.पहे ये यजााोगतखोीलीमवब, रआतधकेडमे ादंनवेता .े ास काही वषय अ धक श यशातालमी दभतगकदरेणताातरी. काच देतात जे लोक पैशापे ा यां यमाआप हते. ीने का वागतात हे कर हा पृ वीवरील सवात महान काय पहलीैशआहा ययथााकमसाानसरसखंकशे टआााचहीाे.बपमहीला२ट०मह०ाोझतeीेaआrवlतyणःचय8े का0सौतवु षकु वातायतीालीसवसषववयाातवरववाषएईयकटीामदलंदशहकहायोातलपीेा. ा जा त कके लाळी. सु वात काय घडत आहे याब ल ल ह यासाठ , मला काय घडले आहे ते शोधून काढायचे होते. परतं ु नआाहथी ककवसाकं तटे कानातं घरडमलीे,पयहालबी गो शकलो क काय घडले हे का.ोणीयअके चचकू ागंपणये सा ांगू शकत ीकरणासाठ ततके च खा ल काय के ले पा हहजोते .ेते सोडून ी पटणारे खडं न अ भयतं ा पूल कोसळ याचे कारण ठरवू शकतात कारण अे वसखेगा ळकं डे रतआारहहआोईे. हलहे े.लकभोकौएतांखकयााशाा आवववागवपशाणदयकुा ाले दााारववने डेमराहााीगवव. दहाशटशे केलन.ायकमे लााणंे जाातराते मशे. ाआगदशणलनामगकीू केकले लसे जीे वतातारग.े ततवे ो ते मला समजू शके ल परतं ु मी जतके अ धक अ यास के ला आ ण आ थक संकटाब ल ल हले ततके च मला समजले सकमआजू शपणकतवा. न हे तर मानसशा आ ण इ तहासा या ले स ारे हे अ धक चांग या कारे कइलोतरकहयाकसाचजाचीाआातअववयतया:कसलतकााकरनणााहपे आीरु ;तआवातपयहके यसाआमलजाहल.े यगोभंतुास,वअाणठसकू आरु दापरतअतयाालवआला ाज दराचा अ यास ण आशावाद यां या बाजारा या तळाशी का व करतात हे मळ व यासाठ आप याला अपे त भ व यातील परता ा या ग णताचा ीी ेे

अ यास कर याची आव यकता नाही; आपण आप या कु टंुबाकडे पाह या या वेदनाब ल वचार करणे आव यक कआतहआे आहाणत.आपली गंुतवणकू यांचे भ व य खराब करीत आहे क नाही याब ल आ यच मनहेलमा ीचहोकतरयेतरो.च”आे नपरणी ण आवडते क “इ तयहावासर हके चधाीगं चलपे लनु ारगावू हृ ोती .ेहोत नाही; माणसू पैशाने कसे वागतो २०१ In म ये, मी एक अहवाल ल हला याम ये २० सवात मह वा या टु , प पातीपणा आपवपााचरहणललेवेीदआआाईयहटाह.े पवहते ु ते.पतनयुकातचाालकतीाकअयमाानरणीवचतषे ेमतु मयीाानपदमसशैसयशातंवे ासारतख. ोवलहणहडातरुबाककतरआतआानणहाे.लदअहोकहा वलांनाालाखाताभीलना वअकताधहककीरलतलहानोाकना ानं ी ते आमफहपरवतणााचतज,ी पेआधरतं णुनतबेआरव् हतयाःातचचदतअाे 20ततअकवू ालयतावआयै शआहते हआते े अ, सणययेकवाचतमंे मीपपाणनैशते ावो.ायचअालमये ाजनायासऊसशाशामका ायतचाथीतस.ीमवभातोवती हपनइेसूणएतकहे.तोलतयआानाबं ऐाहहवपाीतजु तत.ीककआारनपणाणहबी.सआोतडकेपललेएेयकवा लएागकतवाषआलयाहबंानं े.ापाब3े 0ता0ेकआपवपृ ाणाचं कय2ा0ांनला हयीाकनांनरीबणसाु चतीयकआाे रलवकले ीयपकु ततका े आ ही जाऊ.



मी तु हाला एका सम येब ल सागं त.े आपण आप या पैशासं ह काय करता याब ल आ ण इतर लोक यचाांचंगे लके ावयाटकेलर.तात याब ल कमी नवाडा कर या या बाबतीत हे कदा चत आप याला लोक पैशाने काही वे ा गो ी करतात. पण कोणीही वेडा नाही. ही गो कअे लशी,ीःजवगगे ावयेगा या प याांमभधाीगलातल, ोवकगे ,वगे यानं यीा भ उ प मळवले आमलणेले, भ मू ये धारण वेगवगे अथ व ामं ये ज बवेगाजवाेगरपठेयााचं ाोअसनाहुभनवआघते ण, खनूपशभबा या वगे वेग धयडाे.अंशांसह वगे वेग या नोकरी या शकतात ससअजमवगनतजजुभीकतणूवशसकलक-े केरेआतलताे यआे.पजकणेपएर,णकतमेाीय,साबरय् यलके ाकहजडाणतूनयाकेन- ेसपाचशैशरा्कायनवाे कयताःसपचेे ाकअमााअयनयोकधेखबरकदातअलेआयतनाे.कभुबतवषुललकआा एकआहकाे.याहआे.वडे हयणेणवासआाूनटाठतआपे णतजपे मजणीवले ना गआरीबणीतबवाीढसलदेले ायमाचाणा ूसवचएाखर ाकरातो.ीमतं बँकर या मलु ाचा य न के ला तर याला धोका मकहधाीगचाईनजहातते. झा यावर मोठ झाले या ला र कमत सह वाढले या ला महामंद या काळात सव काही गमावले या कटॉकपनाोककरलाश1क9त90नाहयीा. दशका या उ राधात टेक कामगार टेक काम कर याची ऑनाही.े लयन याने 30 वषात मंद पा हली नाही, असे अमे रकन लोकांना कधीच अनुभवले चालू आ ण पढु े. अनभु वांची याद अंतहीन आहे. आप यवालाासन, सउले या पैशा वषयी आ ण तकयु ाहवउीालआयटायआुययापकातडयजेाचलाताांगाम.लाअीहसमताे ीनहआातहीीहआके. माहराणे. यकाापरेणाअसे भ यापैक एक े आ ण अदं ाज घेऊन आप इतरापं े ा शार आहे आजीवहेनकआआह.े प याकडे भ आ ण ततके च ेरणादायक अनुभवानं ी आकार घेतलले े भ गकअपसोशै हशसमाीूींसशलतआहकानआताणाहधातीपकतालप.याेरहवतं दोयै तु लक,े ेआदपकाापचहअणजतन,ेआजुभआगवपपककणयसदाेापककचैशतातयाीचं जधकीोगगरकताुंतताे वयघणयाबडाूकवलालके इयआशयाीाघपदकटनरयबााावंपलीलैक,ाआ8त00पत.%0णक0े वचक0ा0टोणमे0ल0ा.टय1माल%ंदोक ेे ेई ी ेे

१मयअाहन3नं ाुभ0मा एदंवsक०नआाे आपयला.ेयअकपु चंयमारभेवारनीरकसे े“वआवयचषाातराआनलनू ंतपे लकर,ायखजायोे पहअांनु ातमातकऔेे रअाकतदनया सले डपोयकदराकताासनं नू लााठकईुचसाउयहभlाआeं े कnहठोलततवने,कततये .ेले ाहंन.ेय”ाीपाजंनणलीॉनअटहएलनपफकेे णआ. ीकहके ने े कलडे ीी: गमअहमोालीतडधऔाेनआकऔसदानदणसावा नातससयोे कायकयबराेाबीलपलेाद.ललखाजअीेरजहोथखधाणेममकरदेकीशचशथनाेटकगंनीपललमताेोाेहहखनहोलताताहऊे.ेीतीआ.नेशाहहमकाीफ.तयमीालाक.यमडमााे मीकहयोु ठटाावंुबवडघाचडमरेे,लजअयागनंे यधाीताककबीलाहनलएीोककअवराचम,तआोठरये ाभहशीववायय 1960 या नवडणकु त हा एक मुख मु ा होता. लोकांना कसे वाटले क शेवट या पघवपडते रढलाोधयत.े कीेईमललाहगसकबीलवटाा?तह?पढमसोे चठकरा्डयआहे ाना मइथहतहकतरायास.कु वहाातातणीली समज नसले या एखा ाला अथ व चे ा ताबा जेएफके या अनभु वाव नच हे बर् याच कारे पार ापक भाव नक अनुभव होता आ ण याचा ाथ मक आप यासाठ आ हान हे आहे कअ यास कवा मु वकचारशाचं की कत ोनणाहतीी.ही र कम खरोखरच भीती आ ण अन ततचे ी श पु हा तयार महामदं या वेळ सवकाही गमाव यासारखे काय होते याब ल मयीाकवाडचे नू शाहकीतत.ो.आपरणंतु या य ात यांनी याचा अनभु व घते ला यां या भाव नक च े मा ने यातून जगले आहे याालर ाकहे ले सी.मआजतहीनजाहगी कएकमाावगेयासयाारलये सा एखारेापााहनते सो.ाठा मालक या गो ब ल का त डे शीट मो या ाशचेअी, रआबपाजयाराातमीुललाकं घटडाे ं या ऐ तहा सक वारंवारतचे े मॉडेल बनवू शकतात. परतं ु ते घरी ये पाह याची आयकचाहणकीतआतरीहपसोणऊमजशयतकां आतयानहआााहतयी.. ुपइयरतांतवहु रजासोपाचयात प रणाम करणारे एखाद चूक के ली असेल तर आ अ यास के याने आप याला असे वाटते क आपण आपण यातून जगला नाही आ ण याचे प रणाम वयै नकाहीर. या जाणवत नाहीत तोपयत आपण आपले वतन बदल यासाठ परु से े समजू शकत आप या सयवाचानााएवकाटतछे ोकटासजा गलकी सहेरकअायनुभकवरतले ाहआे आह.ेहाला मा हत आहे. परतं ु आ ही सवानीच गतंु वणकू दार हमजायेतक.”े लआबटॅ हीनसकव हयणातसातयायकाडेम, वाणेगव,े “गे कायहाी धडे समजनू घपे डयलापोवू आतहेोत. अनुभवले पा मागानी बळ आ२य०ा०ं णयIाnपटमैशफायनने ेनकनशॅ ाागयनले लकयरयातंनुराीतो ऑयाहाफचकाइसवकवॉनसॉतवमर कआणढरानसावंतचार.4य50ा अ० थवषशापूण कउे लीी-कअे ममाले रमके न यर लोक स ांतानसु ार लोकांनी यां या उ ांनसु ाावं ररगआुंतवणणकू यचा वे ळेनणययानंयाावउेतप.ल असले या गतंु वणूक या पयायां या वै श ोे ेी

पण लोक असे करतात असे नाही. गअसुंतुथववशणाताकू ी दयााारनं अानं ा नीअभु यसवाे ंआांनयााढखळवूपतलच:े कमयहालपवोकढदांतलयीलेाआआअहजनते भु ी.ववनानं गांुत-ववणशकू षे चत:े नणय या ौढ जीवनातील महागाई जा त असताना आपण मोठे झाले अयसा पशैयाासपं कै, महकागमाीईपकसै मे गीुतं अवसलत.े ाजनारवआाढपलणे या लोकां या तुलनते तु ही नंतर या पशै ात तुम शअे र बाजार मजबूत होता ते हा आपण मोठे झाले तर आपण साठा कमकु वत गअंतु सवतलाने. ा वाढले या लोकां या तलु नेत नतं र या आयु यात आप या पैशापं ैक जा त पसै े अथशा ांनी ल हल:े “आमचे न कष असे सअू वचलतंबकनू रअतासततक.े ” वयै क गुतं वणकू दाराचं ी जोखीम घे याची इ ा वैय क इ तहासावर बु मा कनशवीाबश. ण कवा प र कृ तपणा नाही. आपण कधी आ ण कोठे ज मला याचा फ मकु ा अआज“जचबफजालााचाँडॉतथईपयसन्ूकसलाणने तआवनता.साे कतकढेनहंपे ेेवबेसजहयळतूलाहीळुलथनययकनलेटनेणाेकमलाीससईे ाालेणरकतंधयस् ीयोाकआ.नबम”ाज.े सरुळ2णरलण0धंॉे सबदा1आरसवाशच9ीडँ रहीकमपमनपकयशणांपाकयाीररवूकणेेकसकलबाामय,ेमहलकदतोयहतववाोनीानंचतॉ.साानाजाटनयरतंकयेलदााकरहदारयीावार;यातचडयजासवाचताे माडहयपसजळालाबढचंपाायांलमाजँडयापी.े झाआमाअतभरनॅापणलशपघेजमढासाामरयअकपरचाहकयससरीयोणतमतामेलरा,ोलुाो.ररयतयएाायाखरसाकाअहगतनंातू दणणोोगीरघआमनूदकेतचहोपठेजलणाायीजह.ाले े लोकानं ी बपरैशचे ाचसामकानसाआअहनते ुभ. व घते ला यामधील फरक कमी नाही, जरी आपणास वाटेल यापैक सआ10ाठणपा ट२यव०ा.ाढजयकराे आलदशी.पकतलेाएता कजएसआमP१ 1य9कप7ीार05क0in0प०रनतमे मावहयााे गझआााईलहसे.ााजअठरससआले मपतायलरो,ाआजजतपमकये१ला5े कय0ाश.०जोरमववळययपीे नास व२झ०षायला ाायसयअााहदससजशधंले ीकीवनतानेतरवजबमभगाहजतागाारताझईआ:सालापठे आयसहा मेतका,यशशोेअोजरवरतयबकीानजे लमाेरगुलकेलांमसे. ले यकोेकअायां यराशदःोकन ोगठटे ह,ी गेला नाही आ ण यां या ज मा या करते यावर पणू पणे भ

क०कवअआकादागमढवयपादतायचकोयम.ेकतझरातहतमाेहाकखगले ीेयकाशअापूईाबअध.ोंतआरजीसवरहलारयहीेलवआ.ेीआरनआतापनपरपआस,पालचआरयाणालयाजआपाेम२लयनम०धयााागााव१परसयॅसरचे 6ांपवओे 0लदणूकसशाsलई०आसकामसडं ताळयलतयआकु ताे मयनदारठहतााशीसहतवा.गीकापत.ठअारईााततंतसम-ु आअतजजहाामरेगतहणे आाेराईहकआापइये त-तलापं भकझायणजााावलअआकमातथमअध१ीपीसझ1टयवले ा9पला9ेतती0राुलाआ,कज1नह9शाेते9कती0

नत4ड9ोे 4%हल%बोमहरहाो२ोतशत०ाे..व०मायiहnा1मव6 यताेेलअ1य9मीनेवरषकपे दवचवयीीोदसगेशटहात4ी5ालपवीआबषेरापोजे कगा ाजनरीाअसतममु वे ाररयके 1ान0य%पा ुकहषॉोकातंचे ीाश. बपयरेरनोंतजुमहगाहायरलीचकासं ूालदाठर १1दोस,9द०नेश4र०द् ाय०1तशा१ककबमॅपॉलहाांतबासरयीअूनु पथ१रु ाोतवट4जझ5वयमााoलसनfे.4ााीठयस5आु वपयााणुरतासेयअमजाे अजशखपबवेारेनतूटीतमसयहधजशाोीरतमलअे ीकन.रे लशब.ेाेतायजनाातकाचरदीशेशतेअुलपातटरनीलाबझअानाजलमाागारे रआरपककुसे शणालनंी ेकाजगदेलरवावळे., ससजजांपलवथणू ळाे १ मनयहाे.गकाईवबा शलेअसरमबानाजावरच. ाकर कवा बनरे ोजयागगारटीा.तकीलवसा सदवयसांनाधी ाआरणयपु णयभे परसै ज.े ा याची अपे ा क कोणीही यां याकडून आ थक मा हतीला तशाच कारे आतसहादते .दे याची अपे ाक नय.े कोणीही असे समजू नये क ते समान ो साहनांचा भाव यां या स या या समान ोतावं र व ास ठे व याची अपे ा कोणालाही क नये. ेे े ेे ी े

यां याकडून काय मह वाचे आह,े याचे काय मू य आह,े पुढे काय घड याची श यता आहे आ ण पढु े जना यये.ाचा सवात चांगला माग कोणता आहे यावर कोणीही सहमत अस याची अपे ा क पशै ां वषयीचे यांचे मत वगे वगे या जगात तयार झाले. आ ण जे हा असे होते ते हा पशै ां वशषकयतीचाते . य जे लोकां या एका गटाला अपमानकारक वाटतात ते सर् यास प रपूण बनवू कवमकाोााचहमकीगावायरषोमपापयातु णूवराय,तयाकयता यूअवैडॉूानकनवचआटे ाइलइलझास,े ालनयॉे.े फानपनॉरे तंसटसु यउपकाणॉपकनीाथदयवकले ाभ.ाकापएगाकयारतरआतलपतकहीरषलबकरे:् यताीचतवदसराएाअदकएयककाचथा ाारचकीनअे ली सी,तात. मककतीााठरवोयखेरायपाकायरहााकोततंू मनकी.ीहाबमोतर्के.यबारचरेचयवातषपाूवसक,ामम\"ला कहये लाानेक\" यावकाेतलंू ननाी,अक\"गमायरे ीरबकक\"े लनके हाहमे आणाचतपीातपय“राघलााममताचाी.ीहयताकीपआैकान”ेह.ए”े हकके ााय?? एयका जसु ुधयाारजणीावआनशह.ेैलमीलयाामतालु हनतते आ“घहाेमका या कानात” काम कर याची क पना मा या मते मा य“शा कोषाककू ”चके पे लैसे ेअएकसता प.े ु कळसे पु षानं ी त या शरीराचे शोषण कर यापे ा दोन डॉलससाठ सकनहोााकणररखूनरय् चयानाामसशा कींधीबतीठरनलु ो् रयानहपााचीतकर.अरआतममाेमआरतकचे हहीन.ेसाचलहर.े कोचकाांगरां ीलयपेाअायवसाचभू शातू रकासनतेु अव?े धहवाोयव,ेगपळआरतं हआु ज.े आहे हे.पादआेशयवपाकेगणडळअे पा मआे रहमके.के नहडोये , मआलहा.े हमे काझाया एककराभवाे हगे मा हत नाही. मा यतातआीलहके. पाहरीतं भु बागतजेकोरहदेाउरपदाणहेरवणादआघाहले कू इ त समजनू घऊे इ वगे वगे या अनुभवामं ुळे वषयामं धील भ पभा हज.े ये कशी येऊ शकतात याला एका बाजनू े अतं ानाने काळे आ ण पांढरे वाटले लोक पैशाने घेतलले ा यके नणय या णी यां याकडे यअे सललगले की मानहतयीाघयेऊआन हआे. ण जग कसे काय करते या यां या अ तीय मान सक मॉडेलम गतअये थकणा लतासयोााकमंगकाू ंनयशरीाे कतवचातआईकु ाटतहचअ.ते अीसमयरू ााे,शचतहकीते कतीयधाादतंनीलह.ासीीककजडलपाऊेनशयाशाकनकावतहतपाीत.े.णत?यन.े ाायं मयाुळं ायके ाडयेाअचं यीपाखंूणयाामपीा पहरटतणीवामअलासची जूाशचाकऊकु तशच.े कता े ते. परतं ु एखाद घेतलेला यके आ अथकसलने णयायबॉयासचणी ती पयाासं यणाीसकाठरतअो. थतेपणूवतठ: रलताो आ ण यांना तपास यासाठ आव यक सागं तात कथा काय करीत आहेत आ ण ते का करीत आआहकते ारयलाबी आलहएे. क कथा आ ण ती यां या वतः या अनो या अनुभवांनी एक साधे उदाहरण याः लॉटरीची त कटे. ओे ी ेो

अमे रकन लोक तयाखं यचावकररचतातप. ट, ह डओ गे स, सगं ीत, डा धा आ ण एक त पु तकांपे ा जा आ ण कोण यानं ा खरेद करतो? मु यतः गरीब लोक. आचडअहहमॉामलणणळहाेणसेतातरयसक.ाातचतखे तटे कमचआीलाकरकहेआसःेअरयवतलपामाचाॉततेटकीर,रककशाजीलमनये ीसयीनाआउतवपताापपअधरकककसटअालालउमतसे ीीपनयणतयापेात$रएगीेरक$4कट0-4ाु टतल00ंुबीताल0खखेीलतघरलोोेद$ेऊसोको4ंधनकात0ींपयसर0ेणकेऊहघााटरशऊेचयाे ंवलकाानररचं ोतकयपवे सऊेटनषआुरााजहकशीाणताकतठत.ततततअचेसेचेनमेरसाजलोहासताीोळतकारत.ीाे .उअअ1ड2ससव१ेे त२ ते मपलागवटेडाते वनाटाहतीे..हआे दपेखणीलककदादचा चततएआकतपर यास वआडे हा ावता.टतहणआूनहआे. पपण मी सवात कमी उ नाही यापकै बर् यसामचजजणणे ाकनं ठा कणमआी उहप.े असले या लॉटरी त कट खरेद दारां या अवचेतन तक अतं ानाने परतं ु थोडासा ताण या आ ण आपण असे काहीतरी चालत अस याची क पना क शकता: आशसमकहरु वायहावतीतआपा आअाेचतलके ायवत-माापटतळू-यरठपाेचवबचे यतूाके ाशहचघेरकजीचरचतेगीघातनंगेऊदोालसहआशीती.सके.आणआंधतीपबनआणहचाहीतहपछी.े,ुआआाअतनकवससेहाे वुआीयटाआचय्ाबहणाम,ााहालनरयेर्वायानीदानमासलहलु कीतो.ाकांने.लरआाा,ॉकं आपटमरडांगीरे बळोयतरयाे ्ककयबवराजटच्मयखनागाचोरदकेदेतमीवाजआका रु रहीणचेतीे आप या आयु यात फ एकदाच आप वयाकबडाळे अगसू शलकले ती ोच. ाआंगलही ीसावम ी मळवनू दे याचे आ ण आपण कमी मान याचे एक मतू ासाठ पैसे देत आआहहाोतत.आहणणनू आच आपणहकी दताुमचयतापहेे समजू शतकतणकारटने खाहरीदे काकरणरतआो. पण आधीच व जगत ा जा आआत पहके हटयेे मखाललरादेायएाककयरु णके वअाारदचााशे पसीमएसजकहूमशवताकईअटतसे.कणपे आनावआयहके. पनणाहली.ोआो पतणकटेकांचकी रवता ते हा लो ो का कायम आ ण ती क पना — क“आारपसणमजजले के आरीतह.ेआ”आहमात ते वडे ेपणाचे आहे परतं ु आपण हे का करीत आकाढहातत.े हे मला एक या बर् याच आ थक नणयाचं े मळू शोधून कककवं पाातहयनःीचकीले यरोवकणा बाशपरैठ् ूणयकापकतणयथेब, ेतअनवेडएहतशककं ाीताटर.,अअारशॅ ेमआभी कमठेथालकनके,जाणवानतेपणजाणतयथन. ेघवआते यै ातण. ते इयातनं हाासड,नजर गटेाबबलवलरचेकआवपा ले क च ो साहन आप यासाठ व ी ोै े ेे े ेे

आमदणतखकीरएतको आमहणवइातचका मा ुगारै वजतोनपशैकााचआे नहणे, हयाघवेणषे इयतकके तअी वनघवडीनकआा आहे हहे ेओहे ळखणक.े र यात पपअअसैैशससााेलमबये ारानयाचलानसेणकजंकयााळताचपे कगानेलआवे ारयधआआाुंननहीधक.ेइा.लसपरता.यडपआयाू. 6-ाचह0ब.ेा0चरतमाजआया अे णथ◌गमॅ लुतं अयवटणध्सूकक,ृ जतहीोचआलानतवाहततायकु रारकचकाे लभे आाागअहआभे. पकहरे, तं ु सडबनॉेवललासन.े 5वहृोतीे, या. २०१ of या शवे ट अमे रकन सेवा नवृ ी या खा यात २ tr लयन जे सामा य गुंतवणूकदारा या बचत आ ण गुतं वणूक या नणयाचे मु य चालक आपरतंहु.े सेवा नवृ ीचा ह क मळ याची संपणू संक पना ही जा तीत जा त दोन प ा जनु ी तीय व यु हघोे तहय.ेोा१चय4े ाप0मूवsाण०ब5यत0ाेक%दशअकयमााे परवकयर तनहो6लत5:ेोककमवरापे ययतापके ाामजका रतीतवहयोातय.े ता पी अु षपाे ंचाा आ ण वा तव कामगार भाग ेेेे ेो े

सगजम1रजो9रहखावामी8ाबळगतला0ीाजतीवईनsतसयकज०हे ााहीठतसवयया.े नरु ाता१सअदीजम4ामशमगा0हहयकेतेराiबोगााकnपनजदा०ईनायलतसजमतलकायनठोये नकालगचे वजणा$े ेंपृ उयेन२कै हीाास२ाम.इाय.एठ5हडआरुक4ोाचयनमडचहीाे वतेे.ॉसतफलपगुथर१ु लररा,कासतं०शरृकु०नतरीअय०ेवकसाामडचेथला6ेमॉेमरले 6ाहकासस१जोरनतंा6पभकम.े ले साकसोाजमकजफुराकय1ााोया9सतजतद6ुरेहप0तयोातोसाकयीयतेण.लाप6पीउीा5ेसगवेलणरनषाीीध.ायप१ापाे यात अअ“यातपपयशेसके यां ालोजयाााकखपताणूांपवसकै यआगाी कहपयेे.ेवाककळनेमव1चअळ5ासर%एीाकयलघचाचरभीग”तसुतयुथींशााउशधोधतपपनेवसरपनं े चााेनउपमकपधनू वकहआरोतातसल.ेे:”े.“आय1ा9हभ7े.”ा5पयणमवहायने ेअ65यंतकवा पययराबयूतं ॉु कवलरटवलारइपहसालहन:ेते १“ाजफ1ु 9ायर5ाच5हक5णममीीललया ेोपसकु वेहयाा ाउनबवृरलीदसके ायाठहासीहवाीठाढक:तरीतइायतके .”.ाज, पणरतं नु सवृततीबअलसमबथोलतता ो, १ 1980 sी०लायमा ळदशालकी.ापआयतणच हयायसेकके जमजणाणननपवीयात:सअवे यसााानपववशैाृ आाची ीमणबळचअवतसकयावाराचले हा ीआमकागणपआनगहाुतं े.वणतूकत सेवा नवृ करेल अशी अपे ा के यापासून बझहीकॅ ाकलबाोननपनसहाते काह. गतजीवरनातहवीनीन1आ97ह8अे हपसे मयतीतेपतअु रहता तसे पावगं ाूययतााःसनअपहमतरु ेसे ीर.के रवॉनयथसआकवे रया हनआोवतरृ .े एीचचाी 401 1(क9े 9) 8- पयत जम नवृ ीसाठ आबचतयआवाटणू नगयुंते. आवणहकू ी कर नयाहाती. आआपहीयसातवीलफबरचे neलwोकbiवesाईआट आहोतह.ेत हे कोणालाही वडे े क1कमगआक9ेोाॉठयलळह4योा0ेजातेकआत२.मस०दयाणठयवशाषे कमम2साहह0तांचमामवबाावनधारअच.् ीयबनलाीलामचॅुभच1यालवरलीपणनदरोेेखकाडरशाीीालकंनसीीसमणमशवीहामजकव2हा5इायगनतयवाााचई2षययस0ाापाा1ावठेकय5ेगाजपचानजनयाासकेरासतहपतरम4ीटकतजवपमयमनाे वााीयहाूनये नजी1.साणआाअझांगयतामतलहकवे ेराीकााकढआतघल,ेनते हउवे.लSले.दग7oोाे कआहकmयरारeणचंहाीततेाइाथव.त,ाकटा 5वसक0षलुजावभपाचषयकाातपे लेबेादंतापके कझहमाावलीाजेसपनररुायह.् यीाता न.मजदहशाीयआाकंु याननवतं धधरीसेयकााठहाकतसककमोजान.-वआगधहीणाणअहखमेजे तरक,फं नडे ,डलजटोके मकाानंागडाीलकआज2ण5घेणकेार ककवुषायया मायंचाठे 1अे व0लन,0ुभे आ0व0ाहसव.े हतष,रापपीहवू रीपआपूणाळतहेचीवयी अथे ाेपणआे ीहाहोआोतत,ेहआआे. धणु नतकरीहवी यां याणवालयीमपूवयजे 2ांच0े तके 5ाह0ी वतन ीय े ीे

भावना व वा त वकतवे र इतका भाव पाडणार् या वषयासाठ ही एक सम या आहे. नआाहणी. हे कर यास मदत करते क आ ही नेहमी पशै ानं ी काय करावे असे का करीत आआआणहहहीोतीीआससआववहजाआणलणापआअपैशयपथाापनं यणू वीालवतवडेा:ाकटे सयतााायामतअव.नेडी ोके वरयाटतातोअेकतनाे भुमरणलवााआं सयमाहआजी सू धशवाकरयेे लना.खणपयळेणघाकसते ाोोठणजीहते एीलु कवनेडाेनाेवननवाशहीीन- आता मी तु हाला बल गेट्स कसे ीमतं झाले याब ल एक कथा सागं त.े



नशीब आ ण धोका भावंड आहेत. हने ीदमो ाहगीदवशानतकवे लआे आहे कह.े जीवनातील यके प रणाम वैय क य नां शवाय इतर श एकदनरसवतताायने यता लतचू के े ाोचतफाे ठंगसे वलरणे कके खॉवटपू ा गवमॅलाहईोटववेनायचााहेचं आी.ी”एहके - आसबं पं लधेतवकतःपचने आा आणहइे जतीरयदशोघाचेहीा ’:य“ाकयाहीही बल गटे ्स जगातील एकमेव हाय कू लपैक एकाकडे गले े याकडे सगं णक आह.े आसएहट.े लबाहेरही ले ससाइड कू ल, अगद सगं णक कसा मळाला याची कथा उ लखे नीय पसबवदु ंगवलतणगं ाकनडतकगअमाशॉलवाययषहकायसे ोीकसपकते ॉलुराीसेहये.टी“ाचतवनयेरसाीाहंचहमयीा.-ाु सजअहां ेतसतहीाअाालपआवसकनणौदहपाेसलआीॉलमाहचवहोlतeेापयnावाकलकयलनाआलवटययाहहांनातोेतहती वेआ,ेगदकेलेखयठोाजीवनं तललीगे हहाे.यााययाआला कअा ूसहलनामभुलचजेावगला णशे, ”तवअाआयसे ण १ 68 In68 म ये डगलने सलंगटणाइकप ामयॉडाेलवळे 3े0य०ासवगंाटणणकीसालाठा जनरल इले क मने ेम ट मनलपयत टेकले या टे भा ाने दे यासाठ वा षक यनमयतंमाळाचरलजे ाकाहतयवाणेाकपमाेलुरलुळतसे े.ीेून.“ेबक“मवमोळतेळणळेकू ीशावतलकारवटेलीलूनखी ाेरघनपपू ेाीचहकठयीमा.उपचदवसीवासापीहधपं रीरूणहयशोकताासळा.ा”पठांमबनलालयफे े गे जसटे व्सस1ळनाइ9पाड6आास5कठमसू लगं यणामे शइदकयोरधनलते लही बतगवके.ेलआशे ीड,”े गेट्स ण L१e6n8लiनn6द8ेखमीलयशे गाळेट्से य१ा सyeगं aणrsकवावषराचवे ेडहोहतोे तजा,े हा तो पॉल classलनचा वग दमली.भेटला. आ ण दोघांनी यास धडक शशकलेवकेायसटतस.ातमताइ,े हपडयोटचताकंचाा.सीनबसगं सलजणगं नआकणशकीणयलयातपयताॉलाजसंगबयालमनांाीलयहय.े ाोऊअवदयेताातं से -ी माचा भाग न हता. हा वतं अ यासाचा शयााळवेनेळतं रय, रा ागोी उीपशासरानू , आरठजवाऊ ा या मकदयहशंापणयां नवयालीणाोचसे,रा“रााॉलकी ीआटदवउचाणठीचशेवकतरकणााआमझयकताआमलआे हनययत?ेाका”ादLएएलडeककेीnएाआलखसनाणलादहायतरणनदे यावहडलाशणॉनालीाकlलसआeे,nप“मलेयतचानाु लहीजनााे लावगकतटेाता्कसहःचआीनाीयकाहसफव.े गं पाॉटणनतयाकेनु नकाकमहं ापफी.सनगॉीकेटयअ्सुनस5ेल0.0 थोडे त ग णत. ेे

यएू न या हण यानुसार १ 68 In68 म ये जगात अंदाजे 3०3 दशल हाय कू ल- वयोगटातील लोक होते यापैक सुमारे 18 दशल अमे रके त राहत होत.े यापैक सुमारे 270,000 वॉ श टन रा यात राहत होत.े यापकै 100,000 पे ा जा त लोक सएटल े ात राहत होत.े आ ण यापैक फ 300 ले ससाइड कू लम ये उप त होत.े 303 दशल सह ारंभ करा, 300 सह समा त. दहा लाख हाय कू ल-युगातील व ा यापकै एयके शसगं णणघकते खलरे. ेदबलकगर टे य्सासयाठापैकरोखएआक ण र यी ायचांचे घे डसलंय.ेोजन असले या हाय कू लम अस वगगटे ्ससयां गाचतालअा,थ“जकरायतेथयाे बले ल लाजाळू नाहीत. २०० 2ो0स0ॉ5टमनयसे तये.”.ानं ी शाळे चा पदवीधर ससाइड नसती तर माय गेट्स आ यकारकपणे शार आहते , आणखी महे नती आहेत आ ण कशोरवयीन हणून सन ंगहणतकी. लासे ासठसएाइकड येथी ीहलोतशी ाजळीेतबजताऊके नअयनाुभनवे दीहसा गंलणाखकांपअैकधकएकारीसदेखु वीलातसकमे लजी.ू शकत आता मी तु हाला गटे ्सचा म कट इ हयाानसे अबनलभु वसलांगा.तो. न शबा या जवळ या भावंड, जोखमीचा ततकाच श शाली डोस माय ोसॉ ट या यशामुळे बल गटे ्स आ ण पॉल lenलन ही घरगतु ी यनाहवोे तबान. ली. पण परत ले सडे येथे हाय कू ल कॉ यूटर ो डज या या टोळ चा तसरा सद कवटतइ: हा सखाआयाणन,े बल गटे ्स आठ ा इय ते सहवोताक. ृ म बनले. इ हा स, गेट्स यां या या वगातील सव कृ व ाथ दम7ो8ाघ5हानंत1ी.ी”प“फटातोनआहाठयवाते. तदोरकहणमवेतरो,”“बमोललालअो,जगूनेट्हसी इकनटसचााइफड ोनबलनंबयरामाने हमतधआीलह.े “525- इ हा स गटे ्स आ ण lenलन सतारकरयायसासंगाणठकसासघं हषककु ेशलला -हशोतेक.े डलोे सडेने एकदा शाळे या वगाचे वळे ाप क वतः एक व ा याना इतर ूह. कोसशी न जळु णार् या वळे आव यक असलले े वग मळ व यासाठ ज टलतचे ा च सम यचे े नराकरण कर यासाठ संगणक ो ाम तकये लार.े हके कर ायमासके ालठ.े शाळे ने बल आ ण कट मुलानं ा कोण याही उपाययोजना क न काय आसामणा यपकॉलकlेeलnील. गनटे ्सयाआवठपवरीतत,े ,“ककटटनके डबेलनचहे मे ीचववसाकयलमानं यआा ण अतं हीन मह वाकां ा ीफके स माणे मोठा ीे ो ी ीो ी

पनबेहडीफलूमशकीआचके सयतणहोो?जोकतआनाट.ा प“आयआणांनखसाहतमेनी ाभहापहोतततवोी.हयआहोाततायेपकपलणााचतसहे ीवएकई?ेकओवआा सहपहहे णाकवा वरेरकताषजीाल?क?.ताआय हकपालवरीे ातककआा?ोण?ह”जोयतेाकयााकबहीारहलचोताआे तभेहाीव कटशी असले या या या मै ीची आठवण क न द यानतं र गटे ्स खुणा करतात. शग“आेलकोतहअोी.सएतको.”ककटामगेटक्सरतआराणहलleोnअलसनतयो.ां मला खा ी आहे क आ ही एक महा व ालयात यासह माय ोसॉ टचा सं ापक भागीदार असू पमणृ यूतझसाले का.धीच होणार नाही. हाय कू लचे श ण घे यापूव कटचा पवतारोहण अपघातात दरवष अमे रके त समु ारे तीन डझन पवतारोहण मृ आयू हहोे.तात.9 हाय कू लमधील ड गरावर ठार हो याची श यता अदं ाजे दहा लाखापं कै एक बल गेट्सने ले सडे येथे संपवून दहा लाखां या न शबी एक अनुभवला. कट इ हा सने दहा कले ालखे नांपाहकै ी. सएमकाानचशा धोक, ासपमकानरपलारमआाणण, उलयाटने आदशेनणे कगाटे य्सकनेरजीते कआाहही.े सा य के ले ते पूण नकयआजशयागाचरीणणानबखातअआंपूआशतचसवकपणीजामयाचयजहटइाआोललत1खरण0आदीश0मारर%हेकहभे.ीे तानवगये ीएाायअमकतशाासनं गाववचालदाकआयशगे तयोनएपााकीकआगयेाेमलवााहरमरे1ेेआचक0वया0लहे जए%े.ावतकसीवलेपइनठेतजरेावतणकाू ीशेतालमसाकतआामच:ताहआीनयनाकेतआापकह.ूणपीआमह. ततेरसदपणे ेदकातयाोयमघाअाआचहे वीीयै जपघपणडरइवततकाानरसतगलरी् ोक नयं णाबाहरे या शयकांचताोअ. पघाती प रणाम आपण जाणीवपूवक घते ले यापे ा अ धक प रणामकारक असू परतं ु हे मलोजणके इरततकाते अ. वघयडेकआबहले आगेट्सणसताेठवएीककारकणटे दइेखहीला सकआठ णहे आहे क ते देखील बर् याचदा जो अगद कु शल आबाजणलू चा सालपं लवला. ा गेला होता परंतु तो जीवना या एक कारचा जुगाराचा खळे या सर् या कयजेईरधलआीहकीपचणलागं ोनलकशे ाींकबयवादाआलवाे आईथटकनणयाहशयी.ााचंचाा-यआो यपआयदा रवधतो: यात घातला तर आप या ल ात हे या आ ण इतराचं ा याय करताना आववषचहापा?े रवू?ल”,े म“ीआअथहाशलाा ातील नोबेल पा रतो षक जकणार् या अथशा रॉबट शलर यांना मा हत नाही अशा गुंतवणूक ब ल तु हाला काय जाणून यायचे “यश वी नकालामं ये न शबाची नमे क भू मका,” याने उ र दल.े ो ो ो ीे ी ी

मउयहशलणााटमूनतपोनणयेाशभचतबूे समाकमकादाडाणआे नदलभवेणडावे तककतोठ,रनकतणाहा.े रीअण. पसकरंतोयणु लानालो,ेकाडहाीं ीफयअाॉ सयटशे वभााचूटमेतणकनीााआबहीहकते हके े नसवशचु ळे ीबवा यणआशे नाथशचकाीबघटआकण जतकजु रणदहामालअची ातहजयपणाारधागतलीशतंु ोय,वाह“लणजो .ूकगयादातचारीअाअचं ीजपने गावातंु ेकवयरणाांलूकय?दा”चातरहेु आहtीoहउ◌ेतय् .राअवरगाठदले व,“थनयोडासकयसचाता.ं”,गपआतरंतलपु ेनणतंतररयतमाु पहीैकी 10 इमदेतणा रहे हातंचे ाआवयीकहाये ाकरकणतरे फते अाानरचा,तयनशवरााातचशेआाजेयनह.ेकआआअपणसयू शालवकता तई: च.े याावयाानयआकरणतानाु , दसते, जरी आ हाला न शबाला यशाचे ये अवबआजपयजु ोथारपतषनशदयेकादायापारपाापाेनंखसे णाावााअठअे ीजउभनंतंचशोउधडघकरयलानडमाीलेनंसमालजनाेंतहआलेे अुडहसहे रेदसहसंबोरयते ें ववयधया.ंनााापतजटचआीरतहआीे ंतआशहे नु मसहे ाहपह.ेलये जीमातयकाकरदााहेोजतपलनतयुााे लहाआआतीअकीमहहआांतेंीये कम-याहभआसतंा.े ाबसामऊआचपंधालमे ंूमशायनणाधवोाजधीकाउलटशाकंचषतआउ-ेअआकणयपणसाांचथआामयलीउकाीगपंवचततणुरीरु यहलवतकाातपालमु गवीैकाचशाूाआआदाीोभनहणाेतऊ. गदैरववातळनखहोोरतीपे. ासनू वयै क येय पूण न कर यासाठ काहीही असू शकते - हे ततके च अजायतशनवहीता?वआसाळयाशंनीीपपणरु ासे मे ुळये वगेनाकनेे लके नराअहीरतक??राव?ाकईटधगीकंतु वधणी, ूकहोयच.ानपुरकसे ाचव. चार के ला पबसखणामपूबीचतककीतकरतणठयी?ाशणहये,ावजखीादहणपू वोनू गीयबघधााचेणळजीे ूचखल1ा0ले ूपश0ीक%ेवआटठपकणणे रखआातकाूपहतमग.े े ीहंुतशाायगजेकंुतयोीखतचगाीीोमअबीसहनचोततातेेप.ेजआनाठरशपणआरुबाजपावणेामहकााएणरआखचे यापहाणाीयकायथाा तर. जोखमी या व जाणीवपवू क घेतलले ा नणय कती वगे ळा कर याचा य न के ला फ2चआह0ाणगं ह%लेाकजका ोयखनमामणीमबीयाीएजथकयघूनमाेते वसलतटाेपंाॉकवतलकयोव.वातकममकलघतयतेऊाेचे पकघानैसतेअायवोे न,कामईआभु मटावहवणनघतणतेपयआलयााचचाहघीआवे ेतत8षल0े हका%ना?े .ातं?यहशरे आदतेखयोहकीत?ेलाोमठहशीे होतचीयीूकगआलेआकाे हणलने ाकीहमआीी.महहदीे ेशएवककी वया मी जकागाधहााीतय,नददणरे तरयोो,जशज,हेआसाणो े हहीोतसे हकजनपाणहेीकहरे सतानं ाहयीक. हये खूप दकाशमठाोभणजूलणआके शहरे.णयआारआ् यहहाी अे.सपोसरयंतताुावतका.थतांनवाक या परतं ु बर् याचदा आसुरीपणे े ोी े ेे

गआवतुं तहवःे णकयकू ाएदअखारपायआशा ाणयलााअसापहवयससशाा जायचकोेखनमये े ीयसयाहंभासोगवाडतवदीाईअबटानजकेनूपणयवयतषांनउघाभालदे कवले ले जये जाानतातं ते, रत.े आरमआलपापहये सायमा जले मपकअनहरपणरतणयवयोशााामकचचाचीाेझऔरसाणामलयचआजााययहदपकेणणसयरनूातराीताडनकोकोाएहमयखानणीाताकीवकआााारईवणाटयहाई.ेपआचटपाररलणणनंतलणुाममपे यआााझंनरामणाहाळुजेाहमयेोेझाखामचयलाीीलकमाावरमदअतशा ासहनवतााआवतमनाो”ी.ाणहमहीीास. म“योतपलामु ीामकचसागाथववीाालतापईटसंत फो स मा सकाचे मुखपृ गदरवीबानेनजणोखयीघमणे घातेरे लगुतंी.वपणरतं ूकु हदे ाजर वसळाजजरवे कळरीतन नाहीत यानं ी चांगले नणय घते ले परतं ु तच ीमंत भगुंता वयणवाूकनदठाररालनं े.ादसोघाजानं रीे कएरकताेचयबाांनजीलू ठाकनाणके उवडा अवलगेदजेबएेपकवाावईगे नणयया बघाजते लूले ाआउतणरले. याचा धोकादायक भाग कहरणीतजआे आहपोतण. सवजण काय काय करते आ ण पैशाने काय नाही हे जाणनू घे याचा यन गतुं वणकू ची रणनीती काय काय करते? कोणते नाही? काय वसाय धोरण काय करते? कोणते नाही? आपण कसे ीमंत हाल? आपण गरीब कसे टाळता?? यश आ ण अपयश पा न आण “कतरनते ोज.”े के ले ते करा, याने जे के ले ते टाळा.” असे सागं ून आपण हे धडे शोध याचा वचार जर आम याकडे जमा ाणचीककायाडं ही ोअतसे हेले शतोधरनू आकहाढाूलशाकपे लनु र, ायवाृ ी कर यायो य यांमळु े या नकालाचं े नेमके क जोखीम आ ण नघअमेतशशळााबसवअाुललयभाा.तभपउीणयू मरवआके ैपे शममसुळतं ये ेकाओकयराडतनळेाे जखतय.ाणा हचे वणीेदयकनू नावंाआाडंदरीापएयनणककाहपअमी.णानआगे कुकमकरठणवयणााककअे लसडसेरे पम्ू यशा ाहकआमजताेगह.े काते नवेजावे टजजाळायतले भकू न पा हजे मझआीालहत.ेुीहहाोलताी,एपखरतंा ु ाची आणखी एक कहाणी सागं ते जी बल गेट्स माणे अ यतं यश वी यांचे यश नशीब कवा कौश यामुळे उ वू शकते हे समजणे कठ ण कॉन लयस वलडं कराबसपं टनवे लनकु ी हतोेचतीआ. प या रे वमे ागाचे सा ा य वाढ व यासाठ वसाय सौ ाचं ी मा याचा एक कावयसदाायमोसडलला.ागार वंद ब टला सांगायला आत गेला क याने के ले या यके वहाराने ॉॉ े ीे ॉ

“माय गॉड, जॉन,” वंडर ब ट हशणकालता,े ,“नताुहही?ी \"अSसt 0े समजू नका क आपण यूयॉक रा या या काय ानुसार रे वमे ाग चालवू झहहे वाणलााचाल.”तवा,ाडँन“ारयमबााबझटराोबपयराहनदलरवका सावताचतजाकरा”अायआसााणनहेोरतते ारव:ीहेम“तीागीपावढु चृे ीगीेलहाव.णनू चा कते लो इी तनकाहाी.यहशणवनू ी तो हॅ ब ट अ यंत यश यवयातीा झयआाालमणाा.गमहावहणरनू वकपायहूणाीचहहाीोतकयेेऊ-ायहददे ेsऊा-षफीनु गशयण!ेहाूकणपपणाहाणचेे मआोहहके. आहे - जे या या यशासाठ कु या भतीदायक व ामुळे पआवडंणदरेतशगबे ाु नवहटसु ेगचााीररषे ीककचणहीोसाकणशळीतफलखीाीरध.पू सोचककावदरगे ाणयळाकर आनआाहहहीे .े?-आएककपोणणततसाहणहीजकंशपपणानरीे कयपाचनीउातकोजणकशककं गपतुणनाी हणून या क कोटा तर आ हाला यथे े एक सम या आह.े आकटाे ळपयूनणाबभएानलयरॉआवनावनपरणझअावलसडं ाे करते बरयटासबचरे ाकलजौटतोखुककमाकीकये लाशीबकातजततनू का.े सकचादपउाडचलकताट. एतखने े ाकदाायकायाची उधळप ाचा हात “अकइएजशआकॉतापकनलदहयपबडााशणसयाीा.याकपगचरााॉुझाासकहरयाााूनाफंनलयककेीेललेशंधलनपेरकूतकानक?दीा”ेलखरययकादावाी”चले“व,स“नसााारअा“ायॉमवकरसयॉाकयहफचे यनणपे फलआचकूणेूनरलोरहरदमहरााे..शंपा”ाएगफगेयकावुनाााहरलेअचययेगके हााालेऊंगरमोवतौलहीाक.र.ेदोे वंनकतलकााादरेह,नाबीकाय”चहु ााअीतयतयमस”ता,ेाेसअचहांबोेसहवतउोोेसध.ेतकपलताीय,थरंघअतंानयनतु स“ाीक-आलतयधयाप-ीायणहयबशेादअधालमीनशलधेकेूनतदेा “ममळलाालकीानयाहीा?च”ी काय काळजी आह?े ?”वंद ब ट एकदा हणाला होता. “मला श बअशयरकसा् नयतेायके.चजेादलचेाे,ीहअआका आपणयनहताहीेकोकजतर.ेाोणयखेकीसमे लोपद.े ेेतआपरनतंहाहे.ु एीठकआळाकवणेगआययाणचं ा पे बयेपोरणवयाामदबारसलयहगानकनचशथीेचीओबे शदळवेेतटपनचाातहे शळी तदअे हसाू ते गवबननकाॉुंतवजहयरवेशवनेाीमा.णामबएमूकनफहॅकाोरडेमचेचअलनहॅ ेेॅहेय.े आहयमयाशरे ंतनआथे ंपभजे ेचठतकवीयतईळातपारुआमक:जयानगतयीयआआणदचसाशयेीयसओण-कआसवआबातयहेपटसणहवॉमकीाीूनंथोईओठयाेओयदतगाराबंनतुं ळमलोायवनोवखाणहनगे झललूकळपााेेलदजाे बतसाेमाजरळता,ालगं णवामतओू ळशाू .लतयकजपळमहरगतवंतकालंतुोळल?ु :ेबवो”कठ“सणजे एपहचकूायकडजमेके हतचभनोने?ते ावव?ाेहयडहॅमवीयवीम.ललधााचननाीकआेेमबवराके णतहणत,त:के या ेे ौ

आकआधआयडराहवनताह!ेडआेा2ाभतलआ0!हाव0म?ेअह6ायमेयस-लपययचे ाााोासवकहकमाॉलंखूटपपेतटनआाननेकीकनाीडणनेशूनमयाहााययीकंच,वाीकझतझयकःााचंारलुकपणबीेनरतंमबीजरकोगखीठोखबलयराखेदाीहामेररलचकेदआकाकरनाकटढणायूनकलरानसेरायपरशााााठहचीयहबलीाज1सकऑ.े !ेपअामठइणफीथजकरएलकनयरडोकणााॉकअलउे यखासलराूपचोौजयवकीकारकऑचकठटाींनफबणकतारु कताआकदामयलहचे.ीा. याची बरीच उदाहरणे आहते . असं य नशीब (आ ण अपयश) यां या नणयावर अवलबं ून आहते . सकवठोरकपृ णे(चआालणवतसातव.ात वाईट) व ापक यां या कमचार् यानं ा श य तत या “ ाहहीकवनीहेकमारीचलले बेरोबवरसअासयतशोह” ाआणपणण“आाहहकेत.ानं ा यानं ा काय हवे आहे हे मा हत नसते” हे दो “अ धू पणे बो ” आ ण “मीनूखे पणयामनाेनबपेअवसा”ू शदकर तय.ेानची ओळ एक म लमीटर जाड असू शकते आ ण के वळ ह जोखीम आ ण नशीब डोपले गॅ गर आहेत. नराकरण करणे ही सोपी सम या नाही. नशीब हणजे काय, कौश य काय आहे आ ण जोखीम काय आहे हे ओळख यात अडचण हणजे पैशाचे व ापन कर या या सआवह.े म मागाब ल जाणून घे याचा य न करताना आप यासमोरील सवात मोठ सम या परंतु दोन गो ी आप याला चागं या दशेने नद शत करतात. आपणकोकणोाणकाडचे ेपकहौाततुकआकहराततायआाचीणकायळाचजे की ौयताुकआकणरतबा नयाचयीापकासाळूनजटीाळयाया.चआ.े पण ककयेाहवीाद,अअलंशेसजीे गाऊहृ हणशतालकधे:ते.नमसाझावाधमलुगरगीाबजाळमगाला का आ10य0ा%नतं रनमकीालयाानं लाा य नआ ण नणयाचे एक प ल हले जे पआयआकयते ाराहहयाणतीेतकम;ल.आइाकरोंमतकतपाुळरहाणनअेीयहाउशुतोहतेाेकलआोकनजमुाटहकवणंुाबीतातावआतेलठने अे वजराणाशाध.मोीसारामसलवजााझाहगयनमरी तेीइदबआाेणती आहाजारेत्आळेय.शआाशहभे.ीपपपरणणभणरातंलरायमाु ालटशळु ेोयवहासताीोतअाहयहनथातावाहके कअी.वरशसवतीवतामता:ंमया;सझशइयहतीेकजइरलठोवकमोरराााोलंचआधााातहे हणनू च, व श आ ण के स टडीवर ककरमाी. आ ण व तृत नमु यावं र अ धक ल कत ेो े े

एगअखाजयावंतणाउादवtाhहशeर◌ण्ये -ा अ जचााधअीशय, ामसु करणे धोकादायक ठ शकते कारण आप याकडे मो य कायकारी अ धकारी कवा बात यांवर वच व इतारअपपरयशातचामअययहे ीासबरक् यराचयदाचा उी दावहृ रणी अे लसागतू ेहआोताणत. याचं ी ज टलता ल ात घते ा जतका जा त ती प रणाम होईल ततका आपण आप या वतः या जीवनावर याचे धडे लागू कततकशाचक.ाल कारण न शब कवा जोखमी या टोकाचा प रणाम जतका जा त झाला यश आ ण अपयशाचे व तृत नमुने शोधनू आपण कृ तीशील टणलेकाआगवू हेजहोव,ेईकलळा.रजवणॉारऊने यशबाचकफे ेपालयर.ाणाम नमुना जतका सामा य असले ततका तो आप या जीवनास गतुं वणकू या यशाचे अनकु रण कर याचा य न करणे कठ इअआतसपकतणे ेतआही े अणआयनहाशेतयीबकinअमसययाे ने यपाहााीआ,ककजआीवयनपाणकलाोमवकगांचसरीानमीयययां ेरनययाशवा बअळे ाेनचवुकरी भरनणू यमंककणा खआशूपकहचे ततजाे आ.ापतरयंतु यु ात आपरु सेनंदे नअरीसतणातआहहे आे. पण या ारे काहीतरी क शकता हे एक ापक आ ण सामा य मजमावे झयणमा ाआसअावमठडे रतककाानइय-ततखेहकााससलकेे जइारगय,तादाे तडच, रेतवके णकलनसुईेकबसे लदlलeे. बnतालाततन,यययांवाानं नंरीीवआकचापमवलासगी ााकजठावरककणाायदeकसxेtरलrाeसे, mरराीe, ी◌्ययाा अ धयकतं पसांबां ंचधातअधडये आासहकेतर. यापे ा या कार या ापक नरी णापासून र जा यासाठ अ बल गटे ्स एकदा हणाले होते क , “नयशमोहहातएककरकतके.” श श क आहे. हे माट लोकानं ा गमावू शकत नाही असा वचार क आठजते वेवे पहढावेाचायगलााोगंलालगीा लेअेयन,शायहयींतम.ाआमळचळुावगंपेूनणआयदअापललजेकती काररयआेथचनाापालहतूीअयतआासलयताणानालतजशवतरकबे आहारायलपफाणचरवालुहतू ेशतकभकयबाातूलवके.ावकरेआल, जे पकोणखनमवशीचवबाररानकवे रतासा पण सर् या दशने हे ी तेच आह.े अपयश हे एक कमकु वत श क असू शकत,े कारण जे हा ते कधीकधी के वळ जोखमी या अस वा त वकतचे े त ब कबतरतके. अरतपातयशताे लहाा माट लोकानं ा यांचे नणय भयानक होते असा वचार कर यास वृ सामोरे जा याची यु ही आप या आ थक जीवनाची व ा अशा कारे करते क येथे एक वाईट गुंतवणूक आ ण तेथील एक गमावलले ा आ थक यआये पआणपखेळयातलारापुसशनू कटताका. त नाही जेणके न आप या तकू ल प र तीत यईे पयत परंतु सवात मह वाचे हणजे आपण जतके यशाम ये न शबाची भू मका ओळखतो ततके च जोखमी या भू मके चा अथ असा आहे क आपण वतःला हजम.े ा के ली पा हजे आ ण अपयशाचा याय करताना समजून घे यास जागा सोडली पा ीी े े े ईी

काहीही दसते ततके चांगले कवा वाईट नाही. आता आपण दोन माणसां या कहा या पा या यानं ी आपले नशीब ढकलल.े



२०१ in म ये नधन झाले यपाुरेसहे नॅ वगचाडारसकं रीतापनकाहजी अॉनशगागू गलो नीे वएरकदका पाशैशाटबाकललएा:क गो सां गतली याम ये आपण हशयययेले ाााटचरययरायाासआकालनं ंपडाोयणूकसे लकाइँडंधगवयतीतचरहकलाअनसाे कदस.ंजबहतराेले.धीयपरीायुरशंचेसाेाकयंनात.”ॅजीसचमदा-दला२नद२े ,ेतयहम,े ाजे ध“पहूनाफोटयं डम,तपळमकणॅनवटेजमयराहापयोयनेाांनेगकाीटजडएयेकाअानं तासी पदआे कवसै सापे हकाीततयमराहावीपले आलारले हह,योजे तजा ो.े ेसेफ कपथुरासेरमणा,.,कदजोानरोसणकफे मारलहणेलाांममरुळाअे यधता कवअतझ:चालूकयेा या या श दा या सा या वा चाराने मी त झालो: अआसयू शु यकाततबनरचेहतक.े ाही दले गले े आहे आ ण सरे आप यातील बर् याच ीमंत आ ण आसवहाेतयासचाीममययावदााननासं ाहही.आप या समाजातील एका गंभीर घटकासाठ आज परु ेसे काय हे खपू माट आ ण श शाली आह.े परु से े नस मयी ादे यऊा. धो यां वषयी आ ण ते आ हाला काय शकवू शकतात याची दोन उदाहरणे रबहाोोजतलातत. लागतोु .कतगाु यांचा ज म कोलकाताम ये झाला होता आ ण तो कशोर हणनू अनाथ झाला तसर् या बबेसेसबवॉरलजीटवे नडयसमु सकु राणदासयालके नाहाहीी.वशषे ा धका रत लोकाबं ल ता यानं ा या सु वातीपासनू याने जे सा य के ले ते फ अभूतपूव होत.े जकमप4हो0रकॅ ाोतोगलपा.ककयकताकाासतदरीाशेचआकयके मााथमाु झकाययतोापकमभमडचंाापयगयातकाघपतभाते यरनू ीूलतम,अागकग. ुतधु ातते कघपााेअाहाचरयीीासजसहरोाशगातवठाःज.ेत२ीजनल०नवव०कसतंृ 2वकीर0ांाघतप0हते ण7यलाामतरंी.ाययसायेतसवायनं ासचं ताीनं ालयबीलसशकलागयं गमावुरेटडंी्कसळरं बपााावरनपोरआीाबरबरी सबणनलले. ा सहयोुमता ाे.रय¹े ाएहयकी शबतरान् ायसे ाच6च0पडं 0ैशसडापंचं ॉली अरी ,आतदुललवनसी.ीया२च०रे 2०क4Bमतyाआपसयउहते.पगयु ताकपा यैशरताांचवंो.ेरमपू ायच१ट००कदे वशालषकडपॉलरतसावा आयु यात याला पा हजे ते काही करता आले असत.े यआानं णा अयजालाधा जीशे पाहहायजचे हे होोतते त.े आे सवणखया ायलांा ारे के वळ शता हदवले होता.ेधीश न हते. राजत गु ता ते वाईट रीतीने ो ॅॅ ेे ी ीी

गबतहगवुुंतेरअतोावबलाणरजगा?ूकोद\"ाधेत.द.ीामशगरनॅाु ंसतमसांडहयॅ ळघसाचंरे आले यअ.े हाएसे,सकबे चंवराणाोगलबनतुं रक?वकणमेगलडंोूके:ळ“दममाावरलनारनाशबेवखकेसाटालडसतोे,ेगककीयोइानये ावावलयटधाालीटयमाायाजंडवकळगतोााळुतससीाालतरयखकरााे पहाआहगायीहारचे,ाीेचआमे ंतह.े बरोबर. तर गु ताला एक फायदेशीर बाजूची उधळप सापडली. बकब२०फुफरव०ेे चटहयन2ााारे0पचट0ाीशक8ठयकू बनोमजलारननयाा.हा,े तआकगीयोमाखचसौ लमायठयनॅीव.ाचगसमानाोदॅ समतसाामनकठहनेाआरतवबीायोहढथडाोवसातकताीयठ.सअागंकसोbसदiटे.llामiयoयॅनाnा यरमअोााषणअजाके गडडतु तॉे ललवा सयाचाचनंवीीाशधे गललकं ंुतोेकावअहणाससंोतकू तमीाोआरवहॉरणाने गो मॅन बोडा या बठै क त डायल कर यात आले या गु ता यांना लं बत डील लसमगशोनॅॅावकेजसू शमचरयलनके ा1ानत7बटतं ा5.ोॉरलक,ब0साफ0ववोे ळ0-लागढा.ेशोलकसअे ा.ेकॉमलसरं दानजरावनकेकरकंतॉरनडरातराफमकाघचेनोेतलनीे लघाहतगोे,ँगषजेलmणझाणे iानाlेकलlकाiहoााीहnआ,नीप1तआरणातंदसशुपररााणंनालजजतं कररराकाजनजये ालामरचहे.नीनचरे ातामककाबरने लडावयीताायोतबायचआगााहोअलेजदंीम.फाजनॅ ं ड क थत व1ृ 7ीदचशे हले फ डॉएलकसचउदा ानहफरणा झहाोलत.ेा.एसईसीचा दावा आहे क गु ता या अंतगत टपांमुळे हे सोपे पैसे होते. आ ण, फयाद साठ , हे अगद सोपे करण होत.े गु ता आ ण राजर नाम दोघहे ी अंतगत ं गाापतारग,ले ये. ाचं ी कारक द आ ण ता अप रवतनीयपणे उ व त के यामुळे तु आमदआशडॅ तठॉकफावाबंपहनयाातसंनमतंवगडॅ रातंु ॉत.फवकणचु ाूकयवदाचातराापरनं काझअरीाड. कचयणामचीरता आगआु हहणाे. लसगुेव-हगेगुतुारताआाचयाहखा.े चलु यााससनाानहपतंोझरयीकापवावूहतीःमपडॅ ासॉफनू ने दोन कहकोाातयये.दमेशलडॅ ीॉरफकले ाालपेागरसीले हे आोतकाह.रे णकारग् यु ता पा ोमझाणी ये मोॅडजॉनफपे दूवेखतीलो एफकसअवणयकूंत करणार् यांपे ा जा त यश वी आ ण मबवाॅडजॉेफारयपएाशंेठके ती जबीलाळु जकतां रपे.पतनेठोीचतये वयातणारखनककूपरणसचााे रकंगीेललकांे पतहनेोयतीेथाह.ेोवआतॉील,हत:े ी नटोकजरनी लखनरेदे 19द9ार2आम ण साठा या ये मडॅ ॉफ यानं ी क7बे4नल0ाीडआदएशलहल.े. एमॅडदसॉैनफचं दजइन हे टमट स यु रट ज ही अ यंत फायदेशीर स यु रट ज फम तयया oारf ऑफ मॅडॉफ फम ारे इले ॉ नक प यताीन9े%चालइतवक यआा जहाे.णारी.् यूयॉक ए सचज वहारांची सं या ॅॉ ी े ेी

मॅडॉफची फम इत या लवकर आ ण व तपणे वहार अंमलात आणू शकते क ती इतर दलाली कदेंतपे, यानं ा यां या ाहकां या ऑडरची अंमलबजावणी कर यासाठ एक पैशाची भरपाई बोली दर यान या यासकारामपतासी ूनवनचफारता ामतळ. वून आ ण ब तके समभाग या कमत साठ ापार करतात दबहरेाअजवयसारानाापयपठेबाउचनघी वबडवलासझजीाााजयरलपाकेलतेठे.ेाफयतदसयेशावरीणरकूकहरोणतचाा.ेरचएी कुशकााखचमे ावाजदणरीनकवकषमरच2णा5रा्रयदे पाशनं लीकसारांतगने त5ाहल0ी;े दकमशडॅ लमॉफडॅ चॉफडाॉलयसा बन मवॅडी झॉफालचाा. कायदेशीर, फसवणूक नसलले ा वसाय कोण याही मीमाणतं ातके एलके. चडं यश यामुळे याने मो ा माणात आ ण कायदेशीर र या आ ण तरीही, फसवणूक. गु ता आ ण मॅडॉफ या दोघाबं ल आपण वचारणारा असा आहे क को वधी डॉलसची कमत असले ययाता एआखणा लाले. ा जा त पशै ासाठ इतके हताश का होईल क यांनी आणखी सव काही धो अ त वा या काठावर राहणा by◌्यांनी के लेले गु हे ही एक गो आहे. नायजे रयन घोटा या या एका कदोलषीाकवााटरालन,े े एपकरंतदु ा“गयरयूीबॉकी तटु हाइालसा लवदेा सनाां गतले क नइाहतीर.\"ानं .. ा खापत के याब ल याला जाणवत कगयु ाताहनं ाीीआहहोे तसण:े वअमफकॅडे कॉफू पनननेदीजयले सके. ंपाहीीक, े लते ते का, शाहीतर,ी ववगेातळं ये आ. आहे. यां याकडे आधीपासूनच सव ण यांना हे हवे होते हणून यानं ा परु से े अथ न हते. ती अ यतं उदाहरणे आहते . परंतु या वतनाची गु हेगारी आवृ ी नाहीत. अहगयेजुतं थाांनपवफीालं 1wडवी9iलजt9hा8ाेगँ त◌य-म्याटहाममोकंयतेकीडयइ.ॅेभमकतपगाहटमगालीचसयसाामारतंनवीनॅ ीीहलकेजअोतमासहधे े आवीटकागमतमणशमयाोवोेधदठयलेहा.ेबयंचावलैाीलॉरबयाबेनखाातजबआकेयफारे ण शके डो को वावतध: ी डॉलस या सपं ी यां या या फं डात नात इतका धोका प करला क आयानं णी नसतं वराठते वमलजे: बतू अकमयूखासाहं लयीआकेाकेयहलडा.े े आएआे नखसपणालयलेजाागसे ेआआोाठीवणचमायआहधकोववकआपायणू अहके सनतनसे धसयलोलाेसयलेय,ााे तपयएैसघाखसेाकताकलमाा.ेहगवआीोचयीणअसासथातठाठे नमआाखू हयीप.ाआंनीयहआा.े सहपाे ठफयमाकहसडवाेधजपाणूे आप याकडे जे आहे आ नणाहजी.े आप याकडे नाही आ ण जे आव यक नाही याची जोखीम घे याचे कोणतेही कारण ेे े े ोै ी े

याकडे ल के या माणे असले या गो पकै ही एक आहे. गु ता कअवसातमीलडॅ ॉ.फपरयतं ाुनं हीे के ले या माणे आप यापकै मकोजयमेकापांककडरणे 1ा0र0ी टदशकले वारीड, ॉलयासं या इतक पु तक वाचणार् यापं ैक एक जीवनातील एखा ा वेळ पगार मळवनू देईल कवा गयोानं सा आाठवपयरु से के पअैससे अलसे यताील.यके वाजवी व तू आ ण यानं ा पा हजे असले या पु कळ आपण यापैक एक अस यास काही गो ी ल ात ठे वा. 1. सवात कठ ण आ थक कौश य हल वणे थाबं व यासाठ गोलपो ट मळ वत आह.े पकजवढहाकणाोढणणलवतहजततते पसेेहेजोतसै.ीवआाेते,ाहतअकतापमहआणधनहे धाकहमवणोीकाशागकचजाेदेपाआाराडयण,ततकहअअे.आजहमधतोाकरहतणार.ेपताअतरीअतशणजसाायोवमाखे आेळअानसंीमसपकहएघे कअययणेयपाापाले.चवे ाीाऊराचवआवलावटाढपपतसढुे मआयये दाााधोलतनणानराचअपाअपरकसेणधडेचाकपमवयढु हाेाटगचयवेलोालान.कएपजककाों े मरहटावेालयमााचागे आकइनोमणधााुणतनअीकहकसीरभणमणाजे ंडह.े ाकवे कनलदाठशाहोचीरा.हतआपी दतरनोे नहंदमा,गतजांचोातसे इहेवंधाहरतनटआघलअाधे सलआाूतशरहाततक,े फ;आतआ.े हपप:े रपसतं यरुपं पणा रुताेसीमोले नवअाममजथाोाणलनअाकघपयेतरे ाणामाआे आाआगये हजुणते या.मयासचरी 2. सामा जक तलु ना ही यथे े सम या आह.े यआरशआबडचमकआए7अक0सेॉाीकोपलदकयणहव7तबणे तसधे.ेम0लुम२ॉपयाायलोच०बतनककआbणकयाफा.हाेखदiेबआकेlआपीनशहहसlाळे iजतंरो.ेoलहाशतपारपणारnरडा.ेखबकरTयमूअपयंतअहसे यrाताडाेाजेुaइसएबालप२ाॉातकजलाखन4ॉल०ााफलच,तसुस१एेंतडााडदयखहकशचायाेच2ॉरउालेजामीाी0ाळेजटंचलमसकजनॅव1बफाेेफीाोजेवनषड8मईमाकं डूैयेकाचंतरालतवबमतईाजाझेआआढयकयवकवोाोलवेाकउेसलचंनहचदहअमीटा.ेरकाी.ेाभाआर.रपनसववाहडकापणकवषलउा4ेहे रशकपररट0े--याााीदह4ा4.हषयआंशहजहणद020ताीीारच4ो0०ावरकअसव0व1कडवसदे वष०लषस8कतशंघााीलेतादलमम,लातधतताशो,ापकीसय1यस$लखकययपं2े-ाड35ांनपलळेाूणं वव.ंचॉ0ीडे5यलाडतॉष२खी0वरासहअॉोा०ने,उषल.चनेज0चड१ताबसाजपत0ॉी,वलु फiलफ40कnळकबनंेडसड3ानसमकतेमचमॉ0लहक,ााीामवईरवयधदसीतलमावतएकेशवोुलनककयतेोकतलेरनेयावमब२णे.यालााावीता०पढतकेाज“डेोनो१कलकके तेiाीामआंमnवचंोयडीतंतीहाल:”े.े नकमाु ोहणाी,अीहकसी वायआाासजहमके कारयणसााचारमानाएाजहकीक.मयवे ताचलुमाानगअाचथही णकअजमसाेालसकु मवयहाताीदलका ढइरताईकयकासधजाीठाहीतलजआढकाहनले कदी ेणजअेा-ऊहरशे मशकाःयत कतररीणहीे .क आप याकडे परु ेसे आहे जरी ते आप या सभोवताल या लोकांपे ा कमी असले े ीो े

मएद.◌गका्यझडमाास-वेथएडंकमवाचगगमांभरलहीरणल:े अआजाससे पआलवणेगे पयाकणसाोसणआातठापते गावजेम.ा◌ातष्यखाकाचेळने ततउबीााथहआरयरे ापदणडला ाआक:े .”“रलपतणसो. एक वष याने एका ये खापळेा ता? कोण या कॅ सनोम जक याचा वगे ास कॅ सनोम ये कइतररतलो. ोकां या संप ीशी संपक साध याचा य न कर याचा खळे अगद तसाच काय 3. “परु ेस”े फारच कमी नाही. “पुरसे े” अस याची कसोडपू नन.ा कदा चत पुराणमतवादासारखी दसू शकते, सधं ी आ ण टेबलवर सभं ा ता मला ते बरोबर वाटत नाही. ढ“पकुरलेसलेे” ह. े ल ात आले आहे क अ धक ती भकू आपणास : ख दे या या ठकाणी जआहोाईपपतणयताकसखतहाीणोअत.े ोक. कखाहाहीाजऊी कणशाकरणयताानहतकेवजरसातणमातूनानकघते ाकरयणाशचउाा लएकमाववे कसेमाययागाआनहे कणणोजणगे ुतंआयवाहपणीणकू जआेवचणेजभापाारषे ीांता र कथअमपोॅडारसहंबीॉोतूवचशसतनकायातआहता.सीे हजहआाेेतरके आख, णाजमे पआेाबचणवरहोरचेरर.े जीाखलकळोूरकशतकयजकातचे वहानाााधतहयोीुटक.तनाासदतकारयरआ् यतकाातणटगोकंुतकसवाारणलणूकाकजचरगयते ावके ताताटरडतपाॉजेलकहतरारचचगणाुअेतपजाधसरतणककआामे पोनणनहदोकबचषनरणते ा जे काही आह,े सभं ा डॉलर नाकार याची असमथता अखेरीस आप यास पकडेल. 4. अशा अनेक गो ी आहते या कधीही धअो सयोा.त न ये यासार या आहते , सभं ा फायदा तु ं गातनू सटु का झा यानतं र राजत गु ता यानं ी यूयॉक टाइ सला सां गतले क यानं ी धडा घेतला होता कअदयेतोाणयापताैकय.यकाहकाीरागकहोीपहणीी.शेममीीजाझआाीततासतयलं ाबाननलहोकऊवे चलनाीकर. मका ी-रमआताो,पयकलााीय त ा, पआडतपोल?ीठउपकलआही े. कवा ीने फरक या गो ास त ेम ये इतका जुळलो तरच ते हे या या अनुभवाव न सवात वाईट श य आहे असे दसते आ ण मी जे क पना करतो ते हणजे एखा ा माणसाची मवातहःतचीआऔहे.च य साधून घणे े याला याची त ा परत पा हजे असते पण ती गले ी आहे हे त ा अनमोल आह.े े

वातं य आ ण वातं य अमू य आहे. कु टुंब आ ण म अमू य आहते . यांना आपण मे क इ त आहात यां यावर ेम करणे अनमोल आहे. आनंद अनमोल आहे. आ ण या गो ी ठे व याचा आपला सव यामचीशवॉेळट हये जेते ातणे नूहाघ. आते आप हये ाककडजे पे रुहसे ा े यानं ा इजा जहोाऊणूनशकघेणते.े अशा जोखमी घणे े थांबव आहे ते हा चांगली बातमी अशी आहे क परु से े बाधं काम कर याचे सवात श शाली साधन उ लयाेखचनी आीय वसोयपके आतहा ेनआाहीण. हया ापपुढैकचाकअोणयाययाहआी गहोे. ीचे नुकसान होऊ शकते असे जोखीम घे



एशकककायातफाशतक. बवमफतधायतीलगु याधचाचडााेअसवहचजसारवा अषकासरचाबं.ा ंइधततहफास ब ल आ हाला काहीतरी मह वाचे शकवू आ ण ते आपले पसै े वाढ व याब ल आ हाला पृ वीवरील आपले वै ा नक ान आप या वचारापं े ा लहान आह.े जग बर् याचदा कसे कआायह,े करते हे समजनू घणे े या या पृ भागा यनवााषहखाीप.ाइूवलसीतहखाारको्लयवायं रयूटना हयलालांनगचीकाआलरीणपचे ीसयगमाणा नहवााचकीे ली. जे आपण अलीकडेपयत क शकलो काही मलू भूत मा हती समज यापवू शेकडो १जहोगtतॅ hपभी..कर5े ाबलअशसे. तएयलककथे: याापपवायरु ाादतवघाशवाकालय झठयकााासलंनाीणाे नठहीाेहपमबीसारहेचयरे लपकेलेुरलाे वेझकेचहाडंलोतपे,ब.े ृ पपोवरूवीतं असु आगन;ोपेकठहावतीलळमसे ोंगयजथीारू बशजावं फकगरूााखनअये ासालबे ाीपपोराटलचॉाकंचेलवे बीठेगेडसळेे. उशजहकचगतोीे?ठमआवा पया आाकयारयतहाक,ावायररकीालसआहपीु हहसे.ावपवाृ तवतीशळवरवीनूलश, प(ाशलु हीादशगशोःठ)वकअायसयाणकये ाआरचतवा आव यक असले या ायनं का कआारणह.े ीभूत ठ आ ण ते होते. कोणालाही अपे त असले या मागाने नाही. हबकअववफरवाालामचयाानाेमायसाआुखतगु ाठीबकहयेदायसलवझा ककालातंरोेपयटनयातामंबलेातसळु ाकलाेअेठचबनभपरकु यचेृ ू यलवीतसआचहाोे वतदलाशा.े ंतारअ.े पवहसरुलोतेसे मी.े,े ासनययरलाकंाेतयजलाआाे तअचे कसहंडाालवभप.ेावौइउगततबोररदलाांगांनकराींचकबे उफरभणाहवाराीानेचन,ासैचडंवगचकार परंतु यापकै कोणताही स ांत बफ यगु ा या च ात यऊे शसकमजतानवानू हीस. पांगवू शतरकांगता.ेचहीे वाढ कवा काही मो ा माकणातशकवालले ानमाखु हीी. एक बफाचे वय पाचची च य पनु रावृ ी १ 00 ०० या दशका या सु वातीस मलु टन मलानकोवी नावा या स बयन वै ा नकानं ी पअकपइतृूवासवहरलीीयभेयहायााातगं ागलुयाबतंमानफीतवते यालु रेथ-यनहोजातेडळयीेसूपवुगहेाृ ाजरवकपयीावरणायोाे वसपाथषोरडणाेसाटंतनाकेमााकसचू हशमहाोअकीतआसोतआयौले र-ाासप:वणृसकवकयूे ीदलरआशयाणआेना ेणमझणळयकुचेकंआलवातगले तयोोा.ला.ाआगासधु ूयपाप.वैकययाकाालचषाणयमाेकाखयहेचजातनणे आ ण यथे नू च मजा सु होते. मलानको हए ’ स ातं सु वातीला असे गृ हत धरले पगडेलले हाो.तपे रकतं ु पृ वी या गोलाधा या झुकामुळे ह बफात बदल यासाठ पुरसे े थंड पाऊस ला दमीर के पने ेो ो

नावा या एका र शयन हवामानशा शोाधनले मा.लानको हए esचस या कामात खोलवर खोदले आ ण एक आकषक उप व थडं हवाळा न हे तर माफक माणात उ हाळा हा बफाळ गु हेगार होता. हहआहजयगोंे ेसणहाायममु ाखाळुीउसहीे नपहोजतोाुढापळमे.सॅकउलाादरहमेखलउतोातोगे ंड,ह.ेयीालनखायहे बयांडमहमफाावीतळुतचााचेबावअाफबायढआफाधततपकधोीडसलआायूरहयबाबमाफणचयफवाीआाषवसशकातवापठरळयणहणतोपवताशांपुढोवयैकयआलातढासीबतसणहार,ेठावेचठपायळपढु ाेुरहनमातसे ीघजुळ.ााबकेमलउपााबोबुढह.कतदीलराशकरणभं हरहे सतोरवतोुलाव,नजषभयााहोताकमीथएतरडं तयके हे,े ा वउपलषढु टलजगवाोषतीामबघफडयते काततम. बीहं धवकाताशहयोातते ीआतलबणहबमअतपसॅककेचरअत. तोध,चे कयचामवुळतआळे तहवापे.ूनमटाानकवणाढारता,े एकयाकमुळे ीपयढु झयकु ााव पर यकताीरतकतुलगोनने आे लहहे.ानआबपदणल झा यामुळे काहीतरी मोठे कसे वाढू शकते हे येथे आ थंड उ हा यापासून उरले या बफा या पातळ थरासह भशपारौरगतं टंभोुझबलकफयकराजांनलीरयुकअी ाकलबसमुे लीयहअाटकतलसोसेणतआंपोा,लूणहता:े रहप“ीीृहकवटे बीकाफहमतीलै ाोच.व”-जे चामाडराणहबोफणआाानरहे ने ायहापीामलआळु ेले णीबआफनातंहचरे.े डो या या हमनद शा वेन प के उ वतात बफा या युगचाीतआीलवमोयठका फताायनदाहा ी.हणजे आप याला चंड प रणाम तयार कर यासाठ चडं श जर काही सयं ुगे - जर थोडीशी वाढ भ व यातील वाढ साठ इंधन हणून काम करते तर - एनककाकमलातरहतमाानोतज. ाह,ाेरवइं ाभतढककके तआोठकूनधशायरा ते इे तआ-पकराणाभवयतू लामअुळसणे ू कशपाकयरणतहेाकोमऊआआशकणपूतणशे. ककतायो कश ते तकशा य आहे याची कमी आ ण हणून ते पैशाने होत.े वआपतॉुरोरसेहअने ेते लब. रफयशे नादःपेेतलआकै ाहतपा:बनलबरअेफचे भे सटआवचये यभायपकवकाससायूनरे तककएये कवआारळचकहेाएेतलगं क.ले पयाचरासगतं ागंुंतुाकठलवाणाह2गीूक,ज0ुतं द0वणा0णरअआूकगनदहदाअे.र सअधोसकयापयवु ातमतकळु ु े े सम पत नातहीीक, तडरे मवदशाीढहकेदालवतशसहीता$मअा8जस4.तक2ानअसारु वजॉरेसजने ामठबाफपझे चााली ठ.ेनSरeवयcळuानrंतकitरyमआत81.ल5.5े.$.अ.5 अ जयाआयाहव.े ययाापयैका 6050या ा ज वॉरेन बफे एक अभतू पवू गतुं वणूकदार आहे. पवराचंताु आमु पाणचुकयलाचा.े सव यश कौश य गंतु वणकू त जोड यास आप याला एक मह या या यशाची खरी ी ेो ी ो

गदजशु रककयातानले नी3व0हृ णयझजा ाेदतलशोे अकशसतातकतगे ाततुं रयवाकणताकू ीहनीकलचरतोकुथयााशयसाभसयारु गावावसातषायठकीे लऐअकीभअलतू सेपअेलूवसआगतंतु े. वणण6ूक0दायर ाहोता. थोडा वचार योग वचारात या. जw.3ेa.ह.s3ा०तदवोशषदलाहचाावहडषोॉतालचासातहेइहोतताकपा तयेतहहोातयबीा.फ.च. े ीटनके गमंभतीरmगilुंतliवoणnूकदशकलर यास सरु वात के ली. तो डॉलस कवा महागाईसाठ जर तो एक सामा य याची आअसवडेलशतोरधलयीानआे कणश3ोर0वयीना वमषुले आण 20 चे दशक जी गहाचणाा, श$ ो2ध5ल,0ा0व0ल?ा आ ण याची न वळ संप आ ण असे हणूया मकळतवोलअाजआनू हहेी(उवषपाककाठर 2य2ा%स )स, म आहे असा वल ण वा षक 60 गतंु वणकू परतावा परंतु गुंतवणकू सोडू न घाालआवलणा. ा वष गो फ खळे यासाठ नवृ झाला आ ण आप या नातवंडासं ह वळे आज या या न वळ कमतीचा अदं ाजे अदं ाज काय असेल?? .5 84.5 अ ज नाही. .9 11.9 दशल . या या वा त वक न वळ सपं ीपे ा 99.9% कमी. भावीपणे वॉरने बफचे सव आ थक यश या या यूबसट वषाम ये तयार के ले या आ थक पजाायऊाशशीकआते.ण याने आप या जे रया क वषात टकवून ठे वले या द घायु याशी जोडले याचे कौश य गुतं वणकू आहे, परंतु याचे रह य वळे आह.े हे कसे काय करते. याचा सर् या मातागमानहेानवचनाारहीक-राक. बमफाने हसारआासतराीपवया तषचका सवात ीमतं मगोंतु जवलणाूकजदातारनआाहही.े. परतं ु तो य परता ा ारे आहदरेजाहनफ,े े पबं डैसफरे े वेनदासेरढवाषवसलअटे आे दं नाहजोलेते 2.ॉजय2ा%ीजरके चवॉेाडढमजतुख,े वएळकजकतमोृतणसीयीहमाीशं यस. ेतयनांनाही ी1. 9ज8स8े आपासपणनू दरवष 66% नुकतेच पा हले मी ल हत असताना सम सची न वाळ75स%ंप ी 21 अज डॉलस आहे. तो आहे — आ ण मला मा हत आदहे वकाटतआो. ही बफु े पे कमी ीमतं असले या सं येवर अवलंबनू हा कती हा या े ेो

फ6तएवकक6षे ररय%ाकोचययाकवासहलठााोायषरईआठेलपनकयहअस-पते,काजरतयृ तपयशराापयावे ेसाायआशमाामकीगशळपसतंुमले अवइीवातणवलकषाूकााचसअाझाचचळसधाीलांगलेरसीालगआत-आातरसगीहबठाुंतसतेठफवल.-ाेपतणजटाडखीनकूेनलसे आदलीाानसरवपखाअंटमलहलडीीस.सॉसनलले नयंपऊस?ेा7लशक.0ीाे ातबचवरयणफुषतेाभुासरसयुजकारमाे खलसकसीेााकतअललं शपासावाे तऊेलधोंशीड5तती0र हे हा या द, अ वहाय सं यादआ, अहेत.वमहु ाायअससं ायआेसहके कारणवीाभढूत य-ठाआशगृशाहलहकतीी बककतर.े ाा् ंमआयबानयचणले दलेा-हहएाणनकनू बदलासं ारखे दसते जे हा या जे हा आपण अ यास करीत असतो क काहीतरी या याइतके श बफाचे युग का तयार झाले कवा वकॉरनेरतबो.फे इतके ीमंत का आहे यशा या मु य ाय हसकडे ल 8आजअपआमनणीरंत×वपपबृमक8णणरीा्ीनदयस8आहआाााानेगचठकचपपेणयतलाहआनोययोतीकायााससपकड2ांनेेकदोर0झयासं दयाायकतलायाथतातसेाडननमके8ावचसहहक+तीाक.ंत.ेगश8हं ीपरतेकेषअ+का3लऊात08दंेधमडताा+कक(रचयइत8आंटताआे 7रवद+ेप2शचयहट8लाेाकआयरंनटे+डेाबााघतबहो8आलाके)तब.+ेलपाचमफंका8चयतीु टहीतयच+ेलकएु य8हककरव(ाातमचचलतयके ोाे1ाजऐकारथस83ाकपंरा4×सतयेल-,ेारु82काेसयआवब1×ााााठर7रंचतहण8ेच,ेेकज-7×वअपे 2लीकचव8तं8रीनावण)×रअ.ालबाा8नसमजदे तीले×लरआरल8तहे.र×.े आकआपवीाचसहयकेीीबाट2डरीरएा0झतम0नवान-इ5ेगेम10ाहेगन90नाे5बले म70ाहईगे0ाटानयमबमााेगझइदयाटाबशले गाहकईीो.ोटता1्तसीा9.ज39आा.05तयमहोयोेगजायादबताश.ाईक१कटे ल1ाहे.9यानड7ांत0सरsाु अइ०वहाधतयककीाे लदयसशीा.ंचकक1य9ाानळत6ा,ास0तआहएययकाबाइदीसएशहामकमाायतया आ ण मग. हमॅ . गो ी फु ट या. 1999 — Appleपलचा आयमकॅ 6 गीगाबाइट हाड ाइ हसह यते ो. पॉवर मकॅ वर 2003-120 गग. नवीन आयमॅकवर 2006-250 गग. २०११ — थम ter तेराबाइट हाड ाइ ह. 2017-60 टेराबाइट हाड ाइ ह. 2019-100 टेराबाइट हाड ाइ ह. हे सव एक ठे वा: 1109050दशतले 199म0गे पाबयातइटआमळहीव2ल9े.6 मेगाबाइट मळवल.े 1990 पासून आजपयत आ ही ेे

आअकदसापवातणहच.े ”ातप1रण9क150तस0,0चे ंच0यघय0ाड1पदल,शट0.ं 0कम0ोाठतपे अतटं सजेलाान.तकआहाोहईशलनावी. ामजदारअयआासआपणययाकसु यंु पआातणप3ण0वदगअशंदकलारजतकपअे लटसामाअलोठसेतेलरहटकले लआ“कककतं वरपोाणवतणकाऊे.ातयरलं2णकडवा0हागा0ढीवअच4ू ाशसटे मयोकलरातजेयतेतरयेाचंोतबधाीवलयकगानाीगचतगाेटवंूाीशबय्सआवाानईपासपटये नआाकठवययवीपाानालणंचआजायीुककवचाीतमलधीयेलयलीनकचावसजअरसआाुटसमवयहनूकयाये.हउाहलाीदकक,ोखेातेहडलयकरनेाीणचंाआहलीाटीमम. णायहनकेनआलरसलगंकयवेरतायीसहाचयोजतअाकनं .ेप”गीगतलदोलीझजीाहशलालकणाे करेतके ी , यथे े धोका हा आहे क जे हा कं पाऊं डग अतं ानी नसते ते हा आ ही बर् याचदा या या कसंभरता ो. तेकडे ल करतो आ ण इतर मा यमां ारे सम या सोड व यावर लक त करणे आव चहती चउलथथाबं ूनवटताोक. त आहोत हणून न हे तर आ ही च वाढ संभा तचे ा वचार बगआयाफु याहयेहयकाॅसााबरयइणशतातहेकशेे अयवटतं ाशगयाकचवानीेगॉीगनझु याहाकटी2.ल,0ली0ऑी 0आफपहु द.े तकशयातापंगकैकणाततकीलाभो.णोपवरयतंताीहु आआी पपुहलतालके डााोमचकाेे शलहीतपषटेकआणनहे अाे हकवी,घहडा आ थक च , ापार रणनीती आ ण से टर बेट्स यावर पतुआीतकहाे े.अआसहे ते ह.टपलरेंतपु ासहवजात.े श शाली आ ण मह वपूण पु तकाला शट अप आ ण आ फ एक पृ थक वकासा या द घकालीन चाटसह हे ावहा रक उपाय हणजे ब तके नराशाजनक वहार, वाईट रणनीती आ शणकत.े गंतु वणूक या यश वी य नानं ा कं पाऊं डगची तरोधकता जबाबदार असू आपण लोकांना यकयानायंचकेकसररवात. हातेयअयनंताचाानतायीनते नकीकमर तंरयाहा-सोसायठवााचदधाोकषउ देऊ शकत नाही - ते काय शकतात आ ण गमतंु वमणागकू आपहरते. ावा मळ व याचा पपररततं ुाचवाांगएलकी-गऑुंतफवणहकू टहअी ससतवाोत जा त परतावा ी महळोऊवशकयातवनषायहीी.नहसे आत,े पकणाररणा सवा धक याची पुनरावृ आहाचण. शकता अशा चागं कये ला चे जांगाऊयशा कपरतते.ाकवंापामऊळं डवग याब ल आहे जे बर् याच काळासाठ पुनरावृ ी वय धावते ते या या उलट - मजोाते. ा माणात परतावा मळवणे यावर ठे वता येत नाही आ- कहाे.ही ःखद कथांना घऊे न आ हाला ते सागं यासाठ पढु ल अ याय आव यक



ीमंत हो याचे दहा लाख माग आहते आ ण तसे कसे करावे यावर भरपरू पु तके आहते . परंतु ीमतं राह याचा एकच माग आह:े काही काटकसरी आ ण वेडा पसा याचं े संयोजन. आ ण हा असा वषय आहे यावर आपण परु शे ी चचा करीत नाही. चला दोन हगतंु यवा,णपकू रतं दुारयां वांचषे यमीाग त कथसे ह ारभं क या, यापं ैक दोघांनाही सहोरत् ये. ा गो ी मा हत न जवळजवळ शतकांपवू मनोरजं क मागाने गले े जजडॉसेलामवीसलसलेइा यतयहाकक,रआमा ोहरपोातहणपााा.रअयी सबा ने यकलाााह.दीववकयसााचयशाास3कव0ताातहमाे बवोठषातेकतटोॉकलमोहकमागााकंनाईाट-मसामहाापतयाोरहीजोहतयोता1पा.0ूव108तद7ोश7एलमक ये १ 29 २ By पयत जएसेसकमीटहलझोताहाल.रामय. ोारवषआधमीहपामासंदनू चयाजशगेअातरीलबासजवाराातयनाामाघं कटनतमे ुळे याचा गुतं वणूकदारांपकै वारसा इ तहासात ऑ टोबर १ 29. Week या आठव ात शेअर सबोामजवारारा ,यला कॅ कममतंगीळयवाारएकआतणृतीयलाशंकॅ ा न अ धक भाग ठपे वसु लले गे गेलले े.े याचं े दवस नंतर लकॅ गु वार असे सआ२पसवOईारcततइtoतवआbकाईeहटrेतवभऑ.चीततलनीटवेतोआबाटझरललणालीा. ीवततहॉचलोयतााीनमकवुलटराातसंनघीीरओजेबी पाेसरजरडीतालतंनाआीअआसलरा्मूंनयतीहाे दहखयााराोाललकतीे तअहयरलाभमपयोवरलााचदीबीनहापतोकतनेयील.ीाे,डतयोररूयोथॉतकीचलमीा ये चर गकधारळटाॉतमपडबलीथे. ॉन या हण यानुसार जसे ी काय घडले आहे हे समज यापवू काही ण यानंतर याने आप यकामकीु टकूंबरातलाहहोती ाब, ासतमेबीाफजोीडचला सी:ाअठालकौ कमीकहोबईुल. म ा आ ण न शबा या झट यात तो बाजार “तु हाला हणायचे आहे क आ ही उ व त झालो नाही?”डोरोथीने वचारले. जेसी हणाली, “ य नाही, माझा नुकताच माझा सवात चशाकंगलतोा.”. ापार दवस होता. आ ही खूप ीमंत आहोत आ ण आ हाला जे आवडेल ते क डोरोथी त या आईकडे पळत गले ी आ ण तला शातं राह यास सां गतले. एका दवसात जेसी ल हरमोरने billion अ ज डॉलसपे ा जा त र कम मळ वली. े ी ईै ोी

शेअर बाजारा या इएकतहझासालाताी.ल सवात वाईट म ह यापं कै एक दर यान तो जगातील सवात ीमतं पकै ल हरमोर या कयु ाटवुंबरीयफानं रीलाय. ांचे अतुलनीय यश साजरे के यामळु े, सरा माणसू नराशेने यूयॉक या र अ ाहम जमन सकयपंूयहॉकाीअरमनेळजअावधलरीशशी.ःअरजअथे कले लइवे तटे ेटका े जडले से:हवजलाढपशरीयवहाोाशतढातअे रगयेलबानाीजे त1ास9रा2तव0सर े ययाानदेश1क92ा 0या गजना दर यान जोरदार पैज लयावा उा. राधात 26 ऑ टोबर 1929 रोजी यूयॉक टाइ सने एक लआेखहे: का शत के ला याम ये दोन प र ेदामं ये एक ःखद समा ती दश वली गले ी 225 ॉडवेचे वक ल बनाड एच. सँडलर यांना काल सकाळ ीमतीने वचारल.े गु वारी मसटाकउॉ ंटासळमहबनयेपने मचोााझ. 5ाा0लेवमयषााणाचआाते आपगंुतयणवा णपपवूतकू कीलकडाे ीशलयोाधचरअे सयलाातं गइमतटदलेटत.े कर यासाठ अ ाहम जमन क ऑपरटे र असले या जमन क ने सउहहोडँ तशणलारआारयातनहणणुसयपााारलदप,ेपतकतथीचलावाायनराटलववॉराकखा एरुीॉमतडतवहचीेोनतजये सााज. ादंवगशळतेनलवे जेॉहलाोतता.ेनजाटमवटनरकपरकाटहेपकलच.े ीएपतकया ाबममटा्साहनमते गीयु देवेणफारााडीtoत◌य् ा आ ण हे आप याला मा हतच आहे क अ ाहम जमन क चा शेवट होता. यथे े आप यात एक कॉ ा ट आह.े ऑबनलटा.ोबयराम१ळु 2े 9अ. Cra या ॅ शमळु े जसे ी ल हरमोर जगातील सवात ीमंत पु जषीावपं ैकघेतलएका. ाहम जमन क चा नाश झाला आ ण कदा चत याने आपला पण वगे वान-अ े षत चार वष आ ण कथा पु हा माग ओलांडतात. श१मोवे2ठटे9द२ाशंडbअे ी lबरoनwबावजलयाीरा.ाजतकीोजलरदासारयवालकवााहढहरीमयगाोरमनामवे आालण.े ामत व ासाने ओसडं ून वा हले आ ण मोठे आ ण तो या या डो याव न जखमी झाला आ ण शशतsiोअोेnडधcलरeयबे आवाासजाजाणाठरायलचानेाप१जघा१सावल०नू ा०ीट.तलपेयपाीक,ूया1ॉहकv9लe3टेn3गाuइले मeेसनयहनाेेहतये १ीोतू गद3.हो3नाळ3द3झव3सा3लगमे आाययहबे ेतलझआाहललाण.े, “कयजाासॅचलीी बएालय.कलो यहरालमाोर, सं याकाळ तो परत आला, परतं ु याचा माग न त झाला. ल हरमोरने शवे ट वत: चा जीव घते ला. कवेळे ले:वतगे े ळदोघहहे ोीती,ीपमरंतंतहु जो मयनातआखणूप ल हरमोर यांनी एक वै श पणू वै तशतके चसावमाईा टयकहोत.े चांगले होते आ ण ीमंत राह यात ी ी े ी ीी ी े े

जरी “ यीमातं प”ातहळा शवरदलआागपू हणोतावतत. : वर लागू के ला नाही, तरीहीू या नरी णाचे धडे सव उप ा पैसे मळवणे ही एक गो आह.े ठे वणे हे आणखी एक आह.े जर मला एका श दात पशै ा या यशाचा सारांश सागं ायचा असेल तर ते “ टकू न जाणे” होईल.” उअयआसलशमराहे ढ्रवयीकाीलअाझनसहायदलोतायोययक.े ा..ाiआाकnं यडमहाे ेतपफयसै आेोपे हसाणत4, 40ातंय00ा०रचं यत%े ासदकवकमरं मपययू यये,ाामयकसृ ायााकवलूशजााीतंरसणरनांबाकनं तेधरवतभय, नादावसरीपलदाणशेपयेकागरामाहतकाोवसवलयराा.ेासकसु ाटरठीमंुीब2तंापत0रु ी%लेसे भांडवलशाही कठ ण आआहहे.ते प. रंतु हे घड याचे कारण हणजे पसै े मळ वणे आ ण पसै े ठे वणे ही दोन भ कौश ये पआसै हे .े मळ व यासाठ जोखीम घणे ,े आशावाद असणे आ ण वत: ला तेथे ठे वणे आव यक परतं ु पसै े ठे व यासाठ जोखीम घे या या उलट आव यक असत.े यासाठ न ता आव यक पआभयुनीातहरपाीे कैआववृ ाटकीणतकमे.आरीयतापकयसणाामवठीजरनकअे कशावे टीलबलके ातबं लसेूनआारजरी ापआबाशयबणादकपातरावसआनीूनकाहृहअती,े .ीगआहदणववनू गे यमानकागे कीआलाढहयूने शकटावाकआरलअपे जणनाजऊेतकशककाहातीळके याेसलाचाे ठी सकदसशके कक्कओोयाापंहआायीककतॅ इु लपतटगगकलुताचीयकके शअं परतवजयीआााकधपहीााशच.ेझगालुकलमाावुखब?ा.ानदममेहॉायवारकचवट्ेजषालरलनयमे शेदकॉ रघवटताी्जयेहकु ोययताााांनआचताा,हचउपे:ारललतं ुखे सरोेझकवे नलाइे ाआ,वअचसाचराले नरेमकूद के ले मॉ रट्जः मला वाटते क आ हाला नेहमीच वसायातनू बाहेर जा याची भीती वाटत होती. गुलाब: खरोखर? तर ती भीती आह?े के वळ वडे ेपणा टकतो? मॉ रहहटीी्जआअःसमये सायतमाबजगरौू चेशरवकसवतरयनआवाहीहाक.ेंतआी घकऊेहाली शअचकेसयतेशगनृहउाीहतीा.धआयरतापचोणकांगआउयामादसैकंतााुलतसहअोाऊरनखुवशेाहकदोणतताआनर ानहहाीे.ह. ी. आ आ येथे पु हा, जग याची. “वाढ” कवा “म त” कवा “अंतदशीय” नाही.”ग धळ नफघराकलतकारतक.े वहाीहआारपमायना या शवाय बराच काळ टकू न राह याची मता हीच सवात मोठ ी ी ी ोी

गतंु वणूक ची कवा आप शयला ाकअारसकावदी.ची कवा आप या मालक ची वसाय असो, ही आप या धोरणाची कोन जग याची मान सकता पैशाने इतक मह वाची आहे याची दोन कारणे आहेत. एक आहे: काही नफा इतके महान आहेत क ते वत: ला पसु ून टाक यासारखे आहते . सरे, जसे आपण अ याय 4 म ये पा हले आहे, ते कं पाऊं डगचे तरोधक ग णत आहे. ओआवषकपअणवथमृ पाणूललमाफगवराकडवकषआरआणयू शणासकवारताखढाते आयआासहण:े ववष5ाढ0देऊचवेषवशषकककातहधीअतीहरसीीाजलवलाततरचणगवततयीतादरृतशककवायतशकनकारहतती,ाे.त1ह.0े परतं ु ही वल ण वाढ मयळावशूनतठचे वढय-उासताारठावं र येकजण अप रहायपणे आवेळहोे.वळे अनभु वणार् या सव अ टकू न राहणे आव यक बघतेफाकले टवठनू शणे आकआपतलोह:ा.े कयगतंुामलवीाणकसूकठवोरचकपाृ परतं रकतु ं तापवतायककाे,चसवमा हतमळवसााचवठेला,हासणहवेजशे ोकधयृ ानये ाकचवाायआकापे लहकीे नअकाहनसीके हे सेवदापषशडवलण.े े. तो कज घेऊन गले ा नाही. याने जगले या 14 मदं या वळे तो घाबरला नाही आ ण वकला नाही. याने आपली वसाय त ा चोखपणे के ली नाही. याने वत: ला एका रणनीती, एक व य कवा एक उ ीण डशी जोडले नाही. तहोणइतजरे ागं ंतुयवा णपशै कू ादवाररअयवालचं ेंबभूनाडं नवहलतमा ा(गसे घावेऊजशनककतकनं पाहनीीत)ा.रे गुंतवणूक व ा पत करणे याने वत: ला जाळून सोडले नाही कवा नवृ झाले नाही. तवयो बा चयााव8ल9ा. स हाय हलने याला द घायु यका रदहणलणे -.े जआये ातमोणुळएेदककघचामायमाचुु ये ाच.-म1क0 ातरे कबनमलीते. कयमा ीया यशाचे वणन ा वष सात याने गंुतवणकू करताना सवात मह वाचा मु मललागाले क. ाय हणायचे आहे ते दश व यासाठ आप याला रक वरीनची कहाणी ऐकावी आपणपyणeaकrदs०ा चवतषावपॉूवरेन बफे आण चाल मंुगर तयसा रगाुतं सवदणयूकहोयताा.जोडीब ल ऐकले असेल. रक यु रन या गटाचा वमॉुलरनेाख, चतालघते आली. ण रक यानं ी एक अगुतं वयणझकू ालकाे ल, की आमीतणकमीवबसफु ाे यआ व ापकांची एक मग रक कारचा ण मगंु र या यशाशी ोी ीे ेे े