คู่มือการปฏิบัติตัวสำหรับหญิงตั้งครรภ์ หลังคลอด และเด็กเล็กในสถานการณ์การแพร่ระบาด ของเชื้อ COVID – 19

คูม่ ือการปฏิบัติตัวส�ำหรบั หญงิ ตั้งครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชอ้ื COVID-19 ก คำ�นำ� สถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนาสายพั นธุ์ ใหม่ (COVID-19) ในประเทศไทยไดม้ กี ารแพรข่ ยายไปในวงกวา้ ง ท้ังกรงุ เทพมหานคร ปริมณฑลและเกือบทุกจังหวัดท่ัวประเทศ ในขณะที่มีผู้ติดเชื้อเพิ่มข้ึนเป็น จ�ำนวนมาก รัฐบาลไทยได้ประกาศบังคับใช้พระราชก�ำหนดการบริหารราชการ ในสถานการณฉ์ กุ เฉนิ ซึง่ มีผลบังคับใชต้ ้ังแตว่ นั ท่ี 26 มนี าคม 2563 และต่อมา มีการประกาศห้ามออกนอกเคหะสถานในเวลาที่กำ� หนด เม่ือวันท่ี 3 เมษายน 2563 ส่งผลให้ประชาชนบางกลุ่มเกิดความตระหนก หวาดกลัว ในขณะท่ี บางกลุ่มไม่ตระหนักและไม่ปฏิบัติตามค�ำแนะน�ำของกระทรวงสาธารณสุข ขณะเดียวกันก็มีการเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารผ่านทางส่ือสังคมต่าง ๆ มากมาย บางขอ้ มลู กเ็ ช่ือถอื ได้ บางขอ้ มลู กเ็ ปน็ ขา่ วปลอม กอ่ ใหเ้ กดิ ความสบั สนแกป่ ระชาชน และอาจส่งผลกระทบต่อการควบคุมและป้องกันการแพร่ระบาดของโรค และสขุ ภาพของประชาชนโดยรวม กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุขเป็นหน่วยงาน ท่ีรับผิดชอบในการ ดูแลส่งเสริมสุขภาพประชาชน โดยเฉพาะกลุม่ คณุ แมต่ ้ังครรภ์และเดก็ ปฐมวยั ซึ่งถือว่าเป็นกลุ่มเสี่ยงที่ต้องให้ความส�ำคัญในการป้องกันดูแล เป็นพิเศษ ท่ีผ่านมากรมอนามัยเป็นศูนย์กลางในการก�ำหนดแนวทางการดูแลสุขภาพ ของแม่และเด็กทั่วประเทศ และจากความสัมพันธ์อันดีกับประเทศจีน จึงได้มีความร่วมมือในการส่ง “คู่มือการควบคุมและป้องกันการติดเช้ือ COVID - 19 ส�ำหรับคุณแม่ต้ังครรภ์ คุณแม่คลอดบุตรและลูกน้อย” เพอ่ื เรียนรจู้ ากประสบการณข์ องประเทศจนี รว่ มกบั สถานการณแ์ ละองคค์ วามรู้ ของประเทศไทยในปัจจุบัน จึงได้จัดพิมพ์ “คู่มือการปฏิบัติตัวส�ำหรับ หญิงต้ังครรภ์ หลังคลอดและเด็กเล็กในสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อ COVID - 19” เพื่อให้ความรู้แก่คุณแม่ต้ังครรภ์และคุณแม่หลังคลอด

ข คู่มือการปฏิบัตติ วั ส�ำหรับหญิงตั้งครรภ์ หลงั คลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณ์การแพรร่ ะบาดของเชือ้ COVID-19 ได้น�ำไปใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติตนและดูแลลูกน้อยในช่วงสถานการณ์ แพร่ระบาดของเชื้อ COVID - 19 ในขณะนี้ โดยเน้นการใช้ภาษาที่เข้าใจง่าย และมีรูปภาพประกอบ เพื่อเพ่ิมความน่าสนใจให้คุณแม่ และสามารถน�ำไป ปรับใช้ในชีวิตประจำ� วนั ไดอ้ ยา่ งเหมาะสม ผเู้ ช่ียวชาญหลายทา่ นคาดการณ์ไวว้ า่ เช้ือ COVID - 19 จะอยู่กับเราบนโลกใบน้ี ไปอีกนานเป็นปี เราทุกคนจึงต้อง ปรับตวั ใหส้ ามารถใชช้ ีวิตอยไู่ ดอ้ ยา่ งเปน็ ปกติ และรว่ มแรงรว่ มใจกนั ปฏบิ ตั ติ าม ค�ำแนะน�ำในการป้องกันการแพร่ระบาดของเชื้อ COVID-19 อย่างเคร่งครัด เพอ่ื สุขภาพที่ดีของประชาชนทุกคนและอนาคตของสังคมไทย “แลว้ เราจะผา่ นวิกฤตนไี้ ปด้วยกัน” กรมอนามัย 10 เมษายน 2563

ค่มู ือการปฏบิ ัตติ ัวส�ำหรบั หญงิ ตงั้ ครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชื้อ COVID-19 ค สารบัญ หน้า วธิ ีปฏิบัตติ วั เพอื่ ป้องกันการแพร่ระบาดของเชอื้ COVID - 19 1 1. รักษาสุขอนามัยส่วนตัว และสภาพแวดล้อมโดยรอบให้สะอาด 2 มอี ากาศถา่ ยเทได้ดี 5 7 2. หลีกเลี่ยงการท�ำกิจกรรมร่วมกันกับคนหมู่มากหรือไปสถานที่ 8 ซงึ่ มผี ูค้ นหนาแนน่ 3. หม่ันล้างมอื ใหส้ ะอาดอย่างถกู วิธี 4. สวมหน้ากากอนามัยหรือหนา้ กากผ้าทุกครั้งที่ออกจากบา้ น การปฏิบัตติ ัวสำ�หรบั คุณแม่ต้ังครรภแ์ ละหลงั คลอด 11 เพื่อปอ้ งกันตวั เองจากโรคตดิ เช้อื COVID - 19 12 1. การฝากครรภ์ 14 2. การเฝ้าสงั เกตอาการตัวเองของคณุ แมต่ ัง้ ครรภข์ ณะอยทู่ ี่บ้าน 15 3. ผลกระทบของโรคติดเช้ือ COVID-19 ตอ่ ทารกในครรภแ์ ละ 15 17 วิธีการดูแลตัวเอง 18 4. การดแู ลสุขภาพจิตของคณุ แมต่ งั้ ครรภ์ 5. การดูแลหลงั คลอด 6. การเล้ยี งลกู ด้วยนมแม่

ง คมู่ ือการปฏบิ ตั ติ วั ส�ำหรบั หญิงตง้ั ครรภ์ หลงั คลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเชื้อ COVID-19 สารบัญ (ต่อ) หนา้ 21 การดแู ลป้องกันเดก็ ใหป้ ลอดภยั จากโรคติดเชอื้ COVID - 19 22 1. การสวมใสห่ นา้ กากอนามยั ในเดก็ และข้อควรระวงั 23 2. การดแู ลเด็กในชีวิตประจ�ำวัน 25 3. การรับบริการวคั ซีนตามนดั 26 4. อาการสำ� คัญที่ต้องพาเดก็ ไปพบแพทย์ 27 5. การดูแลสภาพจิตใจของเด็ก

วธิ ปี ฏิบัตติ วั เพือ่ ป้องกนั การแพรร่ ะบาด ของเชอ้ื COVID-19

2 คู่มือการปฏิบตั ติ วั ส�ำหรบั หญงิ ตั้งครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อ COVID-19 วิธปี ฏบิ ัตติ วั เพ่อื ป้องกนั การแพร่ระบาด ของเชอื้ COVID-19 1 รักษาสขุ อนามัยส่วนตวั และสภาพแวดล้อมโดยรอบ ให้สะอาด มีอากาศถา่ ยเทได้ดี การรักษาสุขภาพให้แข็งแรง รับประทานอาหารท่ีมีประโยชน์และ ออกก�ำลังกาย เปน็ การเพ่ิมภมู คิ ุ้มกันใหก้ ับรา่ งกาย รบั ประทานอาหาร ทม่ี ีประโยชน์ จดั สำ� รบั แยก

ค่มู ือการปฏิบตั ติ วั ส�ำหรบั หญงิ ตง้ั ครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของเช้อื COVID-19 3 รับประทานอาหาร ที่ปรงุ สกุ ใหม่ เปิดหนา้ ต่าง ให้อากาศถ่ายเท นอนอยา่ งนอ้ ยวนั ละ ออกก�ำลังกาย 6 – 8 ชว่ั โมง สม่�ำเสมอ

4 ค่มู อื การปฏบิ ัติตัวส�ำหรับหญงิ ตั้งครรภ์ หลงั คลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเชอ้ื COVID-19 สวมหน้ากากอนามัย หรือหน้ากากผ้า ไอหรือจามใสต่ น้ แขน เวน้ การสมั ผัสหน้า ตา ปาก จมูก ไม่ใช้ของสว่ นตัวรว่ มกัน

ค่มู ือการปฏิบัตติ วั สำ� หรับหญิงตั้งครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเช้อื COVID-19 5 2 หลีกเลี่ยงการทำ�กิจกรรมร่วมกนั กับคนหมูม่ าก หรือไปสถานท่ีซ่งึ มีผคู้ นหนาแนน่

6 ค่มู ือการปฏิบัตติ วั ส�ำหรับหญงิ ตัง้ ครรภ์ หลังคลอดและเด็กเล็ก ในสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชื้อ COVID-19 เวน้ ระยะหา่ งระหว่างบคุ คล อย่างน้อย 2 เมตร

คมู่ อื การปฏิบตั ติ วั สำ� หรบั หญิงต้ังครรภ์ หลงั คลอดและเด็กเล็ก ในสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเชื้อ COVID-19 7 3 หม่ันล้างมือใหส้ ะอาดอยา่ งถกู วธิ ี ควรล้างมือบ่อยๆ และทุกคร้ังเมื่อสัมผัสกับน�้ำมูก น�้ำลายหรือเสมหะ ก่อนและหลงั รับประทานอาหารหรือเขา้ หอ้ งนำ้� หลงั จากกลับมาจากนอกบ้าน หรือรถสาธารณะ โดยลา้ งดว้ ยน�้ำสบู่เป็นเวลานานอย่างนอ้ ย 20 วินาทีหรือใช้ แอลกอฮอลท์ ่ีมคี วามเขม้ ขน้ อย่างนอ้ ย 70% การลา้ งมอื อย่างถกู ตอ้ ง 7 ขั้นตอน

8 คู่มอื การปฏิบัติตวั ส�ำหรบั หญิงตัง้ ครรภ์ หลงั คลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชื้อ COVID-19 4 สวมหน้ากากอนามัยหรอื หน้ากากผ้าทุกคร้งั ที่ออกจากบา้ น เมื่อมีความจ�ำเป็นต้องออกนอกบ้าน ให้สวมใส่หน้ากากอนามัย หรือหนา้ กากผา้ ทกุ คร้ังเพอื่ ปอ้ งกนั การสมั ผสั กบั ละอองเสมหะ นำ้� ลายหรือสาร คดั หล่งั ของผู้ตดิ เช้ือ นอกจากน้ี ยงั ปอ้ งกันการแพร่เช้ือจากผูท้ ี่สวมใสห่ น้ากาก อนามยั / หนา้ กากผา้ ไปยงั ผู้อ่ืนด้วย ควรเลอื กใช้หนา้ กากอนามยั / หน้ากากผา้ ให้เหมาะสมกับวัตถุประสงค์ของการใช้งานในแต่ละบุคคล และเรียนรู้วิธีการ สวมใสห่ น้ากากอนามัย และการทิ้งหน้ากากอนามยั อย่างถูกวิธี หน้ากากผ้า ส�ำหรับบุคคลทว่ั ไปทย่ี ังไมป่ ว่ ย หน้ากากทางการแพทย์ ส�ำหรบั ผปู้ ่วยท่ีมีอาการไอ จาม เพ่อื ป้องกนั การแพรเ่ ชอ้ื ที่ออกมากับน�้ำมกู น้ำ� ลาย หน้ากาก N95 สำ� หรบั บคุ ลากรทางการแพทย์ ท่ดี แู ลผู้ป่วยอย่างไกล้ชดิ

ค่มู ือการปฏิบตั ติ ัวสำ� หรบั หญิงตั้งครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชอ้ื COVID-19 9 วิธกี ารสวมใส่หนา้ กากท่ีถกู ต้อง ลา้ งมอื กอ่ นสวมใส่หน้ากาก จับสายคล้องหูทั้งสองข้าง หันดา้ นสีเข้มออกดา้ นนอก ดา้ นสีออ่ นอย่ดู ้านใน แถบลวดอย่ดู ้านบน ใชม้ ือกดบริเวณลวดโลหะ ท้งั สองดา้ นของจมูก ใหห้ น้ากากกระชับแนบสนทิ กับจมกู ดึงหนา้ กากลงมาดา้ นล่าง ให้คลมุ จมกู และปากให้มดิ ชิด

10 คมู่ อื การปฏิบตั ติ วั สำ� หรบั หญิงตง้ั ครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของเช้อื COVID-19 วิธกี ารทิง้ หนา้ กาก ถอดหนา้ กากออก โดยไมส่ มั ผัสดา้ นในของหนา้ กาก พับหนา้ กาก เก็บใหส้ ่วนท่ีสมั ผสั รา่ งกายอยูด่ ้านใน ม้วนสายรดั หรือสายทคี่ ลอ้ งหู แลว้ พนั โดยรอบหนา้ กาก ใสถ่ งุ และมดั ปากถุงใหแ้ น่น ท้งิ ลงถังขยะทีม่ ฝี าปิด ควรลา้ งมอื ให้สะอาด ดว้ ยสบู่และน้ำ� หรือเจลแอลกอฮอลท์ กุ ครงั้ ในกรณสี ำ� หรบั ผูแ้ ยกสงั เกตอาการที่บา้ น หรือผดู้ แู ลผู้ป่วยไอจาม ต้องมกี ารท�ำลายเช้อื ดว้ ยสารฟอกขาว (โซเดยี มไฮเปอรค์ ลอไรด์ 5%) ใสถ่ งุ ขยะ 2 ช้ัน ก่อนท้ิงลงถังขยะท่มี ฝี าปิดมดิ ชดิ

การปฏบิ ตั ติ วั สำ�หรบั คณุ แมต่ ัง้ ครรภ์ และหลังคลอด เพือ่ ป้องกันตวั เอง จากโรคติดเช้ือ COVID-19

12 ค่มู อื การปฏิบัตติ ัวสำ� หรับหญิงตัง้ ครรภ์ หลงั คลอดและเด็กเล็ก ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของเช้ือ COVID-19 การปฏิบตั ติ วั สำ�หรับคุณแม่ตง้ั ครรภ์ และหลงั คลอด เพ่ือปอ้ งกันตวั เองจาก โรคตดิ เชื้อ COVID-19 1 การฝากครรภ์ การนดั หมายตรวจครรภ์ ควรมกี ารปรับเปลยี่ นใหเ้ หมาะสมโดยพจิ ารณา จากช่วงอายุครรภ์ ภาวะเส่ียงของการตั้งครรภ์ ร่วมกับการสังเกตอาการของ คุณแม่และร่วมกับการตรวจพิเศษอ่ืน ๆ เป็นแนวทางในการก�ำหนดวันนัด หมาย ส�ำหรับการต้ังครรภ์ในช่วงไตรมาสแรกและไตรมาสท่ี 2 และไม่มีการ นัดตรวจพิเศษอ่ืน ๆ คุณแม่สามารถโทรติดต่อขอเลื่อนนัดตรวจครรภ์ออก ไปตามความเหมาะสม

ค่มู ือการปฏบิ ัติตวั สำ� หรับหญิงตั้งครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชื้อ COVID-19 13 เมื่อมีความจ�ำเป็นต้องไปพบแพทย์ที่ โรงพยาบาล หญิงต้ังครรภ์ ควรมีการนัดเวลาล่วงหน้าเพื่อลดระยะเวลาอยู่โรงพยาบาลให้ส้ันท่ีสุด หลีกเลี่ยงการเดินทางโดยระบบขนส่งสาธารณะ แนะน�ำให้มีผู้ติดตามไม่เกิน 1 คนและสวมหน้ากากตลอดเวลาท่ีออกนอกบ้าน พกแอลกอฮอล์เจลติดตัว เพือ่ ลา้ งมอื ใหส้ ะอาดเมอ่ื จำ� เปน็ ระหวา่ งนง่ั รอตรวจหรือรับยา ใหเ้ ว้นระยะหา่ ง จากผู้อื่นอย่างน้อย 2 เมตร เม่ือกลับถึงบ้าน ให้ถอดหน้ากากท้ิงอย่างถูกวิธี ลา้ งมอื และเปล่ียนเสอ้ื ผา้ ทันที หญิงตง้ั ครรภท์ ม่ี คี วามจำ�เปน็ ต้องพบแพทย์ อายคุ รรภ์ 32 สัปดาห์ข้ึนไป ลูกดน้ิ น้อยลง เลือดออกทางช่องคลอดหรือปวดท้อง ปัสสาวะแสบขดั มนี ดั ตรวจคดั กรองกลมุ่ อาการดาวนห์ รือธาลัสซเี มีย นัดตรวจอัลตร้าซาวด์ นัดคดั กรองเบาหวาน

14 คมู่ ือการปฏิบัตติ ัวส�ำหรับหญงิ ตงั้ ครรภ์ หลังคลอดและเด็กเลก็ ในสถานการณ์การแพรร่ ะบาดของเชอื้ COVID-19 2 การเฝา้ สังเกตอาการตวั เองของคุณแม่ตง้ั ครรภ์ขณะอยทู่ บี่ ้าน คุณแม่ควรเฝ้าสังเกตการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย และติดต่อ ประสานแพทย์หรือพยาบาลท่ีฝากครรภ์อยู่เพื่อขอค�ำแนะน�ำ นอกจากน้ี ยังต้องคอยสังเกตอาการท่ีเข้าข่ายโรคติดเช้ือ COVID - 19 ได้แก่ ไข้สูงกว่า 37.5 องศาเซลเซียส ไอ เจ็บคอ ปวดเมื่อยกล้ามเน้ือ หายใจไม่สะดวก หรือทอ้ งเสีย ซึง่ หากมอี าการเหล่าน้ี ตอ้ งรีบพบแพทย์ คอยวดั ความดนั โลหติ เฝา้ สงั เกตการเปล่ยี นแปลง ของร่างกาย อาการบวม ปวขดกอทางรท้อเงาครลกอ่ื ในนไคหรวรภ์ อขอเอลกงือจเหดากลอชอว่อใกสง/คลอด คอยวัดอุณหภมู ิ ของรา่ งกาย ชง่ั น้�ำหนกั ตวั

คมู่ อื การปฏบิ ตั ิตวั สำ� หรบั หญิงตั้งครรภ์ หลังคลอดและเด็กเลก็ ในสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชอ้ื COVID-19 15 3 ผลกระทบของโรคตดิ เชอื้ COVID-19 ตอ่ ทารกในครรภ์ และวธิ ีการดูแลตวั เอง โรคติดเช้ือ COVID - 19 เป็นโรคอุบัติใหม่ ข้อมูล ณ เวลานยี้ ังไม่มีหลักฐานพบการถ่ายทอดเชื้อจากแม่สู่ลูก ต้ังแต่อยู่ในครรภ์ การติดเชื้อในทารกแรกเกิดมาจากการ สัมผัสกับละอองเสมหะหรือน�้ำลายจากผู้ติดเช้ือท่ี ใกล้ชิด แต่การติดเช้ือในแม่อาจส่งผลกระทบทางอ้อมในลักษณะ เดียวกันกับโรคติดเชื้ออื่นๆ ได้แก่ การแท้งบุตร ภาวะ เจ็บครรภค์ ลอดกอ่ นกำ� หนด ทารกเจริญเติบโตช้าในครรภ์ ส่วนผลกระทบโดยตรงต่อตัวอ่อนในไตรมาสแรกนั้น ยงั ไมม่ ีขอ้ มลู มากพอ 4 การดูแลสุขภาพจิตของคณุ แมต่ ้ังครรภ์ คุณแม่ต้ังครรภ์ควรติดตามข่าวสารอย่างพอเหมาะ ท�ำความเข้าใจ และเรียนรู้วิธีป้องกันตนเอง จากการติดเชื้อผ่านช่องทางข่าวสารท่ีเช่ือถือได้ ลดการรบั ขา่ วสารจากหลายช่องทางท่ีอาจกอ่ ใหเ้ กดิ ความตระหนกและหวาดกลวั พ ยายามรั กษาส มดุลในการท�ำงานและการใช้ชี วิ ตประจ�ำวันให้เป็นปกติ ออกก�ำลังกายและรับประทานอาหารที่เป็นประโยชน์ สมาชิกในครอบครัว ควรมีส่วนช่วยเหลือ สนับสนุนและให้ก�ำลังใจคุณแม่ต้ังครรภ์เพื่อให้เกิด ความเช่ือมั่น หากมีปัญหาไม่สามารถปรับสภาวะทางอารมณ์ให้เป็นปกติได้ ควรปรึกษาแพทย์หรือผ่านทางสายด่วนกรมสุขภาพจิต ( โทร 1323) เพื่อให้ ผูเ้ ช่ียวชาญชว่ ยเหลือ

16 คมู่ อื การปฏิบตั ติ วั ส�ำหรบั หญงิ ตง้ั ครรภ์ หลงั คลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชอ้ื COVID-19

คู่มอื การปฏบิ ตั ติ วั ส�ำหรบั หญิงตั้งครรภ์ หลงั คลอดและเด็กเล็ก ในสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเช้ือ COVID-19 17 5 การดูแลหลังคลอด หากคุณแม่ไม่มีความผิดปกติ ใดๆ ทางโรงพยาบาลมักจะนัดตรวจ เมื่อ 6 สัปดาห์หลังคลอด หากมีอาการผิดปกติ ควรนัดหมายเพื่อมาตรวจ ท่ี โรงพยาบาล กรณีท่ีคุณแม่มโี รคแทรกซ้อน แพทย์จะพิจารณานัดตรวจ ตามความเหมาะสม แผลอกั เสบ นำ�้ คาวปลา บวมแดง มีกล่ินเหม็น มีไข้ เต้านมคดั ตึง และบวมแดง ลูกตัวเหลือง ไม่ดดู นม

18 คมู่ อื การปฏิบตั ติ วั ส�ำหรบั หญงิ ตั้งครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเชือ้ COVID-19 6 การเลี้ยงลกู ด้วยนมแม่ แมต่ ดิ เชือ้ อาการไมม่ าก สามารถให้ลูกกนิ นมจากเต้าได้ ยกเวน้ ช่วงทม่ี ีไข้ ควรบบี น�้ำนมทิ้ง แม่มีอาการรนุ แรงแนะน�ำงดใหน้ มบุตร ชว่ งนอ้ี าจบีบน�้ำนมท้งิ ไปกอ่ น เพอื่ ให้แม่คงสภาพท่สี ามารถใหน้ มลกู ได้ เมอ่ื อาการดีข้ึน ควรละเวน้ การหอมแก้ม การใช้มือสมั ผัสใบหน้า จมกู และปากของลกู

คมู่ อื การปฏิบัติตัวส�ำหรับหญิงตงั้ ครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชอ้ื COVID-19 19 ควรงดเยี่ยมแสดงความยินดีกับสมาชิกใหม่เพื่อป้องกันการแพร่เช้ือ แนะน�ำใหแ้ สดงความยินดีผา่ นทางสือ่ สงั คมออนไลนแ์ ทน

20 คมู่ อื การปฏิบตั ติ วั สำ� หรับหญิงต้งั ครรภ์ หลงั คลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชอื้ COVID-19 คำ�แนะนำ�ในการใหน้ มบตุ ร เช็ดทำ� ความสะอาด บริเวณเตา้ นมและหัวนมดว้ ยน�้ำและสบู่ ล้างมอื ดว้ ยน�้ำและสบู่ นานอย่างนอ้ ย 20 วินาที ใสห่ น้ากากอนามัยตลอดเวลา ท้ังก่อน ระหวา่ ง และหลัง การให้นมหรือการบีบเก็บนำ�้ นม หลังการใช้เคร่ืองป๊มั นม ต้องทำ� ความสะอาดอปุ กรณ์ จากน้ันนง่ึ หรือตม้ เพอ่ื ฆ่าเชอื้ โรค และเกบ็ อุปกรณ์ในบรรจุภณั ฑ์ท่สี ะอาด

การดแู ลป้องกันเด็กให้ปลอดภัย จากโรคตดิ เชื้อ COVID-19

22 ค่มู อื การปฏบิ ัติตัวสำ� หรบั หญิงตง้ั ครรภ์ หลงั คลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณ์การแพรร่ ะบาดของเชอ้ื COVID-19 การดูแลปอ้ งกันเด็กใหป้ ลอดภัย จากโรคตดิ เชือ้ COVID-19 1 การสวมใส่หน้ากากอนามยั ในเดก็ และข้อควรระวงั ผู้ปกครองควรศึกษาท�ำความเข้าใจวิธีการสวมใส่หน้ากาก ป้องกัน อยา่ งถกู วิธี กอ่ นที่จะสวมใสใ่ หก้ บั เดก็ เฝา้ ระวงั ดเู ดก็ ถา้ รสู้ กึ อดึ อดั ไมส่ ขุ สบาย ให้ปรับเปล่ียนหรือหยดุ ใช้หนา้ กาก อายไุ ม่เกนิ 2 ปี

คมู่ อื การปฏบิ ตั ิตัวส�ำหรับหญิงตง้ั ครรภ์ หลงั คลอดและเด็กเลก็ ในสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเชอ้ื COVID-19 23 2 การดูแลเดก็ ในชวี ติ ประจำ�วนั 2.1 หลีกเลี่ยงการพาเด็กออกจากบ้าน โดยไม่จ�ำเป็น หากจ�ำเป็นต้องออกจากบ้าน ต้องมีการป้องกันตัวเอง เช่น สวมใส่หน้ากาก หลกี เลยี่ งการเดนิ ทางโดยขนสง่ สาธารณะ และ รักษาระยะห่างกับผอู้ ื่นอย่างนอ้ ย 2 เมตร 2.2 ให้แยกภาชนะในการรับประทาน อาหาร ห้ามเป่า ชิม และห้ามเคี้ยวอาหาร ในปากตวั เองกอ่ นปอ้ นใหเ้ ดก็ สง่ เสริมและเพม่ิ กิจกรรมทางกาย โดยการหากิจกรรมให้ท�ำ เมื่ออยู่บ้าน เช่น เล่นของเล่น ออกก�ำลังกาย เป็นตน้ 2.3 ควรแนะนำ� ใหท้ กุ คนลา้ งมอื ใหส้ ะอาด ก่อนอุ้มหรือเล่นกับเด็ก ส�ำหรับเด็กที่โตพอ รู้เร่ืองควรสอนให้เด็กล้างมือด้วยตัวเอง รักษาความสะอาดของเสื้อผา้ ข้าวของเครื่องใช้ ของเลน่ และสงิ่ ของที่เดก็ ตอ้ งสมั ผสั เปน็ ประจำ�

24 คู่มอื การปฏบิ ัตติ วั สำ� หรบั หญิงต้งั ครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณ์การแพรร่ ะบาดของเช้ือ COVID-19 “การทำ�ความสะอาดของเล่น” ของเล่นท่เี ปน็ ผา้ กรณีเปื้อนส่ิงคัดหล่ัง ซักด้วยผลิตภัณฑ์ท�ำความสะอาด เช่น ผงซักฝอก น้�ำสบู่ หรือน�้ำยาฆ่าเชื้อ/น�้ำยาฝอกขาว เชน่ เดทตอล ไฮเตอร์ หลังการเล่นทันทีและตากใหแ้ หง้ กรณีไม่เปื้อนส่ิงคัดหล่ังให้น�ำไปผึ่งแดดหลังการใช้งาน แลว้ ทำ� ความสะอาด ดังวิธีข้างต้นสปั ดาหล์ ะครั้ง ของเลยน่ าทง่ีเปแ็นลพะลไมา้สติก หลงั การใช้งานทกุ ครง้ั เลือกท�ำความสะอาดโดย ล้างหรือเช็ดท�ำความสะอาดด้วย น�้ำสบู่ น้�ำยาล้างจาน หรือผงซกั ฝอก ลา้ งหรือเชด็ ทำ� ความสะอาดดว้ ย นำ�้ ยาฆา่ เชอื้ /นำ�้ ยาฝอกขาว เชน่ เดทตอล (ตัวยาคลอโรไซรีนอล) ผสมนำ�้ ยา 1 ฝาขวด กับน้�ำ 2 แก้ว ให้เช็ดน้�ำยาออกด้วยน้�ำเปล่าอีกคร้ัง หลังจากนั้นทำ� ใหแ้ ห้ง เช็ดทำ� ความสะอาดดว้ ยแอลกอฮอล์ 70% (สำ� หรบั COVID -19) หนทงั สี่เปือน็ หกรรอื ะบดัตารษภาพ ใชผ้ า้ สะอาดเชด็ ดว้ ยนำ้� สบู่ ผงึ่ ใหแ้ หง้ ตากแดด กอ่ นเกบ็ เขา้ ที่ (กรณเี ปอ้ื นมาก เปยี ก ช�ำรดุ เปน็ เชือ้ รา ใหท้ ิ้ง)

คู่มอื การปฏบิ ตั ติ ัวสำ� หรบั หญิงต้งั ครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเช้ือ COVID-19 25 3 การรบั บรกิ ารวัคซีนตามนัด 1. ควรตดิ ตามขา่ วสารการปรับเปลยี่ นการทำ� งานของคลนิ กิ เดก็ สขุ ภาพดี ในโรงพยาบาลที่รับบริการอยู่ 2. โทรศพั ทป์ ระสานเจา้ หนา้ ท่ีเพอ่ื รายงานขอ้ มลู สขุ ภาพของเดก็ โดยรวม ในกรณที ี่อยใู่ นพน้ื ท่ีท่ีมกี ารแพรร่ ะบาดของโรคอยา่ งมาก อาจเลอ่ื นการฉดี วคั ซนี บางชนิดออกไปก่อนได้ ท้ังนี้ต้องอยู่ในดุลยพินิจของแพทย์ หากเป็นวัคซีน ท่ีจำ� เปน็ ตอ้ งฉดี 3. ควรนัดหมายเวลาล่วงหน้าเพื่อลดระยะเวลาการอยู่ในโรงพยาบาล และลดความแออัดจากผดู้ ูแลที่พาเดก็ มารับบริการฉีดวคั ซนี

26 คู่มอื การปฏบิ ัตติ ัวส�ำหรับหญงิ ต้ังครรภ์ หลังคลอดและเดก็ เลก็ ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชือ้ COVID-19 4 อาการสำ�คัญทีต่ อ้ งพาเดก็ ไปพบแพทย์ ช่วงเวลาท่ีมีการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัส ควรพยายามลดจ�ำนวนคร้ัง ในการไปพบแพทยท์ ่ีโรงพยาบาล เดก็ ที่มโี รคเรอ้ื รงั ควรโทรศพั ทป์ ระสานแพทย์ ผู้ท�ำการรักษาให้ประเมินสภาพอาการก่อนเพื่อขอเลื่อนนัด ห้ามตัดสินใจเอง โดยเดด็ ขาด เดก็ มอี าการไข้ หรอื ไอ เหนอ่ื ยหอบ กนิ ไมไ่ ด้ ใหน้ กึ ไวก้ อ่ นวา่ มคี วามเปน็ ไปได้ ท่ีจะเกิดจากเช้ือ COVID - 19 ให้ลองพิจารณาว่าเด็กเป็นผู้สัมผัสเส่ียงหรือไม่ ดงั นี้ 1. เคยสมั ผสั พดู คยุ ใกลช้ ดิ กบั ผมู้ อี าการเขา้ ขา่ ยตดิ เชื้อหรอื เปน็ ผปู้ ว่ ยตดิ เชื้อ ภายใน 14 วนั ที่ผา่ นมา 2. อาศยั อยใู่ นพนื้ ที่ท่ีมรี ายงานผเู้ ขา้ ขา่ ยตดิ เช้ือหรือผปู้ ว่ ยตดิ เช้ือหรือเคย ไปสถานที่สาธารณะโดยไม่ไดส้ วมใสอ่ ุปกรณ์ปอ้ งกนั 3. สมาชกิ ในครอบครัวมอี าการเขา้ ขา่ ยตดิ เช้ือ หากมอี าการนา่ สงสยั รว่ ม กับประวัตกิ ารสมั ผัสเส่ยี ง ก็ควรพาเด็กไปโรงพยาบาล

คมู่ อื การปฏิบัตติ ัวสำ� หรับหญงิ ต้ังครรภ์ หลังคลอดและเด็กเล็ก ในสถานการณก์ ารแพร่ระบาดของเชื้อ COVID-19 27 5 การดูแลสภาพจติ ใจของเดก็ ผู้ปกครองควรปิดรับช่องทางข่าวสารเก่ียวกับการแพร่ระบาดของ เชื้อ COVID - 19 เม่ืออยู่ต่อหน้าเด็กเพื่อป้องกันไม่ให้เด็กเกิดความตระหนก และหวาดกลัว หาวิธีการและค�ำอธิบายท่ีเข้าใจได้ง่าย เพื่อให้เด็กเข้าใจ สถานการณ์และปัญหาของการแพร่ระบาด พ่อแม่ต้องรักษาสมดุลในการ ท�ำงานและการพักผ่อนให้เป็นปกติ รวมถึงสภาวะทางอารมณ์ของตนเอง เม่ืออย่ตู อ่ หนา้ ลูกดว้ ย

28 ค่มู อื การปฏิบตั ิตวั สำ� หรบั หญงิ ตัง้ ครรภ์ หลงั คลอดและเดก็ เล็ก ในสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเช้อื COVID-19 คณะผู้จัดทำ� ทีป่ รึกษา อธบิ ดีกรมอนามัย แพทย์หญิงพรรณพมิ ล วิปลุ ากร รองอธิบดีกรมอนามยั นายแพทย์อรรถพล แกว้ สมั ฤทธ์ิ ผู้อำ� นวยการสำ� นกั สง่ เสริมสขุ ภาพ นายแพทยเ์ อกชยั เพียรศรีวัชรา กรมอนามยั คณะผจู้ ัดทำ� ส�ำนกั สง่ เสริมสขุ ภาพ กรมอนามัย แพทยห์ ญิงพมิ ลพรรณ ตา่ งวิวฒั น์ สำ� นกั สง่ เสริมสุขภาพ กรมอนามยั แพทยห์ ญงิ ฐติ ิภรณ์ ตวงรัตนานนท์ สำ� นักส่งเสริมสขุ ภาพ กรมอนามัย นางนงลกั ษณ์ รุ่งทรัพย์สิน สำ� นกั ส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย นางสาวฉววี รรณ ต้นพุดซา สำ� นักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามยั นางสาวจุฬาวรรณ สุขอนนั ต์ สำ� นักสง่ เสริมสุขภาพ กรมอนามยั นางวรรณชนก ล้ิมจำ� รูญ ผู้ประสานงาน ส�ำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย นางสาวปริยาภรณ์ รู้ขาย จัดทำ� โดย กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ 88/22 ม.4 ถนนตวิ านนท์ ต�ำบลตลาดขวญั อำ� เภอเมือง จังหวดั นนทบรุ ี 11000 โทร 0-2590-4000 โทรสาร 0-2590-4094 ส�ำนกั พมิ พ์ ชุมนมุ สหกรณก์ ารเกษตรแหง่ ประเทศไทย จำ� กัด 79 ถนนงามวงศว์ าน แขวงลาดยาว เขตจัตุจักร จังหวัดกรุงเทพมหานคร 10900 โทรศพั ท์ 0 2561 4567 โทรสาร 0 2579 5101 ISBN 978-616-11-4290-2