Cô Ngọc TV 314 đào tạo kỹ năng thông tin-đã chuyển đổi

Cô Ngọc TV 136. Phần mềm quản lý trích dẫn miễn phí • BiblioExpress http://www.biblioscape.com/biblioexpress.htm • Cogitum http://www.cogitum.com • Papyrus http://www.researchsoftwaredesign.com/Brochure7.html • WIKINDX http://wikindx.sourceforge.net/ Nhóm em gồm 3 bạn: NGUYỄN THỊ XUÂN - XH 1880X050 PHẠM THỊ THÚY VÂN – XH1880X034 NGUYỄN THỊ HỒNG DIỄM – XH1880X055 BỘ MÔN THÔNG TIN THƯ VIỆN BÀI TẬP 2 Môn TV314: Đào tạo kỹ năng thông tin Học kỳ II, Năm học 2020-2021 [email protected] Thiết kế chương trình đào tạo kỹ năng thông tin

Nội dung: - Làm việc theo hình thức cá nhân hoặc nhóm 2-3 sinh viên - Các bạn sẽ thiết kế một chương trình đào tạo kỹ năng thông tin dành cho đối tượng người dùng ở thư viện mà các bạn đang công tác. Chương trình đào tạo này bao gồm: * Giới thiệu tổng quát về thư viện bạn đang công tác Thư viện là 1 phòng tạm có diện tích 40m2 để lưu giữ kho sách và đọc sách, Thư viện chưa được trang bị đầy đủ phương tiện, cơ sở vật chất, tài liệu cho bạn đọc & cán bộ thư viện làm việc. Vốn tài liệu của thư viện hiện nay là 4.030 đầu sách gồm các loại sách tham khảo, sách giáo khoa, sách nghiệp vụ, sách thiếu nhi. Chương trình đào tạo Kỹ năng thông tin của trường đã được đội ngũ CB, GV xây dựng và triển khai từ cuối năm 2013, dựa trên nền tảng của công tác đào tạo người dùng được Thư viện của trường thực hiện từ năm đó. Là một hoạt động mới mẻ và còn non trẻ trong lĩnh vực thông tin – thư viện, chương trình đào tạo kỹ năng thông tin của trường đã từng bước hình thành và phát triển nhưng chưa thường xuyên và gắn bó với độc giả thư viện. Mặc dù còn nhiều thiếu sót và trở ngại cần khắc phục, nhưng nhìn chung hoạt động đào tạo kỹ năng thông tin của thư viện trường đã tạo được bước khởi đầu đáng khích lệ cho sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động này trong tương lai. Bài viết này có mong muốn đúc kết những kinh nghiệm mà đội ngũ giáo viên đã thu nhận được trong suốt quá trình xây dựng, triển khai và cải tiến chương trình đào tạo kỹ năng thông tin để đáp ứng nhu cầu của các đối tượng độc giả của trường tiểu học. * Phân tích nhóm người dùng chủ yếu trong thư viện của bạn và nhu cầu thông tin của họ - Nhóm cán bộ lãnh đạo, quản lý:

Nhóm người dùng tin là cán bộ lãnh đạo, quản lý đến Thư viện không nhiều chỉ chiếm 16% nhưng lại là những người có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của trường nhóm này là công tác quản lý và tham gia giảng dạy. Thực chất của việc quản lý là ra quyết định và định hướng mục tiêu chiến lược phát triển của ngành của trường. Những thông tin mà nhóm người dùng tin này cần là những thông tin, tài liệu phục vụ cho công tác quản lý và họ cần cả những thông tin phục vụ cho công tác nghiên cứu giảng dạy do vậy thông tin mà nhóm này cần rất phong phú đa dạng cả về hình thức và nội dung. - Nhóm cán bộ giảng dạy và nghiên cứu: Họ là những người sáng tạo ra thông tin bằng việc tham gia nghiên cứu khoa học và viết giáo án. Họ là những người chuyển giao thông tin, tri thức tới người học, họ phải thường xuyên cập nhật kiến thức, những công nghệ mới liên quan trực tiếp đến lĩnh vực mà họ tham gia giảng dạy và nghiên cứu. Nhóm này dành một khoảng thời gian nhất định cho việc tìm tài liệu tại thư viện. Họ cần những thông tin chuyên sâu có tính thời sự, tính lý luận, tính thực tiễn -Nhóm học sinh Chiếm phần lớn trong trường đây là những chủ thể thông tin đông đảo và thông dụng nhất đối với thư viện Các em ở tuổi 6,7,8,9 còn nhỏ tuổi nên các em thích đọc truyện tranh , truyện cổ tích có nhiều hình ảnh sinh động, hấp dẫn & chữ to dễ đọc. Các em ở lứa tuổi 10 – 11 tuổi là thời kỳ phức tạp nên các em tìm hiểu những truyện về lịch sử, địa lý, truyện nhi đồng, những cuốn sách có nội dung liên quan tới môn học để đọc nhằm bổ trợ kiến thức. Nhu cầu hiểu biết và hoạt động ngoài xã hội của các em phát triển mạnh, đã xuất hiện các hứng thú riêng, tăng hứng thú đối với các phương tiện nghe nhìn, bắt đầu thích đọc những sách khoa học kỹ thuật phổ

thông. Không chỉ dừng lại ở việc đọc mà còn biết phê phán, đánh giá. Do đó lứa tuổi này cần có sự quan tâm, định hướng hứng thú đọc lành mạnh. * Mục tiêu của chương trình đào tạo kỹ năng thông tin của thư viện bạn 1. Tổ chức các buổi giới thiệu tổng quan về thư viện cho học sinh vào đầu mỗi năm học; 2. Tổ chức các lớp hướng dẫn kỹ năng thông tin căn bản cho tất cả các đối tượng độc giả có nhu cầu. 3. Giới thiệu nguồn tin cho độc giả tại đơn vị; * Nội dung chương trình đào tạo (chi tiết): Tùy thuộc vào nhu cầu thông tin của người dùng chủ yếu ở thư viện bạn mà nội dung của mỗi nhóm có thể khác nhau. Ví dụ: tìm kiếm tài liệu trong thư viện hay các nguồn thông tin khác nhau dành cho học sinh phổ thông hay thư viện công cộng; tìm kiếm thông tin trên internet, cách trích dẫn, cách lập danh mục tài liệu tham khảo cho sinh viên các trường cao đẳng, đại học v.v… 1. Tổ chức các buổi giới thiệu tổng quan về thư viện cho học sinh vào đầu mỗi năm học; - Yêu cầu về nội dung: Nội dung hướng dẫn giúp cho học sinh được làm quen và bước đầu tiếp cận với tài liệu, trang thiết bị có tại thư viện; đồng thời giúp các em nắm được các nội quy và quy định hiện hành để có thể sử dụng thư viện một cách tốt nhất. Trong buổi giới thiệu tổng quan về thư viện, bộ phận thư viện hướng dẫn tạo một không khí cởi mở, chào đón và thân thiện để khuyến khích độc giả trở lại và sử dụng thư viện. - Thiết kế tài liệu hướng dẫn: Thư viện thực hiện một đoạn video với thời lượng 20 phút giới thiệu tổng quan về tài liệu và trang thiết bị tại thư viện. Những lưu ý về cách sử dụng tài liệu và những nội quy sử dụng thư viện, nội quy sử dụng sách, Bảng hướng dẫn sử dụng tủ mục lục. Bên cạnh đó, thư viện cũng thiết kế và in các nội

dung giới thiệu tổng quan và nội quy đầy đủ của thư viện trên các tờ bướm được dán tại phòng thư viện để bạn đọc tiện tham khảo. - Cách thức triển khai chương trình: Theo lịch phân công của BGH trường, Thư viện chỉ có 1 tuần để chuẩn bị và hướng dẫn các nội dung trên cho khoảng 300 học sinh mới vào trường. Thư viện đã chủ động sắp xếp và thông báo thời gian biểu cố định cho từng nhóm lớp. Mỗi nhóm lớp có khoảng từ 25 – 35 học sinh sẽ được hướng dẫn từ 25 – 30 phút bao gồm xem video giới thiệu tổng quan về thư viện, hỏi – đáp với cán bộ hướng dẫn. Để hỗ trợ công tác ổn định trật tự và hướng dẫn các em đi tham quan trực tiếp, thư viện đã huy động được một lực lượng cộng tác viên là các em học sinh khối 3,4,5 cùng tham gia vào chương trình. 2. Tổ chức các lớp hướng dẫn kỹ năng thông tin căn bản cho tất cả các đối tượng độc giả có nhu cầu. Yêu cầu về nội dung: Nội dung hướng dẫn cơ bản cho người học nắm vững cách tìm kiếm, đánh giá các loại tài liệu khác nhau của tài liệu in ấn Bảng 1. Khung chương trình đào tạo kỹ năng thông tin tại thư viện trường Lớp Nội dung hướng dẫn Thời lượng Hướng dẫn tìm tin tại - Các loại tài liệu có tại thư viện 3 tiết/ 1 buổi Thư viện trường -Nội quy thư viện, Nội quy sử dụng sách, Hướng dẫn sử dụng tủ mục lục, Hướng dẫn tìm sách theo mã vạch -Cách bố trí tài liệu trong kho -Thực hành tìm tài liệu ở tủ mục lục - Thiết kế tài liệu hướng dẫn: Mỗi lớp đều hướng dẫn tập trung vào các nội dung giống nhau, nhưng về tổng thể nội dung này được thiết kế dựa theo khung Five-

point Framework của Patrick Ragains (2006, tr. 8). Đây cũng chính là mục tiêu học tập mà nội dung hướng dẫn cần hướng tới. Do đó, tài liệu hướng dẫn bao gồm giáo án, tài liệu tham khảo cũng phải được thiết kế tương ứng với mục tiêu học tập và khung nội dung trên. Ngoài ra, khi soạn giáo án người hướng dẫn phải thể hiện đầy đủ nội dung, phương pháp giảng dạy, cách thức tổ chức lớp học, hoạt động học tập trên lớp, và hình thức đánh giá kết quả học tập. - Cách thức triển khai chương trình: Sau khi đã chuẩn bị sẵn sàng nội dung giảng dạy, tài liệu học tập thư viện tiến hành quảng bá chương trình đến các đối tượng độc giả qua hình thức: Triển khai công văn đến toàn thể giáo viên trong trường, đưa thông tin lên Zalo các lớp học trong trường. Các lớp hướng dẫn sẽ được tổ chức theo nhu cầu của độc giả dưới hình thức lớp học tập trung tại thư viện trường. Độc giả của các lớp theo nội dung hướng dẫn của khung chương trình đã quy định và thời điểm hướng dẫn và đăng ký trước với thư viện. Cán bộ thư viện sẽ lên lịch và bố trí phòng học hướng dẫn cho các lớp này. Thông tin đăng ký và phản hồi về lớp học được trao đổi qua email, thông báo. 3. Giới thiệu nguồn tin cho độc giả tại đơn vị; - Yêu cầu về nội dung: Giới thiệu nguồn tin tại đơn vị do thư viện trường chủ động thực hiện, nội dung thuyết trình chủ yếu tập trung vào giới thiệu tổng quan, hướng dẫn cho người dùng cách tra cứu và sử dụng hiệu quả thông tin có trong thư viện. Mục đích chính của hoạt động này là khuyến khích người dùng sử dụng hiệu quả nguồn tin trên để phục vụ cho việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu. - Thiết kế tài liệu hướng dẫn: Đối với các lớp hướng dẫn kỹ năng thông tin, cán bộ thư viện có thể sử dụng các tài liệu hướng dẫn ở mục tiêu 2. - Cách thức triển khai chương trình: Kế hoạch thực hiện chương trình sẽ được gửi đến tất cả giáo viên trong trường. Giáo viên chủ nhiệm sẽ liên hệ với cán bộ thư viện để đăng ký lịch hướng dẫn cho lớp của mình. Cán bộ thư viện của trường sẽ tiếp nhận thông tin đăng ký, lên lịch hướng dẫn cụ thể và xác nhận lại với người đăng ký. Giáo viên, TPT, nhân viên trường sẽ hỗ trợ cho cán bộ hướng dẫn của trường về các

mặt như thông báo và huy động học sinh tham dự, bố trí phòng và trang thiết bị cần thiết như máy tính kết nối Internet, micro, loa, máy chiếu, bảng, viết… cho buổi hướng dẫn. * Hình thức đào tạo (Đồng thời hay không đồng thời). Nếu đồng thời bạn sẽ sử dụng phương pháp giảng dạy nào, nếu không đồng thời bạn sẽ thiết kế tài liệu hướng dẫn như thế nào. Hình thức đào tạo đồng thời: Sử dụng phương pháp thuyết trình, vấn đáp * Bạn sẽ sử dụng hình thức đánh giá nào để đánh giá mức độ tiếp thu của người học, mức độ thành công của chương trình đào tạo? - Cán bộ thư viện tham mưu với nhà trường dùng hình thức câu hỏi khảo sát để đánh giá độ tiếp thu của người học và từ đó cũng rút ra được mức độ thành công của chương trình đào tạo. -Lập danh mục tài liệu tham khảo theo chuẩn APA

Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh. (2020). Chương trình đào tạo kỹ năng thông tin tại Thư viện Trường Đại học Công nghệ Thông tin, ĐHQG-HCM. Truy cập ngày 29 tháng 10, 2020 từ, http://thuvien.uit.edu.vn/News/NewDetail/chuong-trinh-dao-tao-ky-nang- thong-tin-tai-thu-vien-truong-dai-hoc-cong-nghe-thong-tin-dhqg-hcm Hệ thống liên thư viện ngành y. (2017). Phát triển công tác đào tạo người dùng tin tại Thư viện Trường Đại học Hà Tĩnh. Truy cập ngày 24 tháng 04, 2017, từ http://lienthuvien.yte.gov.vn/tin-tuc/dao-tao-nguoi-dung-tin/phat-trien-cong- tac-dao-tao-nguoi-dung-tin-tai-thu-vien-truong-dai-hoc-ha-tinh Huỳnh Thị Trúc Phương. (2011). Xây dựng và triển khai chương trình đào tạo kỹ năng thông tin cho độc giả tại Đại học Cần Thơ. Truy cập tại Tạp chí Thư viện Việt Nam số 3(29) – 2011 (tr.12-19), từ https://nlv.gov.vn/nghiep-vu-thu- vien/xay-dung-va-trien-khai-chuong-trinh-dao-tao-ky-nang-thong-tin-cho-doc- gia-tai-dai-hoc-can-tho.html ĐỀ CƯƠNG ÔN THI MÔN TV314 Câu 21: Ai là tác giả sáng lập mô hình kỹ năng thông tin Big 6? • Được phát triển bởi Mike Eisenberg (Trưởng khoa Danh dự & Giáo sư Trường ĐH Thông tin Washington) và Bob Berkowitz (Chuyên gia Truyền thông & Thư viện Trường học Quận Wayne Central, Ontario Center, NY) Câu 14: Bảng câu hỏi khảo sát là loại công cụ đánh giá được sử dụng để thu thập các thông tin về nhân khẩu học, quan điểm và thái độ của người học đối với chương trình đào tạo kỹ năng thông tin. Câu 15: Cơ sở dữ liệu điện tử (E-Databases) là điểm khởi đầu tốt nhất để người dùng tin tìm kiếm một bài báo khoa học toàn văn dạng điện tử. Câu 6: Các hình thức đào tạo và hỗ trợ nâng cao kỹ năng thông tin cho người dùng tin dưới đây là thuộc nhóm Đồng thời (a) hay Không đồng thời (b)

- Tài liệu hướng dẫn dạng điện tử - Giảng dạy kỹ năng thông tin như một học phần bắt buộc lấy tín chỉ - Tờ bướm, tờ rơi - Website hướng dẫn tự học kỹ năng thông tin - Hội thảo tập huấn - Sổ tay hướng dẫn dạng in - Tư vấn, hướng dẫn kỹ năng thông tin trực tiếp tại quầy tham khảo - Cổng thông tin trực tuyến theo chủ đề - Các lớp hướng dẫn kỹ năng thông tin tổng quát tại thư viện dành cho người học có nhu cầu - Hỗ trợ và tư vấn kỹ năng thông tin qua email, diễn đàn trực tuyến Câu 11: Các bước lập kế hoạch sơ bộ cho chương trình đào tạo kỹ năng thông tin của Grassian và Kaplowitz (2006) là: a. NHẬN BIẾT nhu cầu của người dùng b. MÔ TẢ và PHÂN TÍCH thực trạng và nguồn lực sẵn có của thư viện c. PHÁT TRIỂN mục đích và các mục tiêu hướng dẫn d. LỰA CHỌN hình thức hướng dẫn, và THIẾT KẾ tài liệu phù hợp e. TRIỂN KHAI chương trình hướng dẫn ĐÁNH GIÁ và ĐIỀU CHỈNH. Câu 25: Cách lập danh mục tài liệu tham khảo theo chuẩn APA (xem lại trong nội dung bài giảng môn TV132) Trích dẫn theo chuẩn APA • Chuẩn do Hiệp Hội Tâm lý Hoa Kì (American Psychological Asociation - APA) biên soạn. • Được sử dụng phổ biến đối với các ngành tâm lí học, xã hội học, kinh tế, thương mại, công tác xã hội, tội phạm học và điều dưỡng • Dùng để lập danh mục các tài liệu đã tham khảo và trích dẫn trong quá trình viết bài

• Hướng dẫn sử dụng định dạng APA có thể tham khảo tại trang web của APA, www.apastyle.org. Một số đặc điểm của định dạng APA • Trích dẫn trong văn bản: ghi tên của tác giả & năm xuất bản của nguồn trích. • Trích dẫn trực tiếp: giới thiệu bằng cụm từ “như tác giả …. đã nói” (hoặc những từ tương đương như viết, trình bày, đề cập …) • Danh sách tài liệu tham khảo ở cuối bài: cung cấp thông tin đầy đủ của các TLTK và xếp theo trật tự chữ cái tên tác giả. • Tên của tác giả được viết đầy đủ (viết nguyên họ, viết tắt tên & chữ lót). • Viết hoa từ đầu tiên & tên riêng của tên sách hoặc tên bài viết. Sử dụng chữ in nghiêng cho tên sách và tạp chí; không đặt tên bài viết trong ngoặc kép • Sử dụng các ký hiệu (&) thay cho từ “và” giữa tên các tên tác giả được trích dẫn ở các chú thích trong ngoặc đơn, bảng biểu & danh mục TLTK. Trình bày danh mục tài liệu trích dẫn/tham khảo theo chuẩn APA • Sắp xếp theo trật tự ABC theo họ của tác giả. Dòng thứ hai trở đi của mỗi tài liệu được lùi vào một tab với mục đích làm nổi bật các chữ cái đầu Trình bày tài liệu tham khảo • Sách Họ tác giả viết đầy đủ, viết tắt tên tác giả. (Năm xuất bản). Tên sách. Nơi xuất bản: Nhà xuất bản. Câu 9: Điểm tương đồng giữa các mô hình kỹ năng thông tin Big 6, SCONUL, Research Cycle và Research Steps là: Tất cả các mô hình đều bổ trợ cho các tiêu chuẩn kỹ năng thông tin, mang tính tư duy logic và có các bước xác định vấn đề, thu thập thông tin và trình bày nội dung phát hiện được theo một cách nào đó. Điểm khác biệt là: Cách phân chia các bước, Cách diễn giải các thành tố của mô hình và Đối tượng mà mô hình hướng đến. Câu 4: Định nghĩa cốt lõi của Kỹ năng thông tin là khả năng kiểm soát được việc tìm kiếm, đánh giá và sử dụng thông tin, phục vụ hiệu quả nhu cầu thông tin của bản thân. Câu 1:

Mô hình Big6 gồm 6 bước: 1. Xác định nhiệm vụ: - Xác định vấn đề thông tin - Nhận biết được thông tin nào cần thiết (để giải quyết vấn đề thông tin đó) 2. Thiết lập chiến lược tìm kiếm thông tin: - Xác định tất cả các nguồn thông tin tiềm năng - Chọn ra các nguồn thông tin tốt nhất 3. Định vị và Truy cập: - Định vị các nguồn tin (cả về mặt tri thức lẫn vật lý) - Tìm kiếm thông tin trong các nguồn này 4. Sử dụng thông tin: - Khai thác (đọc, nghe, xem, tiếp xúc) - Rút tỉa thông tin có liên quan 5. Tổng hợp: - Tổ chức thông tin từ các nguồn khác nhau - Trình bày thông tin 6. Đánh giá: - Đánh giá sản phẩm (hiệu quả) - Đánh giá quy trình (hiệu suất) Câu 8: Mô hình Research Cycle có các đặc điểm: (1) có sự lặp lại giữa các bước trước khi thực hiện bước cuối cùng là báo cáo; (2) tập trung mạnh vào các vấn đề trọng yếu đòi hỏi sự ra quyết định và giải quyết vấn đề; và (3) sinh viên với vai trò là người “tạo ra thông tin” hơn là chỉ “tiêu thụ” thông tin (McKenzie, 2000). Câu 18: Mở các lớp hướng dẫn sử dụng thư viện theo lớp hoặc theo chuyên ngành là một hình thức đào tạo kỹ năng thông tin thuộc loại hình thư viện trường đại học Câu 13: Nhận thức hiện tại (current awareness) là thuật ngữ được sử dụng để mô tả nhiều phương pháp khác nhau để theo dõi và cập nhật kịp thời những thông tin mà mình quan tâm Câu 12: Khi MÔ TẢ và PHÂN TÍCH thực trạng và nguồn lực sẵn có của thư viện, chúng ta cần xem xét: - Chương trình hiện tại có đáp ứng đầy đủ nhu cầu của người dùng chưa?

- Những nội dung hoặc tài liệu nào nên được giữ lại, bổ sung hoặc thay thế bằng cái mới? - Đánh giá lại trang thiết bị, không gian, nguồn nhân lực và ngân sách - Nhận biết các cộng tác viên tiềm năng có thể hỗ trợ cho chương trình Câu 22: Khi lập danh mục tài liệu tham khảo, đối với thông tin tìm được trên internet, cần đưa thêm ngày truy cập tài liệu trên mạng vì các trang web thay đổi rất thường xuyên cả về mặt nội dung và hình thức Câu 17: Ở các thư viện đặc biệt, việc giảng dạy kỹ năng thông tin có khuynh hướng diễn ra trên cơ sở từng cá nhân hay nhóm nhỏ vì một phần công việc thường nhật của cán bộ thư viện là tiếp xúc với từng cá nhân hay các nhóm nhỏ, còn các buổi tập huấn nhân viên không được thực hiện thường xuyên do sử dụng thời gian làm việc của nhân viên để đào tạo sẽ gây tốn kém chi phí cho tổ chức. Câu 19: Ở loại hình thư viện công cộng, chương trình đào tạo kỹ năng thông tin phải gắn liền với nhu cầu đào tạo, kiểu học và năng lực của mỗi nhóm người dùng và phải được điều chỉnh sao cho phù hợp với nhu cầu của mỗi nhóm, đưa vào những ví dụ và những ứng dụng thiết thực đối với mỗi nhóm. Câu 2: Trình tự thiết kế giáo án của TS. Madeleine Hunter, Trường Đại học California, Los Angeles (UCLA) 1. Thông tin chung: Cung cấp các thông tin như tên giáo viên hướng dẫn, chủ đề, trình độ lớp học, thời lượng buổi học, mục tiêu học tập, và khái lược về nội dung 2. Dẫn nhập/ Vào bài: Một hoạt động hoặc gợi ý nhằm lôi kéo sự chú ý của người học về chủ đề trước khi bắt đầu nội dung chính 3. Mục đích, mục tiêu học tập: Nêu rõ tại sao người học cần học nó, họ sẽ có thể làm được gì và họ sẽ thể hiện điều đó như thế nào 4. Nội dung chính: Những khái niệm, kiến thức và kỹ năng mà giáo viên sẽ truyền đạt cho người học 5. Minh họa: Giáo viên sẽ sử dụng hình ảnh để minh họa cho quy trình hoặc hình mẫu của “sản phẩm” cuối cùng – một hình ảnh có giá trị hơn cả ngàn từ

6. Hướng dẫn thực hành: Bằng phương pháp nghe-nhìn-làm (hear-see-do), giáo viên sẽ trình diễn thao tác mẫu và dẫn dắt người học thực hiện từng bước một để có thể tự thực hiện các kỹ năng 7. Kiểm tra khả năng hiểu và tiếp thu bài học: Giáo viên sử dụng nhiều cách hỏi khác nhau để xác định xem người học đã nắm vững bài chưa để quyết định đi tiếp hoặc quay lại phần nội dung chưa rõ 8. Thực hành độc lập: Giáo viên cho người học tự thực hành dựa trên những kiến thức và kỹ năng mà họ học được từ phần nội dung chính và các bài kiểm tra khả năng hiểu và tiếp thu bài học. Câu 3: Theo tuyên bố Alexandria (2005), “Kỹ năng thông tin là nhân tố cốt lõi của việc học tập suốt đời. Nó cho phép chúng ta tìm kiếm, đánh giá, sử dụng và tạo ra thông tin một cách hiệu quả để vươn tới những mục tiêu mang tính cá nhân, xã hội, nghề nghiệp hay giáo dục. Đó là quyền cơ bản của con người trong thời đại số hóa…” Câu 5: Theo Irene Doskatsch (ANZIIL, 2003), trước khi chuẩn kỹ năng thông tin ra đời, các thư viện không có một khuôn mẫu chung để tích hợp kỹ năng thông tin vào chương trình đào tạo, không có cơ sở chung cho việc đánh giá, không có điểm khởi đầu chung cho việc chuẩn hóa. Câu 7: Theo Russ Ackoff, trình tự phát triển phù hợp là từ Dữ liệu đến Thông tin, Kiến thức và cuối cùng là Sự sáng suốt. Câu 10: Trên thế giới có nhiều chuẩn năng lực kỹ năng thông tin như: - Chuẩn năng lực kỹ năng thông tin dành cho giáo dục đại học (ACRL, 2000) - Chuẩn kỹ năng thông tin của Úc và New Zealand (ANZIIL, 2003) - Chuẩn kỹ năng thông tin dành cho các trường Trung học Phổ thông (AASL, 1996) Câu 16: Trong chương trình đào tạo kỹ năng thông tin cho thư viện trường phổ thông, người dạy nên dẫn học sinh đến tham quan học tập tại thư viện công cộng, thư viện của các trường phổ thông khác hoặc thư viện đại học để các em có được những kinh nghiệm tìm kiếm thông tin đa dạng.

Câu 20: Thư viện công cộng phục vụ tất cả mọi người, phạm vi người dùng rộng hơn so với các loại hình thư viện khác như trẻ em, doanh nhân, người đã rời khỏi ghế nhà trường, người chăm sóc và nuôi dạy trẻ, người đang tìm kiếm việc làm, nông dân, v.v. Vì vậy, việc thiết kế nên một chương trình đào tạo kỹ năng thông tin toàn diện dành cho tất cả người dùng thư viện công cộng khó hơn nhiều bởi sự khác biệt rõ rệt về trình độ nhận thức và nhu cầu thông tin. Câu 23: Thông tin sơ cấp là gì? Thông tin thứ cấp? Thông tin bậc ba? a. Thông tin sơ cấp - Thông tin ở dạng gốc của nó khi nó mới xuất hiện lần đầu tiên. - Chưa từng được xuất bản ở bất kỳ nơi nào khác hoặc đặt trong một ngữ cảnh, được diễn giải, được lọc, viết cô đọng lại hoặc được đánh giá bởi bất kỳ người nào khác. Ví dụ: + Bài giảng của giáo sư + Bài báo được viết bởi người ở hiện trường của sự kiện + Xuất bản đầu tiên của một nghiên cứu khoa học + Một tác phẩm nghệ thuật gốc + Một bản thảo viết tay + Các thư từ giữa hai người + Nhật ký của một người nào đó + Các tài liệu lịch sử như Hiến pháp Việt Nam b. Thông tin thứ cấp - Đã được chuyển từ nguồn thông tin gốc và được đóng gói lại - Trình bày lại, sắp xếp lại, xem xét hoặc diễn dịch thong tin từ một hoặc nhiều nguồn sơ cấp. Ví dụ: + Ghi chú của bạn cùng lớp bạn về giảng dạy của giáo sư + Một bài báo cáo về một nghiên cứu khoa học được xuất bản ở một nơi nào khác.

+ Một bài báo phê bình một đĩa CD mới + Một bài báo trên bách khoa toàn thư về một chủ đề hoặc tiểu sử của một người nổi tiếng. - Thông tin thứ cấp cũng dẫn bạn đến thong tin sơ cấp. VD: + Chỉ mục của các bài báo + Chỉ mục của các bài báo từ các tạp chí nghiên cứu học thuật + Thư mục các tác phẩm gốc của một tác giả c. Thông tin bậc 3 - Đã được dịch chuyển xa hơn thông tin gốc so với cả thong tin thứ cấp - Dẫn bạn đến nguồn thong tin thứ cấp VD: + Mục lục tham khảo của các tác phẩm phê bình về một tác giả + Chỉ mục đến các bài báo tổng quát trên xuất bản phẩm định kỳ + Mục lục thư viện Câu 24: Vấn đề đạo văn và bản quyền (xem lại trong nội dung bài giảng môn TV132) 1/ Vấn đề bản quyền a. Bản quyền là gì? - Là những quyền lợi hợp pháp để sao chép, xuất bản và bán sở hữu trí tuệ - Nhiều trường hợp tác giả giữ bản quyền: tác giả là người duy nhất có thể xuất bản và bán tác phẩm của mình ➔ có thể trao quyền cho một ai khác xuất bản một tác phẩm mà không từ bỏ bản quyền b. Những trường hợp về bản quyền • Một số trường hợp bản quyền được nắm giữ chung bởi tác giả và NXB • ➔ Chia sẻ quyền sao chép, xuất bản hay bán tác phẩm • ➔ Có thể mang đến kết quả tăng lượng bán (sách) cho một tác giả không nổi tiếng, nếu NXB có một cái tên được biết đến rộng rãi & danh tiếng xuất bản những cuốn sách tốt

• NXB hưởng lợi từ bản quyền hợp tác bằng cách nhận phần chia của doanh thu bán hàng • Một số trường hợp tác giả nhượng bản quyền toàn bộ cho NXB • ➔ Tác giả có thể nhận tiền nhuận bút được thỏa thuận cho mỗi quyển sách hoặc tạp chí bán được nhưng không còn sở hữu quyền để sao chép, xuất bản hay tự mình bán • Bất kỳ sự suy xét pháp lý nào liên quan đến bản quyền trong trường hợp này là trách nhiệm duy nhất của NXB • NXB thường nhận tất cả hoặc hầu hết tiền lời bán hàng & không cần sự cho phép của tác giả để thay đổi thiết kế bìa sách hoặc bố cục • Một cơ quan cũng có thể giữ bản quyền • ➔ bằng sáng chế cho phát minh được tạo ra trong công việc có thể thuộc về công ty • ➔ bản quyền về sản phẩm trí tuệ được tạo ra trong thời gian làm việc có thể thuộc về cơ quan trả tiền lương cho tác giả ➔ cơ quan hưởng các lợi ích và chịu các gánh nặng của việc giữ bản quyền. C/ Sử dụng hợp lý (Fair Use) Luật bản quyền được viết để bảo vệ người sở hữu bản quyền không bị mất thu nhập tiềm năng • Có một vài bổ sung áp dụng cho những tình huống đặc biệt cho phép quyền lợi của người giữ bản quyền chịu lép vế ➔ sử dụng hợp lý Sử dụng hợp lý giải thích rõ ràng khi nào và như thế nào những người không giữ bản quyền có thể sử dụng tài liệu có bản quyền • VD: Một bản sao của một bài báo trên tạp chí có thể được làm cho các mục đích giáo dục miễn là bản sao không được bán vì lợi nhuận. • ➔ Nhà nghiên cứu không cần phải chịu một chi phí khó kiểm soát; cho phép công việc nghiên cứu tiến triển mà không cần phải đợi sự cho phép của người giữ bản quyền để sao chép tài liệu • Giáo viên có thể làm một bản sao của một thứ gì đó để sử dụng như một ví dụ trong lớp học, để giúp sinh viên học một khái niệm, một ý tưởng, một phong cách vẽ, v.v…

• ➔ cho phép các tiến trình nghiên cứu, khoa học & học thuật tiến tới mà không cản trở quyền lợi của người giữ bản quyền bán được sản phẩm 2/ Vấn đề đạo văn • Là một thuật ngữ kỹ thuật cho việc ăn cắp sở hữu trí tuệ của người khác. • Nếu sinh viên cắt và dán những thứ được tạo ra bởi người khác và không ghi nhận công sức của người tạo ra ➔ đang đạo văn • Trong các trường cao đẳng, đại học và các viện nghiên cứu, đạo văn có thể gây nên những vấn đề lớn • Nhiều cơ quan có những hướng dẫn và hình phạt rất nghiêm ngặt cho những ai đạo văn Tránh đạo văn • Trích dẫn Nhóm em gồm 2 bạn: NGUYỄN THỊ XUÂN - XH 1880X050 PHẠM THỊ THÚY VÂN – XH1880X0..... BỘ MÔN THÔNG TIN THƯ VIỆN BÀI TẬP 2 Môn TV314: Đào tạo kỹ năng thông tin Học kỳ II, Năm học 2020-2021 [email protected]

Thiết kế chương trình đào tạo kỹ năng thông tin Nội dung: - Làm việc theo hình thức cá nhân hoặc nhóm 2-3 sinh viên - Các bạn sẽ thiết kế một chương trình đào tạo kỹ năng thông tin dành cho đối tượng người dùng ở thư viện mà các bạn đang công tác. Chương trình đào tạo này bao gồm: * Giới thiệu tổng quát về thư viện bạn đang công tác Thư viện là 1 phòng tạm có diện tích 40m2 để lưu giữ kho sách và đọc sách, Thư viện chưa được trang bị đầy đủ phương tiện, cơ sở vật chất, tài liệu cho bạn đọc & cán bộ thư viện làm việc. Vốn tài liệu của thư viện hiện nay là 4.030 đầu sách gồm các loại sách tham khảo, sách giáo khoa, sách nghiệp vụ, sách thiếu nhi. Chương trình đào tạo Kỹ năng thông tin của trường đã được đội ngũ CB, GV xây dựng và triển khai từ cuối năm 2013, dựa trên nền tảng của công tác đào tạo người dùng được Thư viện của trường thực hiện từ năm đó. Là một hoạt động mới mẻ và còn non trẻ trong lĩnh vực thông tin – thư viện, chương trình đào tạo kỹ năng thông tin của trường đã từng bước hình thành và phát triển nhưng chưa thường xuyên và gắn bó với độc giả thư viện. Mặc dù còn nhiều thiếu sót và trở ngại cần khắc phục, nhưng nhìn chung hoạt động đào tạo kỹ năng thông tin của thư viện trường đã tạo được bước khởi đầu đáng khích lệ cho sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động này trong tương lai. Bài viết này có mong muốn đúc kết những kinh nghiệm mà đội ngũ giáo viên đã thu nhận được trong suốt quá trình xây dựng, triển khai và cải tiến chương trình đào tạo kỹ năng thông tin để đáp ứng nhu cầu của các đối tượng độc giả của trường tiểu học. * Phân tích nhóm người dùng chủ yếu trong thư viện của bạn và nhu cầu thông tin của họ

- Nhóm cán bộ lãnh đạo, quản lý: Nhóm người dùng tin là cán bộ lãnh đạo, quản lý đến Thư viện không nhiều chỉ chiếm 16% nhưng lại là những người có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của trường nhóm này là công tác quản lý và tham gia giảng dạy. Thực chất của việc quản lý là ra quyết định và định hướng mục tiêu chiến lược phát triển của ngành của trường. Những thông tin mà nhóm người dùng tin này cần là những thông tin, tài liệu phục vụ cho công tác quản lý và họ cần cả những thông tin phục vụ cho công tác ngiên cứu giảng dạy do vậy thông tin mà nhóm này cần rất phong phú đa dạng cả về hình thức và nội dung. - Nhóm cán bộ giảng dạy và nghiên cứu: Họ là những người sáng tạo ra thông tin bằng việc tham gia nghiên cứu khoa học và viết giáo án. Họ là những người chuyển giao thông tin, tri thức tới người học, họ phải thường xuyên cập nhật kiến thức, những công nghệ mới liên quan trực tiếp đến lĩnh vực mà họ tham gia giảng dạy và nghiên cứu. Nhóm này dành một khoảng thời gian nhất định cho việc tìm tài liệu tại thư viện. Họ cần những thông tin chuyên sâu có tính thời sự, tính lý luận, tính thực tiễn -Nhóm học sinh Chiếm phần lớn trong trường đây là những chủ thể thông tin đông đảo và thông dụng nhất đối với thư viện Các em ở tuổi 6,7,8,9 còn nhỏ tuổi nên các em thích đọc truyện tranh , truyện cổ tích có nhiều hình ảnh sinh động, hấp dẫn & chữ to dễ đọc. Các em ở lứa tuổi 10 – 11 tuổi là thời kỳ phức tạp nên các em tìm hiểu những truyện về lịch sử, địa lý, truyện nhi đồng, những cuốn sách có nội dung liên quan tới môn học để đọc nhằm bổ trợ kiến thức. Nhu cầu hiểu biết và hoạt động ngoài xã hội của các em phát triển mạnh, đã xuất hiện các hứng thú riêng, tăng hứng thú đối với

các phương tiện nghe nhìn, bắt đầu thích đọc những sách khoa học kỹ thuật phổ thông. Không chỉ dừng lại ở việc đọc mà còn biết phê phán, đánh giá. Do đó lứa tuổi này cần có sự quan tâm, định hướng hững thú đọc lành mạnh. * Mục tiêu của chương trình đào tạo kỹ năng thông tin của thư viện bạn 1. Tổ chức các buổi giới thiệu tổng quan về thư viện cho học sinh vào đầu mỗi năm học; 2. Tổ chức các lớp hướng dẫn kỹ năng thông tin căn bản cho tất cả các đối tượng độc giả có nhu cầu. 3. Giới thiệu nguồn tin cho độc giả tại đơn vị; * Nội dung chương trình đào tạo (chi tiết): Tùy thuộc vào nhu cầu thông tin của người dùng chủ yếu ở thư viện bạn mà nội dung của mỗi nhóm có thể khác nhau. Ví dụ: tìm kiếm tài liệu trong thư viện hay các nguồn thông tin khác nhau dành cho học sinh phổ thông hay thư viện công cộng; tìm kiếm thông tin trên internet, cách trích dẫn, cách lập danh mục tài liệu tham khảo cho sinh viên các trường cao đẳng, đại học v.v… 1. Tổ chức các buổi giới thiệu tổng quan về thư viện cho học sinh vào đầu mỗi năm học; - Yêu cầu về nội dung: Nội dung hướng dẫn giúp cho học sinh được làm quen và bước đầu tiếp cận với tài liệu, trang thiết bị có tại thư viện; đồng thời giúp các em nắm được các nội quy và quy định hiện hành để có thể sử dụng thư viện một cách tốt nhất. Trong buổi giới thiệu tổng quan về thư viện, bộ phận thư viện hướng dẫn tạo một không khí cởi mở, chào đón và thân thiện để khuyến khích đọc giả trở lại và sử dụng thư viện. - Thiết kế tài liệu hướng dẫn: Thư viện thực hiện một đoạn video với thời lượng 20 phút giới thiệu tổng quan về tài liệu và trang thiết bị tại thư viện. Những lưu ý về cách sử dụng tài liệu và những nội quy sử dụng thư viện, nội quy sử dụng sách, Bảng hướng dẫn sử dụng tủ mục lục. Bên cạnh đó, thư viện cũng thiết kế và in các nội dung giới thiệu tổng quan và nội quy

đầy đủ của thư viện trên các tờ bướm được dán tại phòng thư viện để bạn đọc tiện tham khảo. - Cách thức triển khai chương trình: Theo lịch phân công của BGH trường, Thư viện chỉ có 1 tuần để chuẩn bị và hướng dẫn các nội dung trên cho khoảng 300 học sinh mới vào trường. Thư viện đã chủ động sắp xếp và thông báo thời gian biểu cố định cho từng nhóm lớp. Mỗi nhóm lớp có khoảng từ 25 – 35 học sinh sẽ được hướng dẫn từ 25 – 30 phút bao gồm xem video giới thiệu tổng quan về thư viện, hỏi – đáp với cán bộ hướng dẫn. Để hỗ trợ công tác ổn định trật tự và hướng dẫn các em đi tham quan trực tiếp, thư viện đã huy động được một lực lượng cộng tác viên là các em học sinh khối 3,4,5 cùng tham gia vào chương trình. 2. Tổ chức các lớp hướng dẫn kỹ năng thông tin căn bản cho tất cả các đối tượng độc giả có nhu cầu. Yêu cầu về nội dung: Nội dung hướng dẫn cơ bản cho người học nắm vững cách tìm kiếm, đánh giá các loại tài liệu khác nhau của tài liệu in ấn Bảng 1. Khung chương trình đào tạo kỹ năng thông tin tại thư viện trường Lớp Nội dung hướng dẫn Thời lượng Hướng dẫn tìm tin - Các loại tài liệu có tại thư viện 3 tiết/ 1 buổi tại Thư viện trường -Nội quy thư viện, Nội quy sử dụng sách, Hướng dẫn sử dụng tủ mục lục, Hướng dẫn tìm sách theo mã vạch -Cách bố trí tài liệu trong kho -Thực hành tìm tài liệu ở tủ mục lục

- Thiết kế tài liệu hướng dẫn: Mỗi lớp đều hướng dẫn tập trung vào các nội dung giống nhau, nhưng về tổng thể nội dung này được thiết kế dựa theo khung Five-point Framework của Patrick Ragains (2006, tr. 8). Đây cũng chính là mục tiêu học tập mà nội dung hướng dẫn cần hướng tới. Do đó, tài liệu hướng dẫn bao gồm giáo án, tài liệu tham khảo cũng phải được thiết kế tương ứng với mục tiêu học tập và khung nội dung trên. Ngoài ra, khi soạn giáo án người hướng dẫn phải thể hiện đầy đủ nội dung, phương pháp giảng dạy, cách thức tổ chức lớp học, hoạt động học tập trên lớp, và hình thức đánh giá kết quả học tập. - Cách thức triển khai chương trình: Sau khi đã chuẩn bị sẵn sàng nội dung giảng dạy, tài liệu học tập thư viện tiến hành quảng bá chương trình đến các đối tượng độc giả qua hình thức: gửi công văn đến toàn thể giáo viên trong trường, đưa thông tin lên Zalo các lớp học trong trường. Các lớp hướng dẫn sẽ được tổ chức theo nhu cầu của độc giả dưới hình thức lớp học tập trung tại thư viện trường. Độc giả của các lớp theo nội dung hướng dẫn của khung chương trình đã quy định và thời điểm hướng dẫn và đăng ký trước với thư viện. Cán bộ thư viện sẽ lên lịch và bố trí phòng học hướng dẫn cho các lớp này. Thông tin đăng ký và phản hồi về lớp học được trao đổi qua email, thông báo. 3. Giới thiệu nguồn tin cho độc giả tại đơn vị; - Yêu cầu về nội dung: Giới thiệu nguồn tin tại đơn vị do thư viện trường chủ động thực hiện, nội dung thuyết trình chủ yếu tập trung vào giới thiệu tổng quan, hướng dẫn cho người dùng cách tra cứu và sử dụng hiệu quả thông tin có trong thư viện. Mục đích chính của hoạt động này là khuyến khích người dùng sử dụng hiệu quả nguồn tin trên để phục vụ cho việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu. - Thiết kế tài liệu hướng dẫn: Đối với các lớp hướng dẫn kỹ năng thông tin, cán bộ thư viện có thể sử dụng các tài liệu hướng dẫn ở mục tiêu 2. - Cách thức triển khai chương trình: Kế hoạch thực hiện chương trình sẽ được gửi đến tất cả giáo viên trong trường. Giáo viên chủ nhiệm sẽ liên lạc với cán bộ thư viện để đăng ký lịch hướng dẫn cho lớp của mình. Cán bộ

thư viện của trường sẽ tiếp nhận thông tin đăng ký, lên lịch hướng dẫn cụ thể và xác nhận lại với người đăng ký. Giáo viên, TPT, nhân viên trường sẽ hỗ trợ cho cán bộ hướng dẫn của trường về các mặt như thông báo và huy động học sinh tham dự, bố trí phòng và trang thiết bị cần thiết như máy tính kết nối Internet, micro, loa, máy chiếu, bảng, viết… cho buổi hướng dẫn. * Hình thức đào tạo (Đồng thời hay không đồng thời). Nếu đồng thời bạn sẽ sử dụng phương pháp giảng dạy nào, nếu không đồng thời bạn sẽ thiết kế tài liệu hướng dẫn như thế nào. Hình thức đào tạo đồng thời: Sử dụng phương pháp thuyết trình, vấn đáp * Bạn sẽ sử dụng hình thức đánh giá nào để đánh giá mức độ tiếp thu của người học, mức độ thành công của chương trình đào tạo? (CÒN MỤC NÀY CHỊ KHÔNG BIẾT LÀM) - Lập danh mục tài liệu tham khảo theo chuẩn APA Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh. (2020). Chương trình đào tạo kỹ năng thông tin tại Thư viện Trường Đại học Công nghệ Thông tin, ĐHQG-HCM. Truy cập ngày 29 tháng 10, 2020 từ http://thuvien.uit.edu.vn/News/NewDetail/chuong-trinh-dao-tao-ky-nang- thong-tin-tai-thu-vien-truong-dai-hoc-cong-nghe-thong-tin-dhqg-hcm Hệ thống liên thư viện ngành y. (2017). Phát triển công tác đào tạo người dùng tin tại Thư viện Trường Đại học Hà Tĩnh. Truy cập ngày 24 tháng 04, 2017 từ http://lienthuvien.yte.gov.vn/tin-tuc/dao-tao-nguoi-dung-tin/phat-trien-cong- tac-dao-tao-nguoi-dung-tin-tai-thu-vien-truong-dai-hoc-ha-tinh Huỳnh Thị Trúc Phương. (2011). Xây dựng và triển khai chương trình đào tạo kỹ năng thông tin cho độc giả tại Đại học Cần Thơ. Truy cập tại Tạp chí Thư viện Việt Nam số 3(29) – 2011 (tr.12-19) từ https://nlv.gov.vn/nghiep-vu-thu-vien/xay-dung-va-trien-khai-chuong- trinh-dao-tao-ky-nang-thong-tin-cho-doc-gia-tai-dai-hoc-can-tho.html

EM QUAY VIDEO HƯỚNG DẪN HS TÌM TÀI LIỆU Ở TỦ MỤC LỤC LÊN NỮA NHÉ

– http://www.webpages.uidaho.edu/info_literacy/ – http://barrington.cranfield.ac.uk/ilit