ระบบหมุนเวียนเลือด

ระบบหมุนเวียนเลือด ห้องเรียนวิทย์ออนไลน์ BY ครจู ารวุ รรณ

ใบความรู้ที่ 3 เร่ือง ระบบหมุนเวยี นเลอื ด (Circulatory System) สารอาหารท่ถี ูกย่อยจนมีขนาดเลก็ จะแพรผ่ า่ นเย่อื หุ้มเซลล์ของผนงั ลาไสเ้ ล็ก เขา้ สหู่ ลอดเลอื ดฝอย และลาเลียงไปยังเซลล์ตา่ งๆ ของรา่ งกาย โดยอาศยั ระบบหมุนเวยี นเลอื ด ซ่งึ นอกจากสารอาหาร ระบบ หมนุ เวียนเลือดยังทาหน้าทลี่ าเลียงแกส๊ ของเสีย และสารอื่นๆ อีกดว้ ย ระบบหมุนเวยี นเลือด เปน็ ระบบขนสง่ สารต่างๆ เชน่ สารอาหาร แกส๊ ออกซเิ จน ไปยังเซลล์ต่างๆทว่ั รา่ งกาย แนะนาของเสยี ท่ีเกิดจากกิจกรรมตา่ งๆของเซลล์ เช่น ยเู รยี แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์ มากาจัดนอก ร่างกาย นอกจากนัน้ ยงั ทาหนา้ ทีค่ วบคุมอุณหภูมิและปริมาณสารต่าง ๆ ในร่างกาย 3.1 โครงสรา้ งและหนา้ ที่ของอวัยวะในระบบหมนุ เวียนเลือด ระบบหมนุ เวยี นเลือดของมนุษย์ประกอบดว้ ยอวยั วะสาคญั คือหวั ใจ ทาหนา้ ท่สี ูบฉีดเลอื ดไปยังสว่ น ตา่ งๆของรา่ งกาย มหี ลอดเลือดเปน็ ทอ่ ลาเลียงเลือด เส้นเลือดประกอบด้วยสารอาหาร ท้องเสยี และแกส๊ ตา่ งๆ ระบบหมุนเวยี นเลือดของมนุษยป์ ระกอบดว้ ยส่วนสาคญั 3 ส่วนดงั นี้ 1.หวั ใจ (Heart) อย่รู ะหวา่ งปอดท้งั สองข้าง รปู ที่ 3.1 หัวใจและปอดของมนุษย์ ซ่ึงคอ่ นมาทางด้านซ้ายเล็กนอ้ ย ทาหนา้ ที่สบู ฉดี เลือดไป ที่มา : หนงั สือเรยี นวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี อจท เลย้ี งส่วนตา่ งๆของร่างกาย หัวใจมนษุ ย์แบง่ ออกเป็น 4 ห้องได้แก่ ห้องบน 2 ห้อง เรยี กว่าเอเทรียม จะมี ผนังบาง และห้องลา่ ง 2 ห้อง เรียกวา่ เวนทรเิ คลิ จะมผี นังหนา ซ่ึงระหว่างหัวใจห้องบนและห้องลา่ ง จะมลี ิ้นหวั ใจ ทาหน้าทปี่ ้องกันเลือดไหลยอ้ นกลับ ซ่ึงทาใหเ้ ลือดไหลในทิศทางเดียวเสมอ การหมุนเวียนเลือดเข้าและออกจากหัวใจเกิดข้ึนอย่างเป็นระบบ เริ่มจากหัวใจรับเลือดที่มีออกซิเจนสูง จากปอดทัง้ 2 ข้าง เข้าสู่หวั ใจหอ้ งบนซ้าย แลว้ ส่งตอ่ ไปยงั หัวใจห้องลา่ งซ้าย เพ่ือสง่ ไปอวยั วะตา่ งๆของรา่ งกาย หลังจากการแลกเปลี่ยนแก๊สบริเวณเซลล์ของอวัยวะต่างๆ แล้ว เลือดที่มีแก๊สออกซิเจนต่าจะกลับเข้าสู่หัวใจ ห้องบนขวา แล้วส่งต่อไปยังหัวใจด้านล่างขวา เพ่ือส่งไปยัง ปอดเพื่อแลกเปลี่ยนแก๊ส และกลับเข้าสู่หัวใจห้อง บนขวา แลว้ ส่งตอ่ ไปยงั หวั ใจห้องล่างขวาเม่ือส่งไปยังปอดเพื่อแลกเปล่ยี นแก๊ส และกลบั เข้าสหู่ ัวใจห้องบนซ้าย อกี ครงั้ เพ่ิงจะหมนุ เวยี นเป็นระบบอยา่ งนต้ี ลอดเวลา ห้องเรียนวิทย์ออนไลน์ BY ครจู ารวุ รรณ

รูปท่ี 3.2 หัวใจของมนุษย์ ทีม่ า : หนังสือเรียนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี อจท 2. หลอดเลือด ทาหนา้ ท่ีลาเลยี งเลือดไปยงั อวัยวะต่างๆของรา่ งกาย แบ่งออกเปน็ 3 ชนิด 2.1 หลอดเลือดเวน (Vein) หลอดเลอื ดทน่ี าเลือดกลับ เข้าส่หู วั ใจ มีผนังบางกว่าและบรรจุเลือดได้มากกว่าหลอดเลอื ด อารเ์ ตอรี มีความดนั เลือดตา่ กว่า แมม่ ีล้ินก้นั เปน็ ระยะเพ่ือ ปอ้ งกันการไหลย้อนกลับของเลือด เลือดที่ไหลอยู่ในหลอดเลอื ด เวนมปี รมิ าณแก๊สคารบ์ อนไดออกไซดส์ ูงเรียกว่าเลอื ดดา 2.2 หลอดเลอื ดอาร์เทอรี (Artery) หลอดเลือดท่นี า เลอื ดออกจากหวั ใจ ผนงั ของหลอดเลอื ดมชี ้นั กลา้ มเน้ือเรยี บท่ีมี ความหนาและยืดหยนุ่ ได้ดี ทาให้สามารถรักษาแรงดันเลอื ดให้ คงท่ี หลอดเลือดที่ไหลอยู่ในหลอดเลือดอาร์เทอรเี ป็นเลือดที่มี แก๊สออกซเิ จนสูง เรียกวา่ เลือดแดง รปู ท่ี 3.3 แบบจาลองของหลอดเลอื ด ทมี่ า : หนังสือเรยี นวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี อจท หอ้ งเรยี นวิทยอ์ อนไลน์ BY ครจู ารวุ รรณ

2.3 หลอดเลือดฝอย(Capillary) เป็นหลอดเลือดทมี่ ีขนาดเลก็ มาก อยูร่ ะหว่างปลายหลอดเลือด อารเ์ ตอรีกลบั หลอดเลือดเวน ผนังของหลอดเลือดประกอบดว้ ยเซลล์เพียงชั้นเดียว ทาหน้าท่ีแลกเปล่ยี นแก๊ส และสารตา่ งๆระหวา่ งเลอื ดกับเซลล์ 3.เลอื ด ในร่างกายมนุษยม์ เี ลือดอยปู่ ระมาณ 5 ลติ ร หรอื ร้อยละ 7-8 ของนา้ หนักตวั เลือดมสี มบัตเิ ปน็ เบสอ่อนๆ ซ่ึงแตล่ ะคนจะมีเลือดไม่เทา่ กัน ขน้ึ อยู่กับเพศ อายุ นา้ หนัก และสุขภาพรา่ งกาย เลอื ดประกอบ ไปดว้ ย 2 ส่วนคือ ส่วนที่เป็นของเหลวหรือนา้ เลือด และส่วนท่ีเป็นเซลลเ์ มด็ เลือด 3.1 ส่วนทเ่ี ปน็ ของเหลว น้าเลือดหรือพลาสมา ประกอบด้วยน้าและสารตา่ งๆได้แก่ สารอาหาร เอนไซม์ ฮอร์โมน แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์ และของเสยี ต่างๆ รา้ นเหลา่ นจี้ ะอยใู่ นรูปของสารละลาย โดยน้า เลือดทาหน้าท่ีลาเลยี งอาหารทีถ่ ูกดูดซมึ จากลาไส้เลก็ ไปสสู่ ่วนต่างๆทวั่ ร่างกาย และลาเลียงของเสียที่เปน็ ของเหลวจากเซลลต์ า่ งๆ เชน่ ยเู รีย มาสู่ไต ซึ่งไปจะกรองเฉพาะยเู รียออกจากเลอื ดเพื่อขบั ถา่ ยออกมาใน รปู แบบของปสั สาวะ 3.2 ส่วนที่เป็นเซลลเ์ ม็ดเลือด 3.2.1 เซลลเ์ มด็ เลือดแดง (Erythrocyte) มีรูปร่างกลมแบน ตรงกลางบมุ๋ ไม่มีนิวเคลยี ส ภายในเซลล์เม็ดเลือดแดงมี เฮโมโกลบนิ ทาหนา้ ที่จบั กับออกซเิ จนเพ่ือลาเลยี งไปสู่เซลล์ต่างๆ ทั่วร่างกาย เซลลเ์ ม็ดเลือดแดง สร้างจากไขกระดกู มีอายุประมาณ 120 วัน จากนน้ั จะถูกนาไปทามาที่ตับและมา้ ม 3.2.2 เซลลเ์ ม็ดเลือดขาว (Leucocyte) สร้างลุยน้าและไขกระดูก มีขนาดใหญ่กว่าเซลลเ์ ม็ด เลอื ดแดง มีนวิ เคลยี ส และมีหลายชนดิ ซ่งึ แต่ละชนดิ ทาหน้าทีแ่ ตกต่างกัน เช่น บางชนิดทาหนา้ ทจ่ี บั และ ทาลายเชื้อโรคหรือสง่ิ แปลกปลอม บางทีทาหน้าทสี่ รา้ งแอนติบอดี ซึง่ ทาหนา้ ท่ใี นระบบภมู ิค้มุ กันของรา่ งกาย 3.2.3 เพลตเลต (Platelet) เปน็ ชนิ้ ส่วน ของเซลล์พ่มี รี ปู รา่ งเปน็ แผน่ เลก็ ๆอยใู่ นน้าเลือด ไม่มนี ิวเคลียส มีอายุประมาณ 10 วัน ทาหนา้ ทช่ี ว่ ยให้ เลือดแขง็ ตวั เมอื่ เกิดบาดแผล โดยการสรา้ งเสน้ ใยปกคลุม บาดแผล ซงึ่ ทาใหเ้ ลือดหยดุ ไหล รปู ท่ี 3.4 สว่ นประกอบของเลอื ด ทม่ี า : หนังสอื เรยี นวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี อจท ห้องเรียนวิทย์ออนไลน์ BY ครจู ารวุ รรณ

2 การทางานของระบบหมนุ เวียนเลอื ด การหมนุ เวียนเลือดผา่ นหัวใจเกิดข้นึ อยา่ งเป็นระบบ เรมิ่ จากเลือดอวัยวะต่างๆของรา่ งกาย ซ่งึ เปน็ เลอื ดท่ีมีแก๊สออกซิเจนต่า แต่มแี กส๊ คารบ์ อนไดออกไซดส์ ูงหวั ใจห้องบนขวา เม่ือบบี ตวั แล้วเลอื ดจะไหลผ่านลน้ิ หัวใจลงสู่หวั ใจห้องลา่ งขวา และเมอื่ หัวใจบบี ตวั อกี ครัง้ จะส่งเลือดผา่ นหลอดเลือดอาร์เตอรีไปยงั ปอดท้ังสอง ข้าง เพื่อแลกเปลี่ยนแก๊สออกซิเจนกับกา๊ ซคาร์บอนไดออกไซด์ ทาให้กลายเปน็ เลือดท่ีมีแก๊สออกซิเจนสงู แต่มี แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์ต่า และจะไหลจากปอดทัง้ 2 ข้าง กลับเขา้ สหู่ วั ใจห้องบนซ้ายทางหลอดเลือดเวน เม่ือ หวั ใจบีบตัว เลือดจะไหลผ่านล้ินหัวใจลงสู่หัวใจห้องลา่ งซ้าย เมอื่ หวั ใจมีตัวอีกครง้ั ก็จะสง่ เลอื ดทม่ี ีแก๊ส ออกซิเจนสูงไปทางหลอดเลอื ดอารเ์ ตอรี เพ่ือไปแลกเปลยี่ นแก๊สที่เซลลข์ องอวัยวะต่างๆ ของรา่ งกาย หลังการ เปลี่ยนแปลงแกส๊ เลือดจะมีแก๊สออกซิเจนต่า แตม่ แี ก๊สคาร์บอนไดออกไซด์สูง ซ่งึ จะไหลกลบั เขา้ สหู่ วั ใจห้อง บนขวาอกี คร้งั โดยจะมีการหมุนเวยี นเปน็ ระบบเชน่ นเี้ สมอ 3.3 การดูแลรักษาอวยั วะในระบบหมนุ เวียนเลือด ระบบหมุนเวียนเลอื ดเป็นระบบท่ีมคี วามสาคัญต่อการดารงชวี ติ ของมนษุ ยเ์ ป็นอย่างยง่ิ เนอ่ื งจากเป็น ระบบขนสง่ อาหาร ของเสยี และแกส๊ ตา่ งๆ ไปยังอวยั วะต่างๆทว่ั ร่างกาย ซึ่งหากระบบหมนุ เวียนเลือด เนอื้ วัย วะในระบบหมุนเวียนเลือดทางานผดิ ปกติ ยอ่ มส่งผลต่อการดารงชวี ติ อาจก่อใหเ้ กิดโรคต่างๆ ตามมา เช่น โรคหลอดเลอื ดหวั ใจตบี โรคความดันสูงเปน็ ตน้ เราสามารถดแู ลรักษาระบบหมนุ เวยี นเลือดใหท้ างานได้อยา่ งปกติ เพ่ือหลกี เล่ยี งการเกดิ โรคต่างๆ และเสริมสรา้ งประสิทธิภาพการทางานของระบบหมนุ เวยี นเลือดได้ ดงั นี้ 1). การเลือกรบั ประทานอาหารท่ีมีประโยชน์ครบทงั้ 5 หมู่ 2). การออกกาลังกายอย่างสม่าเสมอ 3). หลกี เลยี่ งการดื่มแอลกอฮอล์และการใช้สารเสพติด 4). พกั ผอ่ นใหเ้ พียงพอและทาจิตใจใหร้ า่ เริงแจ่มใส 5). ตรวจวัดความดันเลือดหรือตรวจเลอื ดเป็นประจา รูปท่ี 3.5 อาหาร ท่มี า : shorturl.asia/71PUQ ห้องเรียนวิทยอ์ อนไลน์ BY ครจู ารวุ รรณ