8 วิธีดูแลสุขภาพในหน้าร้อน

ท่ีมา : มูลนิธิหมอชาวบา้ น แฟ้ มภาพ ในหน้าร้อน ยามกระหายน้า ทกุ คนมกั นึกถงึ นา้ เยน็ น้าแขง็ นา้ อดั ลม หรือไอศกรีม หรือหากอากาศร้อนมากๆ ถ้าอยู่บ้านมกั ใช้วธิ ีเปิ ดพดั ลมหรือเคร่ืองปรับอากาศจ่อถงึ เนือ้ ถงึ ตวั ท้งั วนั ท้งั คนื หรือบางคนนิยมไปหลบความร้อนตาม ห้างสรรพสินค้าต่างๆ ความเคยชินหลายอย่างอาจมีผลกระทบต่อสุขภาพได้มากโดยทเ่ี ราคาดไม่ถงึ สาเหตุแห่งโรคท่ีมากระทบร่างกายจากการเปล่ียนแปลงของอากาศและฤดูกาลมี 6 ปัจจยั ดว้ ยกนั คือ ลม แดด ร้อน ความช้ืน ความแห้ง ความเยน็ และไฟ (ความร้อนท่ีเกิดข้ึนภายในร่างกาย) ซ่ึงแต่ละปัจจยั มีผลกระทบต่อการ ปรับตวั ของร่างกายแตกต่างกนั ถา้ หากร่างกายไม่สามารถปรับตวั จากการเปล่ียนแปลงท่ีรวดเร็ว หรือเพราะภาวะของ ร่างกายอ่อนแอจะทาใหเ้ กิดโรคได้ และน่ีคือ 8 วิธีดูแลสุขภาพในหนา้ ร้อน 1. ไม่ควรกนิ น้าแขง็ หรือดม่ื น้าเยน็ จัด ฤดูร้อน อากาศร้อน ตอ้ งหาทางช่วยดบั ความร้อน เพ่อื ป้ องกนั ความร้อนกระทบร่างกายมากเกินไป เป็น หลกั การท่ีถูกตอ้ ง แต่วิธีการใหค้ วามเยน็ แทนที่มากเกินไป เช่น กินน้าแขง็ อยใู่ นที่ที่มีความเยน็ กินแต่อาหารที่ มีความเยน็ ฯลฯ นบั วา่ ไม่เหมาะสม โดยทวั่ ไป เรามกั ด่ืมน้าเยน็ ๆ น้าใส่น้าแขง็ น้าชาแช่เยน็ หรือใส่น้าแขง็ น้าอดั ลม ผลไมแ้ ช่เยน็ เช่นแตงโม สบั ปะรด ฯลฯ ของเยน็ ๆ เหล่าน้ีจะมีผลกระทบต่อระบบการยอ่ ยอาหาร น้า เยน็ ปริมาณมากจะไปเจือจางนา้ ย่อย และมผี ลให้เลอื ดทม่ี าหล่อเลยี้ งกระเพาะอาหารเพอื่ ทาการย่อยลดน้อยลง ทาให้สมรรถภาพการย่อยอาหารลดลง ก่อให้เกดิ โรคกระเพาะลาไส้อกั เสบได้ง่าย คนท่ีเป็นโรคกระเพาะและ เป็นแผลอกั เสบอยแู่ ลว้ กจ็ ะกาเริบไดง้ ่าย หรือคนท่ีเป็นโรคหลอดลมอกั เสบ หากดื่มน้าเยน็ กจ็ ะยง่ิ ทาให้มีอาการ ไอและหอบมากข้ึน นอกจากน้นั น้าแขง็ ที่ไม่สะอาดกม็ ีส่วนทาใหเ้ กิดทอ้ งร่วงทอ้ งเสียอีกดว้ ย 2. เครื่องด่ืมทเี่ หมาะสมในหน้าร้อน

ในฤดูร้อนที่เรามีการสูญเสียน้าทางเหง่ือมาก การทดแทนน้าในร่างกายที่เสียไปท่ีดี คือ การดื่มน้าเปล่า (ท่ีสุกแลว้ ) หรือถา้ จะเสริมปรุงแต่งดว้ ยน้าตาล เกลือ หรือสมุนไพรอื่นๆ กส็ ามารถเลือกไดต้ ามความชอบและ ความเหมาะสม เช่น  การดม่ื ชาร้อน น้าเก๊กฮวยนา้ ดอกสายน้าผงึ้ นา้ ใบไผ่ นา้ บ๊วย นา้ ถว่ั จะช่วยลดความร้อนของหวั ใจ (การ ไหลเวยี นเลือด) ทาให้ตาสวา่ ง เพิ่มน้าในร่างกาย บารุงตบั บารุงไต เจริญอาหาร ช่วยระบบยอ่ ยและดูดซึม อาหาร ขบั ปัสสาวะเสริมพลงั ร่างกาย  การเติมนา้ ตาลและเกลอื (ในปริมาณทพ่ี อเหมาะ) ในเครื่องดื่มต่างๆ จะช่วยเสริมพลงั และป้ องกนั การสูญเสีย เกลือโซเดียมของร่างกายได้ โดยเฉพาะคนท่ีทางานกลางแจง้ หรือใชแ้ รงงานมาก  การดื่มนา้ ชาหรืออาหารสมุนไพรทร่ี ้อน มีวตั ถุประสงคเ์ พ่ือเพมิ่ การขบั เหง่ือ กระจายความร้อน สงั เกตไดว้ า่ หลงั จากกินอาหารดงั กล่าวจะทาใหร้ ู้สึกสบาย สรรพคุณของสมุนไพรกเ็ พ่อื ทาให้ภายในร่างกายไม่ร้อนเกินไป และสร้างน้าเพือ่ ไม่ใหเ้ สียเหงื่อมาก แต่ไม่ควรด่ืมน้าชาใส่น้าแขง็ เพราะมีผลเสียมากกวา่ ผลดี 3. ไม่ควรนอนให้ลมหรือ ความเยน็ โกรก ความร้อนจากลมแดดทาให้เสียเหง่ือ เสียพลงั เม่ือนอนหลบั ตากลมในขณะเหงอื่ ออก จะทาให้ อณุ หภมู ิผวิ ของร่างกายลดต่าลง ถ้าอณุ หภูมิภายนอกยงั สูงอยู่ แล้วเหงอ่ื ไม่สามารถระบายออกได้ จะมีความ ร้อนสะสมอยู่ข้างใน ทาให้เวยี นหวั รู้สึกหนักหัว ไม่สด ชื่นแจ่มใส หรืออาจทาให้เป็ นหวดั ได้ การใชพ้ ดั ลม หรือ เครื่องปรับอากาศไม่ควรใหก้ ระทบโดยตรงกบั ร่างกายนานๆ โดยเฉพาะท่ีบริเวณทอ้ ง หากโดนลม นานๆ จะทา ให้ทอ้ งอืด ปวดทอ้ ง ทอ้ งเสียได้ หรือคนที่พลงั พร่อง เม่ือโดนลมนานๆ จะทาให้เกิดความเยน็ โดยเฉพาะที่ บริเวณใบหนา้ ทาให้การไหลเวยี นเลือดนอ้ ยลง คนที่อยใู่ นห้องปรับอากาศ เวลาออกจากห้องตอ้ งระวงั การ ปรบั ตวั กบั อากาศท่ีร้อนภายนอก เดก็ ท่ีไปเท่ียวตามห้างสรรพสินคา้ ตอ้ งระวงั เพราะการเปล่ียนแปลงของอากาศ ที่รวดเร็วจะทาใหไ้ ม่สบายไดง้ ่าย 4. การนอน การพกั ผ่อน โดยธรรมชาติของฤดูร้อน กลางวนั จะยาว กลางคืนจะส้นั (คนทวั่ ไปท่ีไม่ไดน้ อนในหอ้ งปรับอากาศที่ ปรบั อุณหภมู ิ) กวา่ อากาศจะเยน็ สบายให้นอนหลบั ไดก้ ม็ กั จะดึก แลว้ ตอนเชา้ ตรู่ทอ้ งฟ้ ากส็ วา่ งเร็ว ทาใหต้ อ้ ง ตื่นเชา้ กวา่ ท่ีเคยเป็น หนา้ ร้อนเราจะนอนไดน้ อ้ ยกวา่ ปกติ ขณะเดียวกนั อุณหภมู ิในตอนกลางวนั จะทาใหเ้ สีย เหง่ือ เสียพลงั เหนื่อยง่าย (เพราะมีเลือดไหลเวยี นมาท่ีผวิ กายมากกวา่ ปกติ แต่ไปเล้ียงสมองหรือไป ที่ระบบการ ยอ่ ยอาหารนอ้ ยกวา่ ปกติ) ทาใหไ้ ม่คอ่ ยสดช่ืน สมองไม่ปลอดโปร่ง รู้สึกง่วงตลอด ในภาวะเช่นน้ี หลายคนที่อยใู่ นหอ้ งปรับอากาศอาจจะไม่ค่อยรู้สึกกบั การเปลี่ยนของอากาศมากนกั แต่ สาหรบั คนทว่ั ไป (โดยเฉพาะคนในชนบทหรือคนท่ีตอ้ งทางานในท่ีกลางแจง้ ) การได้พกั ผ่อนนอนหลบั ในช่วง กลางวนั บ้าง จะเป็ นประโยชน์ต่อสุขภาพไม่น้อยเลย ผู้ทท่ี างานในทที่ างานคงจะนอนหลบั กลางวนั ไม่สะดวก อาจใช้วธิ ีนั่งพงิ พนักตวั ตรง หลบั ตา สงบนิ่งๆ ในช่วงกลางวนั กเ็ ป็ นการพกั ผ่อนทด่ี ี แต่สาหรับผทู้ ี่สถานที อานวยที่จะนอนหลบั ช่วงกลางวนั น้นั ทา่ ที่นอนควรเป็นทา่ นอนราบหรือนอนตะแคง ห้ามนอนคว่า หรือนอน ฟบุ บนโตะ๊ ทางาน เพราะจะกดทอ้ ง กดทรวงอก กระทบการหายใจ ทาใหก้ ลา้ มเน้ือไม่คลายตวั จึงผอ่ นคลายไม่ เตม็ ที่

5. อาหาร ในหนา้ ร้อนระบบการยอ่ ยอาหารจะทางานนอ้ ยลง ทาใหไ้ ม่ค่อยรู้สึกหิว การปฏิบตั ิตวั สาหรบั การกิน อาหารที่เหมาะสมในหนา้ ร้อนน้นั พอสรุปได้ ดงั น้ี  ข้าวต้มมอื้ เช้า ตอนตน่ื นอน ทอ้ งจะวา่ งเน่ืองจากกระเพาะอาหารพร่อง ควรเริ่มตน้ ม้ือเชา้ ดว้ ยอาหารอ่อนๆ เพราะในหนา้ ร้อน ร่างกายไดร้ ับการกระตุน้ จากความร้อนท้งั กลางคืนและกลางวนั ทาใหส้ ูญเสียน้า การทางาน ของระบบยอ่ ยและดูดซึมอาหารลดลง จึงย่งิ ตอ้ งถนอมการทางานของกระเพาะอาหาร ซ่ึงเป็นด่านสาคญั ที่จะ ยอ่ ยสารอาหารเพือ่ นาไปใชป้ ระโยชนแ์ ก่ร่างกาย ขา้ วตม้ อาจผสมถวั่ เขียว, เมลด็ บวั หรือรากบวั ซ่ึงเป็นอาหาร ท่ียอ่ ยง่ายและช่วยขบั ความร้อน เสริมระบบการทางานของกระเพาะอาหารและมา้ ม  ควรกนิ ผลไม้ทแ่ี พทย์แผนจนี ถอื ว่ามคี ุณสมบตั ิเยน็ ขบั ร้อน เพมิ่ นา้ ในร่างกาย ผลไมท้ ่ีมีคุณสมบตั ิเยน็ เช่น แตงกวา, แตงโม, แตงไทย, มงั คุด, สบั ปะรด, สาลี่ เป็นตน้ เหมาะสาหรบั กินแกก้ ระหายและขบั ร้อนใน ร่างกาย แต่ไม่ควรแช่เยน็ จดั หรือกินในตอนกลางคืน หรือขณะท่ีทอ้ งวา่ งหรือเวลาหิวจดั  หลกี เลยี่ งอาหารทท่ี ฤษฎแี พทย์จนี ถอื ว่ามีคุณสมบตั ิร้อน อาหารทอดๆ มัน ๆ แห้ง ๆ ควรหลีกเล่ียงอาหารจาพวก ทอดๆ มนั ๆ เช่น ถว่ั ทอด, กลว้ ยแขก, ปาท่องโก๋, ไก่ทอด ฯลฯ หรืออาหารที่มีคุณสมบตั ิร้อน เช่น นอ้ ยหน่า, ทุเรียน, ลิ้นจ่ี, ลาไย, ขนุน เป็นตน้ โดยเฉพาะในขณะท่ีมีอาการคอแห้ง, คนั คอ, เจบ็ คอ หรือเป็นไขต้ วั ร้อน ถา้ จะกินกค็ วรกินแต่นอ้ ย แลว้ ดื่มน้าเกลือ (น้าเปล่าผสมเกลือป่ น) เพ่อื ดบั ความร้อน หรือกินอาหารที่มี คุณสมบตั ิเยน็ ช่วยปรับสมดุล สิ่งที่ควรระวงั อีกอยา่ ง คือ หนา้ ร้อนอาหารจะบูดเสียง่าย เนื่องจากเช้ือโรค เจริญเติบโตไดด้ ีในอากาศร้อนช้ืน ดงั น้นั จึงควรจะระมดั ระวงั เรื่องการกิน ควรกินอาหารที่ทาสุกใหม่ๆ จะ ปลอดภยั กวา่ 6. การดูแลสุขภาพเด็กเลก็ ในเดก็ การปรับตวั ของร่างกายจะยงั ไม่สมบรู ณ์เหมือนผใู้ หญ่ เดก็ ๆ จึงเจบ็ ป่ วยไดง้ ่ายโดยเฉพาะในช่วง หนา้ ร้อน ซ่ึงคุณพอ่ คุณแม่จะตอ้ งให้ความเอาใจใส่ดูแลลูกในเร่ืองสาคญั ๆ ๔ เรื่องดว้ ยกนั นนั่ คือ  เรื่องเสื้อผ้า ควรเป็นประเภทผา้ ฝ้ ายท่ีดูดซบั เหง่ือและระบายความร้อนไดด้ ี เส้ือผา้ ของเดก็ ตอ้ งหลวม ไม่คบั เพราะจะทาให้เดก็ รู้สึกอึดอดั และควรระวงั เรื่องการอบั ช้ืนจากปัสสาวะ เพราะจะทาใหผ้ วิ หนงั เกิดผดผน่ื คนั ได้  เรื่องอาหาร ในหนา้ ร้อนระบบการยอ่ ยอาหารจะทางานนอ้ ยลง (ตามท่ีกล่าวไวใ้ นขอ้ ๕) ร่างกายของเดก็ ยงั อ่อนแอ และติดเช้ือไดง้ ่าย เพราะฉะน้นั อาหารจึงตอ้ งสุกและสะอาดเสมอ น้าแขง็ น้าอดั ลม ไอศกรีม ท่ีเป็นของ โปรดของเดก็ ๆ ทกุ คน ขณะเดียวกนั ความเยน็ กจ็ ะทาใหร้ ะบบการยอ่ ย การดูดซึมอาหารผดิ ปกติ จึงไม่ควรให้ เดก็ ๆ กินบ่อย  ทอี่ ยู่อาศัย การระบายความร้อนในหอ้ งนอนมีความสาคญั ต่อเดก็ มาก ถา้ หากไม่มีเคร่ืองปรับอากาศ การใชพ้ ดั ลมตอ้ งระมดั ระวงั ไม่ให้พดั ลมถูกตวั เดก็ โดยตรงไม่ควรใหเ้ ดก็ นอนในที่เปี ยกช้ืน บนพ้นื ปนู หรือพ้ืนที่เยน็ ใน กรณีที่เดก็ มีเหงื่อออกมาก ตอ้ งพลิกตวั เดก็ บ่อยๆ เพือ่ ระบายความร้อนและใชผ้ า้ ผนื บางๆ เลก็ ๆ ปิ ดบริเวณ หนา้ อกและบริเวณทอ้ ง เพือ่ ป้ อง กนั การกระทบความเยน็

 การเดินทาง ในแสงแดดมีรงั สีอินฟราเรดและรงั สีอลั ตราไวโอเลตซ่ึงเป็นอนั ตรายต่อร่างกาย ดงั น้นั เมื่อตอ้ ง เดินทางไปไหน โดยเฉพาะในช่วงปิ ดเทอม คุณพอ่ คุณแม่จึงควรให้ลูกสวมหมวก ใส่เส้ือแขนยาว และกางเกง ขายาว เพ่ือช่วยป้ องกนั แสงแดด 7. หญงิ ต้งั ครรภ์กบั การปฏิบตั ิตวั ในหน้าร้อน ขณะต้งั ครรภ์ การเผาผลาญพลงั งานในร่างกายของผหู้ ญิงจะสูงกวา่ ภาวะปกติ โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ช่วง ใกลค้ ลอด จึงทาใหม้ ีอาการหงุดหงิด มีเหง่ือออก ออ่ นเพลีย และเกิดภาวะลมแดดง่ายกวา่ คนปกติ อยา่ งไรก็ ตาม ในผู้หญงิ ต้ังครรภ์ การสวมใส่เสื้อผ้าจะต้องมิดชิด และเพอ่ื ป้ องกนั การกระทบความเยน็ จึงควรหลกี เลยี่ ง การเปิ ดพดั ลมกระทบโดยตรง ขณะเดียวกนั ต้องป้ องกนั ความร้อนอบอ้าวด้วย การระบายอากาศในห้องจงึ ต้อง ดี ไม่ควรนอนบนเสื่อท่ีเยน็ และ ควรมีผา้ ห่มคลุมกายเสมอ ด่ืมน้าใหเ้ พียงพอ ระวงั อยา่ ใหเ้ ป็นหวดั ห้ามอาบน้า ร้อนจดั หรือเยน็ จดั เกินไป เส้ือผา้ ตอ้ งหลวม ระบายอากาศดี ดูดซบั เหง่ือไดด้ ี เช่น ผา้ ฝ้ าย ฯลฯ และผวิ กายตอ้ ง สะอาดสะอา้ น อาหารที่กินตอ้ งสดสะอาด และมีประโยชน์ เช่น เน้ือสตั ว์ ไข่ ปลา นม ถว่ั ฯลฯ ผลไมพ้ วกแตง (แตงโม แตงกวา) รวมท้งั มะเขือเทศ ซ่ึงมีฤทธ์ิขบั ร้อน หยดุ กระหาย กม็ ีความเหมาะสม (แต่ไม่ควรแช่เยน็ ) และ ควรหลีกเลี่ยงอาหารประเภทอุ่นร้อน อาหารและเคร่ืองด่ืมท่ีลดร้อนควรเป็นพวกถวั่ เขียวตม้ ชาดอกเกก๊ ฮวย น้า ด่ืมที่มีน้าหวานและเกลือ (เกลือแร่) นอกจากน้ี หญิงต้งั ครรภห์ รือกาลงั ใหน้ มบตุ รควรหลีกเลี่ยงเครื่องดื่มท่ีมี ส่วนผสมของแอลกอฮอลห์ รือ กาเฟอีน เพราะสามารถผา่ นเขา้ ไปในรกไดง้ ่าย และยงั ผา่ นไปยงั เตา้ นมไปถึง ทารกไดด้ ว้ ย 8. บคุ คล 3 ประเภททตี่ ้องระวงั ให้มาก คนสูงอายุทรี่ ่างกายอ่อนแอ (คนสูงอายมุ กั มีระบบยอ่ ยไม่ดีและความร้อนในร่างกายจะถดถอย เนื่องจากไตเส่ือมตามสภาพ), คนทมี่ ีสภาพของม้ามพร่อง (มีอาการการยอ่ ยอาหารและการดูดซึมไม่ดี ทอ้ งอืด ง่าย), คนทม่ี สี ภาพของไตหยางพร่อง (มีอาการข้ีหนาว แขนขาเยน็ ลิ้นบวม และสีซีดขาว) ผทู้ ่ีมีลกั ษณะท้งั 3 อยา่ งดงั กล่าว เมื่อไดร้ บั ความร้อนจากแดดร้อน ถา้ ด่ืมน้าเยน็ หรือกินอาหารท่ีมีความเยน็ มากเกินไป จะทาให้ ระบบการยอ่ ยอาหารและการดูดซึม ผดิ ปกติได้ และเกิดความช้ืนสะสมในร่างกาย อาการที่แสดงออก คือ ทอ้ งเสีย ติดเช้ือง่าย ข้ีหนาว ปวดหวั ตวั ร้อนแต่ไม่สามารถขบั เหงื่อได้ ปวดขอ้ และปวดตามกลา้ มเน้ือ มกั ตรวจ พบวา่ มีฝ้ าสีขาวบนลิ้น