วิธีสร้างบุญบารมี

วิธีสร้างบุญบารมี 1

วิธีสร้างบุญบารมี 1

2 วิธีสร้างบุญบารมี ความหมายของบญุ และบารมี คำวา่ บญุ แปลตามศพั ทว์ า่ ชำระ ฟอก ลา้ ง ทา่ น แสดงวา่ แบง่ เปน็ ๒ กอ่ น คอื บญุ ทเ่ี ปน็ สว่ นเหตุ ได้แก่ ความดีต่าง ๆ เรียกว่าเป็นบุญ เพราะเป็น เครอ่ื งชำระ ฟอกลา้ งความชว่ั ๑ บญุ ทเ่ี ปน็ สว่ นผล คอื ความสุข ดังที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า “ท่านทั้งหลาย อยา่ กลวั ตอ่ บญุ เลย เพราะคำวา่ บญุ นเ้ี ปน็ ชอ่ื ของ ความสขุ ” ดง่ั น้ี ๑ คำวา่ บารมี มาจากคำบาลวี า่ “ปารม”ี มคี ำแปล ที่นักภาษาศาสตร์ได้ให้ไว้หลายอย่าง จะแสดงแต่บาง อยา่ ง คอื แปลวา่ อยา่ งยง่ิ มาจากคำวา่ “ปรมะ” ท่ี ภาษาไทยเรามาใชว้ า่ บรม และคำวา่ บรมทแ่ี ปลวา่ อย่างยิ่งนี้ ก็มีใช้ทั้ง ๒ ทาง ดีอย่างยิ่งก็บรม หรือ ไมด่ อี ยา่ งยง่ิ กบ็ รม เชน่ คำวา่ นพิ พาน เปน็ บรมสขุ คอื สขุ อยา่ งยง่ิ สงั ขารทง้ั หลาย เปน็ บรมทกุ ข์ คอื ทกุ ข์ อยา่ งยง่ิ จงึ เปน็ คำกลาง ๆ ใชไ้ ดท้ ง้ั ๒ ทาง ดง่ั น้ี คำวา่ บารมี มาจากคำวา่ ปรมะ แลว้ มาเปน็ ปารมี ไทยเรยี ก วา่

วิธีสร้างบุญบารมี 3 บารมี แตว่ า่ มคี วามหมายถงึ สว่ นทด่ี ี เทา่ นน้ั ไมห่ มายเปน็ กลาง ๆ เหมอื นอยา่ งคำวา่ ปรมะ เพราะฉะนั้น คำว่า ปารมี จึงมีความหมาย ทแ่ี ปลวา่ เลศิ อยา่ งยง่ิ ประเสรฐิ หรอื แปลอกี อยา่ งหนง่ึ วา่ ถงึ ฝง่ั อนั หมายความวา่ นำใหถ้ งึ ฝง่ั คอื จากฝง่ั นไ้ี ปสฝู่ ง่ั โนน้ อนั หมายความวา่ นำจากฝง่ั นค้ี อื โลก ไปสฝู่ ง่ั โนน้ คอื โลกตุ ตระ เหนอื โลก พน้ โลก อนั หมายถงึ นพิ พาน บญุ เปน็ เหตแุ หง่ ความสขุ พระพทุ ธศาสนสภุ าษติ บทหนง่ึ กลา่ วไวแ้ ปลความวา่ “ผู้ ใครป่ ระโยชน์ พงึ ศกึ ษาบญุ นน่ั แล อนั มผี ลเลศิ ตอ่ ไป ซง่ึ มสี ขุ เปน็ กำไร คอื พงึ เจรญิ ทาน ๑ ความประพฤตสิ งบ ๑ เมตตา จติ ๑ บณั ฑติ ครน้ั เจรญิ ธรรม ๓ ประการ อนั เปน็ เหตุแห่ง ความสุขเหล่านี้แล้ว ย่อมเข้าถึงโลกอันไม่มีความ เบยี ดเบยี น เปน็ สขุ ” พระพทุ ธภาษติ ทม่ี มี าในปญุ ญสตู รน้ี ตรสั สอนใหท้ กุ ทา่ น ทกุ บคุ คล ผใู้ ครป่ ระโยชนศ์ กึ ษาบญุ อนั เปน็ สว่ นเหตใุ หเ้ กดิ ผลเลศิ

4 วิธีสร้างบุญบารมี ตอ่ ไป มสี ขุ เปน็ กำไร เปน็ เหตใุ หเ้ กดิ ความสขุ คอื ใหเ้ จรญิ ทาน สมจรยิ า ความประพฤตสิ งบ และเมตตาจติ รวม ๓ ประการ คำวา่ “บญุ ” แปลตามศพั ทห์ รอื พยญั ชนะวา่ ชำระ ฟอก ลา้ ง โดยยอ่ หมายถงึ บญุ สว่ นเหตุ ๑ บญุ สว่ นผล ๑ บญุ สว่ นเหตนุ น้ั หมายถงึ ศกึ ษา คอื ฟงั เรยี น ใหร้ ู้ และ ดำรงมน่ั เสพปฏบิ ตั เิ จรญิ กศุ ลธรรมทง้ั หลาย เชน่ ปฏบิ ตั เิ จรญิ ธรรม ๓ ประการ ดังที่กล่าวแล้วนั้น และในพระบาลี ไวยากรณภาษติ อกี แหง่ หนง่ึ ไดต้ รสั ไวต้ อนหนง่ึ แปลความวา่ “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เรานั้นดำริว่า บัดนี้ เราเป็นผู้มีฤทธิ์ อยา่ งมากอยา่ งน้ี มอี านภุ าพมากอยา่ งน้ี เพราะผลวบิ ากแหง่ กรรม ๓ ประการของเรา คอื ทาน ๑ ทมะ (ฝกึ อนิ ทรยี ์ มีจักษุเป็นต้น และข่มกิเลส มีราคะเป็นต้น) ๑ สัญญมะ (สำรวมกายและวาจา) ๑” อนึ่ง ได้ตรัสบุญส่วนเหตุไว้ในนิธิกัณฑสูตรว่า “นิธิ (ขมุ ทรพั ยค์ อื บญุ ) เปน็ สง่ิ อนั สตรหี รอื บรุ ษุ ฝงั ไวด้ แี ลว้ ดว้ ยทาน ๑ ศลี ๑ สญั ญมะ ๑ และ ทมะ ๑” บญุ สว่ นเหตทุ ว่ั ไป กไ็ ดแ้ กก่ ศุ ลเจตนา ดงั ทไ่ี ดต้ รสั ไวว้ า่

วิธีสร้างบุญบารมี 5 “ดกู อ่ นภกิ ษทุ ง้ั หลาย บญุ กริ ยิ าวตั ถุ (ทต่ี ง้ั แหง่ การทำบญุ ) ๓ เหลา่ น้ี คอื บญุ กริ ยิ าวตั ถสุ ำเรจ็ ดว้ ยทาน ๑ บญุ กริ ยิ าวตั ถุ สำเรจ็ ดว้ ยศลี ๑ บญุ กริ ยิ าวตั ถสุ ำเรจ็ ดว้ ยภาวนา ๑ บญุ สว่ นผลนน่ั หมายถงึ ผลวบิ ากของบญุ สว่ นเหตนุ น้ั เอง ดงั ทต่ี รสั ไวใ้ นปญุ ญสตู รตอนตน้ วา่ “ดกู อ่ นภกิ ษทุ ง้ั หลาย เธอ ทง้ั หลายอยา่ ไดก้ ลวั ตอ่ บญุ เลย คำวา่ บญุ นเ้ี ปน็ ชอ่ื แหง่ ความสขุ อนั นา่ ปรารถนา นา่ ใคร่ นา่ รกั นา่ พอใจ” ในธรรมบทตรสั แสดงบญุ สว่ นผลไวว้ า่ “ผมู้ บี ญุ อนั ทำแลว้ ยอ่ มบรรเทงิ ในโลกน้ี ละไปแลว้ ยอ่ ม บรรเทงิ ยอ่ มบรรเทงิ ในโลกทง้ั สอง เขาเหน็ ความบรสิ ทุ ธแ์ิ หง่ กรรมของตน ยอ่ มบรรเทงิ ทว่ั ” ในนิธิกัณฑสูตร ตรัสแสดงผลวิบากแห่งบุญนิธิโดย พสิ ดารไวว้ า่ นธิ คิ อื บญุ น้ี อนั บคุ คลฝงั ไวด้ แี ลว้ อนั ใครชนะไมไ่ ด้ มปี กตไิ ปตาม ละไปยอ่ มถอื เอาบญุ นธิ นิ น้ั ไปในทพ่ี งึ ไปทง้ั หลาย ไมท่ ว่ั ไปแกช่ นเหลา่ อน่ื บญุ นธิ โิ จรนำไปไมไ่ ด้ นธิ นิ น่ั ใหส้ ง่ิ ทใ่ี คร่ จะไดท้ ง้ั ปวงแกเ่ ทพและมนษุ ยท์ ง้ั หลาย เทพและมนษุ ยท์ ง้ั หลาย ปรารถนาสิ่งใด ๆ สิ่งนั้นทั้งหมดอันผู้มีบุญนิธิย่อมได้ด้วย

6 วิธีสร้างบุญบารมี บญุ นธิ นิ น่ั ความมผี วิ พรรณงาม ความมเี สยี งไพเราะ สณั ฐาน ทรวดทรงงาม ความมรี ปู งาม ยอ่ มไดด้ ว้ ยบญุ นธิ นิ น้ั ความเปน็ ใหญ่ บรวิ าร ยอ่ มไดด้ ว้ ยบญุ นธิ นิ น่ั รชั สมบตั แิ หง่ ประเทศ ความเปน็ ใหญ่ จกั รพรรดสิ ขุ อนั เปน็ ทร่ี กั แมร้ ชั สมบตั แิ หง่ เทพ ในทพิ ยท์ ง้ั หลาย ยอ่ มไดด้ ว้ ยบญุ นธิ นิ น่ั สมบตั อิ นั เปน็ ของมนษุ ย์ ความยนิ ดใี นเทวโลก และนพิ พานสมบตั ิ ยอ่ มไดด้ ว้ ยบญุ นธิ นิ น่ั ความที่ถ้าเมื่ออาศัยความถึงพร้อมด้วยมิตรประกอบทั่วโดย แยบคาย มคี วามชำนาญในวชิ ชาวมิ ตุ ติ ยอ่ มไดด้ ว้ ยบญุ นธิ นิ ้ี ปฏสิ มั ภทิ า (ปญั ญาแตกฉานเฉพาะ) วโิ มกข์ (ความหลดุ พน้ ) และสาวกบารมี ปจั เจกโพธิ พทุ ธภมู ิ ยอ่ มไดด้ ว้ ยบญุ นธิ นิ น่ั สมั ปทานน่ั คอื บญุ สมั ปทา (ความถงึ พรอ้ มดว้ ยบญุ ) มปี ระโยชน์ ผลทต่ี อ้ งการใหญอ่ ยา่ งน้ี เพราะเหตนุ น้ั บณั ฑติ ทง้ั หลายผทู้ รง ปญั ญา จงึ สรรเสรญิ ความเปน็ ผมู้ บี ญุ อนั ทำแลว้ กลา่ วโดยยอ่ บญุ สว่ นเหตุ ไดแ้ กก่ ศุ ลเจตนา กศุ ลกรรม สจุ รติ กศุ ลธรรม บญุ กริ ยิ าวตั ถทุ ง้ั ปวง ไตรสกิ ขา คอื ศลี สมาธิ ปญั ญา บารมี คอื พทุ ธบารมี ปจั เจกโพธบิ ารมี สาวกบารมี มรรคมีองค์แปด และที่ตรัสยกขึ้นไว้ในปุญญสูตรตอนที่

วิธีสร้างบุญบารมี 7 เปน็ ไวยากรณภาษติ วา่ ทาน ๑ ทมะ ๑ สญั ญมะ ๑ และใน นคิ มคาถา วา่ ทาน สมจรยิ า เมตตาจติ ซง่ึ ลว้ นเปน็ เครอ่ื ง ชำระฟอกลา้ ง กเิ ลสาสวะทง้ั ปวง สว่ นบญุ สว่ นผล กส็ รปุ เขา้ ในมนษุ ยสมบตั ิ เทวสมบตั ิ นพิ พานสมบตั ิ สรปุ เขา้ อกี เปน็ ความสขุ ทน่ี า่ ปรารถนาใคร่ รกั พอใจ ตลอดถงึ บรมสขุ คอื นพิ พาน อนั เกดิ จากกรรมวสิ ทุ ธ์ิ ความ บรสิ ทุ ธแ์ิ หง่ กรรมของตน ทำใหบ้ รสิ ทุ ธก์ิ าย บรสิ ทุ ธว์ิ าจา บริสุทธิ์ใจ โดยเฉพาะทำให้จิตบริสุทธิ์จากกิเลสาสวะไปโดย ลำดบั จนถงึ ทง้ั หมด ในรตั นตั ตยปภาวาภยิ าจนคาถา พระราชนพิ นธใ์ นรชั กาล ท่ี ๔ แสดงไวว้ า่ พระรตั นตรยั คอื พระพทุ ธเจา้ พระธรรม พระสงฆ์ บรสิ ทุ ธส์ิ งู สดุ ประเสรฐิ สดุ ในโลก ยอ่ มเปน็ ไปเพอ่ื ความบรสิ ทุ ธอ์ิ ยา่ งยง่ิ แกผ่ เู้ ลอ่ื มใสแลว้ ใครป่ รารถนาความ บรสิ ทุ ธแ์ิ หง่ ตน ปฏบิ ตั อิ ยโู่ ดยชอบ ความบรสิ ทุ ธจ์ิ ากกเิ ลสทง้ั ปวง เปน็ ความดบั จากทกุ ขท์ ง้ั หลาย นพิ พานเปน็ บรมสญู คอื วา่ งอยา่ ง ยง่ิ (จากกเิ ลสสาสวะทง้ั หมด) เปน็ บรมสขุ คอื สขุ อยา่ งยง่ิ

8 วิธีสร้างบุญบารมี และได้มีอีกคาถาหนึ่งแสดงอธิบายนิพพานว่า ความ บรสิ ทุ ธจ์ิ ากกเิ ลสทง้ั ปวง เปน็ ความดบั จากทกุ ขท์ ง้ั หลาย ความ ดบั นน้ั เปน็ สนั ติ คอื ความสงบแหง่ ใจ เรยี กวา่ นพิ พาน ในปุญญสูตร ตรัสแสดงบุญส่วนผลก่อนคือ สุข พร้อมทั้งสุขสมบัติ แล้วตรัสบุญส่วนเหตุ คือ ทาน ทมะ (ฝึกอินทรีย์มีตาเป็นต้น ข่มกิเลส) สัญญมะ (สำรวมกาย และวาจา) สว่ นในนคิ มคาถาของพระสตู รน้ี แสดงบญุ สว่ นเหตุ คือ ทาน สมจริยา เมตตาจิต แม้ชื่อธรรมต่างกันบ้าง สว่ นใจความกเ็ ปน็ อนั เดยี วกนั ทาน คอื การใหก้ ารบรจิ าคพสั ดตุ า่ ง ๆ มขี า้ วนำ้ เปน็ ตน้ เกอ้ื กลู ผรู้ บั ตามทต่ี อ้ งการ ตามทค่ี วรให้ พระสคุ ตตรสั สรรเสรญิ การเลือกให้ ได้มีแบ่งทานเป็น ๒ คือ อามิสทาน ใหอ้ ามสิ สง่ิ ของ ธรรมทาน ใหธ้ รรม สง่ั สอนหรอื สอนแนะนำ การตั้ง โรงเรียนก็จัดเข้าในข้อนี้ ทานข้อนี้ จดั เขา้ ในขอ้ ทานมยั บญุ กริ ยิ า วตั ถุ สมจรยิ า ความประพฤตสิ งบ ความประพฤตสิ มควร ความประพฤตสิ มำ่ เสมอ กไ็ ดแ้ กศ่ ลี ความสำรวมระวงั กายวาจา ด้วยความตั้งใจ งดเว้นกรรมที่ก่อภัยเวรต่าง ๆ เป็นต้น

วิธีสร้างบุญบารมี 9 ทค่ี วรงดเวน้ เชน่ งดเวน้ ตามหลกั ศลี ๕ ขอ้ นจ้ี งึ ตรงกบั สญั ญมะ ความสำรวมกายวาจาดว้ ยความตง้ั ใจ ทห่ี มายถงึ ศลี ขอ้ นจ้ี ดั เขา้ ในสลี มยั บญุ กริ ยิ าวตั ถุ เมตตาจติ จติ มเี มตตา รกั ใครผ่ กู เยอ่ื ใย ปรารถนาให้ เจรญิ สขุ มคี วามรสู้ กึ เปน็ มติ ร ดงั ทเ่ี รยี กวา่ มมี ติ รจติ มติ รใจ เมตตามีอันเป็นไปในอาการให้ประโยชน์เกื้อกูลเป็นลักษณะ มกี ารนำสง่ิ ทเ่ี ปน็ ประโยชนเ์ กอ้ื กลู เปน็ รส คอื เปน็ กจิ หนา้ ทพ่ี งึ ทำ มกี ารปลดเปลอ้ื งโทสะพยาบาทอาฆาตเปน็ เครอ่ื งปรากฎ มกี าร แสดงความพอใจของสัตว์ทั้งหลายเป็นปทัฏฐาน ความสงบ พยาบาทเป็นสมบัติของเมตตา ความมีเสน่หาราคะเป็นวิบัติ ของเมตตา เมตตาจิตนี้เป็นทมะประการหนึ่ง เพราะเป็น การฝกึ จติ ใหเ้ ปน็ เมตตาจติ มใิ หเ้ ปน็ จติ พยาบาท เพราะเปน็ การข่มกิเลสมีโทสะพยาบาทอาฆาตเป็นต้น ทั้งเมตตา นเ้ี ปน็ เหตใุ หท้ ำทาน ใหส้ มาทานศลี หรอื สมจรยิ าหรอื สญั ญมะ ดว้ ย เมตตาจติ ขอ้ นจ้ี ดั เขา้ ในภาวนามยั บญุ กริ ยิ าวตั ถุ บญุ สว่ นเหตุ ๓ ขอ้ น้ี ใหเ้ กดิ ผลเปน็ บญุ สว่ นผลทง้ั ปวง คือความสุข ตามที่ตรัสไว้ในนิคมคาถาว่า มีผลเลิศต่อไป มสี ขุ เปน็ กำไร เปน็ เหตแุ หง่ สขุ เขา้ ถงึ โลกอนั ไมม่ คี วามเบยี ด

10 วิธีสร้างบุญบารมี เบียนเป็นสุข ทั้งโลกนี้โลกหน้า จึงตรัสสอนมิให้กลัวต่อบุญ เพราะบญุ เปน็ ชอ่ื แหง่ ความสขุ ทกุ ชวี ติ อาศยั บญุ ทกุ ๆ คนทม่ี คี วามสขุ ความเจรญิ อยู่ ดงั เชน่ ทเ่ี ปน็ อยู่ เดี๋ยวนี้ เพราะได้รับความดีจากท่านผู้มีความมุ่งดีทั้งหลาย เปน็ ตน้ วา่ ไดร้ บั การบำรงุ เลย้ี งดว้ ยความรกั ทะนถุ นอมของมารดา บดิ าหรอื ของญาตหิ รอื ของผรู้ บั อปุ การะตง้ั แตเ่ กดิ มาโดยลำดบั ได้รับการสั่งสอนอบรมศิลปวิทยาจากครูอาจารย์ ได้รับ การปกครองเปน็ สว่ นรวมจากประเทศชาติ ทา่ นผเู้ กย่ี วขอ้ งเหลา่ น้ี ลว้ นไดป้ ระกอบความดใี หแ้ กต่ วั เราทกุ ๆ คน ทำใหเ้ ราทกุ ๆ คน สามารถดำรงชวี ติ เตบิ โตขน้ึ มา มคี วามสขุ ความเจรญิ จน ถึงเพียงนี้ได้ ถ้าท่านเหล่านี้ล้วนก่อความชั่วร้ายเสียหายให้ หรอื แมไ้ มก่ อ่ ให้ เพยี งแตห่ ยดุ อยเู่ ฉย ๆ ไมไ่ ดท้ ำความดใี หต้ วั เรา ทกุ ๆ คนเกดิ มาแลว้ กค็ งไมอ่ าจดำรงชวี ติ อยไู่ ด้ หรอื แม้ ดำรงชวี ติ อยไู่ ด้ กค็ งไมไ่ ดร้ บั การศกึ ษาใหไ้ ดค้ วามรเู้ ปน็ อนั ขาด ทางที่จะให้เกิดความเจริญ ฉะนั้น จึงกล่าวได้อย่างเต็มที่ว่า ทกุ ๆ คนเปน็ หนค้ี วามดขี องทา่ น ซง่ึ ไดป้ ระกอบกอ่ เกอ้ื ใหแ้ ก่

วิธีสร้างบุญบารมี 11 ตนมาโดยลำดบั ความดแี ละความชว่ั ทต่ี รงกนั ขา้ ม จงึ เปน็ สง่ิ ท่ี มอี ยจู่ รงิ และความดขี องคนดที ง้ั หลายเปน็ เครอ่ื งเกอ้ื กลู ตวั เรา ทกุ ๆ คน ความชว่ั กเ็ ปน็ เครอ่ื งตดั รอนตวั เราทกุ ๆ คน เฉพาะตวั เราเองนแ้ี หละสำคญั นกั ถา้ ทำดี กเ็ ปน็ ความดเี ปน็ ศรมี งคลแกต่ วั ถา้ ทำชว่ั กเ็ ปน็ ความชว่ั เปน็ กาลี เปน็ อปั มงคลแกต่ วั เมอ่ื กลา่ วใหก้ วา้ งออกไป โลกตอ้ งพง่ึ ความดขี องคนดที ง้ั หลาย จึงเกิดความสุขความเจริญ ส่วนความชั่วของคนชั่วทั้งหลาย เปน็ เครอ่ื งทำลายโลก วธิ สี รา้ งบญุ ความดดี งั ทก่ี ลา่ วมานน้ั คอื บญุ สว่ นความชว่ั ทต่ี รงกนั ขา้ ม คอื บาป บญุ ทเ่ี ปน็ สว่ นเหตคุ อื ความดนี น้ั เกดิ จากการ กระทำ ถา้ อยเู่ ฉย ๆ ไมท่ ำกไ็ มเ่ กดิ เปน็ บญุ ขน้ึ การกระทำบญุ เรียกว่า บุญกิริยา จำต้องมีวัตถุ คือสิ่งเป็นที่ตั้ง หรือ เรอ่ื งของการกระทำ ซง่ึ เรยี กวา่ บญุ กริ ยิ าวตั ถุ แปลวา่ สง่ิ เปน็ ที่ตั้งแห่งการกระทำบุญ หรือเรื่องแห่งการกระทำบุญ ทาง พระพทุ ธศาสนาทา่ นแสดงไวโ้ ดยยอ่ ๓ อยา่ งคอื (๑) ทานมยั บญุ สำเรจ็ ดว้ ยการบรจิ าคทาน

12 วิธีสร้างบุญบารมี (๒) สลี มยั บญุ สำเรจ็ ดว้ ยการรกั ษาศลี (๓) ภาวนามยั บญุ สำเรจ็ ดว้ ยการเจรญิ ภาวนา บญุ คอื ความดที ง้ั ๓ ขอ้ น้ี เรยี กวา่ เปน็ บญุ เพราะเปน็ เครื่องชำระล้างความชั่ว ตลอดถึงรากเหง้าของความชั่ว รากเหง้าของ ความชั่วนั้น เรียกว่า อกุศลมูล (รากเหง้า ของอกศุ ล) มี ๓ อยา่ ง คอื โลภะ อยากได้ ๑ โทสะ คดิ ประทษุ รา้ ยเขา ๑ โมหะ หลงไมร่ จู้ รงิ ๑ ชำระลา้ งไดอ้ ยา่ งไร จกั แสดงตอ่ ไปโดยยอ่ สรา้ งบญุ ดว้ ยการใหท้ าน ทาน แปลวา่ เจตนาเปน็ เหตใุ หก้ ไ็ ด้ การใหก้ ไ็ ด้ สง่ิ ของท่ี ใหก้ ไ็ ด้ การใหท้ านทางพระพทุ ธศาสนา ประสงคใ์ หร้ จู้ กั เลอื กให้ คอื เลอื กบคุ คลผรู้ บั วา่ เปน็ ผสู้ มควร เลอื กวตั ถสุ ง่ิ ของใหเ้ หมาะสม และตง้ั เจตนาใหด้ วี า่ เพอ่ื บชู าหรอื เพอ่ื สงเคราะหอ์ นเุ คราะห์ และ ใหร้ จู้ กั ประมาณใหเ้ กดิ ความสขุ ทง้ั แกผ่ ใู้ หท้ ง้ั ผรู้ บั มใิ ชว่ า่ เมอ่ื ใหไ้ ป แลว้ ผใู้ หเ้ องกลบั ขาดแคลนเปน็ ทกุ ข์ หรอื ใหส้ ง่ิ ทม่ี โี ทษไป ผรู้ บั ไปใชอ้ าจทำใหเ้ ปน็ ทกุ ข์ เดย๋ี วนเ้ี มอ่ื พดู กนั วา่ ใหท้ านมกั เขา้ ใจกนั วา่

วิธีสร้างบุญบารมี 13 คอื ใหแ้ กค่ นขอทานตา่ ง ๆ เมอ่ื ใหแ้ กพ่ ระหรอื แกท่ างศาสนา หรอื แกว่ ดั เรยี กวา่ ทำบญุ ความจรงิ กเ็ ปน็ การใหท้ านทง้ั นน้ั การ ใหท้ านมคี วามหมายอยา่ งกวา้ ง ๆ วา่ การสละบรจิ าคสง่ิ อะไร แกใ่ คร ๆ หรอื แกอ่ งคก์ ารอะไร ๆ ดว้ ยการใหเ้ ปลา่ มใิ ชเ่ ปน็ การซอ้ื ขายแลกเปลย่ี นหรอื ใหเ้ ชา่ และมคี วามหมาย ตลอด ถงึ การใหก้ ำลงั กาย กำลงั วาจา กำลงั ใจ กำลงั ความคดิ ความรู้ ชว่ ยในทางตา่ ง ๆ สรปุ ลงแลว้ กม็ ี ๒ อยา่ ง คอื อามิสทาน ให้พัสดุสิ่งของ อันเป็นกำลังทรัพย์และกำลัง ภายนอกตา่ ง ๆ ๑ ธรรมทาน ใหธ้ รรม อยา่ งบอกศลิ ปวทิ ยาให้ บอกทางของความดคี วามชว่ั ตา่ ง ๆ ให้ ๑ ตามความหมาย นท้ี านจงึ มี ครอบคลมุ อยโู่ ดยทว่ั ๆ ไป มารดาบดิ าไดใ้ หช้ วี ติ เลือดเนื้อและ การอุปการะเลี้ยงดูบุตรธิดามาโดยลำดับ ครอู าจารยไ์ ดใ้ หศ้ ลิ ป วทิ ยาแกศ่ ษิ ย์ พระมหากษตั รยิ พ์ รอ้ มทง้ั รฐั บาลไดใ้ หก้ าร ปกครองบำบดั ทกุ ขบ์ ำรงุ สขุ แกป่ ระชาราษฎร พระพุทธเจ้าได้ให้ พระธรรมแก่โลก และในทางตอบสนอง บตุ รธดิ ากใ็ หแ้ ก่ มารดาบดิ า ดว้ ยการปฏบิ ตั ติ อบแทนพระคณุ ทา่ นตา่ ง ๆ ศษิ ยใ์ หแ้ กค่ รอู าจารยด์ ว้ ยการตง้ั ใจเรยี นดปี ระพฤตดิ ี และตอบแทนอยา่ งอน่ื ๆ ตามโอกาส ประชาราษฎรกใ็ หภ้ าษี อากรถวาย เป็นราชพลีและประพฤติตนให้ชอบด้วยหน้าที่

14 วิธีสร้างบุญบารมี ของพลเมืองดี มีความซื่อสัตย์สุจริต จงรักภักดีในพระ มหากษัตริย์และประเทศชาติ พุทธศาสนิกชนก็บริจาค อปุ ถมั ภพ์ ระพทุ ธศาสนา และปฏบิ ตั พิ ระพทุ ธศาสนาตามสามารถ เมื่อทุกฝ่ายต่าง ให้แก่กันและกันในทางที่ชอบ จึงเกิดความ สขุ ความเจรญิ การใหท้ านน้ี ขดั กบั โลภะ ความอยากไดแ้ ละ มจั ฉรยิ ะความ ตระหนเ่ี หนยี วแนน่ เพราะความโลภเปน็ เหตุ ใหร้ วบรวมเขา้ มา ความตระหนเ่ี ปน็ เหตใุ หห้ วงแหนไว้ ถา้ ทกุ ๆ ฝ่ายต่าง รวบรวมเข้ามาและหวงแหนไว้แต่อย่างเดียว ก็จะ เกิดความขาดแคลนอย่างยิ่งแก่ผู้ที่ไม่สามารถ ซึ่งมีอยู่เป็น อนั มาก แตก่ ารขาดแคลนนน้ั จกั หายไป ในเมอ่ื ทกุ ๆ ฝา่ ยตา่ ง ใหท้ านแกก่ นั และกนั ตามฐานะ และการใหท้ านนน้ั กแ็ สดง วา่ เปน็ การชนะใจ คอื ชนะความโลภ ความตระหน่ี ใหท้ าน ออกไปคราวหนง่ึ กช็ ำระลา้ งความโลภ ความตระหนใ่ี นสง่ิ ทใ่ี ห้ นน้ั ไดค้ ราวหนง่ึ การใหท้ านทไ่ี ดบ้ ญุ มาก ความดที ค่ี วรทำมอี ยเู่ ปน็ อนั มาก รวมเปน็ ขอ้ ใหญไ่ ด้ ๓ อยา่ ง คอื ทาน ศลี ภาวนา ทานคอื การให้ ไมใ่ ชม่ คี วาม

วิธีสร้างบุญบารมี 15 หมายแคบ ๆ เพยี งใหเ้ งนิ ทองขา้ วของแกภ่ กิ ษสุ ามเณรหรอื คน ยากไรข้ าดแคลนเทา่ นน้ั ทานทส่ี ำคญั ทส่ี ดุ คอื อภยั ทาน ทาน คือการให้อภัย การให้ทานไม่ว่าจะเป็นข้าวของเงินทองจุด มงุ่ หมายทแ่ี ลเหน็ ชดั ๆ คอื เพอ่ื ชว่ ยเหลอื ผอู้ น่ื แตจ่ ดุ สำคญั ท่ี ควรเข้าใจก็คือเพื่อชำระกิเลสจากใจ กิเลสตัวนั้นคือโลภะ ผู้ที่ให้ทานโดยมุ่งชำระกิเลสนั่นแหละถูก ให้ทานโดยมุ่ง ผลตอบแทนเป็นลาภยศสรรเสริญไม่ถูก ขอให้อย่าลืมความ สำคญั ประการน้ี มสี ตริ ะลกึ รไู้ วใ้ หเ้ สมอวา่ การใหท้ านแตล่ ะครง้ั ไม่ใช่ว่าเพื่อช่วยทุกข์ผู้อื่นอย่างเดียว แต่ต้องมุ่งเพื่อละกิเลส กองโลภะดว้ ย อยา่ คดิ จะชว่ ยทกุ ขผ์ อู้ น่ื ไปพรอ้ มกบั ทค่ี ดิ วา่ จะ ได้รับผลตอบแทนเป็นความมีลาภยศสรรเสริญสุขจากการให้ นั้นด้วย แล้วดีใจว่าการให้ทานของตนเป็นการยิงนกทีเดียว ไดส้ องตวั ไดท้ ง้ั ผอู้ น่ื และจะไดล้ าภยศสรรเสรญิ สขุ ของตนดว้ ย ถา้ จะดใี จวา่ ยงิ นกทเี ดยี วไดส้ องตวั กใ็ หเ้ ปน็ สองตวั คนละอยา่ ง คือตัวหนึ่งเป็นการช่วยบำบัดทุกข์ของผู้อื่น อีกตัวหนึ่ง เปน็ การละกเิ ลสในใจตนไปพรอ้ มกนั ใหด้ ใี จ เชน่ นน้ี บั วา่ ใชไ้ ด้ เปน็ การไมผ่ ดิ

16 วิธีสร้างบุญบารมี การให้อภัยทานสำคัญกว่า ให้ทานด้วยทรัพย์สิ่งของ อภัยทานนี้เป็นเครื่องละกิเลสกองโทสะโดยตรง เมื่อมีผู้ทำ ให้ไม่ถูกใจแทนที่จะโกรธเกลียดก็ให้อภัยเสีย นี้คืออภัยทาน เมอ่ื มเี หตมุ าทำใหโ้ กรธแลว้ กลบั ไมโ่ กรธ อภยั ให้ เชน่ นไ้ี มใ่ ช่ ผใู้ ดจะไดร้ บั ผลดขี องอภยั ทานกอ่ นเจา้ ตวั ผใู้ หเ้ อง โกรธเกลยี ด อะไรเหลา่ นท้ี ำใหจ้ ติ ใจเรา่ รอ้ นไมแ่ จม่ ใสเปน็ สขุ เลกิ โกรธเกลยี ด เสยี ไดเ้ ปน็ อภยั ทาน เปน็ เหตใุ หไ้ มเ่ รา่ รอ้ น ใหแ้ จม่ ใส เปน็ สขุ ถา้ ผใู้ ดไมเ่ คยไดร้ บั รสแหง่ ความสขุ ทเ่ี กดิ จากอภยั ทาน กล็ องดไู ด้ เพอ่ื ใหไ้ ดร้ บั รสนน้ั ได้ ลองกนั ไดใ้ นทนั ทนี แ้ี หละ เพราะคงจะมที น่ี กึ ขดั เคอื งโกรธเกลยี ดใครอยบู่ า้ งในขณะน้ี พจิ ารณาดใู จตนวา่ เมอ่ื รู้สึกเช่นนั้นใจเป็นสุขแจ่มใส หรือพิจารณาให้เห็นจริง ก็จะ เหน็ วา่ ใจขนุ่ มวั มากหรอื นอ้ ยเทา่ นน้ั นอ้ ยกเ็ พยี งขนุ่ ๆ มากกจ็ ะ ถงึ รอ้ น เมอ่ื พจิ ารณาเหน็ สภาพเชน่ นน้ั ของใจทม่ี คี วามไมช่ อบใจ หรอื ความโกรธความเกลยี ดแลว้ เพอ่ื ลองรบั รสของความสขุ จากอภยั ทาน กใ็ หค้ ดิ ใหอ้ ภยั ผทู้ ก่ี ำลงั ถกู โกรธถกู เกลยี ดอยใู่ น ขณะนน้ั ตอ้ งคดิ ใหอ้ ภยั จรงิ ๆ เลกิ โกรธละ อภยั ใหจ้ รงิ ๆ ละ ถา้ อภยั ไดจ้ รงิ เลกิ โกรธเกลยี ดไดจ้ รงิ แลว้ ใหย้ อ้ นพจิ ารณา ดใู จตนเอง จะรสู้ กึ ถงึ ความเบาสบายแจม่ ใส ผดิ กบั เมอ่ื ครกู่ อ่ น อยา่ งแนน่ อน อภยั ทานนจ้ี งึ มคี ณุ ยง่ิ นกั แกจ่ ติ ใจ

วิธีสร้างบุญบารมี 17 อยา่ คดิ วา่ คนนน้ั คนนท้ี ำผดิ มาก ตอ้ งโกรธ ตอ้ งไมใ่ หอ้ ภยั เรอ่ื งอะไรจะไปใหอ้ ภยั ในเมอ่ื รา้ ยกบั เราถงึ เพยี งนน้ั เพยี งน้ี คดิ เชน่ นแ้ี ลว้ กไ็ มย่ อมอภยั ให้ มหิ นำซำ้ กลบั หาเหตมุ าทำใหโ้ กรธ มากขน้ึ กวา่ เดมิ การคดิ เชน่ นอ้ี ยา่ เขา้ ใจวา่ เปน็ การลงโทษผทู้ ว่ี า่ มาร้ายกับตนมากจนไม่ต้องการให้อภัย ความจริงเป็นการ ทำโทษตัวเองต่างหาก เมื่อใจตัวเองต้องร้อนเร่าเพราะความ ไมอ่ ภยั จะเรยี กวา่ เปน็ การทำโทษผอู้ น่ื จะถกู ไดอ้ ยา่ งไร ตอ้ งเรยี ก ว่าเป็นการทำโทษตัวเองนั่นแหละถูก ผู้มีปัญญาพึงใช้ปัญญา เพียงพอ ให้เห็นประจักษ์แก่ใจถึงคุณของอภัยทาน และ โทษของการไมย่ อมอภยั รจู้ กั ใหท้ ำใหค้ วามโกรธมลาย การใหม้ คี ณุ ผใู้ หส้ บายใจกวา่ ผรู้ บั แมค้ นโลภจะอยาก ไดน้ น่ั ไดน้ ข่ี องคนนน้ั คนนอ้ี ยเู่ สมอ เวลาไดไ้ ปกย็ นิ ดพี อใจ แลว้ กอ็ ยากไดต้ อ่ ไป ความสบายใจของคนโลภ หรอื ผรู้ บั ยอ่ มไมม่ ี อยนู่ าน ประเดย๋ี วเดยี วทส่ี บายใจในการได้ แลว้ กจ็ ะรอ้ นใจตอ่ ไปอกี เพราะความอยากไดอ้ ยา่ งอน่ื ตอ่ ไปอกี ความอยากได้ ของผรู้ บั ทไ่ี มม่ เี วลาหยดุ นน้ั เองทท่ี ำใหผ้ รู้ บั ไมเ่ ปน็ สขุ เหมอื นผใู้ ห้

18 วิธีสร้างบุญบารมี ผู้ให้โดยเฉพาะผู้ที่ให้ด้วยความเต็มใจ ยินดีที่จะอนุเคราะห์ สงเคราะห์ ยอ่ มมคี วามสบายใจทไ่ี ดท้ ำสง่ิ ทป่ี รารถนา ผใู้ หน้ น้ั ยง่ิ มคี วามสบายใจ ยอ่ มมคี วามสขุ ทไ่ี ดเ้ ปน็ ผใู้ ห้ ผไู้ มเ่ คยเปน็ ผใู้ หย้ อ่ มไมเ่ คยรรู้ สของการเปน็ ผใู้ ห้ อนั นไ้ี มไ่ ดห้ มาย เพียงการให้ทรัพย์สินเงินทองสิ่งของเท่านั้น การให้อภัยทาน ก็รวมอยู่ด้วย ทั้งการให้อภัยทานยังให้ความสุขแก่จิตใจเป็น พเิ ศษอกี ดว้ ย คนโกรธมคี วามรอ้ น คนไมโ่ กรธไมม่ คี วามรอ้ น นกึ ดเู พยี งเทา่ นก้ี พ็ อจะเขา้ ใจวา่ อภยั ทานมคี ณุ เพยี งไร อภยั ทาน คอื การทำใจใหห้ ายโกรธ ผใู้ ดทำใหโ้ กรธ ถา้ ใหอ้ ภยั เสยี กห็ ายโกรธ เขาจะรหู้ รอื ไมร่ ู้ เราผโู้ กรธแลว้ ใหอ้ ภยั จนหายโกรธนน้ั แหละเปน็ ผรู้ วู้ า่ จติ ใจของเราขณะเมอ่ื ยงั ไมไ่ ดใ้ ห้ อภยั กบั เมอ่ื ใหอ้ ภยั แลว้ แตกตา่ งกนั มาก รอ้ นเยน็ ผดิ กนั มาก ขนุ่ มวั แจม่ ใสผดิ กนั มาก วิธีที่จะทำให้หายโกรธที่ได้ผลแน่นอนก็คือให้ทำใจให้ ทำใหส้ งบเปน็ ขน้ั แรก เมอ่ื ใจสงบ ซง่ึ จะตอ้ งอาศยั วธิ ใี หใ้ จถอน จากเรอ่ื งทท่ี ำใหโ้ กรธอยกู่ บั เรอ่ื งอน่ื ผปู้ ฏบิ ตั ธิ รรมทางพทุ ธศาสนา ใชว้ ธิ ที อ่ งพทุ โธ หรอื ธมั โม สงั โฆ จนใจสงบ เมอ่ื ใจอยกู่ บั พทุ โธ หรอื ธมั โม สงั โฆ ถอนจากเรอ่ื งทเ่ี ปน็ เหตใุ หโ้ กรธ ความไมค่ ดิ ถงึ

วิธีสร้างบุญบารมี 19 เรอ่ื งทท่ี ำใหโ้ กรธกจ็ ะเกดิ ขน้ึ ในขณะนน้ั แมเ้ พยี งชว่ั ระยะเวลา หนึ่งก็ยังดี เมื่อใจสงบเช่นนั้นแล้ว ให้คิดเปรียบเทียบดูว่า เวลาที่กำลังโกรธกับเวลาที่หยุดโกรธแม้เพียงชั่วครู่ชั่วยาม มคี วามเยน็ ใจในเวลาไหน เวลาโกรธหรอื เวลาหายโกรธ ยอ่ ม จะไดค้ ำตอบทถ่ี กู ตอ้ งแนน่ อน และถา้ ไมด่ อ้ื จนเกนิ ไป กค็ งจะ พยายามรกั ษาความเยน็ ใจไว้ อาจจะทอ่ งพทุ โธตอ่ ไปใหน้ านเทา่ ที่มีเวลาจะทำได้ก็ได้ หรืออาจจะพยายามคิดว่าความโกรธ ไมเ่ ปน็ คณุ อยา่ งใดเลย เปน็ โทษเทา่ นน้ั และความโกรธจะหาย ไปไมไ่ ด้ ถา้ ไมอ่ ภยั ใหผ้ เู้ ปน็ เหตแุ หง่ ความโกรธเสยี ทว่ี า่ ความโกรธจะหายไปไมไ่ ดน้ น้ั หมายความวา่ ความ โกรธทจ่ี ะตอ้ งดบั ไปแนน่ อนตามธรรมดาของสง่ิ ทง้ั หลายทง้ั ปวง ที่เมื่อมีเกิดต้องมีดับ แต่การที่ความโกรธดับไปเองตามหลัก ธรรมดาจะไมห่ มดไปจากใจ จกั ฝงั อยเู่ ปน็ ความมวั หมองของใจ แม้จะสังเกตเห็นไม่ได้ในขณะที่ดับ แต่เมื่อถึงเวลาเกิดขึ้นอีก จะเพม่ิ มากขน้ึ คนทอ่ี ะไรนดิ อะไรหนอ่ ยกโ็ กรธนน้ั เปน็ ผทู้ ม่ี ี ความโกรธฝังสะสมอยู่ในใจแล้วเป็นอันมาก ความโกรธนั้น เกดิ ขน้ึ ทหี นง่ึ แมด้ บั ไปแลว้ กจ็ ะไมห่ ายไปไหน แตจ่ ะฝงั อยใู่ นใจ เปน็ พน้ื แหง่ ความเศรา้ หมองไมบ่ รสิ ทุ ธผ์ิ อ่ งใส แตถ่ า้ หาเหตผุ ล

20 วิธีสร้างบุญบารมี ใหเ้ กดิ ความรสู้ กึ ไมถ่ อื โกรธ คอื ใหอ้ ภยั เสยี ไดใ้ นทนั ที ไมป่ ลอ่ ยให้ ดับไปเองตามหลักธรรมดา นั้นแหละจึงจะทำให้ความโกรธ ในเรอ่ื งนน้ั ๆ ไมฝ่ งั ลงเปน็ พน้ื ใจตอ่ ไป แตจ่ ะหมดสน้ิ ไปไดเ้ ลย เหมือนสีที่หยดลงพื้น ถ้าใช้น้ำมันเช็ดเสียให้สะอาดหมดจด ทันทีก็จะไม่ฝังลงในเนื้อ แต่ถ้าไม่เช็ดให้หมดจดทิ้งไว้แม้จะ แหง้ ไมต่ ดิ มอื ตดิ เทา้ แตก่ จ็ ะเปน็ รอยมลทนิ ตดิ อยอู่ ยา่ งแนน่ อน แมจ้ ะขดู ขดั ในภายหลงั กย็ ากทจ่ี ะสะอาดไดจ้ รงิ สทู้ ำความสะอาด เสยี ทนั ทว่ งทไี มไ่ ด้ อภยั ทานเปรยี บเหมอื นการทำความสะอาด ในทนั ทนี น่ั เอง องคป์ ระกอบของทานทส่ี มบรู ณ์ องคส์ มบตั ขิ องทานนน้ั ตรสั ไวว้ า่ มี ๓ อยา่ งคอื เจตนา สมบตั ิ ถงึ พรอ้ มดว้ ยเจตนา หมายความวา่ มเี จตนาดใี นกาลทง้ั ๓ คอื กอ่ นให้ กำลงั ให้ และใหแ้ ลว้ วตั ถสุ มบตั ิ ถงึ พรอ้ ม ดว้ ยวตั ถุ คอื มวี ตั ถทุ ส่ี มควรจะให้ อนั จะเปน็ ประโยชนแ์ กผ่ รู้ บั ปฏคิ าหกสมบตั ิ ถงึ พรอ้ มดว้ ยผรู้ บั คอื มผี รู้ บั ทส่ี มควร เจตนาสมบัติข้อแรก ถ้าคิดดูสักหน่อยก็จะเห็นว่ามี ความสำคญั เปน็ ประการแรก เพราะถา้ ไมม่ เี จตนาจะมใี หเ้ กดิ ขน้ึ การใหก้ เ็ กดิ ขน้ึ ไมไ่ ด้ หรอื มเี จตนาจะใหเ้ หมอื นกนั แตม่ ใิ ชใ่ ห้

วิธีสร้างบุญบารมี 21 ในทางเปน็ บญุ ใหใ้ นทางเปน็ สนิ บนเปน็ ตน้ กไ็ มเ่ รยี กวา่ เปน็ เจตนาสมบัติ เมื่อมีเจตนาที่จะสละบริจาค เพื่อสงเคราะห์ อนเุ คราะหบ์ ชู าแกผ่ ทู้ ม่ี คี วามสมควรเชน่ นน้ั จงึ จะเปน็ เจตนาสมบตั ิ วตั ถสุ มบตั กิ ม็ คี วามสำคญั เพราะจะตอ้ งมวี ตั ถอุ นั สมควร หมายถึง วัตถุที่เป็นของตน อันเกิดจาการแสวงหาได้มาใน ทางทช่ี อบ ทง้ั เปน็ สง่ิ ทจ่ี ะเปน็ ประโยชนแ์ กผ่ รู้ บั เชน่ ถา้ ผรู้ บั ขาดแคลนอาหาร กใ็ หอ้ าหาร ผรู้ บั ขาดแคลนยา กใ็ หย้ าเปน็ ตน้ สมบตั ขิ อ้ นจ้ี งึ ไดแ้ กผ่ ทู้ ม่ี ที รพั ยส์ ง่ิ ของ ถา้ ไรท้ รพั ย์ กไ็ มอ่ าจจะ ทำทานได้ ฉะนน้ั พระพทุ ธเจา้ จงึ ทรงสอนใหแ้ สวงหาทรพั ยก์ อ่ น ดงั ทม่ี ใี นหลกั ธรรมวา่ ดว้ ยประโยชนป์ จั จบุ นั และเมอ่ื แสวงหาได้ ทรัพย์มาแล้ว ยังทรงสอนให้แบ่งทรัพย์ออกเป็นส่วน ๆ เชน่ ไดต้ รสั สอนไวใ้ นพระสตู รหนง่ึ วา่ “พงึ แบง่ โภคะออกเปน็ ๔ สว่ น คอื บรโิ ภคใชส้ อยสว่ นหนง่ึ ประกอบการงานสองสว่ น เกบ็ ไวส้ ว่ นหนง่ึ สำหรบั คราวอนั ตราย” สว่ นปฏคิ าหกสมบตั ิ ขอ้ ทา้ ย กม็ คี วามสำคญั เพราะจะตอ้ งไดผ้ ทู้ ส่ี มควรจะรบั มใิ ชว่ า่ จะควร ใหโ้ ดยไมเ่ ลอื ก ไดม้ สี ภุ าษติ กลา่ ววา่

22 วิธีสร้างบุญบารมี “ทานที่เลือกให้ ไม่ใช่ให้โดยไม่เลือก พระสุคตทรง สรรเสรญิ ” ทานท่ี ประกอบดว้ ยองคส์ มบตั ทิ ง้ั สามน้ี เปน็ ทาน ทถ่ี กู ตอ้ งในพระพทุ ธ ศาสนา สรา้ งบญุ ดว้ ยการรกั ษาศลี ศลี แปลวา่ ปกติ หมายถงึ ปกตกิ าย ปกตวิ าจา ปกติใจ เพราะมีใจคิดงดเว้นจากโทษทางกาย ทางวาจาที่ ควรงดเวน้ ดงั เชน่ ทร่ี ะบไุ วใ้ นศลี ๕ ศลี จงึ สำเรจ็ ดว้ ยวริ ตั เิ จตนา แปลวา่ เจตนาคดิ งดเวน้ คำวา่ วริ ตั ิ กบั คำวา่ เวรมณี แปล วา่ งด เวน้ เหมอื นกนั วริ ตั โิ ดยทว่ั ไปมี ๓ คอื ๑. สัมปัตตวิรัติ ความเว้นจากวัตถุที่จะพึงล่วงได้ อนั มาถงึ เฉพาะหนา้ คอื ไมไ่ ดร้ บั ถอื ศลี มากอ่ น แตเ่ มอ่ื ไดพ้ บ สตั วม์ ชี วี ติ ทจ่ี ะฆา่ ได้ ไปพบทรพั ยท์ จ่ี ะลกั ได้ แตก่ เ็ วน้ ไดไ้ มฆ่ า่ ไมล่ กั เปน็ ตน้ ความคดิ งดเวน้ ไดอ้ ยา่ งนก้ี เ็ ปน็ ศลี เหมอื นกนั แตถ่ า้ งดเวน้ เพราะไมไ่ ดโ้ อกาส ไมจ่ ดั วา่ เปน็ ศลี ๒. สมาทานวริ ตั ิ ความงดเวน้ ดว้ ยอำนาจการถอื เปน็ กจิ วตั ร การรบั ถอื ศลี ทเ่ี รยี กวา่ สมาทานศลี เพราะคำวา่ สมาทาน แปลวา่ การรบั ถอื จะสมาทานดว้ ยตนเองคอื ตง้ั จติ วา่ จะงดเวน้

วิธีสร้างบุญบารมี 23 จากโทษขอ้ นน้ั ๆ เองกไ็ ด้ จะสมาทานดว้ ยรบั จากผอู้ น่ื ซง่ึ เปน็ ผมู้ ี ศลี เชน่ จากพระภกิ ษสุ ามเณรกไ็ ด้ ถงึ แมจ้ ะรบั จากผอู้ น่ื กม็ ใิ ชจ่ ะรบั แต่ปาก ต้องตั้งใจรับจึงจะได้ศีล ก่อนแต่รับศีลจากผู้มีศีล มธี รรมเนยี มของสรณะและศลี ดงั กลา่ วแลว้ ๓. สมจุ เฉทวริ ตั ิ ความเวน้ ดว้ ยตดั ขาดมอี นั ไมท่ ำอยา่ งนน้ั เป็นปกติตามภูมิของคนผู้ปฏิบัติ ท่านกล่าวว่าเป็นวิรัติของ พระอรยิ เจา้ แตเ่ มอ่ื จะอธบิ ายใหฟงั ทว่ั ๆ ไป กอ็ าจอธบิ ายไดว้ า่ คอื เวน้ จนเปน็ ปกตขิ องตนจรงิ ๆ สรปุ เบญจศลี คอื ๑. เวน้ จากการฆา่ สตั วม์ ชี วี ติ ๒. เวน้ จากการถอื เอาสง่ิ ของทเ่ี จา้ ของไมไ่ ดใ้ หด้ ว้ ยจติ คดิ ลกั ๓. เวน้ จากการประพฤตผิ ดิ ในกาม ๔. เวน้ จากการกลา่ วเทจ็ ๕. เว้นจากการดื่มน้ำเมาคือสุราเมรัย อันเป็นที่ตั้ง แหง่ ความประมาท

24 วิธีสร้างบุญบารมี เบญจธรรม แปลวา่ ธรรม ๕ ประการ คำวา่ ธรรม แปลวา่ ทรงไวห้ รอื ดำรงรกั ษาไว้ ในทน่ี ห้ี มายถงึ สว่ นทด่ี ี จงึ มี ความหมายวา่ ทรงคอื รกั ษาไวห้ รอื ดำรงรกั ษาไว้ ๕ ประการ ในทน่ี ห้ี มายถงึ ธรรมทค่ี กู่ นั กบั ศลี ๕ เรยี กวา่ กลั ยาณธรรม แปลว่า ธรรมงาม เป็นเครื่องบำรุงจิตใจให้งดงาม สร้าง อัธยาศัยนิสัยที่ดี ศีลเป็นเหตุให้งดเว้นไม่ทำสิ่งที่เป็นโทษ ถา้ มเี พยี งศลี กม็ เี พยี งงดเวน้ ไดจ้ ากโทษ แตก่ ย็ งั มไิ ดท้ ำคณุ ความดี ตอ่ เมอ่ื มธี รรมอยดู่ ว้ ยจงึ จะเปน็ เหตใุ หท้ ำคณุ ความดี ยกตวั อยา่ ง เชน่ รกั ษาศลี ไมฆ่ า่ สตั วต์ ดั ชวี ติ เดนิ ไปพบคนนอนหลบั อยใู่ น ทางรถไฟมรี ถไฟแลน่ มาแตไ่ กล ควรจะปลกุ บอกเขาไดแ้ ตไ่ ม่ ปลกุ บอก อยา่ งนศ้ี ลี ไมข่ าดเพราะมไิ ดไ้ ปฆา่ เขา แตข่ าดธรรม คอื เมตตา ตอ่ เมอ่ื ปลกุ ใหเ้ ขารบี หลกี ออกเสยี จากรางดว้ ยเมตตา จติ จงึ จะชอ่ื วา่ มธี รรม ฉะนน้ั พระพทุ ธเจา้ จงึ ตรสั ทง้ั ศลี ทง้ั ธรรมคู่ กนั ไวใ้ นทห่ี ลายแหง่ วา่ “มศี ลี มกี ลั ยาณธรรม” ดงั น้ี ๑. เมตตากรณุ า คกู่ บั ศลี สกิ ขาบทท่ี ๑ ๒. สมั มาอาชวี ะ คกู่ บั ศลี สกิ ขาบทท่ี ๒ ๓. ความสำรวมในกาม คกู่ บั ศลี สกิ ขาบทท่ี ๓ ๔. ความมสี จั จะ คกู่ บั ศลี สกิ ขาบทท่ี ๔

วิธีสร้างบุญบารมี 25 ๕. ความมสี ตริ อบคอบ คกู่ บั ศลี สกิ ขาบทท่ี ๕ เบญจธรรมนี้ไม่ต้องขออย่างขอศีล ให้ปฏิบัติอบรม บ่มเพาะปลูกให้มีขึ้นประจำจิตใจด้วยตนเอง ได้มีพุทธภาษิต ตรสั ไวท้ แ่ี ปลความวา่ “พงึ ประพฤตสิ จุ รติ ธรรม ไมป่ ระพฤติ ทจุ รติ ธรรม ผปู้ ระพฤตธิ รรมโดยปกตยิ อ่ มอยเู่ ปน็ สขุ ทง้ั โลกน้ี ทง้ั ในโลกอน่ื ” ศลี เปน็ ความดที ส่ี งู กวา่ ทานขน้ึ มาอกี ชน้ั หนง่ึ มคี วาม หมายกวา้ ง ๆ วา่ ความประพฤตงิ ดเวน้ จากการเบยี ดเบยี นกนั และกนั ใหเ้ ดอื ดรอ้ น เรยี กวา่ อภยั ทาน แปลวา่ ใหอ้ ภยั คอื ให้ ความไมม่ เี วรมภี ยั แกใ่ คร ๆ เรยี กวา่ เปน็ บญุ เพราะเปน็ เครอ่ื ง ชำระลา้ งโทสะ คอื ความคดิ ประทษุ รา้ ย เพราะศลี คอื ความ เวน้ จากความประทษุ รา้ ยเขา เมอ่ื รกั ษาศลี ไวไ้ ด้ กเ็ ปน็ อนั ชำระใจ ในขอ้ น้ี สรา้ งบญุ ดว้ ยการภาวนา คำวา่ ภาวนา ไมใ่ ชห่ มายถงึ การทอ่ งบน่ อะไรเบา ๆ ในใจอยา่ งไมร่ เู้ รอ่ื ง ดงั ทเ่ี ขา้ ใจกนั อยโู่ ดยมาก ตามศพั ทแ์ ปลวา่ การทำให้มีขึ้น ให้เป็นขึ้น จึงมีความหมายถึงการปฏิบัติ

26 วิธีสร้างบุญบารมี ใหบ้ งั เกดิ ผลไดอ้ ยา่ งจรงิ จงั เหมอื นอยา่ งเรยี นมาแลว้ ทำไมไ่ ด้ ไมเ่ รยี กวา่ ภาวนา ตอ่ เมอ่ื มาปฏบิ ตั หิ รอื ทำใหม้ ขี น้ึ ใหเ้ ปน็ ขน้ึ จงึ เรยี กวา่ ภาวนา คำวา่ ภาวนา จงึ มคี วามหมายแขง็ แรง เปน็ ภาคปฏบิ ตั โิ ดยตรง ในทน่ี ห้ี มายถงึ การอบรมจติ ใจใหต้ ง้ั มน่ั จัดเป็นจิตตสิกขา หรือสมาธิ ๑ อบรมความรู้ความเห็น ที่ถูกชอบให้มีขึ้น จัดเป็นปัญญาสิกขา ๑ รวมความแล้ว อบรมใจใหบ้ รสิ ทุ ธส์ิ ะอาด ใหส้ วา่ งไสวดว้ ยสมาธแิ ละปญั ญา เรียกว่าเป็นบุญ คือความดีที่สูงกว่าศีลขึ้นมา เพราะเป็น เครอ่ื งชำระลา้ งโมหะ คอื ความหลงไมร่ จู้ รงิ ใหห้ มดไป ผลของบญุ บญุ คอื ความดี อนั ไดแ้ กท่ าน ศลี และภาวนา ดงั กลา่ ว มานเ้ี ปน็ บญุ สว่ นเหตุ ใหบ้ งั เกดิ ผล คอื ความสขุ ซง่ึ ทา่ นจดั เปน็ บญุ อกี เหมอื นกนั เรยี กวา่ บญุ สว่ นผล ซง่ึ เกดิ จากความบรสิ ทุ ธใ์ิ จ จิตใจที่กลุ้มรุมอยู่ด้วยอกุศลมูลคือ โลภะ โทสะ โมหะ เปน็ จติ ใจบาป เมอ่ื จติ ใจบาปไมเ่ สยี แลว้ กเ็ ปน็ เหตใุ หท้ ำบาป ตา่ ง ๆ สว่ นจติ ใจทช่ี ำระ โลภะ โทสะ โมหะ ออกเสยี ได้ หรอื จะพดู วา่ เปน็ จติ ใจทป่ี ระกอบดว้ ยอโลภะ ไมอ่ ยากได้ อโทสะ

วิธีสร้างบุญบารมี 27 ไมค่ ดิ ประทษุ รา้ ยเขา อโมหะ ไมห่ ลง กไ็ ด้ เปน็ จติ ใจบญุ เมอ่ื มจี ติ ใจเปน็ บญุ กเ็ ปน็ เหตใุ หท้ ำบญุ ตา่ ง ๆ อโลภะ อโทสะ อโมหะ ทง้ั ๓ น้ี ทา่ นเรยี กวา่ กศุ ลมลู แปลวา่ รากเหงา้ ของกศุ ล ตรงกันข้ามกับอกุศลมูล โดยความคือจิตใจบาปและจิตใจ บญุ นน้ั เอง กศุ ล แปลวา่ กจิ ของคนฉลาด หมายถงึ ความดี เชน่ เดยี วกบั บญุ อกศุ ล แปลวา่ กจิ ของคนไมฉ่ ลาด หมายถงึ ความชว่ั เชน่ เดยี วกบั บาป สรปุ ความวา่ ผลของบญุ คอื ความดนี น้ั คือความสุขที่เกิดจากความบริสุทธิ์ใจ เพราะการทำบุญคือ ความดโี ดยตรง มงุ่ ชำระฟอกลา้ งจติ ใจใหบ้ รสิ ทุ ธส์ิ ะอาดจากโลภะ โทสะ โมหะ ซง่ึ เปน็ อกศุ ลดงั กลา่ วมาแลว้ นเ้ี รยี กวา่ ทำบญุ เพื่อบุญ หรือ ทำความดี เพื่อความดี แต่ละคนถ้าลอง หัดทำบุญเพื่อบุญดังกล่าว จะได้ความสุขอันเกิดจากความ บริสุทธิ์ใจ ซึ่งเป็นความสุขอย่างบริสุทธิ์ในปัจจุบันที่ทำนี้เอง ทางพระพุทธศาสนามุ่งผลดีที่เป็นปัจจุบันเช่นนี้ มิใช่มุ่งผล แกค่ นท่ตี ายไปแล้วคอื ผลในโลกหนา้ แต่ความดีทัง้ หลายนน้ั ยอ่ มใหผ้ ลยง่ั ยนื ดงั เชน่ ความดที บ่ี รรพบรุ ษุ บรรพสตรชี องชาตไิ ด้ บำเพญ็ มาแลว้ ในอดตี กย็ งั อำนวยผลแกค่ นรนุ่ เราในปจั จบุ นั น้ี ถา้ คนรนุ่ เราในปจั จบุ นั นไ้ี มช่ ว่ ยกนั ทำลายความดที ท่ี า่ นสรา้ งไว้ ช่วยกันสร้างความดีสืบต่อไป ไม่เอาแต่ โลภ โกรธ หลง

28 วิธีสร้างบุญบารมี ซง่ึ เปน็ อกศุ ลมลู ขน้ึ หนา้ กจ็ ะไดค้ วามสขุ แตล่ ะคน และจะสบื ความสุขต่อไปถึงอนุชนภายหน้า ไม่ต้องเสียชื่อว่าเสื่อมสิ้นดี ยงั มคี วามดใี หค้ นรนุ่ ตอ่ ไประลกึ และนบั ถอื ผทู้ ท่ี ำบญุ ทำกศุ ลทำคณุ งามความดเี พราะรวู้ า่ เปน็ สง่ิ ควร ทำนน้ั ถกู ตอ้ ง จกั ไมเ่ กดิ ผลไมด่ อี ยา่ งใด แตผ่ ทู้ ท่ี ำบญุ ทำกศุ ล ทำคุณงามความดีเพราะรู้ว่าจะได้รับผลตอบแทนที่ดีต่าง ๆ เชน่ นไ้ี มถ่ กู ตอ้ งสมบรู ณ์ เพราะมที างจะกอ่ ใหเ้ กดิ โทษได้ ไหนๆ จะทำบุญทำกุศลทำดีกันทั้งที ก็ควรเข้าใจ และควรทำใจให้ ถูกต้อง เพื่อจักได้เสวยผลแห่งการทำนั้นเต็มบริบูรณ์เป็น อานสิ งส์ ถา้ จะปลอ่ ยนกปลอ่ ยปลาสกั ทกี ข็ อใหท้ ำใจใหไ้ ดว้ า่ เพอ่ื ใหช้ วี ติ แกส่ ตั วไ์ มใ่ ชเ่ พอ่ื ใหต้ วั เองหายเจบ็ หายไข้ มอี ายมุ น่ั ขวญั ยนื ถา้ จะใหเ้ งนิ ใหท้ องคนยากจนเมอ่ื ใดกข็ อใหท้ ำใจใหไ้ ดว้ า่ เพอ่ื ชว่ ย บรรเทาความลำบากยากไร้ของเพ่ือมนษุ ยด์ ้วยกนั ไมใ่ ชเ่ พอ่ื ไมใ่ หต้ วั เองขาดแคลน หรอื ถา้ เกดิ ขาดแคลนขน้ึ เมอ่ื ใดขอใหม้ ผี ู้ มาชว่ ย ถา้ จะสวดมนตภ์ าวนากข็ อใหท้ ำใจใหไ้ ดว้ า่ เพอ่ื ใหใ้ จเกดิ สมาธิหรือให้ใจน้อมนึกถึงคุณพระรัตนตรัย ไม่ใช่เพื่อให้เกิด ผลอยา่ งอน่ื

วิธีสร้างบุญบารมี 29 ที่ยกมาเป็นตัวอย่างนี้เพียงส่วนน้อย ยังมีการทำบุญ ทำกุศลทำความดีอีกหลายอย่างที่ผู้ทำควรทำใจให้ถูกต้อง ทำใจเสียให้ถูกแล้วผลที่เกิดขึ้นจะดีเอง จะปราศจากโทษเอง เพราะผลดผี ลรา้ ยนน้ั ไมไ่ ดเ้ กดิ จากใจมงุ่ มาดปรารถนา ผลเกดิ แตเ่ หตเุ ทา่ นน้ั เหตสุ มควรแลว้ ผลตอ้ งเกดิ แน่ การไปมงุ่ ผลแมท้ ำ เหตสุ มควรแกผ่ ลทม่ี งุ่ นน้ั กไ็ มถ่ กู ตอ้ งแทจ้ รงิ การอจิ ฉารษิ ยา นอ้ ยเนอ้ื ตำ่ ใจ ทะเยอทะยาน รวมทง้ั ความโลภ โกรธ หลงทั้งหลาย เกิดได้จากการทำใจไม่ถูก เมื่อทำบุญทำกุศลทำคุณงามความดี อธิบายเช่นนี้อย่าคิด ผิดหนักยิ่งขึ้นไปว่า ถ้าเช่นนั้นก็อย่าทำบุญกุศลเสียเลยดีกว่า การทำบุญทำกุศลทำคุณงามความดีเป็นสิ่งดีแน่ ดีแท้ ควรทำด้วยกันทุกคน แต่เมื่อทำแล้วทั้งทีก็ควรพยายามทุก อยา่ งทจ่ี ะใหไ้ ดผ้ ลบรสิ ทุ ธ์ิ ปราศจากมลทนิ เครอ่ื งเศรา้ หมอง ขอให้ทุกคนลองดูแต่บัดนี้ แล้วสังเกตดูจิตใจตนให้ เห็นผลชัดแจ้ง ว่าเมื่อทำบุญทำกุศลทำคุณงามความดีด้วย การทำใหถ้ กู ดงั กลา่ ว จะสบายใจกวา่ หรอื ไม่ จกั ไดร้ บั ผลดเี พม่ิ ขน้ึ หรอื วา่ นอ้ ยลง ขอใหท้ กุ คนตง้ั ใจไวใ้ หด้ ี ทำใจใหถ้ กู ทกุ ครง้ั ท่ี จะทำบญุ ทำกศุ ลทำคณุ งามความดี ซง่ึ ทกุ คนมโี อกาสทดลอง

30 วิธีสร้างบุญบารมี ดว้ ยกนั ทง้ั นน้ั ออกจากบา้ นไปพบขอทานสกั คน หยบิ เงนิ ออก สง่ ให้ ทำใจใหถ้ กู วา่ เพอ่ื ชว่ ยใหเ้ ขาขาดแคลนนอ้ ยลง ทำใจใหเ้ กดิ ความรสู้ กึ เชน่ นน้ั ใหไ้ ดจ้ รงิ ๆ พยายามทำใหไ้ ดท้ กุ ครง้ั ไมว่ า่ จะ ใหอ้ ะไรใครกต็ าม แลว้ จะพบความรสู้ กึ อยา่ งใหมใ่ นใจ เปน็ ความรสู้ กึ ทม่ี คี า่ เกนิ กวา่ คา่ ของการบรจิ าคเปน็ อนั มาก ผทู้ ย่ี ง่ิ บรจิ าคทำบญุ ทำกศุ ลมากเพยี งไร ยง่ิ จำเปน็ ตอ้ งทำใจใหถ้ กู มาก เพยี งนน้ั ไมเ่ ชน่ นน้ั แลว้ บญุ กศุ ลทท่ี ำโดยตง้ั ใจไวไ้ มถ่ กู จะพาไป ใหต้ อ้ งเปน็ ทกุ ขใ์ นภพภมู ติ อ่ ไป เพราะจะพาใหต้ อ้ งเกดิ นน้ั เอง บรจิ าคแลว้ กว็ างเสยี อยา่ ไปยดึ มน่ั เอาไว้ วา่ ไดท้ ำนน่ั บรจิ าค นม่ี ากมายจะมวี มิ าน ในเมอื งฟา้ ใหญโ่ ตมโหฬารยง่ิ ขน้ึ ทกุ ที อยา่ ทำไปโดยยดึ มน่ั ไปเปน็ อนั ขาด จะไดพ้ น้ ทกุ ขส์ น้ิ เชงิ ในวนั หนง่ึ ความพ้นทุกข์สิ้นเชิงนี้เป็นที่พึงปรารถนาอย่างยิ่ง และก็อย่า เหน็ วา่ การปรารถนาความพน้ ทกุ ขส์ น้ิ เชงิ เปน็ โลภะ โลภนน้ั หมายถงึ ปรารถนาตอ้ งการในสง่ิ ทจ่ี ะพาใหเ้ กดิ กเิ ลส เชน่ ยดึ อยู่ หลงอยู่ ปรารถนาต้องการความบริสุทธิ์หลุดพ้น หาได้เป็น โลภะไม่ บญุ กบั กศุ ล

วิธีสร้างบุญบารมี 31 มคี ำอยสู่ องคำทพ่ี ดู ถงึ กนั อยเู่ นอื ง ๆ โดยเฉพาะผนู้ บั ถอื พระพุทธศาสนาจะพูดคำทั้งสองนี้กันเป็นประจำแทบทุกคน คำทง้ั สองน้ี กค็ อื คำวา่ “บญุ ” กบั คำวา่ “กศุ ล” และปกติ กพ็ ดู คกู่ นั ไปวา่ บญุ กศุ ล เชน่ ทำบญุ ทำกศุ ล แตก่ ค็ งจะมไี มน่ อ้ ย ทไ่ี มเ่ ขา้ ใจคำวา่ บญุ และกศุ ลนถ้ี กู ตอ้ งเพยี งพอ ขออธบิ ายใหฟ้ งั พอสงั เขป เพอ่ื ความเขา้ ใจทถ่ี กู ตอ้ ง ทำบญุ เปน็ เรอ่ื งของกาย เชน่ ใหท้ าน เปน็ เรอ่ื งของวตั ถุ ทห่ี ยบิ ยกใหก้ นั ได้ แตท่ ำกศุ ลเปน็ เรอ่ื งของใจ เปน็ การอบรมใจ ใหง้ ดงามผอ่ งใสหา่ งไกลจากกเิ ลสโดยควร บญุ กศุ ลเปน็ ของคกู่ นั ไมค่ วรแยกจากกนั คอื ไมค่ วรเลอื กทำแตบ่ ญุ หรอื ไมค่ วรเลอื ก ทำแต่กุศล ควรต้องทำทั้งบุญและกุศลควบคู่กันไป จึงจะ สมบรู ณ์ เหมอื นกนิ ขา้ วแลว้ กต็ อ้ งกนิ นำ้ ไมเ่ ชน่ นน้ั จะไมร่ สู้ กึ วา่ เพยี งพอแลว้ กนิ แตข่ า้ วไมก่ นิ นำ้ เรยี กวา่ บรโิ ภคอาหารอม่ิ เรยี บ รอ้ ย ตอ้ งกนิ ทง้ั สองอยา่ งเรยี บรอ้ ยจงึ จะเรยี กวา่ บรโิ ภคอาหาร มอ้ื นน้ั เสรจ็ เรยี บรอ้ ย ทำบญุ จงึ ตอ้ งทำกศุ ลดว้ ย ทำบุญจึงต้องทำกุศลด้วยก็คือ เมื่อให้ทานทั้งหลาย รวมทั้งการถวายอาหารพระ ให้อาหารเป็นทานแก่ผู้ต้องการ หรอื ใหเ้ งนิ ทองแกผ่ ขู้ าดแคลน เหลา่ นเ้ี ปน็ ตน้ เมอ่ื ใหท้ านดงั กลา่ ว

32 วิธีสร้างบุญบารมี แล้วควรต้องทำกุศลด้วยคือ อบรมใจตนเองให้มีกุศล กุศล หมายถงึ ความฉลาด อบรมใจใหม้ กี ศุ ลกค็ อื อบรมใจใหฉ้ ลาด ให้มีปัญญาสามารถพาตนให้พ้นจากความทุกข์ความเดือด รอ้ นทางใจใหไ้ ด้ การอบรมใจใหฉ้ ลาดนแ้ี หละ คอื การทำกศุ ล อยา่ งไรกต็ าม บางทบี ญุ และกศุ ลกเ็ กย่ี วพนั กนั อยอู่ ยา่ ง แยกกนั ไมอ่ อก เชน่ การทำทาน บางครง้ั กเ็ ปน็ เรอ่ื งของบญุ แต่ บางครง้ั กเ็ ปน็ เรอ่ื งของกศุ ล เชน่ อภยั ทาน อภยั ทานนเ้ี ปน็ เรอ่ื ง ของกศุ ลได้ เปน็ เรอ่ื งของบญุ กไ็ ด้ ถา้ ผใู้ ดมโี ทษตอ่ ตน เชน่ ทำใหต้ นโกรธแคน้ ขดั เคอื ง แมว้ า่ จะอภยั โทษใหอ้ ยา่ งเสยี ไมไ่ ด้ นน่ั กเ็ รยี กวา่ เปน็ บญุ ได้ แตไ่ มเ่ รยี กวา่ เปน็ กศุ ล แตถ่ า้ ใจมเี หตผุ ล มเี มตตา แลว้ อภยั โทษให้ เปน็ การอภยั โทษดว้ ยความเตม็ ใจ ด้วยใจที่ประกอบด้วยเหตุผลอันใคร่ครวญแล้ว นั่นเป็นกุศล เปน็ การทำกศุ ล ทง้ั ๆ ทเ่ี ปน็ การอภยั โทษหรอื เปน็ อภยั ทาน ดว้ ยกนั แตก่ แ็ ยกจากกนั ไดใ้ นเรอ่ื งเปน็ บญุ หรอื เปน็ กศุ ล จงึ เหน็ ไดช้ ดั วา่ เรอ่ื งของกศุ ล ถา้ ใจสวา่ งขน้ึ มปี ญั ญาขน้ึ นน่ั เปน็ กศุ ล ถา้ ใจไมเ่ กดิ ผลเปน็ ความใสความสวา่ งความมปี ญั ญา อยา่ งใด เลย นน่ั กเ็ ปน็ เรอ่ื งของบญุ เทา่ นน้ั

วิธีสร้างบุญบารมี 33 ทป่ี ระณตี ยง่ิ กวา่ นน้ั กค็ อื แมว้ า่ จะไมส่ ามารถใหอ้ ภยั ทาน ที่เป็นบุญได้ แต่ถ้าใจไม่ถือโทษเพราะสว่างแล้วด้วยปัญญา ดว้ ยเหตผุ ล ดว้ ยเมตตา นน้ั กเ็ ปน็ อภยั ทาน นน้ั กเ็ ปน็ กศุ ล บุญกับกุศล ไหนมีความสำคัญกว่ากัน ยกข้อนี้ขึ้น พิจารณาก็น่าจะเห็นได้ว่ากุศลสำคัญกว่า กุศลเปรียบเทียบ เหมอื นขา้ ว บญุ เปรยี บเหมอื นนำ้ อม่ิ ขา้ วแลว้ ไมไ่ ดก้ นิ นำ้ แมจ้ ะ รสู้ กึ ไมอ่ ม่ิ สมบรู ณ์ แตก่ ย็ งั ดกี วา่ ไมไ่ ดก้ นิ ขา้ วเลย กนิ แตน่ ำ้ เทา่ นน้ั อม่ิ แบบกนิ แตข่ า้ วกบั อม่ิ แบบกนิ แตน่ ำ้ แตกตา่ งกนั อยา่ งไร เขา้ ใจความนแ้ี ลว้ กจ็ ะเขา้ ใจไดด้ ว้ ยวา่ ทำแตก่ ศุ ลกบั ทำแตบ่ ญุ แตกตา่ งกนั อยา่ งไร ดงั นน้ั แมเ้ มอ่ื เปน็ ไปไดแ้ ลว้ ทกุ คนจงึ ควรทำ ทั้งบุญและกุศลไปพร้อมกัน แต่ถ้าจะต้องเลือกระหว่าง ทำบุญกับทำกุศล คือไม่ทำทั้งสองอย่างได้พร้อมกันก็ต้อง เลือกทำกุศล กุศลเป็นสิ่งที่ทำได้เสมอเพราะเป็นเรื่องเฉพาะ ตัวของทุกคน ไม่เกี่ยวกับผู้อื่น อุปสรรคอื่นไม่อาจห้ามการ ทำกุศลของใครได้เลยโดยเด็ดขาด ตัวเองเท่านั้นที่จะทำให้ ตวั เองไมไ่ ดท้ ำกศุ ล ฉะนน้ั จงึ ควรพจิ ารณาในเรอ่ื งนใ้ี หร้ อบคอบ และอยา่ ปลอ่ ยใหต้ วั เองเปน็ อปุ สรรคกดี ขวางตนเองไมใ่ หท้ ำกศุ ล

34 วิธีสร้างบุญบารมี คอื การอบรมใจใหส้ วา่ ง สะอาด ฉลาด พรอ้ มดว้ ยสติ ปญั ญา เมตตา กรณุ า เปน็ ตน้ บญุ กอ่ สขุ บาปกอ่ ทกุ ข์ ใครเคยเหน็ หนา้ ตาของความดแี ละความชว่ั บา้ งวา่ เปน็ เดก็ หรอื ผใู้ หญ่ หญงิ หรอื ชาย มบี า้ นเรอื นภมู ลิ ำเนาอยทู่ ไ่ี หน อนั ความดคี วามชว่ั นน้ั ไมม่ ตี วั ตน แตม่ คี นทำดหี รอื ทำชว่ั และ มผี ลของการทำ เหมอื นอยา่ งความรอ้ นความหนาวไมม่ ตี วั ตน ความหิวกระหายความอิ่มหนำสำราญไม่มีตัวตน แต่มีคนที่ รอ้ นหรอื หนาว มคี นทห่ี วิ กระหายหรอื อม่ิ หนำสำราญ คนทร่ี อ้ น เพราะมีความร้อน คนที่หนาวเพราะมีความหนาว ฉันใด คนดจี ะเปน็ เดก็ ชายดี เดก็ หญงิ ดี นายดี นางดกี ต็ าม เพราะ มคี วามดี คนชว่ั จะเปน็ เดก็ ชายชว่ั เดก็ หญงิ ชว่ั นายชว่ั นางชว่ั กต็ าม เพราะมคี วามชว่ั ฉนั นน้ั ฉะนน้ั ผตู้ อ้ งการจะเหน็ หนา้ ตา ของความดี จะดหู นา้ ตาของคนดแี ทนกไ็ ด้ ตอ้ งการจะเหน็ หนา้ ตาของความชว่ั จะดหู นา้ ตาของคนชว่ั แทนกไ็ ด้ คนดเี พราะมคี วามดนี น้ั คอื คนทท่ี ำดตี า่ ง ๆ ทง้ั แกต่ น และส่วนรวม ส่วนคนชั่วเพราะมีความชั่วนั้น คือคนที่ทำชั่ว

วิธีสร้างบุญบารมี 35 ตา่ ง ๆ ทง้ั เกย่ี วกบั ตนเองและสว่ นรวม ยกตวั อยา่ งตวั ของเรา เองทกุ ๆ คน เมอ่ื ชว่ ยทำการในบา้ นในโรงเรยี นหรอื การทเ่ี ปน็ ประโยชนท์ ว่ั ไปตา่ ง ๆ กเ็ ปน็ ทส่ี รรเสรญิ ยกยอ่ ง เพราะการทำ นน้ั กอ่ ใหเ้ กดิ สขุ ประโยชน์ นค้ี อื ความดที ม่ี อี ยทู่ ต่ี วั เราเอง ซง่ึ เปน็ คนดขี น้ึ เพราะทำดี เมอ่ื อยากจะดหู นา้ ตาของความดี กจ็ งสอ่ ง กระจกดหู นา้ ของตวั เราเอง จะรสู้ กึ ความภาคภมู ใิ จทแ่ี ฝงอยใู่ น ใบหนา้ ในสายตา อนั สอ่ งเขา้ ไปถงึ จติ ใจทด่ี ี อาจมคี วามอม่ิ ใจ ในความดขี องตนเปน็ อยา่ งมากกไ็ ด้ แตถ่ า้ ตวั เราเองทกุ ๆ คนทำไมด่ ตี า่ ง ๆ ในบา้ นบา้ ง ในโรงเรยี นบา้ ง ในทต่ี า่ ง ๆ บา้ ง ทำใหเ้ กดิ ความทกุ ขร์ อ้ นเสยี หายแกใ่ คร ๆ ก็ เปน็ ทต่ี ฉิ นิ นนิ ทา เพราะการทำนน้ั กอ่ ใหเ้ กดิ โทษ นค้ี อื ความชว่ั ทม่ี อี ยทู่ ่ี ตวั เราเองซง่ึ เปน็ คนชว่ั ขน้ึ เพราะทำชว่ั เมอ่ื อยากจะดหู นา้ ตาของ ความชั่ว ก็จงส่องกระจกดูหน้าของตัวเราเอง จะรู้สึกความ อปั ยศอดสคู วามปดิ บงั ซอ่ นเรน้ ทแ่ี ฝงอยใู่ นใบหนา้ ในสายตา อนั สอ่ เขา้ ไปถงึ จติ ใจทไ่ี มด่ ี อาจมคี วามสรอ้ ยเศรา้ ตำหนติ นเอง รงั เกยี จตนเอง เปน็ อยา่ งมาก เพราะรสู้ กึ สำนกึ ขน้ึ บา้ งกไ็ ด้ สรปุ ความวา่ การกระทำทกุ อยา่ งทน่ี า่ นยิ มชมชอบ กอ่ ใหเ้ กดิ สขุ ประโยชนแ์ กต่ นเองแกผ่ อู้ น่ื คอื ความดี การกระทำทกุ อยา่ งทน่ี า่ ตำหนติ เิ ตยี น กอ่ ใหเ้ กดิ ทกุ ขโ์ ทษแกต่ นเองแกผ่ อู้ น่ื คอื ความชว่ั

36 วิธีสร้างบุญบารมี วธิ กี ารเพอ่ื ความสขุ ของชวี ติ พระพทุ ธศาสนสภุ าษติ บทหนง่ึ กลา่ วไวแ้ ปลความวา่ “ละ เหตทุ กุ ขไ์ ด้ เปน็ สขุ ในทท่ี ง้ั ปวง” ความหมายโดย ตรงและโดย งา่ ยของพทุ ธภาษติ นก้ี ค็ อื ไมท่ ำเหตทุ จ่ี ะนำใหเ้ กดิ ความทกุ ข์ กจ็ ะไมม่ ที กุ ข์ กจ็ ะเปน็ สขุ ไมว่ า่ จะอยแู่ หง่ หนตำบล ใดกจ็ ะไมม่ ที กุ ข์ กจ็ ะเปน็ สขุ ทจ่ี รงิ แลว้ กไ็ มม่ อี ะไรทจ่ี ะทำใหเ้ กดิ ปัญหาขัดแย้งได้ เป็นสัจจะที่เห็นได้ถนัดชัดเจนแล้ว ไม่ทำ เรอ่ื งใหเ้ กดิ ทกุ ข์ กไ็ มม่ ที กุ ข์ กม็ แี ตส่ ขุ เหมอื นไมใ่ หท้ อ้ งวา่ งกไ็ มห่ วิ ไมช่ บุ ผา้ ขาว ลงในนำ้ สดี ำผา้ กไ็ มด่ ำ การไมป่ ลอ่ ยใหท้ อ้ งวา่ ง คอื การละเหตทุ ่ี จะทำใหท้ อ้ งเปน็ ทกุ ขค์ อื หวิ การไมช่ บุ ผา้ ขาว ลงในนำ้ สดี ำ คอื การละเหตทุ จ่ี ะทำใหผ้ า้ เปน็ สดี ำ เหตุนี้มีความสำคัญยิ่งนักเพราะเป็นสิ่งเดียวที่จะให้ผล ผลจะดจี ะรา้ ยกอ็ ยทู่ เ่ี หตุ ไมไ่ ดอ้ ยทู่ อ่ี ะไรอน่ื และผจู้ ะไดร้ บั ผล กต็ อ้ งเปน็ ผทู้ ำเหตุ ผไู้ มไ่ ดท้ ำเหตจุ ะไมไ่ ดร้ บั ผล การกลา่ วเชน่ นว้ี า่ ทจ่ี รงิ แลว้ มที างใหเ้ กดิ ปญั หาโตแ้ ยง้ ไดม้ ากมาย ดงั ทม่ี ปี รากฏอยู่ เสมอไมว่ า่ งเวน้ เกดิ มาไมเ่ คยทำบาปทำกรรม ทำไมถงึ ตอ้ งมา รับทุกข์อย่างนั้นอย่างนี้ นี้เป็นตัวอย่างที่ปรารภปรารมย์ คร่ำครวญกันอยู่มากมาย ซึ่งคิดหรือมองแต่เพียงผิวเผินก็

วิธีสร้างบุญบารมี 37 นา่ เชอ่ื เชน่ นน้ั คนบางคนทำดใี หเ้ หน็ อยไู่ มเ่ คยทำไมด่ ใี หเ้ หน็ เลย แต่ก็ไม่ปรากฏว่าได้รับผลดีอย่างไร ยากจนแสนสาหัสก็มี ทุกข์ร้อนด้วยเรื่องร้อยแปดก็มี เหตุแห่งทุกข์ที่ท่านให้ละ จงึ ไมใ่ ชเ่ หตทุ ป่ี รากฏใหเ้ หน็ ในปจั จบุ นั เทา่ นน้ั เหตทุ เ่ี หน็ ๆ อยู่ หรอื เปน็ เหตใุ นภพชาตปิ จั จบุ นั บางครง้ั บางคราวกใ็ หผ้ ลใหญย่ ง่ิ ไมเ่ สมอกบั เหตทุ แ่ี ลไมเ่ หน็ หรอื เหตทุ พ่ี น้ ไปจากภพชาตปิ จั จบุ นั แลว้ เหตทุ ไ่ี มไ่ ดล้ ะกนั ในอดตี ทแ่ี ลไมเ่ หน็ รไู้ มถ่ งึ กม็ ผี ลไมใ่ ช่ วา่ ไมม่ ี และกม็ ผี ลมาถงึ ปจั จบุ นั ไดด้ ว้ ย ไมใ่ ชว่ า่ ไมไ่ ด้ และผลก็ ตรงตามเหตเุ สมอดว้ ย เปน็ จรงิ เปน็ จงั ดว้ ย ไมม่ คี ลาดเคลอ่ื น แมเ้ ลก็ นอ้ ยเพยี งไร ทกุ คนอยากเปน็ สขุ ยง่ิ สามารถเปน็ สขุ ในทท่ี ง้ั ปวง หรอื ทกุ เวลานน่ั เอง ยง่ิ จะยนิ ดยี ง่ิ นกั จงึ ควรตอ้ งเขา้ ใจวา่ เมอ่ื อยาก เชน่ นน้ั เปน็ ผล กต็ อ้ งทำเหตใุ หต้ รงกบั ผลเชน่ นน้ั เปน็ สขุ ในทท่ี ง้ั ปวงไมห่ มายเฉพาะเปน็ สขุ ในชาตนิ ้ี ภพน้ี หมายถงึ เปน็ สขุ ในชาตหิ นา้ ภพหนา้ ดว้ ย บางทช่ี าตนิ ้ี ภพน้ี เราจะ ตอ้ งเสวยผลของเหตใุ นชาตอิ ดตี ภพอดตี ทต่ี ามมาทนั สขุ ในท่ี ทง้ั ปวงกค็ อื สขุ ทง้ั ภพหนา้ ดว้ ย ชาตนิ เ้ี ปน็ สขุ กต็ อ้ งระวงั อยา่ ให้ ชาตหิ นา้ เปน็ ทกุ ข์ ตอ้ งละเหตทุ จ่ี ะใหเ้ ปน็ ทกุ ขท์ ง้ั หมด

38 วิธีสร้างบุญบารมี เหตุทุกข์คือความไม่ดีทุกประการ อันความไม่ดีทุก ประการเกดิ จากใจ เชน่ เดยี วกบั ความดที กุ ประการกเ็ กดิ จากใจ ทา่ นจงึ วา่ ความทกุ ขเ์ กดิ จากใจ ความสขุ กเ็ กดิ จากใจ หรอื อกี อยา่ งหนง่ึ กว็ า่ ความทกุ ขเ์ กดิ จากความคดิ ความสขุ กเ็ กดิ จาก ความคดิ ความคดิ หรอื ใจจงึ เปน็ ความสำคญั ทส่ี ดุ สำหรบั ทกุ คน จะมสี ขุ หรอื ทกุ ขก์ อ็ ยทู่ ใ่ี จ อยทู่ ค่ี วามคดิ ของใจ ใจคดิ ใหล้ ะเหตุ ทกุ ข์ การพดู การทำกรรมทง้ั ปวงกจ็ ะเปน็ การละเหตทุ กุ ข์ ความ ทกุ ข์ ยอ่ มไมม่ ี ยอ่ มมคี วามสขุ ยอ่ มเปน็ สขุ ละเหตทุ กุ ขไ์ ด้ เพยี งไร ยอ่ มมสี ขุ เพยี งนน้ั ความคดิ ใครในสง่ิ ทน่ี า่ ปรารถนาพอใจ ความอยากมี อยากเปน็ ความอยากไมม่ ไี มเ่ ปน็ นเ้ี ปน็ ความคดิ ทเ่ี ปน็ เหตทุ กุ ข์ ทำความคดิ นใ้ี หเ้ บาบางเพยี งไร ความทกุ ขจ์ ะลดนอ้ ยลงเพยี งนน้ั ความสุขจะมีมากเพียงนั้น แม้ปรารถนาจะละเหตุแห่งทุกข์ เพื่อเป็นสุขในที่ทั้งปวง ทั้งในภพนี้ และในภพหน้า ต้องละ ความคดิ ดงั กลา่ ว ซง่ึ จะสามารถละไดก้ ต็ อ่ เมอ่ื ใชส้ ตพิ จิ ารณา ความรสู้ กึ ในใจ ใหเ้ หน็ ความอยากทเ่ี กดิ ขน้ึ ดงั กลา่ ว ทง้ั อยาก ไดส้ ง่ิ นา่ ใครน่ า่ ปรารถนาพอใจ ทง้ั อยากมอี ยากเปน็ อยากไมม่ ี ไมเ่ ปน็ ดใู หเ้ หน็ เหน็ อยา่ งรู้ วา่ นน้ั เปน็ เหตทุ กุ ข์ ตอ้ งการ

วิธีสร้างบุญบารมี 39 ละเหตทุ กุ ข์ ตอ้ งละความอยากเหลา่ นน้ั ใหไ้ ด้ ละใหไ้ ดท้ กุ ครง้ั ที่แลเห็น ที่รู้ว่าเป็นความอยาก พยายามดูใจตนเองให้เห็น ดงั กลา่ ว พยายามดบั สง่ิ ทเ่ี หน็ เหตทุ กุ ขด์ งั กลา่ ว ทำไปเรอ่ื ย ๆ จะมสี ขุ ในทท่ี ง้ั ปวงไดแ้ นน่ อน เสบยี งเพอ่ื อนาคต พระพทุ ธองคท์ รงสอนไวอ้ ยา่ งหนง่ึ ทเ่ี ปน็ คณุ อยา่ งยง่ิ แก่ ผปู้ ฏบิ ตั ิ คอื ทรงสอนใหอ้ ยกู่ บั ปจั จบุ นั ๑ ไมใ่ หอ้ าลยั อดตี ๑ ไมใ่ หเ้ พอ้ ฝนั ถงึ อนาคต ๑ ทง้ั สามประการนไ้ี มไ่ ดห้ มายถงึ ทเ่ี ปน็ โทษ แตห่ มายถงึ ทเ่ี ปน็ คณุ ประโยชนเ์ ทา่ นน้ั ทว่ี า่ ไมใ่ หอ้ าลยั ถงึ อดตี กม็ คี วามหมายตรงตวั คอื อะไร ทเ่ี กดิ ขน้ึ แลว้ ผา่ นไปแลว้ แมเ้ ปน็ ความสขุ ความชน่ื ชอบยนิ ดี กอ็ ยา่ ไปผกู ใจอาลยั ถงึ อยากใหก้ ลบั มาดำรงอยตู่ อ่ ไป ซง่ึ เปน็ ไป ไมไ่ ด้ เมอ่ื เปน็ ไปไมไ่ ด้ แมไ้ ปอาลยั อาวรณป์ รารถนาใหเ้ ปน็ ไปใหไ้ ด้ กย็ อ่ มจะตอ้ งไดร้ บั ความทกุ ขเ์ พราะความไมส่ มหวงั ถ้าเป็นความทุกข์ความไม่ชื่นชอบยินดีพอใจ ก็อย่าไปผูกใจ อาวรณถ์ งึ แตจ่ งปลอ่ ยเสยี การนำใจไปผกู ไวก้ บั เรอ่ื งราวทเ่ี ปน็ ทุกข์เป็นความเศร้าหมอง ย่อมทำให้ต้องเป็นทุกข์เดือดร้อน

40 วิธีสร้างบุญบารมี ไมส่ น้ิ สดุ ความทกุ ขร์ อ้ นควรจะหมดสน้ิ ไปพรอ้ มกบั อดตี ทล่ี ว่ ง ไปแลว้ ผมู้ ปี ญั ญาพงึ ปฏบิ ตั ติ ามทพ่ี ระพทุ ธองค์ ทรงสอนไว้ เมอ่ื คดิ ถงึ อดตี ใหห้ ยดุ เสยี ใหพ้ ยายามลมื อดตี เสยี จะไดพ้ น้ จากทกุ ขโ์ ทษของอดตี อยา่ งไรกต็ าม ทใ่ี หว้ างอดตี เสยี นน้ั ไมไ่ ด้ หมายความวา่ ใหล้ มื อะไร ๆ ทง้ั หมดทเ่ี กดิ แลว้ ความลมื กบั ความปลอ่ ยวางไมเ่ หมอื นกนั พระพทุ ธองคไ์ มท่ รงสอน ใหล้ มื ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ ง แตท่ รงสอนใหม้ สี ตจิ ำทค่ี วรจำ คอื จำสง่ิ ทเ่ี ปน็ คณุ ประโยชน์ ทไ่ี มเ่ ปน็ กเิ ลส แตท่ รงสอนใหล้ มื สง่ิ ทเ่ี ปน็ กเิ ลส ทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ กเิ ลสโทษทกุ ขท์ กุ อยา่ ง ไมม่ ยี กเวน้ วา่ ใหอ้ าลยั อดตี เรอ่ื งนเ้ี พราะมคี วามสำคญั เปน็ พเิ ศษ อดตี เปน็ ทกุ ข์ เปน็ กเิ ลสทกุ อยา่ งตอ้ งลมื ใหห้ มด ปลอ่ ยใหห้ มด วางใหห้ มด อนาคตกไ็ มใ่ หเ้ พอ้ ฝนั ถงึ คอื ไมใ่ หค้ าดคะเนวา่ อนาคต จะไดล้ าภไดย้ ศอยา่ งนน้ั อยา่ งน้ี เพราะการคาดคะเนลว่ งหนา้ เชน่ นท้ี ำใจฟงุ้ ซา่ นไมส่ งบสขุ ในปจั จบุ นั ดว้ ย และในอนาคต ถา้ ไมเ่ ปน็ ไปตามคาดคดิ กจ็ ะเสยี ใจเพราะผดิ หวงั สอู้ ยอู่ ยา่ งไมค่ าด คดิ ถงึ อนาคตอยา่ งมกี เิ ลสจะเปน็ สขุ สงบกวา่ อยกู่ บั ปจั จบุ นั ไดม้ าก เพยี งไรกจ็ ะมคี วามสขุ ไดม้ ากเพยี งนน้ั แตก่ ไ็ มไ่ ดห้ มายความ วา่ การทำอะไรไมต่ อ้ งตระเตรยี มเพอ่ื อนาคต

วิธีสร้างบุญบารมี 41 การเตรยี มอนาคตทส่ี ำคญั มากอยา่ งหนง่ึ กค็ อื การเตรยี ม อนาคตในภพชาตเิ บอ้ื งหนา้ ทกุ คนจะมชี วี ติ อยใู่ นชาตนิ อ้ี ยา่ งมาก ก็ประมาณร้อยขวบปีเท่านั้น จะทุกข์จะสุขในภพชาตินี้ก็จะ ชั่วระยะเวลาที่ไม่นานเท่าไร โดยเฉพาะผู้ผ่านพ้นวัยเด็กมา ศกึ ษาธรรม อยแู่ ลว้ ในขณะนย้ี อ่ มมเี วลาในภพชาตนิ อ้ี กี ไมน่ าน เลย ไดค้ วามมง่ั มศี รสี ขุ ลาภยศสรรเสรญิ ในภพชาตนิ ส้ี กั เพยี งไร กไ็ มอ่ าจรกั ษาไวไ้ ดน้ าน แตภ่ พชาตใิ นอนาคตนน้ั นานนกั หนา นับปีนับชาติไม่ได้ จึงควรเตรียมภพชาติในอนาคตมากกว่า ทท่ี า่ นเรยี กวา่ เตรยี มเสบยี งเดนิ ทางไวส้ ำหรบั ภพชาตขิ า้ งหนา้ คอื เตรยี มบญุ กศุ ลไวใ้ หพ้ รอ้ ม ใหเ้ พยี งพอแกท่ างทไ่ี กลแสนไกล จนประมาณไม่ได้ บุญกุศลที่จะเป็นเสบียงเดินทางนั้นต้อง ประกอบด้วยทาน ศีล ภาวนา การทำจิตทำใจให้ผ่องแผ้ว บรสิ ทุ ธจ์ิ ากโลภ โกรธ หลง จำเปน็ ทส่ี ดุ สำคญั ทส่ี ดุ และกม็ ี โอกาสจะทำไดม้ ากทส่ี ดุ เพราะไมต่ อ้ งประกอบดว้ ย อะไรอน่ื เลย ใจมอี ยกู่ บั ตวั เราเองแลว้ กเิ ลสกอ็ ยกู่ บั ใจนน่ั เอง ถอดถอนออก เสยี ใหเ้ สมอ ทกุ เวลานาที ทกุ อริ ยิ าบถ ยอ่ มไดร้ บั ผลเปน็ เสบยี ง ทพ่ี งึ ปรารถนาของนกั เดนิ ทางทส่ี ดุ

42 วิธีสร้างบุญบารมี บารมนี ำไปสคู่ วามเปน็ พระพทุ ธเจา้ คำวา่ บารมนี ้ี ทา่ น แสดงวา่ พระโพธสิ ตั วไ์ ดบ้ ำเพญ็ บารมี มาโดยลำดบั ตลอดเวลาชา้ นาน และบารมที พ่ี ระโพธสิ ตั ว์ ทรง บำเพญ็ นน้ั เมอ่ื บำเพญ็ มาก ๆ เขา้ กเ็ ปน็ บารมที ส่ี งู ขน้ึ ๆ หรอื บรบิ รู ณข์ น้ึ เพราะฉะนน้ั จงึ จดั เปน็ ๓ ชน้ั เรยี กวา่ บารมี อปุ บารมี ปรมตั ถบารมี ทเ่ี รยี กวา่ บารมใี นเมอ่ื แบง่ เปน็ ๓ ชน้ั ดง่ั น้ี กห็ มายถงึ เปน็ บารมี สามญั อปุ บารมกี ห็ มายถงึ บารมีที่มากยิ่งขึ้น จนถึงใกล้ที่จะตรัสรู้ เป็นพระพุทธเจ้า ปรมตั ถบารมี บารมที เ่ี ปน็ ปรมตั ถ์ คอื ใหเ้ ปน็ ประโยชนอ์ ยา่ งยง่ิ กห็ มายถงึ บารมที ส่ี มบรู ณ์ นำใหต้ รสั รเู้ ปน็ พระพทุ ธเจา้ บารมคี อื คณุ ธรรมผมู้ งุ่ ดี คำวา่ บารมี ทแ่ี ปลวา่ อยา่ งยง่ิ หรอื ทม่ี คี วามหมายวา่ เลศิ ประเสรฐิ กห็ มายถงึ ธมั มะ หรอื ภมู ชิ น้ั ของธมั มะทเ่ี ปน็ คณุ ธรรม ทเ่ี ปน็ ความดใี นจติ ใจ ซง่ึ ไดส้ ง่ั สมเพม่ิ เตมิ ใหย้ ง่ิ ขน้ึ ๆ คอื ใหเ้ ปน็ อยา่ งยง่ิ คอื ใหย้ ง่ิ ขน้ึ อยเู่ สมอ จนถงึ บรบิ รู ณเ์ ตม็ ที ใ่ นทส่ี ดุ อยา่ งยง่ิ กค็ อื วา่ คณุ ธรรมทส่ี ง่ั สมอบรมใหเ้ ปน็ อยา่ งยง่ิ คอื

วิธีสร้างบุญบารมี 43 ยง่ิ ขน้ึ ๆ ดงั กลา่ ว และทห่ี มายถงึ วา่ เลศิ หรอื ประเสรฐิ กโ็ ดยท่ี คุณธรรมที่เป็นอย่างยิ่งนั้นเป็นของเลิศ เป็นของประเสริฐ เปน็ ของดที ส่ี ดุ และทแ่ี ปลวา่ ใหถ้ งึ ฝง่ั นน้ั กห็ มายถงึ คณุ ธรรม ทน่ี ำผปู้ ฏบิ ตั ใิ หอ้ อกจากฝง่ั น้ี จนพน้ จากฝง่ั นไ้ี ปถงึ ฝง่ั โนน้ เปน็ ความหมายทางรูปธรรม หมายถึงฝั่ง ๒ ฝั่งที่มีมหาสมุทร มหี ว้ งนำ้ ลกึ มที ะเลหลวงคน่ั อยกู่ ลาง แลว้ กเ็ ปรยี บสตั วโลกวา่ เหมอื นอยา่ งผทู้ ข่ี า้ มจากฝง่ั นค้ี อื โลก หรอื วา่ ความทกุ ข์ หรอื ว่ากิเลส ซึ่งนับว่าเป็นฝั่งนี้ เพราะว่าที่ชื่อว่าโลก ๆ นี้ ตามความหมายในทางธรรมกห็ มายถงึ วา่ ท่ี ๆ เปน็ ทกุ ข์ มกี เิ ลส มที กุ ข์ สตั วโลกอยฝู่ ง่ั นก้ี ต็ อ้ งประกอบดว้ ยกเิ ลส ประกอบดว้ ย ความทกุ ข์ จะพน้ จากฝง่ั นไ้ี ปสฝู่ ง่ั โนน้ อนั หมายถงึ โลกตุ ตระ พน้ โลกคอื นพิ พาน กต็ อ้ งอาศยั คณุ ธรรมทไ่ี ดส้ ง่ั สมอบรมยง่ิ ขน้ึ ๆ ทเ่ี ปน็ อยา่ งยง่ิ นน้ั เหมอื นอยา่ งเปน็ เรอื สำหรบั โดยสาร ขา้ มไปจากฝง่ั นไ้ี ปสฝู่ ง่ั โนน้ แลว้ กค็ ณุ ธรรมทเ่ี หมอื นอยา่ งเรอื ทท่ี ำใหข้ า้ มฟากไดน้ น้ั กค็ อื บารมี ทแ่ี ปลวา่ ใหถ้ งึ ฝง่ั โนน้ ใหถ้ งึ ฝง่ั กห็ มายถงึ คณุ ธรรมนน้ั เอง บารมสี รา้ งไดด้ ว้ ยกรรม

44 วิธีสร้างบุญบารมี บารมนี ก้ี ม็ าจาก กรรม คอื การงานทบ่ี คุ คลกระทำทาง กาย ทางวาจา ทางใจ ประกอบด้วยเจตนาคือความจงใจ กรรมทบ่ี คุ คลกระทำนน้ั กรรมดกี ม็ ี กรรมชว่ั กม็ ี กรรมดกี ใ็ หผ้ ลดี กรรมชั่วก็ให้ผลชั่ว ดังที่มีพระพุทธภาษิตตรัสสอนไว้ที่แปล ความวา่ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เรากล่าวเจตนาว่าเป็นกรรม เพราะว่าบุคคลมีเจตนาคือความจงใจแล้ว จึงกระทำกรรม ทางกายบา้ ง ทางวาจาบา้ ง ทางใจบา้ ง ดง่ั น้ี เพราะฉะนน้ั กรรมทบ่ี คุ คลกระทำนเ้ี อง ถา้ เปน็ กรรมดี กเ็ ปน็ บญุ กรรม กศุ ลกรรม ถา้ เปน็ กรรมชว่ั กเ็ ปน็ บาปกรรม อกศุ ลกรรม สจุ รติ กจ็ ดั เขา้ ในกรรมดี ทจุ รติ กจ็ ดั เขา้ ในกรรมชว่ั กรรมทท่ี กุ คนไดก้ ระทำน้ี ยอ่ มใหผ้ ลในปจั จบุ นั กม็ ี ในภายหนา้ กม็ ี ในเวลาทถ่ี ดั ไปจากภายหนา้ นน้ั ไปกม็ ี เหมอื นอยา่ งวา่ ใหผ้ ลในวนั น้ี ใหผ้ ลในวนั พรงุ่ น้ี ใหผ้ ลในวนั ทถ่ี ดั จากวนั พรงุ่ นไ้ี ป ใหผ้ ลในภพน้ี ใหผ้ ลในภพหนา้ ใหผ้ ลในภพทถ่ี ดั ไปจากภพหนา้ กรรมยอ่ ม ใหผ้ ลตา่ ง ๆ กนั ดง่ั น้ี แตว่ า่ เมอ่ื กรรมใหผ้ ลแลว้ กเ็ ปน็ อโหสกิ รรม คอื วา่ กรรมทไ่ี ดใ้ หผ้ ลเสรจ็ ไปแลว้ เพราะฉะนน้ั กรรมซง่ึ เปน็ ตัวเหตุ และผลของกรรมซึ่งเป็นตัวผล จึงมีเวลาที่เสร็จสิ้น

วิธีสร้างบุญบารมี 45 แตว่ า่ เมอ่ื ทำกรรมดไี วบ้ อ่ ย ๆ กย็ อ่ มมคี วามคนุ้ เคยอยใู่ นความดี มีความดียังติดอยู่ ดังที่เรียกว่าเป็น นิสสัย เป็นอุปนิสสัย เปน็ วาสนา ยงั ไมห่ มดไป ความคนุ้ เคยในทางดี ความดี ทย่ี งั เหลอื อยตู่ ดิ อยู่ ไมห่ มดสน้ิ ไปไดเ้ หมอื นอยา่ งกรรม นแ่ี หละ เรยี กวา่ บารมี เปน็ ความคนุ้ เคยในทางดี อนั มาจากกรรมดที ่ี ประกอบกระทำ และความดีที่เหลือติดอยู่เป็นความคุ้นเคย ในทางดดี งั กลา่ วน้ี กเ็ ปน็ สง่ิ ทส่ี ง่ั สมเพม่ิ เตมิ ขน้ึ ไดอ้ ยเู่ สมอ คอื ยง่ิ ๆ ขน้ึ ไปอยเู่ สมอ เพราะฉะนน้ั บารมจี ะหมายถงึ วา่ เกบ็ ดี หรอื เกบ็ ถกู ไวก้ ไ็ ด้ เกบ็ ดี เกบ็ ถกู ไวใ้ นจติ ใจ ไมห่ มดสน้ิ ไป ทกุ คนควรสรา้ งบญุ บารมี หากวา่ จะสรปุ เขา้ ใน มชั ฌมิ าปฎปิ ทา มรรคมอี งค์ ๘ กส็ รปุ เขา้ ได้ กม็ รรคมอี งค์ ๘ นน่ั เองคอื บารมี ทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ได้ ทรงปฏิบัติมาจนถึงได้ตรัสรู้ ปฏิบัติทีแรกก็เป็นบารมี ยิ่ง ขน้ึ ๆ กเ็ ปน็ อปุ บารมี จนถงึ ยง่ิ ทส่ี ดุ กเ็ ปน็ ปรมตั ถบารมี กไ็ ด้ ตรสั รเู้ ปน็ พระพระพทุ ธเจา้ มรรคมอี งค์ ๘ ทเ่ี ปน็ มชั ฌมิ าปฏปิ ทา น้ี ไมใ่ ชค้ ำวา่ บารมี แตว่ า่ ผปู้ ฏบิ ตั ผิ ศู้ กึ ษาธรรมกพ็ งึ ตอ้ งเขา้ ใจเอาวา่ บารมี

46 วิธีสร้างบุญบารมี นน้ั เองมาเปน็ มรรคมอี งค์ ๘ มรรคมอี งค์ ๘ นน้ั กม็ าจาก บารมตี า่ ง ๆ ทท่ี รงบำเพญ็ มานน่ั เอง มาประกอบกนั เขา้ เปน็ มรรคมอี งค์ ๘ ฉะนน้ั เมอ่ื มาเปน็ มรรคมอี งค์ ๘ แลว้ ทรง ปฏบิ ตั ใิ นมรรคมอี งค์ ๘ น้ี บรบิ รู ณ์ จงึ ไดต้ รสั รเู้ ปน็ พระพทุ ธเจา้ นเ่ี ปน็ อนั วา่ มรรคมอี งค์ ๘ นน้ั เอง เปน็ ขอ้ สรปุ ของบารมที ง้ั ๑๐ นั้น มาเป็นมรรคมีองค์ ๘ เพราะฉะนั้น เมื่อจัดตามภูมิธรรมที่ปฏิบัติ พึงเห็นได้ดั่งนี้ ขอ้ สรปุ นก้ี เ็ ปน็ ไปตามการวจิ ารณธ์ รรม ทกุ คนพงึ ปฏบิ ตใิ นบารมตี ามควรแกฐ่ านะ บารมธี รรมน้ี ดงั ทไ่ี ดก้ ลา่ วมาแลว้ วา่ เปน็ หลกั ธรรมท่ี ทุก ๆ คนต้องปฏิบัติด้วยกันทั้งนั้น จึงจะอยู่ด้วยกันเป็นสุข และเมื่อเป็นผู้นับถือพุทธศาสนา แม้ไม่ตั้งความปรารถนา จะเป็นพระโพธิสัตว์ ไม่ปรารถนาพระโพธิญาณ ก็พึงปฏิบัติ ตามหลักบารมีเหล่านี้ ก็จะเป็นบุญบารมี เป็นบุญนิธิ ขมุ ทรพั ยค์ อื บญุ ซง่ึ ทกุ คนปฏบิ ตั เิ ทา่ ไหรก่ ไ็ ดเ้ ทา่ นน้ั และชอ่ื วา่ เป็นผู้ที่ปฏิบัติพระพุทธศาสนา เข้าถึงพระพุทธศาสนาด้วย

วิธีสร้างบุญบารมี 47 เพราะฉะนน้ั เมอ่ื วา่ ตามหลกั ธรรมแลว้ จงึ เปน็ ของกลางทว่ั ไป ซง่ึ ทกุ คนควรปฏบิ ตั ติ ามควรแกฐ่ านะของตน Dhammaintrend รว่ มเผยแพรแ่ ละแบง่ ปันเป็ นธรรมทาน