ภาคเหนือตอนบน
พระราชา ไมไ ดมีแตในนิทาน ในเดตนิ รแียขดอมนงตพแัวรหเดะง รินกาทาชราาเงรไียปนรู สนุกรู สนุกคดิ Heart Head สนกุ ทำ Hand เตรยี มตวั ไปเรยี นรู ใหเตม็ อ่มิ เตรยี มใจไปสนกุ ใหเต็มท่ี เตรยี มถามไดทกุ คำถามที่สงสัย เตรียมบันทึกทุกความประทับใจไวกันลืม ณ แหลงเรยี นรู พิพิธภณั ฑท มี่ ีชวี ติ จากโครงการอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดำริ พระราชา รชั กาลที่ ๙
หนงั สอื เดนิ ทางของฉัน ชื่อจริง ช่ือเลน โรงเรียน ชน้ั คตปิ ระจาํ ใจ โทรศัพท เตรียมตวั ออกเดนิ ทางไปเรียนรู สมดุ บันทึก กระบอกนาํ้ ดินสอ กลอ งถา ยรูป ยางลบ หมวก กระเปาเป
คมู ือพอ แม (Parent’s Guide) การเดนิ ทาง “ตามรอยพระราชา” ของเดก็ ๆ ครงั้ น้ี พอ แม ครู หรือผู ใหญสามารถมสี ว นรว มในการเรียนรแู ละสนกุ ไปกบั เดก็ ๆ ดวยการ… • กระตุน ใหเด็กๆ เกดิ การเรียนรอู ยา งสรางสรรค สบื เสาะ จินตนาการ และลงมอื ทํา • สังเกต พฤติกรรมการเรียนรขู องเด็กๆ สงเสริมใหเ กิด การตอ ยอด และเชื่อมโยงกับประสบการณจ ริง • ประเมิน การเรียนรูและทักษะสําคัญท่ีเกิดจากการ เรียนรูของเด็กๆ ๔ ทักษะ คอื แรงบนั ดาลใจ คดิ สรา งสรรค เอาใจใส จดจอ อยากเรียนรู สาํ รวจ เสาะแสวงหาคาํ ตอบ อยากทาํ ตอ สังเกต อธบิ ายขอมลู สรา งแนวคิดใหม เกิดแรงบนั ดาลใจ เช่ือมโยง บรู ณาการ คิดวิเคราะห ลงมอื ทํา เขาใจปญหา เปรียบเทียบมุมมอง ปฏิบัตจิ ริง กลา ลอง ตางๆ ตรวจสอบความถกู ตอง กลาเรียนรู ลองลงมือทาํ วิเคราะหข อมลู แสดงเหตุผล ๒
รว มเรียนรู ไปกับเดก็ ๆ • กระตุนใหเ ดก็ ๆ สนใจ ชี้ชวนใหส งั เกตสงิ่ ตางๆ รอบตวั • ชวนเดก็ ๆ ตง้ั คําถาม คดิ และหาคําตอบ • ลองใหเด็กๆ ไดเ ลน ลองทํา สัมผสั และเรียนรสู ่ิงตา งๆ • ชวนเดก็ ๆ ใหค ดิ เช่ือมโยงสงิ่ ตา งๆ กบั ตวั เอง ที่บา น ที่โรงเรียน และสงั คมรอบตัว • ต้งั คําถามใหเ ดก็ ๆ ทาํ ความเขาใจเร่ืองราว ปญหา และสาเหตุ ของการเกดิ ปญหาตางๆ • ต้งั ขอสังเกตใหเ ด็กๆ คดิ ถงึ ขอ ดี-ขอ เสียของสิ่งตางๆ ทไี่ ดเ ห็น • ตั้งขอสงสยั และคนควา ขอมลู เพ่มิ เติมตอจากแหลง อื่นๆ • ทา ทายเด็กๆ ใหค ิดหาแนวทางแกป ญหาตามวิธขี องตวั เอง ๓
❝ศาสตรของพระราชาไมมีวันลาสมัย วิชาที่พระองคทรงสอน ใชไ ดท ุกมมุ โลก เปนศาสตรถนอมโลก ถนอมมนษุ ย ตลอด ๗๐ ปแ หง ศาสตรพระมหากษตั รยิ ในหลวงรัชกาลท่ี ๙ ทานทรงสอนพวกเราไว ครบเครื่อง วันนี้พระองคทานไมประทับอยูกับเราแลว แตมีแสงสวาง ท่ีสอ งทางเราตลอดเวลา ขอใหเ ดนิ ตาม หนังสือเดินทางตามรอยพระราชา คือโรดแมปใหไปศึกษาตาม เสนทางของศาสตรกษัตริย เปนเครื่องมือเหมือนมีไกดคอยอธิบาย ๔
พอแมล ูกไดเ รียนรูพรอมกัน เขาใจพรอมกัน ตรวจสอบ ลงมอื ปฏิบัติ บนฐานความสามคั คี ขอใหเปนการเท่ียวอยางสรางสรรค เที่ยวไปสูองคความรูท่ี พระองคประสิทธิ์ประสาทให เทย่ี วดศู าสตรก ษัตรยิ ศาสตรพ ระราชา จะเท่ียวไดเ ปน รอยโครงการ เหนอื ส่ิงอ่นื ใด จะเกิดความภาคภมู ใิ จวา พอของเราเกงเหลือเกิน พอเราสอนเราทุกอยางเราเสียอีก อาจ ไมคอยเปนลูกท่ีดีนัก ไมคอยใสใจคําสอนของพอนัก แตไมสาย เวลานหี้ นงั สอื เดนิ ทางจะนาํ ทางพวกทา นทงั้ หลายไป จะเปน เครอ่ื งชว ย อยางดี รับรองวาจะบรรลุธรรม ธรรมชาติและธรรมดา และจบลง ดว ยคาํ วาประโยชนส ขุ ❞ ดร.สุเมธ ตันติเวชกลุ เลขาธิการมลู นธิ ชิ ยั พัฒนา และทีป่ รึกษาโครงการหนงั สอื เดินทางตามรอยพระราชา ๕
เรยี นรูรกั ษา ฟน ฟูปาตนนำ้ ปลูกปาในหวั ใจ เพราะปา คอื ชีวิต เสน ทตาองนภาบคนเหนอื ● เชยี งใหม ● ลำพนู ● ลำปาง ● แมฮอ งสอน ● เชยี งราย ● พะเยา ● แพร ● นา น ๖
๗
แผนตทาม่เี สรนอทยาพงรกะารราเชรียานรู ๑๐ ศูนยศกึ ษาการพัฒนาหว ยฮองไคร อนั เนอ่ื งมาจากพระราชดำริ จ.เชียงใหม ๒๐ ศูนยวิจัยและพฒั นาชาน้ํามนั สวนพฤกษศาสตร ๓๒ และพชื นํ้ามัน จ.เชยี งราย สมเดจ็ พระนางเจาสริ กิ ติ ิ์ จ.เชยี งใหม สถานีเกษตรหลวง อางขาง จ.เชยี งใหม ๒๖ ๘
พพิ ธิ ภัณฑการจัดการนํ้าชมุ ชน ตามแนวพระราชดำริ ๔โรง๖งานพหิพลธิวภงทัณี่ ๑ฑ บานมวงชมุ จ.เชยี งราย จ.เชียงใหม (ฝาง) ๕๐ ๔๒ ๕๔ โครงการศกึ ษาวจิ ยั ศูนยพ ฒั นาพนั ธุพชื และพฒั นาเกษตรกรรมบนพ้ืนทสี่ งู จกั รพนั ธเ พ็ญศริ ิ จ.เชยี งราย ของมลู นธิ ิชยั พัฒนา จ.เชยี งใหม โครงการพัฒนาดอยตงุ ๖๔ (พน้ื ท่ที รงงาน) อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จ.เชยี งราย ๙
รักษปา ตนน้ํา ศนู ยศ กึ ษาการพฒั นาหว ยฮอ งไคร อนั เนอื่ งมาจากพระราชดำริ จ.เชียงใหม µÃÒ»ÃзѺ ยอ นไปเกือบ ๓๕ ปก อ น พนื้ ทก่ี วา งๆ ๘,๕๐๐ ไร แหง น้ี เคยเปน “เขาหวั โลน ” เหมือนคนไมมีผม หลังจากยกเลิกสัมปทานการตัดไม พระราชากเ็ สดจ็ ฯ มาเนรมติ ใหท น่ี ก่ี ลายเปน พน้ื ทสี่ เี ขยี ว .“..หทวาํ ยไมฮชอื่องนไค้ี ร” อกี ครง้ั และใหส รา งศนู ยศ กึ ษาการพฒั นาหว ยฮอ งไครฯ “หว ย” คอื ลาํ หวย เปนแหลงความรูสําหรับคนในภาคเหนือ สอนชาวบาน “ฮอง” ภาษาเหนือท่หี มายถึง ใหรูจักธรรมชาติและนําไปใชประโยชน เมื่อทุกคน ชวยกัน พนื้ ที่ไหนๆ กจ็ ะไมเ ปน ภเู ขาหัวโลนๆ อกี แลว รอ ง หรือรอ งน้ํา “ไคร” มาจาก “ตนไคร” ๑๐ พชื ทอ งถน่ิ ประจําพืน้ ที่
๑๑
เสนทางการเรียนรูศึกษาธรรมชาติ จาก “ปา เขาหัวโลน” ตนไมถ กู ทําลายจนเกลย้ี ง แหลงน้าํ ไมม ี ดินขาดความสมบรู ณแ ละยงั เปนดนิ หินกรวด ปลกู ตน ไมแ ทบไมไ ด พระราชาทรงเร่ิมพัฒนาจาก อางเกบ็ นํ้า แหลงนาํ้ และเก็บกกั ไวใหม ีใชไดตลอดทั้งป ระบบสงนํ้าแบบกา งปลา กระจายความชุม ช้ืนจาก แหลงน้าํ สูดินใหทั่วพื้นที่ เช่อื มโยงจากอางเก็บนาํ้ คลองไสไ ก ชวยกระจายนาํ้ ตอ ใหพืน้ ทีช่ ุมชน้ื ไดกวางขวางยิ่งขึ้น ฝายตนนํา้ เพ่ือชะลอน้าํ และชว ยกรองตะกอน ไมใ หไ ปอุดตันแหลง นํ้า แลว จึงปลูกปา และเล้ยี งสัตว เพอ่ื ใหชุมชนไดใชป ระโยชน ธรรมชาตไิ ดรับการฟนฟูกลบั มา “ปลกู ปา โดยไมต อ งปลกู ” พระราชาทรงใหแนวทางในการทาํ ใหภเู ขาหวั โลน กลับมาเปนปา ดว ยการปลูกปา บรเิ วณดา นบนของเขาสูงกอ น เมอื่ ตน ไมอ อกดอกผล ลมและฝนจะชว ยพดั พาเมลด็ ลงมาดา นลา ง เพม่ิ จาํ นวนตน ไมใ หม ากขน้ึ ๑๒
“ปลกู ปาในใจคน” พระราชาทรงใหแนวทางพลิกฟนผนื ปา แหง แลง มาเปนผืนปา อันอดุ มสมบรู ณ ใหช าวบา นมีสวนรว มและไดร บั ประโยชนจากปา ดว ยการปลกู ปา ๓ อยา ง ประโยชน ๔ อยา ง ฟนฟปู า ไมค ูกับเศรษฐกิจ ทช่ี าวบา นเขา มาเก็บ ของกินจากปา หรือเอาไปขายไดอ ยางอสิ ระ เชน หนอ ไม ขา กระชาย ฯลฯ ทาํ ใหชาวบานรสู กึ มีสวนรว มในการ “เปนเจา ของปา” เปน แนวรวมในการรกั ษาและดูแลปา ไมใ หเ กิดไฟไหม สรา งปา คนื ความสมบรู ณระบบนเิ วศ ๑.สรา งแหลงนา้ํ ๒.ปลกู ตนไม ๓.เล้ียงสตั ว …น้ํา…จําเปนกับท้ังตนไม …ปลกู ปา …เมอ่ื ดนิ ชมุ นาํ้ …เมื่อมีปา สตั วก ม็ ี และสัตว ตองสรางพ้ืนที่ จากการมีนํา้ แลว ตน ไม ท่ีอยูและทาํ ปศสุ ัตวได ตน นํ้าเสียกอ น จึงอยูได ระเบิดจากขา งใน ๑๓ “หว ยฮองไครดีแลว คอ ยกระจายในชุมชน” ดวยแนวพระราชดําริ “ระเบิดจากขางใน” คอื การพฒั นาจะเกดิ ขน้ึ ได ดวยการเปน ไปตามข้นั ตอน และตามลําดบั ความจาํ เปน ทกุ สิง่ ตอ งเกิดข้ึน จากภายในของคน ของชาวบานและชมุ ชน จึงจะเกดิ ประโยชนอยางย่ังยนื
ป ลู ก ปา อยาง ๑.ปาไม ใชส อย ไมโตเร็ว ๒.ปา ไมก ินได ไมผ ล ๓.ปา ไมเ ศรษฐกิจ ใชในครัวเรือน เชน ไผ เชน ขนนุ มะมว ง ไมท่ปี ลูกเอาไวข าย เชน ไมสัก สะเดา ฯลฯ ฯลฯ ไมแดง ไมเ ตง็ ไมกอ ฯลฯ ประโยชน อยา ง ๑.ปา ไม ใชส อย ๒.ปา ไมก นิ ได ๓.ปา ไมเศรษฐกิจ ๔.ประโยชน ในการชว ย อนรุ ักษด ินและนํา้ ...รหู รือไม. ..? รเ“ปูจปักน เา ดไอเหป็กยมๆยา นงกะไ”ร? ๑๔ ปา ๓ อยา ง ประโยชน ๔ อยาง ยงั ทําหนาท่ี เปน “ปา เปย ก” แนวปอ งกันไฟปาดว ย
ออกไป...สาํ รวจปากนั ดีกวา ขเรอียงนร“ูคเถวาามวสลั ํายค”ญั คร้ังหนึ่งท่ีน่ีไมเหลือตนไมอยูเลย แตวันน้ีปา คนื กลบั มาแลวเปนอยา งไร อยากรไู หมวา ในเสนทาง ๑.๕ กิโลเมตรนี้…มีอะไรซอน อยูบาง ปา คือหนงั สอื ธรรมชาติ ที่หาความรไู ดไมส นิ้ สุด ชมฝายพน้ื บาน ชวยชะลอความชมุ ช้นื เร่ิมตน ที่น่ี หอชมเรือนยอดไม ปน ปา ยขน้ึ ไปสงู เทา ตกึ ๕ ชนั้ ๑๕ตทไนด่ีชไมวมยาใซกบบักในวหาา้ํญกฝหนันร?แอื ลตะนชไะมลใอบนเลํา้ ป็กา เหน็ สเี ขยี วๆ ของยอดไม กวา งใหญเ ตม็ พน้ื ที่
“ปลูกไม ๓ อยา ง สะพานแขวน... ประโยชน ๔ อยา ง” เชอ่ื มเขา สบู รเิ วณชมววิ อา งเกบ็ นาํ้ หว ยฮอ งไครอ กี แหง หนงึ่ ฝายหิน …ฝายชะลอน้ําแบบหนึ่ง “ปาตอไม” อา งเกบ็ น้าํ ธรรมชาติ ท่ชี ว ยหลอ เลี้ยงปา ตอไมทเี่ ราคิดวาเปน (หว ยฮอ งไครม อี างเก็บนาํ้ เลก็ ใหญ อยู ๘ อา ง) ตนไมต ายแลว เหลา นี้ พระราชาเคยทรงยนื ทอดพระเนตรพ้ืนที่ เม่ือดินชมุ นา้ํ ไมท ี่ และทรงโปรดเกลาฯ ใหส รา งอา งเกบ็ นาํ้ เหลอื แตตอ กก็ ลบั มา หว ยฮองไคร เติบโตใหมไดอีกครั้ง เพราะรากยงั อยใู นดิน พรอ มดูดซมึ อาหาร ไปเลี้ยงตนและใบ ปา คือตลาดสดของทุกคน สะพานดํา... ทค่ี นในชุมชนเขามาหาอาหารจากปา ได จดุ ชมอา งเกบ็ นา้ํ หว ยฮองไครแ หงหนงึ่ เหด็ หนอ ไม ท่ีสวยงาม ลองสังเกต ๑๖ สองขา งของถนนในโครงการ... ดา นหนงึ่ จะเปน พนื้ ทปี่ า สว นอกี ดา น หนึ่งจะเปนกิจกรรมตางๆ ท่ีศูนยฯ ทําการพัฒนา อาทิ…แสดงถึงการ แยกคนออกจากปา เพอื่ ใหธ รรมชาติ สามารถฟนฟูตัวเองและเปนแหลง อาหารใหกบั เราไดอ ยา งยง่ั ยืน
รูจ ัก(ฝCาhยecตkน Dนaํา้mลs)าํ ธาร ฝายชวยอะไร?เคลด็ ลับฟนฟรู ะบบนเิ วศลุม น้ํา คือการสรางฝายทต่ี นนํา้ ๑ ดกั ตะกอนการชะหนา ดิน ๒ ชะลอความเรว็ ในการไหลของนา้ํ ๓ ระบบนิเวศปา ไมเกดิ ความหลากหลาย ๔ กระจายความชมุ ชนื้ ในดนิ ๕ นํา้ ซมึ ซับลงดนิ ไดด ขี ้นึ ...ฝายชั่วคราว... ...ฝายแบบกง่ึ ถาวร... ...ฝายแบบถาวร... ใชวัสดธุ รรมชาติทีม่ ีอยู เชน ใชหินเรียงเปนพนังกั้นน้ํา ใชคอนกรีตเสริมเหล็ก ไมล ม มาขนาบดวยกอ นหิน สรางฝายบริเวณตอนลาง สรางฝายบริเวณปลาย สรา งดว ยภมู ปิ ญ ญาชาวบา น ของลาํ หว ย ลาํ หว ย แบบงายๆ บริเวณตอนบน ของลาํ หวย ทําไม...ฝาย เพราะ...ฝาย ถึงชว ยกระจายความชมุ ชื้น ชว ยชะลอความเรว็ ในการไหลของนา้ํ ใหกบั ดิน ดนิ จึงสามารถเก็บความชื้นไวไ ด ๑๗
“พพิ ธิ ภณั ฑธรรมชาติท่ีมีชีวิต” ศนู ยศ ึกษาการพฒั นาทวั่ ประเทศท้งั ๖ แหงทาํ หนาท่ีเสมอื น “พพิ ิธภัณฑธ รรมชาติท่ีมีชีวิต” ไดจ ําลองมาไวทส่ี วนหกศูนย ของศูนยห ว ยฮอ งไครฯ ซ่งึ ศนู ยฯ แหง นี้ไดยดึ แนวพระราชดาํ ริ ของพระราชา “ตนทางเปนปาไม ปลายทางเปน ประมง ระหวางทางเปน เกษตรกรรม” ทีห่ มายถึง หนทางสคู วาม อดุ มสมบูรณของปาไมทงั้ ประเทศ ศูนยศึกษาการพัฒนาเขาหินซอนฯ จ.ฉะเชงิ เทรา ทาํ การพัฒนาท่ที าํ กินของราษฎร ใหม คี วามอุดมสมบูรณ โดยเพ่มิ ประสิทธิภาพ การผลติ ของพชื หลายชนิด แวะชม “ผักสวนครวั รว้ั กินได” ที่นี่ ศูนยศ ึกษาการพัฒนาหวยทรายฯ พพิ Liธิ vภinณั g nฑaธtรuรrม จ.เพชรบุรี ศูนยศ ึกษาการพัฒนาพกิ ุลทองฯ ศกึ ษาแนวทางการพัฒนาฟน ฟสู ภาพปา จ.นราธิวาส เสื่อมโทรม โดยพยายามใหเกษตรกร มสี วนปลกู และรักษาสภาพปา โดยมรี ายได ศนู ยศึกษาวิจัยดินพรุ ลกั ษณะเฉพาะ ของดินในพน้ื ทภ่ี าคใต ใหส ามารถนํามา จากปา ดวย ใชประโยชนใ นดานเกษตรกรรม ๑๘ ใหไ ดม ากที่สดุ
ศนู ยศึกษาการพัฒนาภพู านฯ จ.สกลนคร มกี ลมุ เรือนไทยภาคอสี านเพอ่ื พัฒนา หมบู านตัวอยาง ใชเ ปนศนู ยพัฒนาอาชีพ เกษตรและอุตสาหกรรม ในครัวเรือนดว ย ศนู ยศ กึ ษาการพัฒนาอา วคงุ กระเบนฯ จ.จันทบรุ ี ศูนยทมี่ เี ปา หมายในการศกึ ษาคนควา เพื่อพฒั นา ปรับปรงุ สภาพแวดลอ มดา นประมงชายฝง เพื่อใหเกษตรกรสามารถเพ่ิมผลผลิต เพอ่ื การพึ่งตนเองในระยะยาว rมaชlาmตuทิseี่มuีชmวี ิต เดนิ สํารวจครบทุกศูนยฯ หรือยงั แตละศูนยฯ ตางกนั อยา งไรนะ? ศนู ยศ กึ ษาการพฒั นาหวยฮองไคร อันเนอ่ื งมาจากพระราชดําริ ๒๓๗ หมู ๔ ต.ปาเมีย่ ง อ.ดอยสะเกด็ จ.เชยี งใหม ๕๐๒๒๐ เปด ทําการ วันจันทร- วนั ศกุ ร เวลา ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. ๐ ๕๓๓๘ ๙๒๒๘-๙ ตอ ๑๐๒ www.hongkhrai.com HONGKHRAI การเดนิ ทาง ๑๙
ชมความหลากหลายของพชื พรรณ สวนพฤกษศาสตรส มเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ิ์ เชยี งใหม ทนี่ เ่ี ปน ศนู ยรวมพนั ธไุ มไ ทยบนพืน้ ที่ ขนาดใหญ ซ่งึ เปนสถานทีส่ ําหรับศกึ ษาและ คน ควาทางดานพฤกษศาสตรแ ละความหลากหลาย ทางชวี ภาพ ประเทศตางๆ ทัว่ โลกตางก็มกี ารศึกษา เรยี นรูทางดานพฤกษศาสตรนี้ดวย พระราชนิ ี ผสู นองพระราชดําริของพระราชา ในดา นการ อนรุ กั ษทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอม จงึ ทําให มสี วนพฤกษศาสตรแ หงนขี้ ้นึ เพ่อื รกั ษาพันธพุ ืชของไทย ๒๐
หรมะาบยบถนึงเิอวะศไร คในนเรปะนบสบว นนเิ หวศนึ่ง ดว ยไหมนะ? ๒๑
เสน ทางการเรียนรู พืชพรรณนานาชนิด นับเปน สว นหนึ่งของธรรมชาติ ซึงแบงพืช ออกเปนหลายวงศด วยกนั ๓ ทางเดนิ เหนอื เรือนยอดไม ทางเดนิ โครงเหลก็ ยาว ๓๖๙ เมตร เหนือพน้ื ดนิ ๒๐ เมตร ใชเ ดนิ ศึกษาธรรมชาติและระบบนเิ วศ เหนอื เรือนยอดไมช ั้นบนของปา ดบิ แลงและปาดงดบิ ตามหุบเขา ของปามรสุมเขตรอ น เราจะได เหน็ ววิ ยอดไมแ บบ ๓๖๐ องศา และไดเ รียนรกู ับพนั ธุไมท ีห่ ลากหลาย มากกวา ๕๐ ชนิด พรอ มระบบ นิเวศรอบขาง ๒ เสน ทางศึกษา พืชวงศก ลวย รวบรวมพนั ธุก ลว ยไมไ ทย มากกวา ๔๐๐ ชนดิ ๑ อาคารบริการนกั ทอ งเที่ยว อาคารที่เปน ศนู ยก ลางและมี ตนสนสามใบ นิทรรศการวชิ าการดานพชื อยูในปาชนดิ ใดกนั นะ? เร่ิมตนที่น่ี A ปาชายเลน B ปาเบญจพรรณ C ปาเต็งรัง (เฉลย ปาเบญจพรรณ) ๒๒
๔ กลุมอาคารเรือนกระจก มโี รงเรอื นขนาดใหญ ๔ แหง และขนาดเล็กอกี ๘ แหง •ม“ีจปดุ นา าดสิบนชใ้ืจน” อยใู นโดมเรือนกระจกสงู หาในยาโมดกพี มอันะกไธรรุะไบมจากง?นะ ••““พพจดัืชืชทกแสนินดแแงไมลมลงเ ข”งต”รรวอพมนชื พขมอชื โี คงกเรลองุมเสชกรยี ราตะงะบพวอเิ นัศงอเษพอทชกีป่ รเรฉจับียากตงใทัวตั่วโลก ใหดกั จบั แมลงเปน อาหาร ๕ พิพิธภณั ฑธ รรมชาติ นทิ รรศการใหค วามรูเ ก่ยี วกับ พนื้ ฐานทรพั ยากรธรรมชาติ ๖ ศนู ยก ารเรียนรู เกษตรอนิ ทรีย ทาํ ความเขาใจเกี่ยวกบั การเกษตรตามธรรมชาติ ไดท น่ี ่ี ๗ เสน ทางวลั ยชาติ เสน ทางศกึ ษากลมุ พชื ไมเลือ้ ย ๒๐๐ ชนิด ตลอดระยะ ๘๐๐ เมตร ๘ วงศสน พืชในตระกูลสน ตลอดเสนทางเดนิ ท่จี ดั กลุม ไว ๑๐ อุทยานพืชวงศขงิ -ขา ๙ สวนรุกขชาติ แ“บสบวเปนไหรนนุกสกขวันชนานตะิ”? สวนรวมรวมพชื วงศข ิง-ขา เสนทางเดนิ ศกึ ษาธรรมชาติ กวา ๕ ไร ทีจ่ ดั ปลกู พืชเปนหมวดหมู ๒๓ ตามวงศพ ชื ตางๆ
เ“ดพธินิพรเรธิทมภาชัณเาขฑตาส”ิ ู ๔ การไดเรยี นรวู า มนุษยเราเปนสวนหนงึ่ ของ ความหลากหลายทางชวี ภาพ นับเปนเรื่องสําคัญ บนโลกใบนี้ สมั ผสั ความรทู ่เี กย่ี วกบั ทรัพยากร ธรรมชาติ ท่ียังบอกเราดวยวาการรกั ษาธรรมชาติ ทองถ่นิ ทําใหมนุษยด าํ รงอยตู อไปได “โผซจนญ๓ภัย ๑๐ ปาไทย” ๓ ปาในประเทศไทยเกิดขึน้ ไดอ ยา งไร ปเแแพใมาบนลรไางะธมาใเมระสปขรสีหใอนมหภนงชคไาปา าทพรทาตบยอผี่สิมาลําล๑กีคดัอ๐๑าญัใง๐ศบห…ตทแาชา…ี่แลคนงตะํา…กิดปกตันด.ตาอ?ไวไป?บายมง?กผ?ันล?ัดใบ “นในโกซักปานพวรฤแะ๒กรเทษกศขศอไาทงสยต”ร ๒ การทาํ งานของนกั วจิ ยั ดา นพฤกษศาสตร ตัง้ แตอ ดตี จนปจจุบนั “โคซวนาม๑หลากหลายทางชีวภาพ” สงิ่ มีชีวิตรว มโลกของเรามอี ยูเปน จาํ นวนมา เริ่มตน ท่ีน่ี ๒๔ ก และตางเกยี่ วของสัมพันธก นั ในธรรมชาติ
โ“ซมนนษุ๔ยก ับพรรณพชื ” คทวาามงอหชีวะลไภาราก?พหคลอืาย พชื คือแหลง ของอาหาร ทอี่ ยอู าศยั ของมนษุ ย เช้อื เพลิง เคร่ืองนงุ หม และยารกั ษาโรค และทาํ หนา ท่พี ้ืนฐานของระบบนิเวศ GPLAALNLETRY ปาไมของไทยมี ๑๐ ชนิด คือ สาหราย ๑. นหกบั รับเือปเไหน มด็พ? ชื ๒. ๓. ๔. ๕. ๖. ๗. ๘. ๙. ๑ ๑๐. สวนพฤกษศาสตรส มเด็จพระนางเจาสิริกติ ิ์ อําเภอแมร มิ จังหวดั เชียงใหม ๑๐๐ หมู ๙ ต.แมแ รม อ.แมร มิ จ.เชยี งใหม เปด ทาํ การเวลา ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. พพิ ธิ ภณั ฑเ ปด ทาํ การเวลา ๐๙.๐๐-๑๖.๐๐ น. ๐ ๕๓๘๔ ๑๒๓๔ ทางเดนิ เหนือเรือนยอดไม (Canopy Walks) เปด ทาํ การเวลา ๐๘.๓๐-๑๖.๐๐ น. (ยกเวน ชวงฤดฝู นปด ทําการตลอดฤดกู าล) www.qsbg.org qsbgcm ๒๕การเดนิ ทาง
ทำความรูจัก พืชเมอื งหนาว สถานีเกษตรหลวงอางขาง จ.เชยี งใหม คร้งั หนง่ึ ในอดีต พระราชาและพระราชินี “อา งขาง” ชื่อนม้ี ที ่ีมา ทรงเดนิ ทางมาเยี่ยมชาวบา นในพื้นที่หา งไกลตัวเมือง เปน ภาษาเหนือหมายถึง แลวพบวา ท่ีนี่ชาวเขาเผา มูเซอปลกู ฝน แตย ังยากจน “อางส่ีเหล่ียม” ซึ่งเปนลักษณะ อกี ทั้งปา ไมต นน้ําถูกทําลายไปดวย และเมอ่ื พระราชา พ้ืนท่ีของท่นี ่ี หบุ เขาซ่ึงเดมิ รวู า ชาวเขาปลูกทอขายไดร าคาพอๆ กนั จึงโปรด ตรงกลางกเ็ คยเปน เขาหนิ ปนู สงู ใหต ัง้ “สถานที ดลองไมผ ลเมอื งหนาว” แตน ้าํ ฝนชะจนกลายเปนโพรง ขึ้นและเปน โครงการหลวงแหง แรก เพ่อื สง เสริม แลวยบุ ตวั เปนแอง เกิดเปน ชาวเขาใหหนั มาปลกู แทนฝน พน้ื ท่ีราบขนึ้ จงึ เปน ทมี่ าของ ท่ตี ้งั สถานเี กษตรหลวงอางขาง ๒๖
๒๗
แรกสุดพระราชาทรงสละทรัพยส ว นพระองค ชบีวนิตดขออยงชอาา วงบขาางน ๑,๕๐๐ บาท ในอดีตที่เปนเงนิ จํานวนมหาศาล เพือ่ ขอซอ้ื ทด่ี นิ และไรในบริเวณนส้ี วนหนง่ึ เพอ่ื ให ทาํ สถานที ดลองปลกู ไมเมืองหนาว นําเอาทอ ฝร่ัง มาทดลองตดิ ตาและตอ ก่งิ กบั ทอพน้ื เมอื ง คือการทดลองครั้งแรก พระราชาบอกวา “ชว ยชาวเขา ชวยชาวเรา ชวยชาวโลก” …ทน่ี ี่…กลายเปน แหลง อาหารของไทย สามารถ “แยกคนออกจากปา ” ไมทาํ รายธรรมชาติ และโลก ไมมแี หลง ยาเสพตดิ ดอยอา งขาง เปนพน้ื ทีส่ ูง เผา มเู ซอดาํ เผา ปะหลอง เปนชาวเขา ๔ เผาซึ่งมีวถิ ีชีวติ แตกตา งกนั ไป จากระดับน้ําทะเลถึง ๑,๔๐๐ เมตร ไดแ ก เผา มเู ซอดํา, เผา ปะหลอ ง, ชาวไทใหญ และมอี ากาศเย็นสบายตลอดป จงึ เหมาะ และชาวจนี ยูนนาน ที่อาศัยอยใู น ๕ หมูบ าน ที่จะปลกู พชื เมอื งหนาวสารพัดชนดิ เดก็ ๆ มาเรียนรทู ่สี ถานีเกษตรหลวง อา งขางในแตละชวงของปจ ะไดท ํา กิจกรรมและเหน็ พชื เมืองหนาว ท่แี ตกตางกนั ไปดว ย พืชผักผลไมเมืองหนาว ชาวเขาแตละเผา มอี ะไรบาง? มวี ิถีชีวิตอยางไร? ๒๘
บา นขอบดง มชี าวเขาเผามูเซอดําและแดง ทาํ งานหตั ถกรรม พวกกาํ ไล บา นนอแล หญาอิบูแค หรอื ตะกราสาน ทนี่ ี่มองเห็นวิวทส่ี วยงาม ของอา งขาง มชี าวเขาเผา ปะหลอง ทม่ี าจากพมา ทาํ งานหัตถกรรม บา นหลวง เปน หมบู า นของชาวจีนยูนนาน ทม่ี าจากจีน ทําการปลกู ลูกพีช พลัม อะโวคาโด และสาล่ี มีอาหารพนื้ บา นอรอยขนึ้ ชอ่ื คือขาวซอยยูนานน (น้ําใส) บา นคุม ชาวไทใหญ ชาวจีนยูนนาน ชุมชนเลก็ ๆ มชี าวเขา หลายเชื้อชาตอิ ยดู วยกัน เมื่อพวกเขามรี ายไดท ดแทนจากการปลูกพชื ทัง้ ชาวไทใหญ ชาวเมยี นมา เมืองหนาวขายแลว ชาวเขาจึงเห็นความ และชาวจีนยูนนาน สําคญั ของธรรมชาติมากขนึ้ และไมทาํ ลาย ปาอีกตอไป มเี สน ทางขี่จักรยานชมธรรมชาติ “ลอ ” เปนสตั วพันธผุ สมระหวา ง จากบานคุม ไปยังบา นนอแล สตั วอ ะไร ? มีลกั ษณะพิเศษอยางไร ? และจากบานหลวงไปบา นผาแดง ทําไม...ชาวเขาท่ีดอยอา งขางจึงมัก สมั ผสั วัฒนธรรมความเปน อยู เล้ยี ง“ลอ ” ของชาวเขา ๒๙
เสนทางการเรียนรู ทเอรี่ยหียามนลบูรมื ูวา ินถชีดวชีนวา ิตนคขนณุ ออพงกชอนาควะณุ เเขดแาก็ มๆไ ป แออปกลไปงสพําชื รผวจักผลไมเมอื งหนาว กนั ดกี วา บานขอบดง ชมวิวและดกู ารปลกู ชา ไลร ะดับจากดา นบนลงไป ดานลา งอยา งสวยงาม บา นนอแล แ๒ป๐ล๐ง๐ชา แปลงกุหลาบ พระตําหนกั กุหลาบพันป โรงงานชา ตา งจากกุหลาบ แปลงซากุระ ทั่วไปอยา งไร แปลงสตรอวเ บอรรี ปลกู ไดท ่ี ไหนบา ง? สวนบอนไซ สวน ๘๐ โเรหงด็ เพพาอะรต าเบลโล แปลงบวย แปลงกีวี่ แปลงพ แวะเชก็ อนิ ทส่ี วนรวมพันธุ แปลงรวบรวมพันธุผักเมืองหนาว ไมดอกไมป ระดบั เมอื งหนาว สวนสมเด็จ มผี กั เมืองหนาวทง้ั หมดทีป่ ลกู ในพื้นที่ ทาํ ไม? กะหลาํ่ ปลี รวบรวมพนั ธุไมประเภท โครงการหลวง ไดแก กะหลํา่ ดาว จงึ ถูกรวมไว ใน ฝน ดอกปอ ปป และมี แครอท มะเขือเทศ เชอร่ี พารส ลยี สวนดอกไมแ หงน้ี ไมเมืองหนาวหมุนเวยี นกนั เซเลอรี่ ถ่ัวหวาน แตงกวาซูกินี่ เชน กระดมุ เงนิ ๓๐ กระดุมทอง
มคทาน่ีแสลตถะกชาวตนงา เีเงวกลษาตไรดเหเมรษลียาวนยSuงรนMอกูเ-oกจิามT็บuพกงถิลWลรeขูกนุ มั TรพาาhยมีชงFrนSa กันยายSuนMเo-กTตพu็บWุลลลeาบักู TคhกมFวี r ่ีSa กลางธนั วSาuคMมo -TuมWกe TรhาFrคSaม ดพอรยะธอาาตงขุ าง ชมซาบการุ นะญปี่ นุ พฤศจิกSาuยสMตนo Tร-uเอมกWวeบ็ีนเ TบาhอคFrรมSรaี ธันวาคมชS-uมกMดoุมเอสTuภกือWานโeพคาTงรัhนพงFธrญS aา มSuนี MาoคTuมWe Th Fr Sa ชนงเผานาปปะใ หหมลอ ง บานหลวง เม“คเอื อืกพงกษปหืชาตลนผไรหรกูาปักนอวแผลในิ?บลูกนทบไแสมรบถียบา” นี กสวลนางไมแจดงอก เไรมือดนอก พีช บานคมุ เริ่มตน ที่นี่ สถานีเกษตรหลวงอางขาง จงั หวัดเชยี งใหม การเดนิ ทาง ๓๑ ในเขตหมบู านคมุ หมู ๕ ต.แมง อน อ.ฝาง จ.เชียงใหม ๐ ๕๓๖๙ ๖๔๘๙ www.angkhangstation.com angkhangstation
สนกุ เรียนรู นานาประโยชนจาก ตน ชา” ศูนยว จิ ัยและพัฒนาชาน้ํามันและพชื นาํ้ มัน จ.เชยี งราย µÃÒ»ÃзѺ ในอดตี พน้ื ท่ีสูงหลายแหง มีปญหา ตดั ไมท ําลายปาและเกดิ ไฟไหมปา บอ ยครงั้ รไู หม พระราชาจงึ ทรงใหแ นวคิดในการเลอื กพนั ธุไ ม ทาํ ไมตอ งปลกู ชาน้าํ มัน ทีม่ คี ุณคา ทางเศรษฐกจิ ใหช าวบานปลกู มีคณุ คา ทางเศรษฐกิจ และยงั สรา งรายได เพอื่ เปน การฟน ฟูปา ชวยฟน ฟปู าตน นํ้า เจาหญงิ นกั พัฒนามพี ระราชดําริใหม ูลนิธิ เมลด็ ชา ลักษณะคลายเมล็ด ชัยพัฒนากอ ต้ังศนู ยวจิ ัยและพฒั นาชาน้ํามนั เกาลัดขนาดเลก็ ใชสําหรับหีบ และพืชนํ้ามนั ขนึ้ เพื่อเปน ศูนยว ิจัยและพัฒนา น้ํามนั เพื่อทําเปน นํ้ามนั บริโภค เกี่ยวกับตน ชานํ้ามันและพชื นา้ํ มนั อ่นื ๆ คณุ ภาพสงู ทั้งยังมีโรงงานผลติ นํ้ามันใหคนไทยมนี ้ํามนั พืช ทด่ี คี ุณภาพสูงเพอ่ื บริโภค ๓๒
๓๓
ท่ีน่ี มอี ะไรใหเรียนรบู าง เพราะพื้นท่สี วยงามไปดว ยสีเขยี วของตนไม ๑ เสน ทางเขา ดานหนาของศูนยฯ อยบู นพ้นื ทเี่ ดียวกับทางเขา ๑ แปลงสาธติ อุทยานแหงชาติดอยผา หมปก พ้ืนที่การเรียนรจู าก ท่ีนี่ แนหอลกงจเารกียจนะรเแูปลน ว แปลงเกษตรของจรงิ ยังเปนท่พี กั ผอนหยอนใจ ชมตน กลาชานา้ํ มนั ของคนในชมุ ชนอกี ดวย และเรียนรูเกษตร ทฤษฎีใหม ๓๔ ๒๕ ๖ ๒ อาคารที่ทาํ การ แวะอาคารสถาปตยกรรมลา นนา ลูกผสมทส่ี วยงามนเ้ี พือ่ เรยี นรูขอ มลู การทาํ งานของศูนยฯ แหง นเ้ี บอื้ งตน ๓ โรงงานผลิตชาน้ํามนั และพืชนาํ้ มัน โรงงานตน แบบทีแ่ รก ทเี่ ดยี ว ท่สี มบรู ณท ี่สุด ในเมืองไทย ๔ ลานนทิ รรศการ ๓๔ จุดรวมความรเู รอื่ งเมลด็ ชา และน้ํามนั ชา ท่ีเพลดิ เพลนิ และเปน ประโยชน
ครั้งหน่งึ จหงึ าตตอน งไมปลกู ทดแทน ปา ไมถ ูกทําลาย เแเจแมลลา ละหะด็ไพญดเกฒัร ิงับานนลกาัดัการพจถัฒงึวเาอนยาาเมมเาดลใ็ดนิ หชทค าณานงะ้ําไมทปาํันจงีนาหนนศา กึตษาาควลิจา ัยย จีนมอบพันธุช านํ้ามัน จแลากะเใมหลอ ด็งคชคาใวหากมับรูในการหีบนํา้ มนั ประเทศไทย ตนชานํ้ามนั กลายเปนปา ท่ีสมบรู ณอกี คร้ัง เเปดเ็กน กๆอษยตรารไูงหยไรม่ังนยะืน? ๓๕
ชาน้าํ มนั ...พชื มหัศจรรย เจา หญงิ นกั พฒั นาไดร บั ถวายชานา้ํ มนั พนั ธดุ มี าจากประเทศจนี คอื พันธุ “คามเี ลยี โอลเี ฟรา ” ทเี่ หมาะกบั สภาพพนื้ ทภี่ าคเหนอื ของไทย ตอ งปลกู ในพน้ื ทส่ี งู ๕๐๐-๑,๓๐๐ เมตรจากระดบั นา้ํ ทะเล ถึงจะเตบิ โตออกดอกออกผล เปนพชื มหศั จรรยท่มี ีคุณคา มากมาย ชาน้าํ มัน มหัศจรรยอ ยางไร เดก็ ๆ รไู หมนะ มหัศจรรยตอ มหศั จรรยตอ มหศั จรรย สขุ ภาพ เศรษฐกจิ ตอสังคม ชาน้าํ มันมีกรดไขมนั ลดปญ หาปา เสื่อมโทรม ประชาชนมีชีวิตและสุขภาพ ไมอ่มิ ตวั สูง ชวยลดระดบั การแผว ถางปา ปอ งกัน ดขี ึน้ จากรายไดด วยอาชีพท่ี คอเลสเตอรอลและไขมนั การพงั ทลายของหนาดิน ไมรจู บ ลดปญ หายาเสพติด ในเสนเลอื ด ลดความเสย่ี ง บรเิ วณเชิงเขา ไดพ ืน้ ทีป่ า และไดบริโภคน้ํามันดี ในการเกิดโรคหลอดเลือด และแนวเขตแดน มีคุณภาพสูง อุดตัน ปองกนั โรคความดัน ธรรมชาติ โลหิต โรคเบาหวาน โรคหัวใ..จ.รูห รือไม...? ชานํ้ามัน เพราะตนชานาํ้ มนั ... ชงด่มื ไมไดนะ ไมใชชาชงด่มื แมจะเปน ชาท้ังคู แตเปน ชาคนละสายพันธุกนั ตลภนอางชพาทไนหาาํ้ยนมสคนัวิ ือา? ๒ ๓๖ ๑
หนาตตนาชเปานนยา้ํ ังมไงนั นะ? ตน ชานํา้ มนั หนา ตาไมเหมอื นชาชงดื่มทเี่ ราเคยรูจัก เปน ไมใหญพ มุ สูง ไดถ ึง ๕-๑๐ เมตร เปลือกตน เปน สีเทา เปน ไมย นื ตน มอี ายุยาวนาน เกบ็ เกีย่ วผลชาไดนานหลายชว งอายุคน (สรางรายไดใ หเ กษตรกรไดไมร จู บ) ดอกชานํา้ มัน เปนดอกสมบรู ณเ พศ ออกดอกเปนเด่ยี วหรอื เปนชอ ๒-๓ ดอก กลบี ดอกมีสีขาว ๕-๙ กลีบ ปลายกลบี มน และหยกั เวา ผลชา ใบ สเี ขียว กลมขนาดเทา ใบเด่ยี วออกเรยี งสลับกนั ลูกมะนาว เมอ่ื ผลแก รูปทรงรี ปลายใบแหลม จะเปล่ยี นเปน สนี ํ้าตาล ขอบใบหยกั เปน ใบเล่ือย แขหา งง ใแนลมะีแ“ตเกมอลอด็กชา” ตธชรนวรชยามรเนหชักาาํ้ ตษตมุ ใาิ?ันด เมลด็ ชา กากชา สว นสาํ คญั นเ่ี อง เมลด็ ชานาํ้ มนั รากของตน ชา ที่มีนํ้ามันและใช หลงั จากผา น นา้ํ มัน มีรากแขนง หบี นา้ํ มนั เมลด็ ชา กระบวนการ ชวยยดึ ดนิ และ มสี นี าํ้ ตาลเขม ถงึ ดาํ สกดั นา้ํ มนั แลว ไดก ากชา ปองกนั การพงั คลา ยเมล็ดเกาลดั ซงึ่ สามารถนาํ มากาํ จดั หอยเชอรี่ รากชา ทลายของดนิ ในนาขา วหรอื กาํ จดั ปลาในบอ กงุ ยง่ิ ตน ชามอี ายมุ าก รากยงิ่ แผ กวางใหญแ ละแขง็ แรงมาก ๓๗
ตตะาลมุยทหบ“ี่นนสเากพคี่ ว้ืนษตอื ทตนแ่ีนปร๗สทลกไฤงราขปลษธอลฎงา ิตูกแีใชปชหาล.าม.นง.”ปน้ําลมกูํ้าันสนนมาแํ้าอธมหกันติ นัจงาชทแกน่ใีรชชิดกาหอนขลน่ื อ้าํ ักๆมงกนัไาเทชแรลนยว ตยนังทปาลนูกตพะันวธันุพหชืนู ตนงามอ น ตน มะรมุ อนิ เดยี ฯลฯ โรงเรือนเพาะชาํ ปุยพืชสด เดก็ ๆ ลองลงมอื ดูแลตน ไม ยา ยกลา ตน ไมจ ากกระบะสถู งุ ดํา ดไู ดทน่ี ี่ แปลงสาธิต ลองสังเกตดูสิ พชื นา้ํ มนั วาการดูแลหนา ดิน นอกจากจะมีตน ชาน้าํ มัน ของรากพืชแตล ะชนดิ บนแปลงผนื นีย้ ังมีพชื นา้ํ มนั อ่นื ๆ ไดแ ก งามอน ไนเจอร มะรมุ อินเดยี ดอกคาํ ฝอย ใหผ ลตางกนั สวนรวบรวมพชื น้าํ มัน สวนสมนุ ไพร แปลงปลูกพืชเศรษฐกจิ อืน่ ๆ ไดด ี ทร่ี วบรวมและขยายพนั ธุ เชน กะเพรา ดาวเรือง กระเจย๊ี บ สมุนไพรหายาก แปลงพืชสวนครัว มมุ บนั ทกึ แปลงผลติ พชื ผักสวนครวั ใหกับรา นอาหาร ลกั ษณะพืชใหนํ้ามนั “เมล็ดชา” ในแปลงนี้ประกอบดวย พริกกะเหรี่ยง แตล ะชนิดเปน อยา งไร? ตนมะเขอื เปราะ สลดั เปน ตน ๓๘
๕ พพิ ธิ ภัณฑพ ืชสมนุ ไพร ๗แลสะวเนกพาะักยผลอพนะยอม (จะเริม่ เปด ในเดอื นกุมภาพันธ ป พ.ศ. ๒๕๖๑) “ปอดของชาวแมส าย” จัดแสดงและใหความรูเก่ียวกับพืชสมุนไพรตา งๆ มวี ิวสวนสวยขนาดใหญ ทัง้ ประโยชนข องสมนุ ไพรแตล ะชนดิ การนาํ ไป ท่โี อบรอบบึงนาํ้ มีพันธไุ ม ใชอ ยา งถกู ตอง ถกู วิธี และสิ่งทค่ี วรรเู กี่ยวกับ ใหเ รยี นรู และเปน คณุ คา ของสมนุ ไพรไทย สถานท่อี อกกําลังกาย ของคนในชมุ ชน ๖รานขายผลิตภณั ฑ สาํ รวจผลติ ภณั ฑหลากหลาย ท่ีทาํ มาจากเมล็ดชาไดท่นี ี่ ๘ ๗ ๘ รานอาหารเมลด็ ชา ลองคนหาเมนู ช่อื รานไดรบั พระราชทานจาก จากรา น วาอาหารที่นํา สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ นํา้ มันเมล็ดชาเปน สว น ชิมอาหารสตู รพระราชทานทป่ี รุงดว ย ประกอบมีอะไรบา ง? นํา้ มันเมลด็ ชา หรือ“นา้ํ มนั มะกอก” แหงโลกตะวันออก ๓๙
กไาปรดทูขําไน้ั นปตด้าํ ูกมอันนันดเมีกลวด็า ชา ติดตามขัน้ ตอนการผลติ นาํ้ มนั เมลด็ ชาจาก “โรงงานท่ี ไมเหมือนโรงงาน” โรงงานผลิตนาํ้ มันเมลด็ ชาและพืชนา้ํ มนั โรงงานตนแบบท่แี รก ที่เดียว ที่สมบูรณท่สี ุด ในเมอื งไทย สามารถขอเขา ชมเพอ่ื เรียนรไู ดท ุกข้นั ตอน ถงั ดดู กล่ิน ถังฟอกสี ถงั ปรบั สภาพนำ้ มัน บรรจขุ วด ถังพกั น้ำมนั เครื่องทำนำ้ ออน เถบงั อกรร อ1งน้ำมัน ถงั พกั นำ้ มัน เถบงั อกรร อ2งนำ้ มัน ชดุ เครื่องตมไอน้ำ ถังแยกไขมนั แชเพมอ่ืพนู เำคไปรือ่ทงำสสำบอู าง ทําไม...ตนชา เพราะ...น้าํ มนั เมลด็ ชา น้ํามันไดฉายา มีประโยชนต อสขุ ภาพรางกาย และยงั เปน “หน่ึงตนรอ ยแปด สว นผสมในการผลติ เคร่ืองสาํ อาง แมแ ตก ากชา ประโยชน” ท่เี หลอื จากการหีบนา้ํ มันจนหมด ยังนาํ ไปใช เปน ผลิตภัณฑกาํ จดั หอยเชอรีใ่ นนาขา ว ศัตรู “อหยีบานลา้ํืมมหันา”คําคตอื ออบะนไระ? สําคัญของนาขาวหรอื กาํ จดั ปลาในบอ กงุ ไดดวย ๔๐
พฤษภากSเคuมาMมรลoผ-็ดTลuกงติWาันeนมยTา้ํอhามนFยrนั Sนa เเพคลร่ือาเงดห่ียีบวนํ้ามนั ตุลาคมSกu-าMธรoชันผTาuลวนWาติ eํ้าคนTมhมํา้นัFมr Sันa มกราคSกuเมาMมร-oลผTเuด็มลWไติษeนนาTเhจยา้ํ FมอrนSรนัa ชุดกรอง 2 ตเเแมมปรลลวลด็ด็ จงจกสปาออลกนบกู พหคชืน้ าบีณุ ทนนภำ้ี่ ้ำามมพนั ัน ชุดกรอง 1 เริ่มตนท่ีน่ีนกถแวังล้ำนพมะปตันกั ระนกบั ้ำออมนณุนั หภูมิ ถงั พักนำ้ มัน ศูนยว จิ ยั และพัฒนาชาน้ํามันและพชื นํ้ามนั จังหวดั เชยี งราย ๘๘๘ หมูที่ ๑๐ ถนนพหลโยธนิ ต.เวียงพางคํา อ.แมสาย จ.เชียงราย เปด ทาํ การทกุ วัน ไมเ วน วันหยดุ นกั ขตั ฤกษ เวลา ๐๘.๐๐-๒๐.๐๐ น. ๐ ๕๓๗๓ ๔๑๔๐-๒, Fax. ๐ ๕๓๗๓ ๔๑๔๐ ตอ ๒๐๕ [email protected], www.teaoilcenter.org TeaOilCenter การเดินทาง ๔๑
สนกุ เรียนรู เกษตรอนิ ทรียแบบครบวงจร โครงการศึกษาวิจัยและพฒั นาเกษตรกรรม บนพนื้ ที่สงู ของมลู นธิ ชิ ยั พฒั นา จ.เชยี งใหม เจา หญงิ นักพฒั นาผสู านตอแนวคิดและความเมตตา จากพระราชา ทตี่ องการใหช วี ติ ความเปน อยูของประชาชนดขี ึน้ จงึ ไดกอเกิดโครงการตา งๆ ขึน้ มากมาย โครงการศกึ ษาวิจยั และ พัฒนาเกษตรกรรมบนพน้ื ท่สี ูงของมูลนิธชิ ัยพฒั นา “เนน การ ทําเกษตรอินทรียแบบครบวงจร” ตัง้ แตการผลิตสิ่งตางๆ สําหรับใชเองภายในโครงการแทนสารเคมี โดยนาํ วสั ดุเหลอื ใช ทางการเกษตรในพ้นื ทีโ่ ครงการกลบั มาใชใหม และแปรรปู เพอ่ื ยืดอายุ กับเพิม่ มลู คาใหผ ลผลติ ทางการเกษตร ตามทีพ่ ระราชาสอนใหเ รา พ่ึงตนเอง ดว ยเกษตรผสมผสาน และการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ ๔๒ และสิ่งแวดลอมในพนื้ ท่อี ยา งยั่งยนื
๔๓
เสนทางการเรียนรู เพราะโครงการอยใู นพนื้ ที่ตนนํา้ จึงตอ งใช ทรัพยากรธรรมชาตอิ ยา งระมัดระวังและรูคุณคา เพื่อประโยชนของประชาชนท่ีอยใู นพน้ื ท่ีกลางนํ้า และปลายน้ํา เร่ิมตนท่ีนี่ มารจู ัก “เกษตรอนิ ทรีย” ครบวงจรกันเถอะ ดูการทาํ “ปจจัยการผลติ ” ผลติ ปยุ หมกั นํา้ หมกั มูลไสเ ดือนดนิ และสาร ชีวภณั ฑ เพอื่ ทดแทนสารเคมีตา งๆ เชน ปุยเคมี “สวนสมุนไพร” ยาฆาแมลง และสารเคมที างการเกษตรตางๆ สวนทีร่ วบรวมหลากหลายพนั ธุ เด็กๆ รูจ ัก สมนุ ไพรไวเพื่อการเรยี นรู ตน “รางจดื ” ไหม? ลองหาดูในสวนสิ รางจืดเปน สมุนไพรที่ ไดช ื่อวา “แปพลืชงผทักดอสินอทบรพียัฒ” นา เปน “ราชาแหงการถอนพิษ” ใบ ใหน ดิ วา มีดอกสีมว ง ชวยลด นํา้ ตาล ในเลอื ด ชมแปลงสาธติ ปลกู พืชผกั หลากหลายชนิด หมุนเวียนตามฤดกู าลตลอดทงั้ ป “ผหลอแิตงลเะเพหา็ดะ” “ชีวินทรีย” คืออะไร? มีประโยชนอยา งไรนะ? ดแู ลพชื โดยไมใชส ารเคมี ดีอยา งไร? “พแแลัปฒะลนพงาชืทขหดา ลวสงั อนบา” ทีน่ …่ี มเี หด็ หลายพนั ธุ รูจ กั เห็ดชนดิ ไหน บางนะ? ชมแปลงสาธติ ปลูกขาว แบบขั้นบันได โดยใช ๔๔ หญาแฝกรักษาหนาดนิ สปอรเ ห็ดคืออะไร? /
โรงบรรจุผกั พลังแโรสงงออบาทติ ย อบแหง ผลผลิตทางการเกษตร รหู รือไม? ผักท่นี ส่ี ะอาดแนน อน ดวยพลังงานความรอน เพราะปลูกแบบไมใ ชสารเคมี จากธรรมชาติ แลว ยังคัดบรรจตุ ามมาตรฐานหลัก และวิธีทด่ี ีในการผลติ อาหารหรอื TMP เพือ่ ขาย เหฮ็ดงั นกาางรรี ม หรือเเหห็ด็ดหปัวยุ ลฝิงา ย บํารุง ผลผลิตจากเกษตรอนิ ทรีย รางกายใหม พี ลงั กลายเปน ของอรอยอะไรไดบาง ปองกนั ผกั สดจากโครงการ แยมผลไม โรคกระเพาะ แหนมเห็ด ไสอั่วเห็ด ชาโสมนัส กลวยทอดสมนุ ไพร และอีกมากมาย ตานทาน โรคมะเร็งและ ลดไขมัน ในเสนเลือด เหด็ นางรมทอง หรือเเหหด็ด็ ยโคานนาญง่ปีิ ุน แคลคเาซมรียโ ีโมบปไรฟฮตอเนีดสรฟตอรสั แลวะติ บารีมวนิ มซสี ูง โครงการศกึ ษาวจิ ยั และพฒั นาเกษตรกรรม บนพื้นท่ีสงู ของมลู นิธชิ ัยพัฒนา ๒๖๕ หมูที่ ๖ บา นเปยงกอก ต.โปงนํา้ รอน อ.ฝาง จ.เชียงใหม ๕๐๑๑๐ / มีประโยชนย ังไงนะ? ๐ ๕๓๔๕ ๒๓๖๖ การเดนิ ทาง ๔๕
ยอ นอดีต พพิ ิธภณั ฑพ้ืนท่ที ม่ี ีชวี ติ พพิ ิธภณั ฑโรงงานหลวงท่ี ๑ (ฝาง) จ.เชยี งใหม เมื่อปา ไมบ นภเู ขาถกู ทําลายเพราะการทาํ ไรฝน พระราชาทรงหาวิธใี นการปลูกปากลับคืนมา โดยใหค วามรู ชาวบานในการปลูกพืชผักผลไมเพ่ือสรางรายไดท ดแทนการตดั ปา เพื่อปลูกฝน เมือ่ ผลผลิตของชาวบานมมี ากขนึ้ สินคาลนตลาด ทําใหร าคาถกู จึงใหต้ัง “โรงงานหลวงอาหารสําเร็จรปู ” เปน แหงแรก เพือ่ แปรรูป ผลผลิตทางการเกษตร สายตาท่ีมองการณไกลของพระราชาชวยใหช าวบาน ท่ีเปนเกษตรกรและชาวบานที่อยรู อบโรงงานมีความเปนอยดู ขี นึ้ ถึงแมว าโรงงาน แหง น้จี ะถูกนํา้ ปาพัดถลมเสยี หายหนักมาแลว ในป ๔๙ แตเ จาหญิงนกั พัฒนา ยังทรงใหความสําคัญ ใหฟน ฟูโรงงานขนึ้ มาใหม และใหส รางพิพธิ ภัณฑเ ปน “พิพิธภัณฑพืน้ ท่ีท่ีมีชีวิต” สําหรับการเรียนรขู องคนรนุ ตอ มา ๔๖
“พพิ ธิ ภัณฑ ๔๗ พื้นท่ีท่ีมีชีวิต” คืออะไร?
ยอนเวลาสูอ ดีตใน ท่ีทรเงจสา รหา ญง ิง“นโกัรพงฒังานนาหทรลงวนงาํ ฯแน”วคแหดิ งขนอีข้งพ้นึ ระราชา “พิพิธภณั ฑพ ืน้ ท่ีที่มีชีวิต เพือ่ ชวยแกไ ขปญหาสงั คม เศรษฐกิจ และสง่ิ แวดลอม มาพัฒนาเปนแหลงเรียนรู เพราะที่น.่ี ..คอื ชุมชนที่ผูกพันกบั พระราชามายาวนาน พาเรายอนเวลาไปดูชีวติ ของคนทีน่ ไี่ ดจากขาวของเครอ่ื งใชโ บราณ วดิ ีโอเหตกุ ารณจริง และชีวิตความเปนอยขู องชาวบานก็ยงั คง สืบตอ มาจนถงึ ปจ จบุ นั ไปสมั ผสั และเห็นชวี ติ จริงไดในชมุ ชน ๕เมนอื่ าํ้ ปพา.ศพ.ั๒ดถ๕ล๔ม๙ ๖โรงงานใหม. .. “ดอเสยนฝทนา”“งกดจลอาายยกเคปนํา” ในภารกจิ เดิม เจา หญงิ นักพัฒนามาชว ยเหลอื ชาวบา น และสรา งโรงงานหลวงฯ ใหม ทเ่ี ปน มิตรกับสิง่ แวดลอม ...รูหรือไม...? ผลิตภณั ฑห ลากหลาย เร่ิมตนท่ีน่ี จากการแปรรปู ทาํ ใหเรามีส่งิ เหลา นี้ • ผลไมอบแหง • แยมผลไม • เครือ่ งด่ืมธญั พชื บรรจุกระปอง นึกออกไหม ๔๘• ผลไมและผักบรรจกุ ระปอง • ซอส • นํา้ ดม่ื บรรจขุ วด มอี าหารอะไร อกี บา งนะ ท่ีเปน ผลิตภณั ฑแ ปรรปู ?
Search
