4. การเขียนหลักสตู รท้องถิ่น การเขียนหลักสตู รทอ้ งถนิ่ จากแนวคิดของทาบา (Taba) มแี นวคดิ ว่าการพัฒนาหลักสตู ร ควรมอี งค์ประกอบ 4 ประการดว้ ยกัน คอื 1) วตั ถปุ ระสงค์ทั่วไปและวัตถุประสงคเ์ ฉพาะวชิ า 2) เน้อื หาวชิ าและจ�ำนวนชัว่ โมงสอนแต่ละวิชา 3) กระบวนการเรยี นการสอน 4) การประเมินผลหลักสูตร ดงั น้ัน การเขยี นหลกั สูตรท้องถน่ิ จึงได้ก�ำหนดโครงสรา้ งการเขยี นหลกั สูตรไวด้ งั น้ี 1. ชอื่ หลักสตู ร 2. ความสำ� คญั 3. จดุ ม่งุ หมาย 4. วตั ถุประสงค์ 5. เนอื้ หาหลักสตู ร 6. เวลาเรียน 7. แหลง่ เรียนร้แู ละสื่อประกอบการเรยี น 8. การวดั และประเมินผลการเรยี น 9. ประโยชนท์ ีค่ าดวา่ จะได้รับ 10. โครงสรา้ งเนือ้ หาของหลกั สตู ร ปีท่ี 1 ฉบับท่ี 2 ตลุ าคม 2555 43
หลักในการเขยี นหลกั สตู ร หลกั ในการเขยี นหลกั สตู ร มดี งั นี้ 1. ความสำ� คญั หลกั สตู รท้องถนิ่ เป็นหลกั สตู รทสี่ ถานศึกษาสามารถสรา้ งขน้ึ เพื่อแกป้ ัญหาของผู้ เรยี นในดา้ นตา่ งๆ รวมถงึ การพฒั นาหลกั สตู รทอ้ งถน่ิ ขนึ้ มา เพอื่ สนองตอบตอ่ ความตอ้ งการเรยี นรเู้ รอ่ื งใดเรอื่ งหนงึ่ ของผู้เรยี นหรือชุมชน โดยพัฒนาเนอ้ื หาสาระแบบมสี ว่ นร่วมของบุคคลหลายๆ ฝ่ายอย่างเป็นระบบ มขี ัน้ ตอน และ เน้อื หาเฉพาะเจาะจง เพ่ือใหผ้ ูเ้ รียนบรรลุผลตามวัตถปุ ระสงค์ของหลักสูตร ซ่งึ สามารถตอบสนองความต้องการ ของผู้เรยี น ชุมชน และสงั คมในภาพรวมได้ 2. จุดมุง่ หมาย (Aims) หมายถึง ข้อก�ำหนดท่ัวไปที่แสดงให้เห็นถึงลกั ษณะและทศิ ทางเพอ่ื น�ำไปสู่ การปฏิบตั ทิ ช่ี ัดเจน ท่ีออกแบบไวเ้ พอ่ื ใหเ้ กดิ ผลผลติ หรือพฤตกิ รรมทีจ่ ะเกิดข้ึนในอนาคต ตัวอยา่ งจดุ มุ่งหมายของอาชพี โฮมสเตย์ 1) เพอื่ ใหป้ ระชาชนในชมุ ชนได้พฒั นาคุณภาพชวี ติ 2) เพื่อส่งเสริมสนับสนุนให้ประชาชนในชุมชนมีความรู้และทักษะการจัดการท่องเท่ียวในท้อง ถ่นิ ของตนเองได้ 3. วตั ถปุ ระสงค์ (Objective) เป็นคำ� ทีม่ ีความเฉพาะเจาะจงเปน็ เครือ่ งบง่ ชผี้ ลลัพธ์ ของหลักสูตร เปน็ ลักษณะจุดประสงคป์ ลายทาง ตวั อย่างการเขยี นวตั ถุประสงค์ วัตถปุ ระสงค์ เพ่อื ใหผ้ เู้ รียน 1. มีความรู้ ความเขา้ ใจ เกี่ยวกบั การจัดการโฮมสเตย์ (Home Stay) 2. สามารถบรหิ ารจดั การโฮมสเตย์ และจดั กจิ กรรมน�ำเทย่ี วได้ 3. มคี วามตระหนกั และมสี ว่ นรว่ มในการอนรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาตสิ ง่ิ แวดลอ้ ม และวฒั นธรรม ของท้องถ่ิน รูปภาพ : โฮมสเตย์ทบ่ี า้ นผาหมอน จ. เชยี งใหม่ http://www.pixpros.net 44 วารสารการศึกษาตลอดชวี ิต
4. เนอ้ื หาหลกั สตู ร เปน็ การนำ� หวั เรอ่ื งหลกั (Theme) ทกี่ ำ� หนดไวม้ าเขยี น ซง่ึ เนอื้ หาสาระของหลกั สตู ร จะตอ้ งตอบสนองตอ่ การบรรลตุ ามวตั ถปุ ระสงคข์ องหลกั สตู ร ทาบา (Taba) ไดเ้ สนอแนะเกณฑใ์ นการเลอื กเนอื้ หา ของหลกั สตู รดงั นี้ เนอื้ หาของหลกั สตู รจะตอ้ งถกู ตอ้ งและมคี วามสำ� คญั สะทอ้ นใหเ้ หน็ ความรทู้ เี่ ปน็ วทิ ยาศาสตร์ ท่ีทันสมยั และเป็นความรู้พื้นฐานทส่ี �ำคัญ เนอื้ หาจะต้องสอดคล้องกับสภาพสังคมและวัฒนธรรมในปจั จุบัน มี ความสมดลุ ทัง้ ความกว้างและความลกึ สนองวตั ถุประสงค์หลากหลายอันได้แกก่ ารหาความรู้ใหม่ การคิดอยา่ ง ประสทิ ธภิ าพ เจตคติ ความสนใจ นิสยั ท่เี หมาะสมและทักษะสอดคล้องกับประสบการณข์ องผู้เรยี น และผเู้ รยี น สามารถเรียนได้ และสอดคล้องกบั ความต้องการ และความสนใจของผเู้ รยี น 5. เวลาเรยี น ให้ระบเุ วลาเรียนตลอดหลกั สตู ร ใช้เวลาก่ีชั่วโมง และให้แบง่ เวลาระหว่างภาคทฤษฎี และภาคปฏิบัติ ใช้เวลาทั้งหมดกี่ช่ัวโมง การก�ำหนดเวลาเรียนต้องมีความเหมาะสมกับเนื้อหาและวิธีการจัด กจิ กรรมการเรยี นรู้ 6. แหลง่ การเรยี นรูแ้ ละสื่อประกอบการเรยี น บอกแหลง่ การเรียนรู้และสอ่ื ประกอบ การเรียน เชน่ ศึกษาจากเอกสารวชิ าการ, VCD, Website, ผูร้ ู้ และภูมิปญั ญาท้องถิ่น เป็นต้น 7. การวดั และประเมนิ ผล ระบวุ า่ มกี ารวดั และประเมนิ ผลดว้ ยวธิ ีใด เชน่ การสงั เกต การทดสอบ การวัดจากช้นิ งาน เปน็ ตน้ 8. ประโยชนท์ ี่คาดวา่ จะไดร้ ับ บอกความคาดหวงั ของผลลัพธท์ างการศึกษา ทัง้ ในระดับกว้างและ ระดับเฉพาะ เช่น 1. ผเู้ รยี นสามารถบรหิ ารจดั การโฮมสเตย์ได้ 2. ผเู้ รียนและชมุ ชนมรี ายไดเ้ พ่ิมข้นึ เกดิ ความเข้มแขง็ ของเศรษฐกิจของชมุ ชน 3. ชมุ ชนมีส่วนร่วมในการจัดการศกึ ษา เพ่อื พัฒนาอาชีพโฮมสเตย์ 9. โครงสร้างเนื้อหาของหลักสูตร ให้น�ำหัวเรื่องหลักและหัวเร่ืองย่อย ซึ่งเป็นเน้ือหาหลักสูตรใน แต่ละเรื่องทงั้ หมดมาเขยี นไว้ พร้อมทง้ั ระบจุ �ำนวนชั่วโมง ในแต่ละหวั เรอื่ งหลัก ตัวอยา่ งการเขยี นหลกั สูตร ท้องถิน่ มีดงั ตอ่ ไปน้ี รปู ภาพ : บา้ นขว่ งกอม อ.เมอื งปาน จ.ลำ� ปาง http://www.oknation.net ปที ี่ 1 ฉบบั ที่ 2 ตลุ าคม 2555 45
ตวั อย่าง : หลกั สูตรทอ้ งถิน่ ชื่อหลักสตู ร หลกั สตู รการพฒั นาอาชีพโฮมสเตย์ ความส�ำคญั อาชพี โฮมสเตย์ เปน็ การประกอบอาชพี ของประชาชนโดยนำ� ตน้ ทนุ ทางสงั คม คอื ทรพั ยากรธรรมชาติ และสง่ิ แวดล้อมมาบรหิ ารจัดการและเพ่มิ มูลคา่ เพ่ือสร้างแรงจูงใจให้นกั ท่องเที่ยวเข้ามาสัมผสั กบั การทอ่ งเท่ียว เชิงอนรุ กั ษ์ในรูปแบบโฮมสเตย์ ในการจดั การศึกษาเพ่ือพฒั นาอาชพี โฮมสเตย์ ยดึ หลกั การของการจดั การศกึ ษา ตลอดชีวติ โดยใหส้ ังคมเข้ามามีส่วนรว่ มในการจัดการศึกษา เนน้ การพัฒนาสาระและกระบวนการเรยี นรูโ้ ดยใช้ ชุมชนเป็นฐาน ควบคู่กับสร้างองค์ความรู้ให้กับผู้ประกอบการโฮมสเตย์ ภายใต้ยุทธศาสตร์การใช้ต้นทุนทาง ธรรมชาติ ทนุ ทรพั ยากรบุคคล ทุนภูมิปัญญาและแหล่งเรียนรู้ ทุนทางวัฒนธรรม ทุนงบประมาณของรัฐ และ ทุนทางองคค์ วามร้มู าใช้จดั กจิ กรรมการเรียนรู้ การพฒั นาอาชพี โฮมสเตย์ เปน็ การจดั การกจิ กรรมการเรยี นรทู้ เ่ี สรมิ สรา้ งศกั ยภาพใหผ้ ปู้ ระกอบอาชพี โฮมสเตยใ์ หม้ คี วามรู้ และสามารถพฒั นาตนเองและกลมุ่ ไปสกู่ ารบรหิ ารจดั การทม่ี มี าตรฐาน เปน็ ไปตามหลกั การ ของโฮมสเตย์ ซงึ่ เกี่ยวขอ้ งกับตนเอง บุคคลภายนอก ไดแ้ ก่ นกั ท่องเที่ยวและเครอื ขา่ ย นำ� ไปสกู่ ารเชือ่ มโยงองค์ ความรู้ท่ีหลากหลาย ซ่ึงเกิดจากประสบการณ์ตรงของการจัดกิจกรรมการท่องเท่ียวของผู้ประกอบการโฮมสเตย์ ในชมุ ชน จดุ มุ่งหมาย 1) เพอื่ ใหป้ ระชาชนในชุมชนได้พฒั นาคณุ ภาพชวี ิต 2) เพอื่ สง่ เสรมิ สนับสนุนใหป้ ระชาชนในชุมชนมีความรแู้ ละทักษะการจดั การทอ่ งเท่ียวในทอ้ งถิน่ ของ ตนเองได้ 46 วารสารการศกึ ษาตลอดชีวติ
วตั ถุประสงค์ เพื่อให้ผเู้ รียน 1. มีความรู้ ความเข้าใจ เก่ยี วกบั การจดั การโฮมสเตย์ (Home Stay) 2. สามารถบริหารจดั การโฮมสเตย์ และจดั กิจกรรมนำ� เท่ียวได้ 3. มีความตระหนัก และมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติส่ิงแวดล้อม การอนุรักษ์ วฒั นธรรมของท้องถิ่น เนื้อหาของหลกั สตู ร ประกอบดว้ ยเนอื้ หา 12 เรอ่ื ง ดงั น้ี 1. สถานการณก์ ารทอ่ งเที่ยวของประเทศไทย 2. นโยบายการทอ่ งเท่ยี ว 3. ความรู้พืน้ ฐานและมาตรฐานการจดั การโฮมสเตย์ 4. แนวทางการจดั กจิ กรรมน�ำเทย่ี ว 5. เทคนิคการตอ้ นรบั นกั ท่องเทยี่ ว 6. เทคนิคการให้บรกิ ารสำ� หรบั ผ้ปู ระกอบการโฮมสเตย์ 7. ความร้เู บ้อื งต้นเกีย่ วกับการเป็นมัคคุเทศก์ 8. แนวทางการสร้างเครือขา่ ยการทอ่ งเท่ียวโฮมสเตย์ 9. การศกึ ษาดูงานในแหลง่ ประกอบการโฮมสเตย์ 10. เทคนคิ การประกอบอาหารส�ำหรบั ผู้ประกอบการโฮมสเตย์ 11. การปฐมพยาบาลเบือ้ งต้น 12. ภาษาอังกฤษ เพ่อื การทอ่ งเทีย่ วส�ำหรบั ผปู้ ระกอบการโฮมสเตย์ เวลาเรียน หลักสูตรการพฒั นาอาชพี โฮมสเตย์ ใชเ้ วลาเรียนทัง้ หมด 48 ช่ัวโมง ภาคทฤษฎี 27 ช่วั โมง ภาคปฏบิ ตั ิ 21 ชวั่ โมง แหล่งการเรียนร้แู ละสื่อประกอบการเรียน 1. เอกสารประกอบการเรยี นวิชาการพฒั นาอาชีพโฮมสเตย์ 2. ศึกษาดูงานสถานประกอบการโฮมสเตยภ์ ายใน ภายนอกชมุ ชน 3. ใบความรู้ 4. ใบงาน การวัดผลประเมินผลการเรียน วิธีการวัดและประเมินผลการเรยี น ประกอบดว้ ย 1. การสังเกตพฤตกิ รรมการเรยี นรู้ / การรบั รู้ / การมสี ่วนร่วม 2. การสงั เกตการปฏบิ ัติจริงในการต้อนรบั นักทอ่ งเท่ียว 3. สมดุ เยยี่ มแสดงความคิดเห็นของนกั ทอ่ งเท่ยี ว 4. การเข้ารว่ มกจิ กรรมของกลุ่ม ปที ่ี 1 ฉบับที่ 2 ตลุ าคม 2555 47
ประโยชน์ที่คาดวา่ จะได้รบั 1. ผเู้ รียนมคี วามรู้ และความเขา้ ใจ การบรหิ ารจัดการโฮมสเตย์ 2. ผ้เู รียนมแี นวทางการพฒั นาโฮมสเตย์ไดอ้ ย่างยัง่ ยนื 3. ผเู้ รยี นมที ักษะการบรหิ ารจดั การโฮมสเตย์ 4. ผู้เรยี นสามารถนำ� ความรไู้ ปประยุกตใ์ ชใ้ นการบรหิ ารจดั การโฮมสเตยไ์ ด้ โครงสร้างเนือ้ หาของหลักสตู ร ประกอบด้วยเน้อื หา 12 เรื่อง ดังนี้ เรื่องที่ 1 สถานการณ์การทอ่ งเทย่ี วของประเทศไทย จำ� นวน 3 ชัว่ โมง 1. สถานการณก์ ารท่องเทีย่ วอดตี ปจั จุบนั และอนาคต 2. บทบาทการทอ่ งเที่ยวของไทย เรอื่ งท่ี 2 นโยบายการทอ่ งเท่ียว จำ� นวน 3 ชว่ั โมง 1. นโยบายการท่องเท่ียวของประเทศไทย 2. นโยบายด้านการบรกิ ารและการท่องเทีย่ ว 3. นโยบายส่งเสรมิ การทอ่ งเทยี่ วของกระทรวงการทอ่ งเทยี่ วและกีฬา เร่ืองท่ี 3 ความรพู้ น้ื ฐาน และมาตรฐานการจัดการโฮมสเตย์ จ�ำนวน 4 ชว่ั โมง 1. ความรพู้ ื้นฐานในการจัดโฮมสเตย์ 2. มาตรฐานการจัดโฮมสเตย์ เรื่องที่ 4 แนวทางการจดั กจิ กรรมนำ� เที่ยว จำ� นวน 4 ช่วั โมง 1. รายการน�ำเท่ียว 2. การจัดทำ� รายการน�ำเทย่ี ว 3. การเสนอรายการนำ� เท่ยี วแก่นกั ทอ่ งเทีย่ ว เรื่องท่ี 5 เทคนคิ การต้อนรบั นกั ทอ่ งเท่ียว จ�ำนวน 4 ชั่วโมง 1. การตอ้ นรบั นกั ทอ่ งเทยี่ ว 1.1 หลักในการให้การต้อนรับ 1.2 ลักษณะการตอ้ นรบั ทด่ี ี 1.3 คุณสมบตั ขิ องผูท้ ำ� งานตอ้ นรับ 1.4 ข้อควรระวงั ในการตอ้ นรับ 2. การบรกิ ารนักทอ่ งเทย่ี ว 2.1 วิธีปฏบิ ตั ิในการใหบ้ ริการที่เปน็ เลศิ 2.2 เทคนิคการบรกิ ารสำ� หรับผูป้ ระกอบการโฮมสเตย์ 2.3 ความหมายและความส�ำคญั ของการต้อนรับและการใหบ้ รกิ าร เรื่องท่ี 6 เทคนิคการใหบ้ ริการส�ำหรับผปู้ ระกอบการโฮมสเตย์ จ�ำนวน 4 ชัว่ โมง 1. เทคนิคการบริการสำ� หรับผู้ประกอบการโฮมสเตย์ 2. ความหมาย ลกั ษณะ คณุ สมบตั ขิ องผูใ้ ห้บรกิ าร 3. วิธีปฏบิ ตั กิ ารใหบ้ รกิ ารทเ่ี ปน็ เลศิ 48 วารสารการศึกษาตลอดชีวติ
เรอื่ งท่ี 7 ความรู้เบ้ืองต้นเก่ยี วกับการเป็นมัคคุเทศก์ จำ� นวน 4 ชั่วโมง 1. ความหมายนของมคั คเุ ทศก์ 2. ประโยชนข์ องมคั คุเทศก์ 3. บทบาทและหนา้ ที่ของมคั คเุ ทศก์ 4. ความรทู้ ั่วไปสำ� หรับมคั คเุ ทศก์ 5. มนุษย์สมั พันธ์ของมัคคุเทศก์ 6. บุคลิกภาพของมคั คุเทศก์ 7. การให้บริการทีด่ ขี องมคั คเุ ทศก์ 8. ปัจจัยและหลักการสำ� คัญของมัคคเุ ทศก์ เร่อื งท่ี 8 แนวทางการสรา้ งเครอื ขา่ ยการทอ่ งเทีย่ วโฮมสเตย์ จำ� นวน 3 ช่ัวโมง 1. ความหมายของการมสี ว่ นรว่ มของชุมชนและการสร้างเครือข่ายการท่องเท่ยี ว 2. องคป์ ระกอบการทอ่ งเทยี่ ว 3. การสร้างเครือขา่ ยการท่องเทยี่ ว เรื่องที่ 9 การศึกษาดูงานในแหล่งประกอบการโฮมสเตย์ จำ� นวน 7 ชั่วโมง 1. องค์ประกอบส�ำคญั ของการศกึ ษาดูงานในแหลง่ ประกอบการ 2. ข้ันตอนการเรยี นรใู้ นระหว่างการศึกษาดงู าน 3. ข้อเสนอแนะขอ้ ดแี ละข้อจำ� กดั ของการศกึ ษาดงู าน เรอ่ื งท่ี 10 เทคนคิ การประกอบอาหารสำ� หรบั ผปู้ ระกอบการโฮมสเตย์ จ�ำนวน 3 ชัว่ โมง 1. ความหมายของอาหารสารอาหารการโภชนาการ 2. อาหารหลกั 5 หมู่ 3. เคลด็ ลับในการปรงุ อาหารประเภทตา่ งๆ เรื่องท่ี 11 การปฐมพยาบาลเบอื้ งต้น จำ� นวน 3 ชว่ั โมง 1. การปฐมพยาบาลเบ้ืองตน้ 2. หลักทว่ั ไปในการปฐมพยาบาล 3. การปฐมพยาบาลในลกั ษณะต่างๆ เรอ่ื งท่ี 12 ภาษาอังกฤษเพ่ือการท่องเที่ยวสำ� หรับผู้ประกอบการโฮมสเตย์ จ�ำนวน 6 ชั่วโมง 1. ค�ำศพั ทก์ ารทกั ทายทวั่ ไป 2. ค�ำศพั ท์จำ� นวนนบั 3. คำ� ศัพท์เกยี่ วกับอาหาร เอกสารอ้างองิ กองพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น, (2543). คมู่ อื การพฒั นาหลกั สตู รทอ้ งถน่ิ .กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พ์ ชุมนุมสหกรณก์ ารเกษตรแห่งประเทศไทย. หรรษา นลิ วเิ ชยี ร, (2547). การพัฒนาหลกั สูตรโดยใช้โรงเรยี นเปน็ ฐาน : หลกั การและแนวปฏบิ ตั ิ. ปตั ตานี : คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์. ปีที่ 1 ฉบบั ท่ี 2 ตลุ าคม 2555 49
Search
