การพยาบาลผู้ป่วยความดันโลหิตสูง

บทบาทพยาบาลในการสง่ เสริมการควบคมุ ระดบั ความดันโลหิตในผู้ปว่ ยความดันโลหติ สูง Nursing Role in the Promotion of Controlling Blood Pressure Levels in Hypertensive Patients นวพร วฒุ ิธรรม* Nawapron wutthitham* บทคัดย่อ โรคความดันโลหติ สูงเป็นโรคไมต่ ิดต่อเร้ือรังทเี่ ป็นปญั หาทางดา้ นสาธารณสขุ เปน็ สาเหตุสำ� คัญที่ทำ� ให้ เกดิ ความเสยี่ งตอ่ โรคหวั ใจและโรคหลอดเลอื ดสมอง และไตวาย บทความนม้ี วี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื อธบิ ายบทบาท พยาบาลในการสง่ เสรมิ การควบคมุ ระดบั ความดนั โลหติ ในผปู้ ว่ ยความดนั โลหติ สงู ตง้ั แตก่ ารวเิ คราะหห์ าสาเหตุ ของการเกิดโรคบนพนื้ ฐานของแนวคิดทฤษฏกี ารปรบั เปลย่ี นพฤติกรรมสขุ ภาพ 3 กลมุ่ ปจั จัยไดแ้ ก่ ปัจจัยน�ำ ปจั จยั เออื้ และปัจจยั เสริม และพฒั นารูปแบบการปรบั เปลีย่ นพฤติกรรมสุขภาพตามประสบการณ์ของผูป้ ่วย โดยมพี ยาบาลสอดแทรกองคค์ วามรู้ และใหก้ ำ� ลงั ใจ รว่ มกบั การทบทวนวรรณกรรมทเ่ี กยี่ วขอ้ ง พบวา่ บทบาท ของพยาบาลในการควบคุมระดับความดันโลหิต ประกอบด้วย การให้ความรู้ในการปรับเปล่ียนพฤติกรรม สขุ ภาพในชวี ิต การสร้างการรบั รูค้ วามสามารถตนเองในการดูแลตนเอง และการสนับสนุนให้ครอบครวั มี ส่วนร่วมในการดูแลผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง ส่งผลให้ผู้ป่วยสามารถควบคุมระดับความดันโลหิตได้ตาม บรบิ ทและวถิ ชี วี ติ ในชุมชน คำ� สำ� คัญ: ความดนั โลหิตสงู , บทบาทพยาบาล พฤติกรรมสขุ ภาพ, การปรับเปลีย่ นวิถีชวี ิต Abstract Hypertension is a non-communicable disease and an ongoing public health challenge. It is frequently the cause of cardiovascular disease, cerebral vascular disease, and increases the risk of renal failure. The purpose of this study was to explain the ongoing role of nursing in the controlling of blood pressure levels in hypertensive patients, included analyzing causes of the disease. This study was based on the PRECEDE-PROCEED framework of 3 factor groups, including predisposing factors, enabling factors, and reinforcing factors, and developed health behavior modification patterns by patients’ experience, nurses inserted body of knowledge, and encouragement with literature reviews. The results showed that nurses positively impact patient lifestyle health behavior modification and aid in determining self-efficacy. The encouragement of family participation also positively effects the control of blood pressure levels in patients. Keywords: Hypertension, Controlling blood pressure levels, Nursing role * อาจารย์คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยคริสเตียน * Instructor, Faculty of Nursing of Christian University of Thailand, [email protected]. Nursing Journal Volume 46 No. 4 October-December 2019 173

บทบาทพยาบาลในการส่งเสรมิ การควบคมุ ระดบั ความดนั โลหิตในผปู้ ว่ ยความดนั โลหิตสงู บทน�ำ ความเสี่ยงในระดับบุคคล และครอบครัว โดยการปรับ โรคความดันโลหิตสูงเป็นโรคไม่ติดต่อเร้ือรังที่เป็น เปลยี่ นพฤตกิ รรมสขุ ภาพตงั้ แตว่ ยั เดก็ และวยั รนุ่ (WHO, ภัยเงียบ เป็นโรคที่ไม่มีอาการชัดเจน (asymptomatic 2014) ที่สอดคล้องกับวิถีชีวิต คือ “ชีวิตที่เรียบง่าย 7 disease) และไมไ่ ด้ส่งผลกระทบตอ่ การด�ำเนินชีวติ เม่อื ประการ” (life’s Simple 7) ได้แก่ การไมส่ บู บุหร่ี การ เปรียบเทียบกับโรคเรื้อรังอ่ืนๆ โรคความดันโลหิตสูงจะ ออกก�ำลังกาย การควบคุมอาหาร การควบคุมน�้ำหนัก เกย่ี วขอ้ งกบั ประสทิ ธภิ าพการทำ� งานของระบบประสาท การควบคุมระดับไขมันชนิดคอเรสเตอรอล การควบคุม และไตกล่าวคือ ระบบประสาทควบคุมความตึงตัวของ ระดบั ความดนั โลหติ และการควบคมุ ระดบั นำ้� ตาล (AHA, หลอดเลือด ส่วนไตควบคุมควบคุมการคั่งของน้�ำ และ 2015; CDC, 2013) ในประเทศไทยได้มีแนวทางปรับ โซเดยี ม (Willem, Katrien, Jan, Stefaan, & Inge, เปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพส�ำหรับพยาบาลผู้จัดการราย 2015) ภาวะแทรกซ้อนของโรคความดันโลหติ สูงจะส่ง กรณใี นกลมุ่ โรคเรอ้ื รงั โดยการจดั ทำ� หลกั สตู รการเปลย่ี น ผลตอ่ ระบบตา่ งๆ ของรา่ งกายทส่ี ำ� คญั ไดแ้ ก่ ระบบสมอง พฤตกิ รรมสขุ ภาพในระดบั บคุ คลและครอบครวั โดยเนน้ จะท�ำให้ผนังหลอดเลือดแดงท่ีไปเลี้ยงสมองมีลักษณะ ด้านควบคุมอาหาร การออกก�ำลังกาย การจัดการ หนาตัวและแข็งตัวมีโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมอง ความเครียด และการใชย้ า นอกจากน้ียงั ก�ำหนดให้มวี นั (stroke) ระบบหวั ใจสง่ ผลทำ� ใหผ้ นงั หลอดเลอื ดทไ่ี ปเลยี้ ง ความดนั โลหติ สงู โลกในวนั ท่ี 17 พฤษภาคมของทกุ ปแี ละ หัวใจหนาตัวขนึ้ ปริมาณเลอื ดเล้ียงหวั ใจลดลงหัวใจห้อง มีการรณรงค์เพื่อสร้างความตระหนักท�ำให้กลุ่มผู้ป่วย ล่างซ้ายท�ำงานหนัก ท�ำให้หัวใจห้องล่างซ้ายโต (left ความดันโลหิตสูงปรับเปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพได้ตาม ventricular hypertrophy) ส่งผลต่อภาวะหัวใจวาย ศกั ยภาพของตน (B.NCD., DDC. ,MoPH., 2016-2017) กล้ามเน้ือหัวใจขาดเลือด ระบบไตมีผลท�ำให้เกิดการ จากสถานการณ์ดังกล่าวและการทบทวนวรรณกรรมที่ เปลยี่ นแปลงของหลอดเลอื ดทไี่ ปเลย้ี งไตหนาตวั และแขง็ เกี่ยวข้อง พบว่าการส่งเสริมการควบคุมระดับความดัน ตัวข้ึน ส่งผลให้หลอดเลือดแดงเส่ือมส่งผลให้เสียหน้าที่ โลหติ พยาบาลมบี ทบาทสำ� คญั ในการเปน็ ผนู้ ำ� ทมี ในการ เกดิ ภาวะไตวายและมีโอกาสเสยี ชีวติ ได้ (James et al. วิเคราะห์ปัญหาและสาเหตุ บนพื้นฐานของปัจจัยน�ำ 2014) จากสถิติพบในผู้ที่มีอายุ 40-59 ปี รอ้ ยละ 2.05 ปัจจยั เสริม และปจั จยั เออื้ และนำ� ประเดน็ ปัญหา มาหา อายุ 60-70 ปี รอ้ ยละ 5.65 และอายุ 80 ปขี ึ้นไป ร้อย วิธีการปรับเปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสมกับ ละ 14.9 และมอี ัตราการเสียชวี ติ ร้อยละ 45-55 (AHA, บริบทและวิถชี ีวิต สอดแทรกองคค์ วามรู้ และสรา้ งการ 2016) สถานการณ์ในประเทศไทยเมอ่ื วเิ คราะห์ ในรอบ รับรู้ความสามารถตนเองในประเด็นดังกล่าว ของแต่ละ 4 ปี (2555-2558) พบวา่ อตั ราการป่วยด้วยโรคความดัน ครอบครัวแบบมีส่วนรว่ ม เพือ่ ใหก้ ลมุ่ โรคความดนั โลหิต โลหติ สงู ตอ่ ประชากรแสนคนสงู เพม่ิ ข้ึนจาก 1,621.72 สงู อยอู่ ยา่ งมีคณุ ภาพชีวิตในอนาคตตอ่ ไป เปน็ 1,901.06 อัตราการเสียชวี ิตดว้ ยโรคความดนั โลหติ ความดนั โลหิตสงู และผลกระทบ สงู ตอ่ ประชากรแสนคน เพม่ิ ข้ึนจาก 5.7 เปน็ 12.1 และ โรคความดันโลหิตสูง (hypertension) หมายถึง เกิดภาวะแทรกซ้อนด้วยโรคหลอดเลือดสมองต่อ ระดบั ความดนั เลอื ดในหลอดเลอื ดแดงสงู กวา่ ปกตติ ลอด ประชากรแสนคน เพิ่มข้ึนจาก 31.7 เปน็ 43.3 (Policy เวลาเป็นแรงดันของโลหิตต่อผนังหลอดเลอื ดแดง ซึง่ วัด and Strategy Department, Office of the ได้ 2 คา่ คอื ความดนั โลหติ ตวั บนเปน็ คา่ แรงดนั โลหติ ขณะ Permanent Secretary, 2016) ทห่ี วั ใจบบี ตวั และความดนั โลหติ ตวั ลา่ งเปน็ แรงดนั โลหติ จากผลกระทบและภาวะแทรกซ้อนท่ีเกิดข้ึน ขณะที่หัวใจคลายตัวซ่ึงมีค่าระดับความดันโลหิตค่าบน องคก์ ารอนามยั โลกไดจ้ ดั ทำ� แนวทางการจดั การโรคความ หรอื ซสิ โตลคิ (systolic blood pressure: SBP) มากกวา่ ดันโลหติ สงู กลา่ วคอื การสร้างเครือข่ายความร่วมมือทกุ หรือเท่ากับ 140 มิลลิเมตรปรอท และ/หรือความดัน ภาคสว่ นในเชงิ ปอ้ งกนั และการสง่ เสรมิ สขุ ภาพ การคน้ หา 174 พยาบาลสาร ปีท่ี 46 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธนั วาคม พ.ศ. 2562

Nursing Role in the Promotion of Controlling Blood Pressure Levels in Hypertensive Patients โลหิตค่าล่างหรือไดแอสโตลิค (diastolic blood เกิดจากความยืดหยุ่นของผนังหลอดเลือดลดลง ท�ำให้ pressure: DBP) มากกว่า หรือเทา่ กับ 90 มลิ ลิเมตร ความดันตัวบนหรือระดับความดันโลหิตซิสโตลิค ปรอท แบง่ เปน็ 2 แบบไดแ้ ก่ 1) ไอโซเลทออฟฟสิ ไฮเปอร์ (systolic blood pressure: SBP) มากกว่าหรือเท่ากับ เท็นช่ัน (isolated office hypertension: IoH) หมาย 140 มิลลิเมตรปรอท ซึ่งเกิดข้ึนในผู้สูงอายุ แต่ระดับ ถึงระดับความดันโลหิตที่วัดในคลินิกโรงพยาบาลหรือ ความดนั โลหติ ไดแอสโตลคิ (diastolic blood pressure: สถานบรกิ ารสาธารณสุข คือ ค่าระดับความดันโลหติ คา่ DBP) นอ้ ยกวา่ 90 มลิ ลเิ มตรปรอท (Thai Hypertension บนหรือซิสโตลิค (systolic blood pressure: SBP) Society, 2015; Robert, Carey, Paul & Whelton, มากกวา่ หรือเท่ากับ 140 มลิ ลิเมตรปรอท และคา่ ความ 2018) ดันโลหิตค่าล่างหรือไดแอสโตลิค (diastolic blood การประเมนิ ความรนุ แรงของโรคความดนั โลหติ สงู pressure: DBP) มากกวา่ หรอื เทา่ กับ 90 มลิ ลิเมตร ใช้ก�ำหนดจากระดับความดันโลหิตท่ีวัดในคลินิก ปรอท 2) ไอโซเลทซิสโตลิกซินโดรม (isolated systolic โรงพยาบาล หรือสถานบริการสาธารณสุขเป็นหลัก ดัง hypertension: ISH) หมายถึงระดบั ความดันโลหติ สูงที่ แสดงในตารางที่ 1 ตารางที่ 1 การจําแนกระดบั ความดนั โลหิตสูง (Robert, Carey, Paul & Whelton, 2018) ค่าความดนั ค่าความดนั ตัวบน และ/ คา่ ความดันตวั ลา่ ง (Systolic blood หรอื (Diastolic blood Pressure: Pressure :SBP) DBP) คา่ ความดนั โลหติ ปกติ (Normal) <120 มลิ ลเิ มตรปรอท และ <80 มิลลิเมตรปรอท ค่าความดันโลหิตที่เพ่ิมขึ้น 120-129 มิลลเิ มตรปรอท และ <80 มลิ ลิเมตรปรอท (Elevated) คา่ ความดันโลหิตสูง (High normal) ความดนั โลหติ ระดับ 1 130-139 มลิ ลิเมตรปรอท และ/ 80-89 มิลลเิ มตรปรอท (Grade 1 hypertension) หรอื ความดันโลหิตสูงระดับ 2 140 มลิ ลเิ มตรปรอท และ/ 90 มิลลเิ มตรปรอท (Grade 2 hypertension) หรอื หมายเหตุ คา่ ความดันตัวบน และค่าความดนั ตวั ล่าง เมื่อความรุนแรงของคา่ ความดันตัวบน และค่าความดันตวั ลา่ ง อยู่ต่างระดบั ให้ถือระดบั ความรนุ แรงกวา่ เปน็ เกณฑ์สาเหตุ จากการวิเคราะห์พบว่า สาเหตุของโรคความดัน สว่ นใหญพ่ บในผทู้ มี่ อี ายุ 60 ปขี น้ึ ไป และพบในเพศหญงิ โลหิตสูง มอี งคป์ ระกอบของการเกิดโรค 2 ประการ ดงั นี้ มากกว่า เพศชาย มีปัจจัยเส่ียงต่างๆที่เก่ียวข้องและ 1. สาเหตุของโรคความดันโลหิตสูงจ�ำแนกตาม สง่ เสรมิ ใหเ้ กดิ โรคความดนั โลหติ สงู ไดแ้ ก่ กรรมพนั ธ์ุ อว้ น สาเหตกุ ารเกิดได้เป็น 2 ชนดิ ได้แก่ รับประทานเกลือโซเดียมในปริมาณมาก (มากกว่า 14 1.1 ความดันโลหิตสูงชนิดไม่ทราบสาเหตุ กรมั ตอ่ วนั ) ขาดการออกกำ� ลงั กาย เครยี ด  ดมื่ สรุ า  และ (primary or essential hypertension) พบไดป้ ระมาณ สบู บหุ รี ่ (AHA, 2017, James et al.,2015) รอ้ ยละ 95 ของจำ� นวนผปู้ ว่ ยโรคความดนั โลหติ สงู ทงั้ หมด 1.2 โรคความดันโลหิตสูงชนิดทราบสาเหตุ Nursing Journal Volume 46 No. 4 October-December 2019 175

บทบาทพยาบาลในการส่งเสริมการควบคุมระดบั ความดันโลหิตในผปู้ ่วยความดนั โลหิตสูง (secondary hypertension) พบได้น้อยประมาณ ซมึ กลบั ของนำ้� และโซเดยี มทไ่ี ตปรมิ าณของเลอื ดจงึ เพมิ่ ร้อยละ 5-10 ส่วนใหญ่เกิดจากการมีพยาธิสภาพของ ข้ึนและความดันโลหิตสงู ขนึ้ (Robert, Carey, Paul, & อวัยวะต่างๆในร่างกาย โดยจะส่งผลท�ำให้เกิดแรงดัน Whelton, 2018) เลือดสูง ส่วนใหญ่มีสาเหตุมาจาก โรคไต โรคของต่อม 3. ตอ่ มใตส้ มองสว่ นหลงั มกี ารหลงั่ ฮอรโ์ มนแอนตี้ ไร้ทอ่ โรคระบบประสาท ยาบางชนิด เชน่  ยาคอรต์ คิ อส ไดยูเรตกิ ฮอรโ์ มน (antidiuretic hormone) เพ่อื ตอบ เตอรอยด์ (corticosteroids) (Eskridge, 2010) สนองต่อการลดลงของสารเหลวในระบบไหลเวียน และ 2. ความเส่ียงโรคความดันโลหิตสูงจากสาเหตุ ฮอร์โมนดังกล่าวมีผลต่อกล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือด ความเสือ่ มของอวัยวะต่างๆ ท�ำให้เลือดท่ีไหลผ่านต้องถูกบีบให้ผ่านอย่างแรงจึงท�ำ พยาธิสภาพและสรรี วิทยา อนั ตรายตอ่ เยอ่ื บภุ ายในหลอดเลอื ดซง่ึ จะทำ� ใหม้ กี ารหลงั่ ความดันโลหิตของบุคคลจะเก่ียวข้องสัมพันธ์กับ สารท่ีมีผลต่อหลอดเลือดท�ำให้หลอดเลือดมีการหดตัว ประสทิ ธภิ าพการบีบตัวของหวั ใจ และ แรงตา้ นการไหล มากยิง่ ข้นึ (AHA, 2015) เวียนของหลอดเลือดส่วนปลายโดยความดันโลหิต คือ อาการและอาการแสดง 1) ปริมาณเลือดที่ออกจากหัวใจใน 1 นาที (cardiac ผปู้ ว่ ยทมี่ คี วามดนั โลหติ สงู เลก็ นอ้ ยหรอื ปานกลาง output) และ 2) ความต้านทานของหลอดเลือดส่วน มักจะไม่พบอาการแสดงเฉพาะเจาะจงที่บ่งบอกว่ามี ปลาย การมีระดับความดันโลหิตสูงเกิดจากการเพ่ิมข้ึน ภาวะความดนั โลหติ สงู อาการทพ่ี บไดแ้ ก ่ ปวดศรี ษะ มกั จากปจั จยั ใดปจั จยั หนง่ึ หรอื ทง้ั สองปจั จยั ขา้ งตน้ หรอื เกดิ ปวดทบี่ รเิ วณทา้ ยทอยโดยเฉพาะเวลาตนื่ นอนในชว่ งเชา้ จากความลม้ เหลวของกลไกการปรบั ชดเชยปจั จัยหลักท่ี เวยี นศรี ษะ (dizziness) พบเกดิ รว่ มกบั อาการปวดศรี ษะ มผี ลตอ่ การเปลย่ี นแปลงระดบั ความดนั โลหติ ไดแ้ กร่ ะบบ เลอื ดกำ� เดาไหล (epistaxis) และเหนอื่ ยหอบขณะทำ� งาน ประสาทซมิ พาธติ กิ (sympathetic nervous system) หรืออาการเหน่ือยหอบนอนราบไม่ได้ แสดงถึงการมี ระบบเรนินแองจิโอเทนซิน (renin-angiotensin ภาวะหวั ใจหอ้ งลา่ งซา้ ยล้มเหลว (AHA, 2015) system) และระบบการท�ำงานของไต ทั้ง 3 ระบบดัง ผลกระทบของโรคความดันโลหิตสูง กลา่ วจะมกี ารเปลย่ี นแปลงดังน้ี โรคความดันโลหิตสูงเป็นโรคเรื้อรังท่ีไม่สามารถ 1. การกระตนุ้ ประสาทซมิ พาธิติก จะมผี ลต่อการ รักษาให้หายขาดได้และต้องใช้ระยะเวลาในการรักษา ทำ� งานของระบบเรนนิ แองจโิ อเทนซนิ ทำ� ใหผ้ ลติ แองจโิ อ เป็นเวลานาน และสง่ ผลกระทบตอ่ ผปู้ ่วยและครอบครัว เทนซินทู (Angiotensin II) ส่งผลให้หลอดเลือดแดง ดังนี้ หดตัวซ่ึงท�ำให้ความต้านทานของหลอดเลือดส่วนปลาย 1. ผลกระทบด้านร่างกาย เป็นผลจากการที่ไม่ เพ่ิมขน้ึ ทำ� ใหอ้ ตั ราการเต้นของหวั ใจเพ่มิ มากขึ้นแรงบีบ สามารถควบคุมระดับความดันโลหิตได้ท�ำให้อวัยวะ ตัวของหัวใจแรงขึ้นจึงเพ่ิมปริมาณเลือดท่ีออกจากหัวใจ ส�ำคัญต่างๆถกู ท�ำลายไดแ้ ก่ และท�ำใหค้ วามดนั โลหติ เพ่ิมขึน้ (AHA, 2015) 1.1 สมอง ความดนั โลหติ สงู จะทำ� ใหผ้ นงั หลอด 2. การลดลงของสารเหลวในระบบไหลเวยี นทำ� ให้ เลือดแดงที่ไปเลี้ยงสมองมีลักษณะหนาตัวและแข็งตัว ปริมาตรเลือดท่ีไหลผ่านไตน้อยลงซึ่งกระตุ้นระบบเรนิน ภายในหลอดเลือดตีบแคบรูของหลอดเลือดแดงแคบลง แองจิโอเทนซินท�ำให้หลอดเลือดหดตัวจึงเกิดแรงต้าน ทำ� ใหก้ ารไหลเวยี นเลอื ดไปเลยี้ งสมองลดลงและขาดเลอื ด ของหลอดเลือดทั่วร่างกายและแองจิโอเทนซินทู ไปเลย้ี งสง่ ผลใหเ้ กดิ ภาวะสมองขาดเลอื ดไปเลยี้ งชวั่ คราว (Angiotensin II) ในระบบไหลเวียนจะกระตุ้นให้มีการ จึงมีโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมอง (stroke) ซ่ึงเป็น หลั่ง ของฮอร์โมนอัลโดสเตอโรน (Aldosterone สาเหตุของการเสยี ชวี ติ ถงึ ร้อยละ 50 (Robert, Carey, hormone) จากตอ่ มหมวกไตสว่ นนอก ซงึ่ มผี ลในการดดู 176 พยาบาลสาร ปที ี่ 46 ฉบับท่ี 4 ตุลาคม-ธันวาคม พ.ศ. 2562

Nursing Role in the Promotion of Controlling Blood Pressure Levels in Hypertensive Patients Paul & Whelton, 2018) การแสดงบทบาทต่างๆ ในสังคมได้ โดยเฉพาะอย่างย่ิง 1.2 หัวใจ ระดับความดันโลหิตสูงเรื้อรังจะส่ง ในรายทม่ี ภี าวะแทรกซอ้ น เชน่ โรคหวั ใจ โรคหลอดเลอื ด ผลท�ำให้ผนังหลอดเลือดท่ีไปเล้ียงหัวใจหนาตัวข้ึน สมองหรืออัมพาต ท�ำให้มีข้อจ�ำกัดในการท�ำ กิจกรรม ปริมาณเลือดเลี้ยงหัวใจลดลงหัวใจห้องล่างซ้ายท�ำงาน ต่างๆ ผลจากการเกิดภาวะแทรกซ้อนทางกายท�ำให้ หนักมากขึ้นต้องบีบตัวเพ่ิมข้ึน ส่งผลให้เกิดภาวะหัวใจ ผู้ป่วยจ�ำเป็นต้องพึ่งพาผู้อ่ืนรวมถึงข้อจ�ำกัดในการท�ำ วายกลา้ มเนอ้ื หวั ใจขาดเลอื ดหรอื เกดิ ภาวะหวั ใจลม้ เหลว กจิ กรรมและความสามารถในการประกอบอาชพี ประจำ� และเสียชีวิตได้ในที่สุด (Robert, Carey, Paul & วนั ลดลงทำ� ใหส้ ญู เสยี รายไดจ้ ากงานประจำ� สง่ ผลกระทบ Whelton, 2018) ตอ่ เศรษฐกจิ ของครอบครวั และสงั คมตามมา (James et 1.3 ไต ระดบั ความดนั โลหติ สงู เรอ้ื รงั มผี ลทำ� ให้ al., 2014) เกดิ การเปลยี่ นแปลงของหลอดเลอื ดทไี่ ปเลย้ี งไตหนาตวั บทบาทพยาบาลในการควบคมุ ระดบั ความดนั โลหติ ใน และแขง็ ตวั ขนึ้ หลอดเลอื ดตบี แคบลงสง่ ผลใหห้ ลอดเลอื ด ผปู้ ่วยความดันโลหิตสงู แดงเสื่อมจากการไหลเวียนของปริมาณเลือดไปเล้ียงไต จากการทบทวนวรรณกรรมท่ีเกี่ยวข้องและจาก น้อยลง ส่งผลใหเ้ กิดภาวะไตวายและมีโอกาสเสยี ชวี ิตได้ ประสบการณจ์ รงิ พบวา่ บทบาทของพยาบาลในการสง่ มีการศึกษาพบว่าผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงประมาณ เสรมิ การควบคมุ ระดบั ความดนั โลหติ เพอื่ ใหเ้ กดิ การปรบั รอ้ ยละ10 มักเสียชีวติ ดว้ ยภาวะไตวาย เปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพอย่างต่อเนื่อง รวมถึงภาวะ 1.4 ตา จะท�ำให้มีผลต่อการเปล่ียนแปลงของ แทรกซ้อนของระบบหัวใจและหลอดเลือด ดังราย ผนงั หลอดเลอื ดทต่ี าหนาตวั ขน้ึ มแี รงดนั ในหลอดเลอื ดสงู ละเอียดดังนี้ ขึ้น อาจมีเลือดออกที่จอตาท�ำให้มีการบวมของจอภาพ 1. การให้ความรู้ในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม หรือจอประสาทตาบวม (papilledema) มีจุดบอดบาง สุขภาพในชีวิต หมายถึงการเปล่ียนแปลงวิถีการด�ำเนิน จดุ ทล่ี านสายตา (stomata) ตามวั และมโี อกาสตาบอด ชวี ติ ประจำ� วนั ไปสกู่ ารบรโิ ภคอาหารตามหลกั โภชนาการ ได้ โดยการส่งเสริมการเรียนรู้ด้วยการ ลดอาหารเค็ม ลด 1.5 หลอดเลือด จากการเกิดแรงต้านหลอด อาหารที่มีเกลือโซเดียม การมีกิจกรรมทางกายท่ีเหมาะ เลอื ดสว่ นปลายเพมิ่ ขนึ้ ผนงั หลอดเลอื ดหนาตวั จากเซลล์ สม รว่ มกบั เปลยี่ นแปลงพฤตกิ รรมสขุ ภาพอนื่ ๆ ไดแ้ ก่ งด กล้ามเนอ้ื เรียบถกู กระตนุ้ ใหเ้ จรญิ เพม่ิ ขน้ึ หรืออาจเกดิ สูบบุหร่ี หลีกเลี่ยงเคร่ืองดื่มแอลกอฮอล์ อย่างต่อเน่ือง จากมไี ขมนั ไปเกาะผนงั หลอดเลอื ดทำ� ใหห้ ลอดเลอื ดแดง การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพจะน�ำไปสู่การรักษา แข็งตัว (atherosclerosis) มีการเปลี่ยนแปลงของผนัง ด ้ ว ย ย า มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ แ ล ะ ป ร ะ สิ ท ธิ ผ ล ม า ก ขึ้ น หลอดเลือดหนาและตบี แคบ การไหลเวียนเลือดไปเล้ียง (Petkeviciene et al., 2014) ประกอบด้วย สมองหัวใจ ไตและตาลดลง (AHA, 2015) 1.1 ควบคุมน้�ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ปกติหรือ 2. ผลกระทบด้านจิตใจและอารมณ์ เนื่องจาก ใกล้เคียงปกติ โดยให้มีค่าดัชนีมวลกาย (Body Mass ความดันโลหิตสูงเป็นโรคเร้ือรังท่ีไม่สามารถรักษาให้ Index: BMI) ตง้ั แต่ 18.5-22.9 กโิ ลกรมั /เมตร2 และรอบ หายขาด กอ่ ใหเ้ กดิ ความเครยี ด และความวติ กกงั วลเกย่ี ว เอว (waist circumference) อยูใ่ นเกณฑ์มาตรฐาน คอื กับภาวะสุขภาพ บางครั้งผู้ป่วยอาจมีอาการก�ำเริบของ ผู้ชายนอ้ ยกว่า 90 เซนตเิ มตร (36 นิว้ ) และผู้หญิงน้อย โรคหรอื อาจเกดิ ภาวะแทรกซอ้ นตามมาได้ กวา่ 80 เซนตเิ มตร (32 นว้ิ ) ในกรณที มี่ ภี าวะนำ้� หนกั เกนิ 3. ผลกระทบด้านสังคมและเศรษฐกิจ จากผล แนะน�ำให้ลดน้�ำหนักร้อยละ 5 ของน�้ำหนักข้ึนไปจะส่ง กระทบดา้ นรา่ งกายและจติ ใจในผปู้ ว่ ยโรคความดนั โลหติ ผลใหร้ ะดบั ความดนั โลหติ ลดลง เทยี บเทา่ กบั ยาลดความ สูงที่ต้องใช้ระยะเวลานานในการรักษาและผลจากการ ดันโลหิต 1 ชนดิ เกดิ ภาวะแทรกซอ้ นทรี่ นุ แรงอาจทำ� ใหเ้ กดิ ผลกระทบตอ่ 1.2 ออกก�ำลังกายหรือการเพ่ิมกิจกรรมทางกาย Nursing Journal Volume 46 No. 4 October-December 2019 177

บทบาทพยาบาลในการสง่ เสรมิ การควบคมุ ระดับ ความดันโลหิตในผปู้ ่วยความดนั โลหิตสงู เป็นประเด็นที่จ�ำเป็นและมีความส�ำคัญ การออกก�ำลัง DASH) หมายถึงการลดอาหารรสจัดและมีโซเดียมสูง กายระดบั ปานกลางอยา่ งนอ้ ยวนั ละ 30 นาทตี อ่ วนั อยา่ ง (จำ� กดั โซเดยี มไมเ่ กนิ 2,300 มลิ ลกิ รมั ตอ่ วนั ) โดยลดหรอื นอ้ ยสัปดาห์ละ 5 วนั ในแตล่ ะวันอาจแบ่งการออกก�ำลงั เล่ยี งเคร่อื งปรงุ รสต่างๆ เช่น เกลือไมเ่ กนิ 1 ช้อนชาตอ่ กายเป็นช่วงเวลาสั้นๆ คร้ังละ 10 นาที วันละ 3 ครั้ง วนั หรอื น�ำ้ ปลาไมเ่ กิน 3-4 ชอ้ นชาตอ่ วัน หรือซีอ้ิวขาว ส�ำหรับการออกก�ำลังกายเพื่อลดน�้ำหนักและลดปัจจัย ไมเ่ กนิ 5-6 ชอ้ นชาตอ่ วนั ลดอาหารแปรรปู เชน่ กนุ เชยี ง เ ส่ี ย ง ใ น ก า ร เ กิ ด โ ร ค ร ะ บ บ หั ว ใ จ แ ล ะ ห ล อ ด เ ลื อ ด หมูยอ แฮม ไส้กรอก ไส้อ่ัว ปลาเค็ม แหนม อาหาร (cardiovascular disease) (AHA, 2014) ควรออกกำ� ลงั กระปอ๋ ง อาหารหมกั ดอง อาหารทม่ี ผี งฟู ควรเนน้ อาหาร กายแบบแอโรบิก เป็นการออกก�ำลังกายที่กล้ามเนื้อ ประเภทผกั 5 สว่ นตอ่ วนั (ผกั 1 สว่ นมปี รมิ าณเทา่ กบั ผกั ใหญ่ๆ หลายๆมัดท�ำงานพร้อมกันอย่างต่อเน่ือง อย่าง ดบิ ประมาณ 2 ทพั พ/ี 1 ถว้ ยตวง) ใยอาหารในปรมิ าณสงู นอ้ ย 5 วนั ซงึ่ ไมค่ วรงดออกกำ� ลงั กายตดิ ตอ่ กนั เกนิ 2 วนั จะช่วยส่งเสริมประสิทธิภาพของการลดระดับความดัน สามารถเลือกออกก�ำลังกายที่ระดับความแตกต่างกันได้ โลหติ และลดอัตราการเสียชวี ติ จากโรคหวั ใจและหลอด หลายแบบ ไดแ้ ก่ 1) ระดบั ปานกลาง หมายถงึ ออกกำ� ลงั เลอื ด (European Society of Hypertension, 2013) กายจนชีพจรเต้น ร้อยละ 50-70 ของชีพจรสูงสุดตาม จ�ำกัดหรืองดเครื่องด่ืมแอลกอฮอล์ โดยในผู้หญิง อายุ (อตั ราชพี จรสงู สดุ ค�ำนวณจาก 220 - อายใุ นหน่วย ไมค่ วรเกิน 1 ดม่ื มาตรฐาตอ่ วัน และผชู้ ายไม่เกนิ 2 ด่มื ปี) หรือสามารถพูดเป็นประโยคต่อเนื่องได้ (Self-talk มาตรฐานตอ่ วนั ปริมาณ 1 ดื่มมาตรฐานของเครือ่ งดมื่ test) รวมเปน็ ระยะเวลาสปั ดาห์ละ 150 นาที เชน่ เดนิ แอลกอฮอล์ หมายถงึ เครอื่ งดม่ื ทม่ี แี อลกอฮอลป์ ระมาณ เรว็ วา่ ยนำ้� เรว็ ตดั หญา้ เตน้ แอโรบกิ เบาๆ 2) ระดบั หนกั 10 กรมั ไดแ้ ก่ 1) เหลา้ แดง 35 ดกี รี ปรมิ าณ 2 ฝาใหญ่ มาก หมายถงึ ออกกำ� ลงั กายจนชพี จรเตน้ รอ้ ยละ 70-85 หรอื 30 มลิ ลลิ ิตร 2) เหลา้ ขาว 40 ดกี รี ปริมาณ 30 ของชพี จรสงู สดุ ตามอายุ ควรทำ� อยา่ งนอ้ ยสปั ดาหล์ ะ 75 มลิ ลิลิตร 3) น�ำ้ ขาวอกุ ระแช1่ 0 เปอร์เซน็ ตต์ ่อปริมาณ 3 นาที หรอื ครัง้ ละ 10 นาที เปน็ ระยะเวลารวมกันอยา่ ง เป๊ก/ตอง/ก๊ง หรอื 150 มิลลลิ ติ ร 4) สาโท สุราแช่ สรุ า นอ้ ยวนั ละ 30 นาที สัปดาหล์ ะ 3 วนั เช่น ชก่ี ง (gi gong) พน้ื เมอื ง 6 เปอรเ์ ซน็ ต์ต่อปริมาณ 4 เป๊ก/ตอง/กง๊ หรอื ไทเกก็ (tai chi) หรือโยคะ การออกกำ� ลงั กายดังกล่าว 200 มิลลลิ ติ ร 5) เบยี ร์ 6.4 เปอรเ์ ซน็ ต์ 1/2 กระป๋อง พบว่า สามารถลดระดับความดันโลหิตได้ (European หรือ 1/3ขวดใหญ่ 6) ไวน์ 12 เปอรเ์ ซ็นต์ 100 มลิ ลลิ ติ ร Society of Hypertension, 2013) (Thai Hypertension Society, 2015) จ�ำกัดโซเดียม เน่ืองจากอาหารท่ีมีเกลือโซเดียม 1.6 เลกิ สบู บุหรี่ สามารถลดความเสยี่ งตอ่ การ ไม่มรี สเค็มแตเ่ พิ่มรสชาติ และความอรอ่ ยในอาหาร การ เกดิ โรคหวั ใจและหลอดเลอื ดได้ (Benowitz, & Burbank, บรโิ ภคโซเดยี มไมเ่ กนิ 2,300 มิลลิกรัม/วัน สามารถชว่ ย 2016) ลดความดนั โลหติ ไดท้ งั้ ในผปู้ ว่ ยทม่ี แี ละไมม่ โี รคความดนั 1.7 จัดการความเครยี ด ความเครียดส่งผลต่อ โลหิตสูง เช่น เกลือแกง (โซเดียมคลอไรด์) 1 ช้อนชา สภาพของจติ ใจทม่ี ผี ลใหเ้ กดิ การ ตอบสนองของปฏกิ ริ ยิ า (5 กรัม) มโี ซเดียม 2,000 มลิ ลิกรัม น�้ำปลา 1 ช้อนชา มี ทางร่างกาย เมื่อมีความเครียดเกิดขึ้น จะก่อให้เกิด โซเดียมประมาณ 350-500 มิลลิกรัม ซอี ิว๊ 1 ชอ้ นชา มี ปฏิกิริยากับร่างกายโดยเฉพาะ สารแอดดรีนาลีน โซเดยี มประมาณ 320-455 มลิ ลกิ รมั และผงชรู ส 1 ชอ้ น (adrenaline) จะหลง่ั เพมิ่ ขึ้น มผี ลท�ำให้หวั ใจเต้นเรว็ ขึน้ ชามีโซเดียม 492 มลิ ลกิ รัม (Wichai, Poldongnok, & ระดับความดันโลหิตสูงข้ึน การจัดการความเครียด Sawanyawisuth, 2015) สามารถทำ� ไดห้ ลายวธิ ี ไดแ้ ก่ การหายใจเขา้ ออกลกึ ๆ การ 1.4 รับประทานอาหารตามแนวทางหลัก ดหู นงั ฟงั เพลง การคุยกับเพ่อื น การสวดมนต์ ไหวพ้ ระ บริโภคอาหารเพ่ือควบคุมระดับความดันโลหิตสูง (D.H.S.S., MoPH, 2015) (Dietary Approaches to Stop Hypertension: 1.8 การรักษาโดยการใช้ยาลดความดันโลหิต 178 พยาบาลสาร ปที ่ี 46 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธนั วาคม พ.ศ. 2562

(pharmacologic treatment) เปา้ หมายในการลดความ Nursing Role in the Promotion of Controlling ดันโลหิตโดยการใช้ยา คือ การควบคุมระดับความดัน Blood Pressure Levels in Hypertensive Patients โลหิตให้ลดต�่ำกบความดันl ภาพรับเปลี่ยนพฤติกรรม สมอง และไตวายดงั นกี้ ทำ� ลายโดยเฉพาะสมอง และหวั ใจ กรณีตัวอย่าง บทบาทพยาบาลในการส่งเสริมการ และอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนตามมาได้ว่า 130/80 ควบคุมระดับความดันโลหิต มลิ ลเิ มตรปรอทโดยลดแรงตา้ นของหลอดเลอื ดสว่ นปลาย ระบบการบริการสุขภาพ มีนโยบายให้เน้นการ และเพมิ่ ปรมิ าณเลือดที่ออกจากหวั ใจ การเลอื กใช้ยาใน บริการโดยให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพ ผู้ป่วยความดันโลหิตสูงจึงข้ึนอยู่กับความเหมาะสมของ ตามประสบการณก์ ารสง่ เสรมิ การควบคมุ ระดบั ความดนั ผปู้ ว่ ยแตล่ ะรายและควรพจิ ารณาปจั จยั ตา่ งๆไดแ้ ก่ ความ โลหิตในชุมชนแห่งหน่ึง ผู้เขียนได้ใช้ กระบวนวิเคราะห์ รุนแรงของระดับความดันโลหิต ปัจจัยเสี่ยงต่ออวัยวะ ปญั หา แนวคิดการมีสว่ นร่วมมาเป็นตวั ขับเคล่อื นในการ ส�ำคัญ โรคที่มีอยู่เดิม และปัจจัยเส่ียงอื่นๆ (Robert, ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ ประกอบด้วย กลุ่มโรค Carey , Paul & Whelton, 2018) ความดันโลหิตสูงและสมาชิกครอบครัว การคัดเลือก 2. การสรา้ งการรบั รคู้ วามสามารถตนเองในการ สมาชิกในครอบครัวจ�ำเป็นต้องเลือกผู้ท่ีมีความใกล้ชิด ควบคมุ ระดบั ความดนั โลหติ เปน็ การกระทำ� ของบคุ คล และเป็นผู้ท่ีสามารถขับเคลื่อนให้ผู้ป่วยสามารถดูแล ทย่ี ดึ ถอื เป็นแบบแผนโดยอยบู่ นพนื้ ฐานขององคค์ วาม ตนเอง โดยมีพยาบาลเป็นผู้ให้ความรู้เพ่ือเป็นทางเลือก รู้ ท่ีสอดคลอ้ งกับบริบท วัฒนธรรม ความเช่ือ คา่ นยิ ม วิธีท่ีจะน�ำไปใช้ให้สอดคล้องกับบริบทและวิถีชีวิต และ และวิถีชีวิต และเช่ือว่าบุคคลมีความสามารถในการ เปน็ หวั หนา้ ทมี ในสรา้ งการรบั รคู้ วามสามารถตนเอง โดย เรียนรู้ การตัดสินใจ ทจ่ี ะเปลี่ยนแปลงพฤตกิ รรมไปใน การประชมุ กลุ่ม ดงั รายละเอยี ด ดงั นี้ ทางที่ดีข้ึน (Orem &Taylor, 2003) โดยผู้ป่วยโรค ระยะท่ี 1 การวิเคราะห์ปัญหา (problem ความดนั โลหติ สงู ตอ้ งมพี ฤตกิ รรมทจ่ี ะควบคมุ ระดบั ความ analysis) การสรา้ งวสิ ัยทศั น์ (vision) และการวางแผน ดันโลหิตโดยพยาบาลสนับสนุนและให้ความรู้เพื่อให้มี (planning) ครง้ั ท่ี 1 ด้วยการสนทนากลุม่ ประกอบดว้ ย กำ� ลงั ใจและเกดิ ความมน่ั ใจในการปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรม ขนั้ ที่ 1 วเิ คราะหป์ ญั หา (problem analysis) สุขภาพ (Phetcharat, Ponglanga, &Kitisri, 2018; ประกอบด้วยผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง และสมาชิก Wutthitham, 2018; Wutthitham, 2019) ครอบครวั วเิ คราะหป์ ญั หา/สาเหตขุ องโรคความดนั โลหติ 3. การสนับสนุนให้ครอบครัวมีส่วนร่วมใน สงู และผลกระทบ ซง่ึ มสี าเหตมุ าจาก ปจั จยั นำ� ปจั จยั เออื้ การดูแลผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง ครอบครัวถือเป็น และปัจจัยเสรมิ (Green &Kreuter, 2005) ผลที่ได้จาก กลไกสำ� คัญในการขับเคล่อื นสมาชิกในครอบครัว และมี การวิเคราะห์ปัญหา ผู้ป่วยและสมาชิกครอบครัวน�ำ บทบาทส�ำคัญยิ่งในการผลักดันให้ชุมชนเข้มแข็ง ปัญหามาเรียงล�ำดับความส�ำคัญของปัญหา โดยมี (Friedman, 2003) ได้กลา่ วไวว้ ่า หนา้ ท่ีของครอบครัว พยาบาลกระตุ้นและให้ความรู้เพื่อให้กลุ่มตัดสินใจปรับ ในด้านการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ คอื หน้าที่ด้าน เปลยี่ นพฤติกรรมสุขภาพ ความรกั ความเอาใจใส่ (affective function) และหนา้ ที่ ข้ันที่ 2 สร้างวิสัยทัศน์ร่วม ผลท่ีได้จากการ ในการดูแลสุขภาพ (family health care function) วิเคราะห์ปัญหา สาเหตุ ผลกระทบของโรค กลุ่มผู้ป่วย เป็นหน้าท่ีในการตอบสนองความต้องการด้านจิตใจของ โรคความดันโลหิตสูงและสมาชิกครอบครัว ร่วมกันหา สมาชิก เพื่อให้สมาชิกมีสุขภาพกายและจิตดี กระบวน แนวทางในการแก้ไขปัญหาโดยสร้างวิสัยทัศน์ร่วม และ มีส่วนร่วมของครอบครัว (Wutthitham, 2018; เป็นมติของกลุ่ม คือ “ลดเกลอื -ลดโรค” สมาชกิ กลมุ่ ได้ Wutthitham, 2019) วาดภาพตามความฝนั 2 ภาพ เป็นภาพทแ่ี สดงถงึ การมี สว่ นรว่ ม การใหก้ ำ� ลงั ใจ การกา้ วเขา้ สเู่ ปา้ หมายดว้ ยความ ม่นั ใจ ขั้นที่ 3 ข้ันตอนการสร้างแผนปฏิบัติการและ กำ� หนดแผนปฏบิ ตั กิ าร เมอ่ื กลมุ่ ผปู้ ว่ ยโรคความดนั โลหติ Nursing Journal Volume 46 No. 4 October-December 2019 179

บทบาทพยาบาลในการส่งเสรมิ การควบคุมระดบั ความดนั โลหติ ในผปู้ ่วยความดันโลหติ สงู สูงและสมาชิกครอบครัวก�ำหนดวิสัยทัศน์ที่เป็นมติของ ร่วมของครอบครัว ที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตของแต่ละ กลมุ่ พยาบาลจะทำ� การกระตนุ้ กลมุ่ ฯ ในการกำ� หนดแผน ครอบครวั ได้แก่ ปฏบิ ตั กิ าร ประกอบดว้ ยกจิ กรรมการควบคมุ อาหารเคม็ 1. การจดั เมนชู สู ขุ ภาพ การปรบั เปลยี่ นพฤตกิ รรม และอาหารท่ีมีเกลือโซเดียม การออกก�ำลังกาย การ สุขภาพ กระท�ำได้โดย การเลิกเหยาะเกลือ/น้�ำปลาใน จดั การทางอารมณ์ และการรบั ประทานยาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง อาหารตา่ งๆ ลดเกลอื ในการปรงุ อาหารลงครงึ่ หนง่ึ เลอื ก โดยก�ำหนดผู้รับผิดชอบแผนปฏิบัติการได้แก่กลุ่มผู้ป่วย รบั ประทานอาหารจุบจบิ ระหวา่ งวัน (โดยเฉพาะอาหาร โรคความดันโลหิตสงู สมาชิกในครอบครวั และพยาบาล กรบุ กรอบ) การเลอื กอาหารสำ� เรจ็ รปู โดยการอา่ นฉลาก ระยะที่ 2 การนำ� ไปปฏบิ ตั ิ (action 1) และการ กอ่ นทจี่ ะซอ้ื และค�ำนวณการได้รับเกลือในแตล่ ะวนั สังเกต (observing 1) คือ กล่มุ ผปู้ ว่ ยโรคความดนั โลหติ 2. การสร้างกิจกรรมทางกาย โดยการออกก�ำลัง สูงและสมาชิกครอบครัวปฏิบัติกิจกรรมการปรับเปลี่ยน กายดว้ ยวธิ ีการท่ีหลากหลาย อาทิ พฤติกรรมสขุ ภาพตามแผน ระยะเวลา 4 สัปดาห์ การเคล่ือนไหวร่างกายอยู่กับท่ี การเคลื่อนไหวร่างกาย ระยะท่ี 3 การสะทอ้ นคิด (reflecting 1) และการ แบบเคล่ือนท่ี และการเคล่ือนไหวแบบเคล่ือนท่ีโดยใช้ ปรับแผนปฏบิ ัติการ ฯ (re-planning) พยาบาลประเมิน อุปกรณ์ การปรบั เปลยี่ นพฤตกิ รรมสขุ ภาพ และการมสี ว่ นรว่ มของ 3. การผอ่ นคลาย โดยใชเ้ ทคนคิ การผอ่ นคลายตาม ครอบครวั โดยการแลกเปลย่ี นเรยี นรู้ สอดแทรกวธิ กี าร วถิ กี ารดำ� เนนิ ชวี ติ ของแตค่ น เชน่ การสวดมนต์ ไหวพ้ ระ ปฏิบัติท่ีถกู ตอ้ ง เหมาะสม ให้ก�ำลังใจ การสร้างการรับรู้ การท�ำบุญ ตักบาตร การท�ำสมาธิ การหายใจเข้า-ออก ความสามารถตนเอง ไดแ้ ก่ การยกตวั อยา่ งประสบการณ์ ลึกๆ การดทู ีวี และคุยกบั เพือ่ นบ้าน ที่ประสบความส�ำเร็จ บุคคลตัวอย่าง การใช้ค�ำพูดจูงใจ 4. การรกั ษาต่อเนื่อง ผู้ปว่ ยโรคความดนั โลหติ สงู และการกระตนุ้ ทางอารมณ ์ เพอ่ื กลมุ่ ผปู้ ว่ ยโรคความดนั ควรรบั ประทานยาอยา่ งตอ่ เนอื่ งเพอ่ื ลดภาวะแทรกซอ้ น โลหิตสูงและสมาชิกครอบครัวมีพฤติกรรมด้านการ ในระบบหัวใจและหลอดเลือด (Centers for Disease ควบคุมอาหารลดเคม็ และอาหารทีม่ ีเกลอื โซเดยี ม การ Control and Prevention, 2012-2013; Brill, 2011) ออกก�ำลงั กาย การลดบหุ รี่ การด่มื เหลา้ และการใชย้ าท่ี สรุป เหมาะสมยง่ิ ข้นึ บทบาทพยาบาลในการส่งเสริมการควบคุมระดับ ระยะท่ี 4 การน�ำแผนการปรับเปล่ียนพฤติกรรม ความดันโลหิตในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงเป็นความ สขุ ภาพทปี่ รบั ปรงุ ฯไปปฏบิ ตั ิ (action 2) และการสงั เกต ท้าทายอย่างหน่ึง นอกจากมีความความรู้ด้านวิชาการ (observing 2) ระยะน้กี ลมุ่ โรคความดันโลหิตสูง ดำ� เนิน แล้ว บทความนี้ได้องค์ความรู้และน�ำไปใช้ประโยชน์ การปรบั เปลยี่ นพฤตกิ รรมสขุ ภาพตามแผนทปี่ รบั ปรงุ ใน กล่าวคือ บทบาทของพยาบาลจ�ำเป็นต้องมีสมรรถนะ ระยะท่ี 3 ระยะเวลา 4 สัปดาห์ ด้านคลินิก ตั้งแต่กระบวนการวิเคราะห์ปัญหาสาเหตุ ระยะท่ี 5 การสะท้อนคดิ (reflecting 2) คอื สรุป ของแตล่ ะบุคคลและครอบครวั และตง้ั เปา้ หมายรว่ มกนั ผลการปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมสขุ ภาพตามทป่ี รบั ปรงุ โดย นำ� ไปสกู่ ารควบคมุ ระดบั ความดนั โลหติ ได้ พบวา่ บทบาท ผู้ป่วยโรคความดนั โลหิตสูงและสมาชิกครอบครวั ท�ำการ พยาบาลประกอบด้วย การให้ความรูใ้ นการปรับเปลีย่ น วิเคราะห์สังเคราะห์ โดยการน�ำภาพฝันในการสนทนา พฤตกิ รรมสขุ ภาพในชวี ติ การสรา้ งการรบั รคู้ วามสามารถ กลุม่ ครง้ั ที่ 1 มาทบทวนวัตถปุ ระสงค์ ขอ้ เสนอแนะและ ตนเองในการควบคุมระดับความดันโลหิต และการ สรุปร่างรูปแบบการปรับเปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพ การ ส นั บ ส นุ น ใ ห ้ ค ร อ บ ค รั ว มี ส ่ ว น ร ่ ว ม ใ น ก า ร ดู แ ล ประเมนิ พฤตกิ รรมสขุ ภาพและสภาวะสขุ ภาพของผปู้ ว่ ย ผปู้ ว่ ยโรคความดนั โลหติ สงู ทงั้ 3 องคป์ ระกอบนค้ี วรบน กลมุ่ โรคความดนั โลหติ สงู ผลของการดำ� เนนิ กจิ กรรม คอื พืน้ ฐานวิถีการดำ� เนนิ ชวี ติ ของแต่ละครอบครัว ดว้ ยการ รปู แบบการปรับเปลี่ยนพฤตกิ รรมสุขภาพโดยการมสี ่วน 180 พยาบาลสาร ปที ี่ 46 ฉบับท่ี 4 ตลุ าคม-ธนั วาคม พ.ศ. 2562

เรียนรู้ จากประสบการณจ์ ากผปู้ ่วย และครอบครัว และ Nursing Role in the Promotion of Controlling การใชภ้ มู ิปญั ญาชาวบา้ น เพือ่ ให้บรรลุเป้าหมายทีว่ างไว้ Blood Pressure Levels in Hypertensive Patients ส่งผลให้ผู้ป่วยสามารถควบคุมระดับความดันโลหิตได้ ปกตหิ รือใกล้เคยี งปกติ ดังแผนภมู ิ เอกสารอ้างอิง American Heart association. (2017). What is high blood pressure? (Online). Retrieved June 20, 2019, from https://www.heart.org. American Heart Association. (2015). Heart Disease and Stroke Statistics 2015 Update. (Online). Retrieved June 22, 2019, from https://www.heart.org. American Heart Association. (2016). Heart Disease and Stroke Statistics 2016 Update. (Online). Retrieved June 20, 2017, from https://www.heart.org. Benowitz, N.L., &Burbank, A.D. (2016). Cardiovascular toxicity of nicotine: implications for electronic cigarette use. Trends Cardiovasc Med, 26(6), 515-523. Brill, J. (2011). Lifestyle intervention strategies for the prevention and treatment of hypertension. American journal of lifestyle medicine, 5(4), 346- 360. Bureau of Non Communicable Disease, Department of Disease Control, Ministry of of Public Health. (B.NCD., DDC. ,MoPH.) (2016-2017). Health Behavioral Modification Curriculum: Case Manager Nursing. Bankok: The War Veterans Organization of Thailand. (In Thai)   Centers for Disease Control and Prevention. (2012). Vital Signs: Awareness and Treatment of Uncontrolled Hypertension Among Adults- United States 2003-2010. Morbidity and Mortality Weekly Report, 61, 703-709. Center for Disease Control and Prevention. (2013). Program Planning Case Study: Prevention of Hypertension.Atlanta, GA: Centers for Disease. Department of Health Service Support, Ministry of Public Health. (D.H.S.S., MoPH). (2015). The behavioral modification of stress management for workers. Retrieved June 20, 2019, from https://www.hed.go.th.(In Thai). Eskridge M. S. (2010). Hypertension and chronic kidney diseases: The role of lifestyle modification and medication management. Nephrology Nursing Journal, 37 (1), 56-57. European Society of Hypertension. (2013). Guidelines for the management of arterial hypertension. European Heart Journal. 34(28), 2159-2219. Friedman, M. M., Bowden, V. R., & Jones, E. G. (2003). Family nursing: Research, theory, and Practice. (5th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall Green, L.W. & Krueter, M. (2005). Health program planning: An educational and ecological Approach (4th ed.). New York: McGraw-Hill. James, P. A., Oparil, S., Carter, B. L., Cushman, W. C., Dennison, H., C. Joel, H., J.,…Ortiz, E. (2014). 2014 Evidence-Based Guideline for the management of high blood pressure in adults. The Journal of the American Medical Association, 331 (5) 507-520. Nursing Journal Volume 46 No. 4 October-December 2019 181

บทบาทพยาบาลในการสง่ เสริมการควบคุมระดบั ความดนั โลหติ ในผู้ป่วยความดันโลหิตสูง Orem, D. E., Renpenning, K. M., & Taylor, S. G. (2003). Self care theory in nursing: Selected papers of Dorothea Orem. New York: Springer Pub. Petkeviciene, J., Klumbiene, J., Simonyte, S., Ceponiene, I., Jureniene, K., Kriaucioniene, V.,… Lesauskaite. V. (2014). “Physical, behavioral and genetic predictors of adult hypertension: The findings of the Kaunas cardiovascular risk cohort study”. Plos one, 9(10), e109974. Phetcharat, K., Ponglanga, S., &Kitisri C. (2018). Effect of supportive and educative nursing system program on self-care behaviors and blood pressure control among hypertensive patients. Nursing Journal, 45(1), 37-49. (In Thai). Policy and Strategy Department, Office of the Permanent Secretary, (2016). Year Report. Nonthaburi: The War Veterans Organization of Thailand. (In Thai)   Robert, M., Carey M., & Paul, K., Whelton, P.K. (2018). Guideline for the prevention, detection, evaluation, and management of high blood pressure in adults: A report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. Annals of Internal Medicine, 168(5), 351-358. Suzanne, O.,Amin, Z., and David, A. C.(2003). Pathogenesis of Hypertension. Annals of Internal Medicine. 139:761-776. Thai Hypertension Society. (2015). Guidelines in the treatment of hypertension (Update). Retrieved June 20, 2019, from http:// http://www.thaihypertension.org. Wichai, J., Poldongnok, S. & Sawanyawisuth, K. (2015). Hypertension. Khon Kaen: Klungnana Vitthaya press. (In Thai). Willem, D. K., Katrien, T., Jan, A., Stefaan, D. H.,& Inge, H. (2015). Effect of sodium restriction on blood pressure of unstable or uncontrolled hypertensive patients in primary care. Nutrition Research and Practice, 9(2), 180-185. Wutthitham, N. (2018). The Development of family participation pattern to nutrition in adolescent pregnancy: A case study of Krathum Baen Hospital in Samutsakhon Province. Christian University of Thailand Journal, 23 (3), 405-515. (In Thai). Wutthitham, N. (2019). The Development of pattern of behavioral health modification among hypertension group by family participation : Damnoen Saduak Hospital in Ratchburi Province Case Study. Nursing Journal, 46 (2), 70-82. (In Thai). World Health Organization. (2014). Plan of action for the prevention and control of non-communicable diseases in the Americas 2013-2019. Washington, DC: PAHO. 182 พยาบาลสาร ปีท่ี 46 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม พ.ศ. 2562