สุขภาพดี มีคำตอบ

ทำไม? ต้องลดใช้ ผลติ ภณั ฑจ์ ากพลาสตกิ ข้อมูล : กองประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ พลาสติกเป็นวัสดุที่มีแนวโน้มการใช้ โฟมบรรจุอาหารร้อน อาหารที่มีน้ำมันและ งานเพ่ิมมากขน้ึ เชน่ ถงุ พลาสตกิ บรรจภุ ณั ฑ์ อาหารที่มีแอลกอฮอล์ ไม่ควรนำภาชนะ ใส่อาหาร ของเล่นเด็ก บรรจุภัณฑ์ ที่ทำจากเมลามีนมาใช้กับเตาไมโครเวฟ เครื่องสำอาง และของใช้ในครัวเรือน ไม่ควรใช้ฟิล์มห่ออาหารสัมผัสกับอาหาร ซึ่งผลิตภัณฑ์จากพลาสติกหลายชนิดมี โดยตรง เนื่องจากความร้อนสูงอาจทำให้ สารเคมี ทเ่ี ปน็ อนั ตรายตอ่ สขุ ภาพ สารเหลา่ น้ี ฟิล์มละลายติดกับอาหารได้ ที่สำคัญ อาจปนเปื้อนสู่อาหารหากมีการใช้งานที่ ไม่ควรใช้สินค้าที่ไม่มีคุณภาพหรือไม่ได้รับ ไม่ถกู วิธีหรือใช้ไม่เหมาะสม ทางที่ดีไม่ควร การรับรองจากหน่วยงานที่ควบคุมดูแล นำถงุ พลาสติกเย็นมาใส่อาหารร้อน หรือใช้ เช่น สมอ. รวมถึงสินค้าที่ไม่มีฉลากระบุ บรรจุอาหารเข้าไมโครเวฟ งดใช้ภาชนะ ชัดเจนด้วย กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 50 -

ตเอ้มือ่งเจกดัิดเกชอ้ืารราอในยบา่ า้งนไร ข้อมลู : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม ปัญหาเชื้อรา ถือเป็นปัญหาสำคัญใน • การเช็ดครั้งที่ 2 ผสมกับน้ำสบู่ บ้านพักอาศัย ในทุกฤดกู าลมักพบร่องรอย น้ำยาล้างจาน หรือผงซักฟอก อย่างใด ของเชื้อราในบ้าน เมื่อพบเชื้อราในบ้านต้อง อย่างหนึ่งแล้วเช็ดซ้ำแบบเดิมอีก รีบกำจัดด้วยวิธีการดังนี้ • การเช็ดครั้งที่ 3 ให้ผสมน้ำยาฆ่า • การเช็ดครั้งที่ 1 กรณีพื้นผิววัสดุ เชื้อราซึ่งมีหลายชนิด ทั้งแบบอ่อน เช่น ที่ขึ้นรามีสภาพแห้ง และรามีลักษณะฟู น้ำส้มสายชู หรือน้ำยาที่มีความเข้มข้น เห็นเส้นใยโผล่ออกมา ห้ามใช้ผ้าแห้งเช็ด เช่น แอลกอฮอล์ น้ำยาซักผ้าขาวที่มี ให้ใช้กระดาษทิชชู่แผ่นหนาและขนาดใหญ่ คลอรีน ไฮโดรเจนเปอรอกไซด์ แล้วเช็ด พรมน้ำให้เปียกเล็กน้อย หรือใช้กระดาษ ด้วยกระดาษซ้ำไปซ้ำมา หนังสือพิมพ์ชุบน้ำพอหมาดๆ เช็ดพื้นผิว • ต้องสวมอุปกรณ์ป้องกันทุกครั้ง โดยเช็ดไปในทางเดียวกันเท่านั้น ห้ามเช็ด เช่น หน้ากากอนามัย แว่นตา ถุงมือ ยอ้ นไปมา เชด็ แลว้ ทง้ิ เลยในถงุ ขยะขนาดใหญ่ เพื่อป้องกันการสูดเอาสปอร์หรือเชื้อราเข้าสู่ โดยขยับปากถุงเปิด-ปิดเบาๆ เมื่อเต็มแล้ว ระบบทางเดินหายใจและป้องกันปัญหา มัดปากถงุ ให้แน่น ระคายเคืองหรือเกิดภูมิแพ้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 51 -

กใตรห้อะเ้หตงมิกแยานะกสำ้ ใแชมข ้ ง็ ข้อมูล : สำนักสุขาภิบาลอาหารและน้ำ กระติกน้ำแข็ง ภาชนะสำหรับใช้ใส่ ที่ผลิตจากพลาสติกโพลีโพรพิลีน ซึ่งทน นำ้ แขง็ หรอื อาหารอยา่ งอน่ื เพอ่ื รกั ษาความเยน็ ความรอ้ นสงู โดยสงั เกตสญั ลกั ษณพ์ ลาสตกิ แตพ่ อ่ คา้ แมค่ า้ บางรายมกั นำมาใชผ้ ดิ ประเภท แปรใช้ใหม่ หมายเลข 5 (PP) ที่ระบุว่า โดยบรรจุข้าวเหนียวและข้าวสวยร้อนๆ สามารถใส่อาหารร้อนได้ และเพื่อความ ซึ่งหากภาชนะนั้นไม่ได้ทำมาจากพลาสติก ปลอดภัย ก่อนนำข้าวสวยหรือข้าวเหนียว ชนิดทนความร้อน เมื่อสารประกอบต่างๆ ที่หุงสุกใหม่ใส่ในกระติก ควรรอให้คาย ในเนื้อพลาสติกปนเปื้อนเข้าสู่ร่างกาย ก็จะ ความร้อน โดยให้รองพื้นภายในด้วย เสี่ยงเป็นมะเร็งได้ ดังนั้น เมื่อต้องการใส่ ผ้าขาวบางสะอาด เป็นการป้องกันไม่ให้ ทั้งของเย็นและของร้อน ก็ต้องหากระติก ข้าวสัมผัสกับพลาสติกโดยตรง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 52 -

ถ่วั เเมสลยี่ ็ดงเแชหอ้ื ้งร–าไดธ้งัญา่ ยพ ืช เกบ็ รักษาอย่างไรด ี ข้อมูล : สำนักสขุ าภิบาลอาหารและน้ำ ถั่วเมล็ดแห้งและธัญพืช เป็นแหล่ง ปิดสนิท ถ้าบรรจุในซองฟอยล์ได้จะยิ่งดี โปรตีนที่มากด้วยคุณค่าทางโภชนาการ เพราะสามารถป้องกันไม่ให้ความชื้นจาก ทั้งสารแมกนีเซียม โฟเลต ไนอะซิน และ ภายนอกผ่านเข้าไปได้ หรือหากเป็น วิตามินหลายชนิด แต่หากเก็บรักษาไม่ด ี ซองพลาสติกก็ต้องดูให้แน่ใจว่าไม่มีรอยรั่ว ก็ทำให้เสี่ยงเกิดเชื้อแบคทีเรียหรือเชื้อรา และก่อนนำมาบริโภคควรสังเกตด้วย ที่เรียกว่า สารอะฟลาท็อกซิน ซึ่งเป็นสาร ตาเปล่าว่าถั่วเมล็ดแห้งหรือธัญพืชนั้นต้อง ก่อมะเร็งตับ ดังนั้น เพื่อความปลอดภัย ไม่มีคราบสีเขียว เหลือง ดำ หรือขาว และ การเก็บรักษาจึงต้องเก็บในที่ไม่ชื้นหรือ เมื่อดมกลิ่นจะต้องไม่เหม็นอับ ร้อนเกินไป หรือหากบรรจุภัณฑ์ก็ต้อง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 53 -

ประหใชยน้ ดั ้ำอแลยะา่คง้มุ ค่า เมอ่ื เกดิ ภาวะภยั แลง้ ข้อมูล : สำนักสขุ าภิบาลอาหารและน้ำ/สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม ปัญหาภัยแล้งมักส่งผลกระทบต่อ สารส้มให้ตกตะกอน จากนั้นดูดตะกอน ภาคเกษตรกรรม หลายๆ พื้นที่ขาดแคลน ออก แล้วนำน้ำส่วนที่ใสมาฆ่าเชื้อโรค น้ำในการทำสวนทำไร่ ในขณะที่ประชาชน ดว้ ยการเตมิ คลอรนี หรอื ตม้ ใหเ้ ดอื ดทกุ ครง้ั ก็ขาดแคลนน้ำเพื่อใช้ในการอปุ โภค บริโภค ก่อนนำมาใช้ดื่ม ไม่ทิ้งขยะหรือสิ่งปฏิกูล ด้วย การใช้น้ำอย่างประหยัดและรู้คุณค่า ลงสู่แหล่งน้ำ กรณีใช้ส้วมแบบชักโครกและ จึงเป็นสิ่งที่ต้องเตรียมการและปฏิบัติตนให้ เป็นแบบมีถังบรรจุน้ำ ให้นำขวดพลาสติก ถกู ต้อง เริ่มตั้งแต่ดื่มน้ำสะอาด โดยจิบน้ำ บรรจุน้ำให้เต็มและปิดฝาขวดให้แน่น บ่อยๆ แทนการปล่อยให้กระหายแล้ว หย่อนลงไปในถังบรรจุน้ำ 1 – 2 ขวด ดื่มน้ำทีละมากๆ ล้างภาชนะกักเก็บน้ำก่อน เพื่อให้ถังนั้นเหลือพื้นที่บรรจุน้ำน้อยลง เก็บน้ำสำรองไว้และปิดฝาให้สนิท น้ำจาก จะทำให้การชักโครกแต่ละครั้งใช้น้ำน้อยลง แหล่งน้ำธรรมชาติก่อนใช้ให้นำมาแกว่ง ช่วยประหยัดน้ำได้อีกทางหนึ่ง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 54 -

เฝ้าในระชว่วงั เงดปก็ ใดิ หเ้ปทลออมดภ ยั ข้อมลู : ศูนย์อนามัยที่ 13 กรงุ เทพฯ ช่วงปิดเทอม พ่อแม่ผู้ปกครองต้อง และหนาแน่น โดยระยะห่างระหว่างลูกกรง เฝ้าระวังความปลอดภัยให้กับเด็กมากขึ้น ไม่ควรห่างจนเด็กจะพลัดตกไปทั้งตัว เป็นพิเศษ เพราะมีหลากหลายสาเหตุนำมา แต่ต้องไม่ถี่เกินไป เพราะอาจทำให้ศีรษะ ซึ่งการบาดเจ็บและเสียชีวิตได้ ไม่ว่าจะเป็น แขน ขาของเด็กเข้าไปติดได้ • การจมน้ำ ต้องไม่ปล่อยให้เด็กๆ • อันตรายจากพัดลม ควรเลือก เล่นใกล้แหล่งน้ำโดยลำพัง ควรทำรั้วกั้น พัดลมที่มีขาตั้งสูงและมีฝาครอบป้องกัน สระน้ำหรือบ่อน้ำ เด็กเอามือไปจับใบพัด เมื่อใช้งานเสร็จควร • อุบัติเหตุจากการจราจร ทกุ ครั้งที่ ถอดปลั๊กออกทุกครั้ง เดก็ ซอ้ นทา้ ยมอเตอรไ์ ซค์ ควรใสห่ มวกนริ ภยั • การลน่ื หกลม้ ในหอ้ งนำ้ พน้ื หอ้ งนำ้ ที่ได้มาตรฐานและเหมาะสมกับอาย ุ ควรใชก้ ระเบอ้ื งทม่ี ผี วิ ขรขุ ระหรอื ดา้ น รวมทง้ั • อันตรายจากไฟฟ้า ควรเปลี่ยน ควรมกี ารปพู รมยางหรอื พรมเชด็ เทา้ ปอ้ งกนั สายไฟทช่ี ำรดุ หาทค่ี รอบปลก๊ั ไฟ หรอื ตดิ ตง้ั ลื่นล้ม หลังใช้ห้องน้ำควรปิดประตูทุกครั้ง ปลั๊กไฟบนที่สูง เพื่อป้องกันเด็กเอานิ้วหรือ และอย่าปล่อยเด็กเข้าห้องน้ำตามลำพงั วัตถอุ ื่นแหย่เล่นจนถกู ไฟดูด ไฟฟ้าช็อตได้ • อ ั น ต ร า ย จ า ก ก า ร เ ล่ น เ ก ม • การตกหล่นจากระเบียงบ้าน คอมพวิ เตอร์ และการแชท ไม่ควรให้เด็ก ประตูหน้าต่าง ช่องว่างของระเบียง เล่นนาน เพราะจะทำให้เสียสายตาและยังมี ควรติดตั้งเหล็กกั้น หรือเป็นแบบปิดทึบ โอกาสทำให้เกิดโรคนิ้วล็อก กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 55 -

คสดิ ถกา่อนนบเรลิกอื ากร. .. กิจการเล้ยี งและดแู ลเด็ก ข้อมูล : ศนู ย์บริหารกฎหมายสาธารณสขุ การเลือกใช้บริการจากสถานบริการ กิจการให้บริการเลี้ยงและดูแลเด็กที่บ้าน กิจการเลี้ยงและดูแลเด็กอยู่นั้น ควรเลือก ซ ึ ่ ง ผู ้ ป ร ะ ก อ บ ก ิ จ ก า ร ป ร ะ เภ ท น ี ้ ต ้ อ ง ไป กิจการที่มีผู้มีความรู้เรื่องการเลี้ยงและ ขออนุญาตประกอบกิจการจากองค์กร ดูแลเด็ก เพื่อให้เด็กได้มีพัฒนาการสมวัย ปกครองส่วนท้องถิ่น โดยอาศัยอำนาจตาม สถานที่รับเลี้ยงและสภาพแวดล้อมต้อง พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. สะอาด ปลอดภัยและปราศจากโรคติดต่อ 2535 ดังนั้น ก่อนที่ผู้ปกครองจะดำเนิน รวมถึงผู้ดูแลเด็กต้องไม่มีปัญหาด้าน การว่าจ้างหรือใช้บริการกิจการดังกล่าว สุขภาพจิต โดยกระทรวงสาธารณสุขได้ ควรตรวจสอบให้ถี่ถ้วนว่ากิจการดังกล่าว ประกาศให้กิจการให้บริการเลี้ยงและดูแล ได้รับใบอนญุ าตจากท้องถิ่นหรือไม่ และได้ เด็กที่บ้านเป็นกิจการที่เป็นอันตรายต่อ มาตรฐานถูกต้องตามหลักวิชาการหรือไม่ สุขภาพ กลุ่มกิจการประเภทที่ 9 กิจการที่ โดยสามารถศึกษาข้อมูลได้ที่เว็บไซต์ เกี่ยวกับการบริการ 9 (16) การประกอบ http://laws.anamai.moph.go.th กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 56 -

ปจกาปก้อแงสผงิวแดหดน งั ข้อมูล : กองประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ หากไดร้ บั แสงแดดปรมิ าณมากเกนิ ไป 3 จุดสำคัญบนร่างกายที่ไม่ควรละเลยใน เป็นระยะเวลานาน 15 นาที รังสียูวีก็ การป้องกันรังสียูวี จุดแรกคือ ริมฝีปาก สามารถทำลายระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย ควรทาลิปบาล์มที่มีสารป้องกันแสงแดด รวมทั้งผิวหนัง ดวงตา และก่อให้เกิด โดยสามารถทาซำ้ ไดบ้ อ่ ย จดุ ทส่ี องคอื ผวิ ตวั มะเร็งผิวหนัง ซึ่งในช่วงเวลา 09.00 – ทาครีมกันแดดให้ทั่วผิวที่ต้องสัมผัส 15.00 น. ถือเป็นช่วงที่มีรังสียูวีมาก การ กับแดด และจุดสุดท้ายคือผิวมือ ควรทา ป้องกันจึงควรใช้ครีมกันแดดที่มี SPF 15 มอยส์เจอไรเซอร์บำรงุ ผิวมือบ่อยๆ และทา หรือมากกว่า ทาบริเวณผิวหน้าและบริเวณ ครีมกันแดดร่วมด้วย ที่ต้องสัมผัสกับแสงแดดมาก โดยเฉพาะ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 57 -

ทำไม... กินอาหาร ถงึ ช่วยลดโลกรอ้ นได ้ ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม ทุกวันนี้คนเราตื่นตัวที่จะช่วยลดโลก ทั้งการผลิตอาหารและการผลิตภาชนะ ร้อนกันมากขึ้น ซึ่งมีหลากหลายวิธีการ บรรจุ เช่น กระป๋อง กล่อง กินอาหารตาม ด้วยกัน แต่ใครจะคิดว่า แค่การ “กิน” ฤดูกาล พืชผัก ผลไม้ต่างๆ ที่ให้ผลผลิต กลบั ชว่ ยลดโลกรอ้ นเหมอื นกนั เพยี งแคเ่ รา ตามฤดูกาล ทำให้ไม่ต้องใช้ฮอร์โมนหรือ ลดกินเนื้อสัตว์ หันมากินอาหารจากพืช สารเคมี จึงเป็นการลดพลังงานในการผลิต เพราะมูลสัตว์เป็นแหล่งเกิดก๊าซมีเทน ฮอร์โมนและสารเคมีได้อีกทางหนึ่ง ที่ทำให้เกิดภาวะโลกร้อนได้มากกว่าก๊าซ กินอาหารประจำถิ่น เป็นการลดขั้นตอน คาร์บอนไดออกไซด์ถึง 21 เท่า กินอาหาร ในการขนส่ง การเก็บรักษาและการคัดทิ้ง สดมากกว่าอาหารที่ผ่านกระบวนการ ซึ่งการใช้พลังงานและการก่อก๊าซเรือน เนื่องจากอาหารที่ผ่านกระบวนการมี กระจกจะน้อยกว่าเมื่อเทียบกับอาหารแบบ ขั้นตอนการผลิตที่ทำให้สิ้นเปลืองพลังงาน อตุ สาหกรรม กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 58 -

อาหารแบบไหน ดตี ่อสุขภาพช่องปากพระสงฆ ์ ข้อมูล : สำนักทันตสาธารณสขุ อาหารทด่ี ตี อ่ สขุ ภาพชอ่ งปากพระสงฆ์ มะม่วง ซึ่งมีวิตามินบี 2 ช่วยในเรื่องอาการ ควรเป็นอาหารที่มีเส้นใยสูง ซึ่งจะช่วย มุมปากแตก ลิ้นอักเสบ ส่วนเครื่องดื่ม ในการทำความสะอาดฟัน ได้แก่ ผักและ ควรถวายน้ำผลไม้แทนน้ำอัดลม เพราะใน ผลไม้ เช่น แตงกวา ฝรั่ง มะเขือเทศ ชมพู่ น้ำอัดลมมีน้ำตาลอยู่มาก อาจทำให้ฟันผุ อาหารที่มีวิตามินซี ช่วยในการรักษา และส่งผลต่อการกัดกร่อนของฟันได ้ เหงือก ฟัน กระดูก เช่น ส้ม สับปะรด หลกี เลี่ยงการถวายขนมหวาน เช่น คุกกี้ กะหล่ำปลี แครอท ผักคะน้า เป็นต้น โดนัท ทองหยิบ ทองหยอด ฝอยทอง นอกจากนี้ยังมี ถั่วลิสง รำ ถั่วเหลือง เพราะมีน้ำตาลสงู ทำให้ฟันผุได้ง่าย กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 59 -

หลกั กา รง่ายๆ ชว่ ยไเดด็ก้ปๆรอะอโยกกชำลนงั ์ กาย ข้อมูล : กองกิจกรรมทางกายเพื่อสขุ ภาพ การส่งเสริมให้เด็กๆ ออกกำลังกาย ยืดกล้ามเนื้อ การอบอุ่นร่างกายก่อน ทำได้โดยการหลีกเลี่ยงให้เด็กนั่งหรือนอน ออกกำลังกายเพื่อลดการบาดเจ็บ ซึ่งการ โดยไม่จำเป็น เช่น นั่งหรือนอนดูโทรทัศน์ ออกกำลังกายนั้นจะช่วยเพิ่มการสร้าง นั่งเล่นเกมคอมพิวเตอร์ แต่ควรให้เด็กทำ มวลกระดกู ทำให้กระดูกเจริญเติบโตและ กิจกรรมอื่น เช่น เล่นดนตรี ร้องเพลง มีผลต่อความสูงของเด็ก เสริมสร้างความ เต้นรำ ส่งเสริมให้ทำกิจกรรมร่วมกับ แข็งแรงของกล้ามเนื้อ ข้อต่อ เส้นเอ็น ครอบครัว เช่น ช่วยพ่อแม่ทำงานบ้าน พัฒนาระบบสั่งการเคลื่อนไหวที่เกี่ยวกับ ส่วนเด็กโตควรออกกำลังกายแบบแอโรบิก การทำงานของกล้ามเนื้อ ระบบหัวใจและ อย่างน้อยวันละ 20 นาที เช่น วิ่ง หลอดเลือดแข็งแรงขึ้น ควบคุมน้ำหนักตัว กระโดดเชอื ก เตน้ แอโรบกิ ฝกึ ความแขง็ แรง สุขภาพโดยรวมแข็งแรง จิตใจแจ่มใส ของร่างกายและกล้ามเนื้อ เช่น การ เด็กมีความมั่นใจและกล้าแสดงออก กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 60 -

ในภผาวะซู้สึมงู เศวรา้ ัย มีอาการอยา่ งไร ข้อมลู : ศูนย์อนามัยที่ 5 ราชบุรี ผู้สูงอายุสามารถสำรวจตนเอง หรือ ไม่มีค่าหรือคอยตำหนิกล่าวโทษตนเอง ลูกหลานก็สามารถสังเกตอาการซึมเศร้า สมาธิไม่ดี ขี้ลืม ไม่มั่นใจ ไม่กล้าตัดสินใจ ในผู้สูงวัยได้ จากอาการรู้สึกเซ็ง เศร้า รู้สึกกระวนกระวายใจ นั่งไม่ติด ทุรนทรุ าย เสียใจ หรือหงุดหงิดโดยไม่มีเหตุผล รู้สึก โดยไม่มีสาเหตุ รู้สึกเบื่อหน่าย เบื่อชีวิต เบื่อหน่ายสิ่งต่างๆ ที่เคยชอบหรือเคยทำ คิดอยากตายหรือพยายามฆ่าตัวตาย รู้สึกเบื่ออาหารหรือกินมากขึ้น น้ำหนักตัว ซึ่งหากมีอาการที่ว่าตั้งแต่ 5 ข้อขึ้นไป และ ลดลงหรือเพิ่มมากขึ้น นอนไม่หลับหรือ เป็นมานานกว่า 2 สัปดาห์ ก็บ่งชี้ได้ว่า หลับมากไป รู้สึกอ่อนเพลีย ล้า ไม่มีแรง ผู้สูงวัยในบ้านกำลังมีปัญหาภาวะซึมเศร้า โดยไม่มีสาเหตุ รู้สึกหมดหวัง มองตนเอง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 61 -

เหมาะนกิทับานวแบยั บขไหอน งลกู ข้อมูล : ศูนย์อนามัยที่ 11 นครศรีธรรมราช ในช่วงที่ลูกอยู่ในครรภ์นั้น พ่อแม่จะ ไมม่ ตี วั หนงั สอื มาก ภาพชดั เจน และไมเ่ กนิ เล่านิทานอะไรก็ได้ แต่ขอให้เป็นเสียงของ 10 หน้า และเด็กอายุ 2 – 3 ขวบ พ่อแม่เอง โดยเลือกเล่าขณะภาวะจิตใจ ควรเลือกหนังสือนิทานที่มีความพิเศษ สงบ ไม่มีสิ่งรบกวน ต่อมาในช่วงขวบ เช่น มีภาพซ่อนอยู่ด้านหลังประตู มีเสียง เดือนแรกถึง 6 เดือน เลือกหนังสือผ้า หรือเด็กสามารถหยิบใส่ส่วนประกอบของ นุ่มๆ สีสันสะดดุ ตา กระตุ้นสัมผัสของเด็ก หนังสือได้ เนื้อเรื่องสั้น ตัวละครไม่มาก ด้วยสำลี ผ้าสักหลาด ผ้าดิบ เป็นต้น ส่วน และเป็นเรื่องรอบตัว เช่น ครอบครัว เด็ก 6 – 12 เดือน หนังสือนิทานต้องไม่มี เพื่อน การปรับตัว หรือการทำกิจวัตร รายละเอยี ดมาก หรอื เลอื กเลา่ นทิ านลอยนำ้ ประจำวันของตนเอง ที่สำคัญต้องคำนึงถึง ที่ทำมาจากพลาสติกหรือยาง สำหรับ ความปลอดภัยของวัสดุที่ใช้ทำหนังสือ เด็กอายุ 1 – 2 ขวบ ควรเลือกนิทานที่ นิทานด้วย กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 62 -

ใหใ้ ชด้งแู ลาฟนนั ไเทดีย้นม าน ข้อมูล : สำนักทันตสาธารณสุข การดูแลรักษาฟันเทียมแบบถอดได้ ผงขดั เพราะจะทำใหฟ้ นั เทยี มทเ่ี ปน็ พลาสตกิ สามารถล้างทำความสะอาดได้ 3 วิธี คือ เสื่อมอย่างรวดเร็ว 1. ทำความสะอาดฟันเทียมด้วย 3. หากใช้ฟันเทียมมานานจนเกิด แปรงสีฟันขนนุ่ม ร่วมกับการใช้น้ำสบู่หรือ คราบสีน้ำตาล มีคราบบุหรี่หรือคราบ น้ำยาล้างจาน แล้วล้างออกด้วยน้ำสะอาด อาหารที่ล้างไม่ออก ให้ใช้เม็ดฟู่สำหรับแช่ 2. ทำความสะอาดฟันเทียมด้วย ทำความสะอาดฟันเทียมเป็นครั้งคราว แปรงสีฟันขนนุ่ม ร่วมกับยาสีฟันชนิดครีม ซึ่งสามารถหาซื้อได้ตามคลินิกทันตกรรม แล้วล้างออกด้วยน้ำสะอาด ไม่ควรใช้ ร้านขายยา หรือห้างสรรพสินค้าทั่วไป ยาสีฟันชนิดผงหรือที่มีส่วนประกอบเป็น กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 63 -

ไดก้ในิยออยา่ างหไร.า..ร เพยี งพอ ข้อมูล : สำนักโภชนาการ การกินเพื่อให้ได้ใยอาหารเพียงพอ เห็ดหหู นู ดอกแค ขนุนอ่อน ผักอ่อมแซบ นั้น ต้องเริ่มจากการกินข้าวกล้องและ เปน็ ตน้ นอกจากนย้ี งั มผี ลไมท้ ม่ี ใี ยอาหารสงู ธัญพืชต่างๆ รวมทั้งผักผลไม้ ซึ่งผักที่มี ประมาณ 4 กรัมต่อส่วน ได้แก่ สาลี่ ใยอาหารสูง ประมาณ 3 กรัมต่อทัพพี แอบเปิ้ล ฝรั่ง ทับทิม กีวี่ มะเฟือง และ ได้แก่ แครอท ผักกูด หน่อไม้ไผ่ป่า ผลไมท้ ม่ี ใี ยอาหารสงู มาก ประมาณ 8 กรมั ยอดฟักข้าว และผักที่มีใยอาหารสูงมาก ต่อส่วน ได้แก่ อะโวคาโด้ ละมดุ เสาวรส ประมาณ 4 กรัมต่อทัพพี ได้แก่ และสตรอว์เบอร์รี่ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 64 -

ปัญการหตัง้ าคสรรำภค.์ .ัญ. ของวัยรุน่ ข้อมลู : สำนักอนามัยการเจริญพันธุ์ วัยรุ่น เป็นวัยที่เสี่ยงตั้งครรภ์จาก อาการแสดงของการตง้ั ครรภ์ เชน่ ปวดศรี ษะ การมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควร ซึ่งปัญหา คลื่นไส้ อาเจียน ก็ไม่คิดว่าเป็นอาการ การตั้งครรภ์ในวัยรุ่นที่พบคือ การวินิจฉัย ของการตั้งครรภ์ ทั้งนี้ การตั้งครรภ์ที่ไม่ได้ ทำได้ล่าช้าเพราะในวัยรุ่นจะมีระดูมา วางแผนและการตั้งครรภ์ที่ไม่พึงประสงค์ ไม่สม่ำเสมอ อาจไม่ได้คิดว่าตั้งครรภ์ และ หากตั้งครรภ์ไปจนคลอดก็จะมีผลเสียต่อ ความประมาททำให้คิดว่าการมีเพศสัมพันธ์ สุขภาพมารดาและบุตร แต่การตัดสินใจ แค่เพียงครั้ง สองครั้ง จะไม่ตั้งครรภ์ และ ทำแทง้ กส็ ง่ ผลตอ่ สขุ ภาพมารดาดว้ ยเชน่ กนั เนื่องจากไม่เคยตั้งครรภ์มาก่อน แม้จะมี กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 65 -

ถงึ เวลาทพ่ี อ่ แม่ สายตาเด็ก (ตอ้ ง) ใส่ใจดูแล ข้อมูล : ศนู ย์อนามัยที่ 11 นครศรีธรรมราช ดวงตาเป็นอวัยวะที่สำคัญ แต่สำหรับเด็กไทยมักจะได้รับการตรวจสุขภาพตาเฉพาะ ในโรงเรียนเท่านั้น ซึ่งเด็กเล็กๆ ส่วนใหญ่มีโอกาสเป็นโรคทางกล้ามเนื้อตา เช่น ตาเขเข้า โรคตาขี้เกียจ ที่พบในวัยก่อนวัยเรียน พ่อแม่จึงต้องเอาใจใส่และให้ความสำคัญในการ ดแู ลสุขภาพตาของลกู โดยการสังเกตด้วยตนเองเป็นเบื้องต้น เช่น ตาเข ตาดำมีลักษณะ ผิดสังเกตหรือตาดำสองข้างไม่เท่ากัน หากพบอาการผิดปกติต้องรีบพาไปพบจักษุแพทย์ และควรพาลกู ไปพบจกั ษแุ พทยใ์ นชว่ ง 3 ระยะ คอื อายแุ รกเกดิ – 6 เดอื น อายุ 1 – 3 ปี และอายุ 3 – 5 ปี กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 66 -

ใหหนุ้งข้าา่ วกกลินอ้ ง. .. ไมย่ ากเลย ข้อมลู : สำนักโภชนาการ การหุงข้าวกล้องให้น่ากินนั้นไม่ใช่ ต้องการประหยัดเวลาควรแช่ข้าวกล้อง เรอ่ื งยาก เพยี งเรม่ิ จากการเกบ็ สง่ิ แปลกปลอม ก่อนหงุ ประมาณครึ่งถึง 1 ชั่วโมง แต่วิธีนี้ ออกก่อนซาวข้าว และควรซาวข้าวในเวลา อาจทำให้สูญเสียวิตามินบางอย่างที่ละลาย สั้นๆ เบาๆ เพียงครั้งเดียว เพื่อไม่ให ้ ไปกับน้ำได้ หรือหากเป็นไปได้จะต้องใช้น้ำ สญู เสยี วติ ามนิ เมอ่ื หงุ ขา้ วตอ้ งใสน่ ำ้ มากกวา่ ที่แช่ในปริมาณที่เกือบพอดี จะได้ไม่ต้องเท หุงข้าวขาว โดยข้าวกล้อง 1 ส่วนต่อน้ำ น้ำทิ้ง ซึ่งช่วยลดการสูญเสียวิตามินไปได้ ประมาณ 2 เท่า เพราะข้าวกล้องมีเยื่อหุ้ม บ้างเช่นกัน เพียงเท่านี้ก็จะได้ข้าวกล้องที ่ เมล็ดซึ่งทำให้การดูดซึมน้ำยากกว่า และ น่ากินแถมอร่อยอีกด้วย ต้องใช้เวลาในการหุงข้าวนานกว่า แต่หาก กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 67 -

ไมเลเ่ ้ียสงอี่ยาหงารทเด็กอ้ ๆงอรย่าง่วไร ง ข้อมูล : สำนักสุขาภิบาลอาหารและน้ำ ในงานเลี้ยงหรือกิจกรรมที่มีการ เลี่ยงการเตรียมอาหารไว้นานเกินไป ไม่วาง เลี้ยงอาหารเด็กๆ ผู้จัดงานต้องใส่ใจใน ตากแดดหรือวางกับพื้น และควรแยก เรื่องอาหารและน้ำที่นำมาแจกเด็กๆ กับข้าวใส่ถุงต่างหาก หากแจกน้ำดื่มควร เป็นพิเศษ ควรหลีกเลี่ยงอาหารเสี่ยง เช่น เป็นน้ำดื่มบรรจุขวดแช่เย็นดีกว่าแจก ข้าวมันไก่ ข้าวผัดปู ขนมเอแคลร์ อาหาร น้ำหวานใส่น้ำแข็ง ส่วนพ่อแม่ ผู้ปกครอง ที่ปรุงโดยไม่ผ่านความร้อนหรือปรุงแบบ ก็ต้องใส่ใจกับอาหารที่ได้รับแจกมาเป็น สุกๆ ดิบๆ เช่น อาหารประเภทยำ และ พิเศษ ดูและดมก่อนเสมอว่าอาหารนั้น อาหารที่มีกะทิเป็นส่วนประกอบ ควรจัด มีสีหรือกลิ่นผิดปกติ เหม็นบูด เน่าเสีย อาหารที่ไม่บูดเสียง่าย เช่น ข้าวเหนียวหมู หรอื ไม่ หากพบสง่ิ ผดิ ปกตจิ ะตอ้ งไมก่ นิ อาหาร ข้าวเหนียวไก่ และเพิ่มผลไม้ให้แก่เด็กด้วย และแจ้งให้ผู้จัดงานทราบโดยด่วน กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 68 -

ทำไม? ผสู้ ูงวยั มกั สำลักอาหาร ข้อมลู : สำนักโภชนาการ ผสู้ งู อายุ เปน็ วยั ทม่ี คี วามเปลย่ี นแปลง ผสู้ งู อายปุ ดิ ชา้ กวา่ คนหนมุ่ สาว อาหารจงึ อยู่ ทั้งด้านกายภาพและระบบทำงานต่างๆ ในระยะคอหอยนานขึ้น ทำให้โอกาสสำลัก ของร่างกาย รวมทั้งการกลืนอาหารด้วย อาหารมากขึ้นเช่นกัน ส่วนด้านการหายใจ เริ่มตั้งแต่ในช่องปากที่มักมีอาการปากแห้ง ผู้สูงอายุต้องหยุดหายใจขณะกลืน ซึ่งจะ การสร้างน้ำลายน้อยลง ไม่มีฟัน กำลังของ เกิดขึ้นรวดเร็วและนานขึ้น โดยเริ่มหยุด การบดเคี้ยวลดลง ทำให้ต้องใช้เวลาในการ หายใจตง้ั แตห่ ายใจเขา้ ทำใหเ้ มอ่ื กลนื อาหาร เคี้ยวอาหารนานยิ่งขึ้น การทำงานของ แล้วต้องรีบหายใจทันที ผู้สูงอายุจึงมอี ตั รา รมิ ฝปี ากและลน้ิ ลดลง ทำใหต้ อ้ งกลนื อาหาร หายใจเพิ่มขึ้นทันทีหลังจากกลืนอาหาร หลายครั้งกว่าปกติ ผู้สงู อายจุ ึงเสี่ยงต่อการ มีโอกาสที่จะสำลักได้ง่าย ดังนั้น จำเป็น สำลักอาหาร นอกจากนี้ คอหอยของ ต้องใส่ใจการกินอาหารให้ปลอดภัยมากขึ้น กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 69 -

โภท9ำชไมนใคปบรรๆัญะกก็พญาูดรถึงัต ิ ข้อมูล : สำนักโภชนาการ โภชนบัญญัติ 9 ประการ เป็นหลัก มีคอเลสเตอรอลสูง 5) ดื่มนมให้เหมาะสม การกินอาหารเพื่อการมีสุขภาพดี ได้แก่ ตามวยั โดยเดก็ ควรดม่ื นมวนั ละ 2 – 3 แกว้ 1) กินอาหารครบ 5 หมู่ให้หลากหลาย 2) ส่วนผู้ใหญ่ควรดื่มนมพร่องมันเนยวันละ กินข้าวเป็นอาหารหลัก โดยเลือกข้าวกล้อง 1 – 2 แก้ว 6) กินอาหารที่มีไขมันพอควร หรอื ขา้ วซอ้ มมอื แทนขา้ วขาว จะไดส้ ารอาหาร และประกอบอาหารประเภทต้ม นึ่ง อบ และใยอาหารมากกว่า 3) กินผักและผลไม้ เพื่อช่วยลดไขมันในอาหาร 7) หลีกเลี่ยง เป็นประจำ จะช่วยในการขับถ่าย สร้าง อาหารรสหวานจัด เค็มจัด 8) กินอาหาร ภมู คิ มุ้ กนั โรค 4) กนิ ปลา เนอ้ื สตั ว์ ไมต่ ดิ มนั ที่สด ใหม่ สะอาด และปรุงสุก และ ไขแ่ ละถว่ั เมลด็ แหง้ เปน็ ประจำ แตห่ ลกี เลย่ี ง 9) งดการดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ อาหารทะเลจำพวกปลาหมกึ หรอื หอย เพราะ รวมถึงไม่สูบบหุ รี่ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 70 -

ทชี่ มว่ลเี ทคดยนลโริคดอคะเไคร ็ม ข้อมลู : ศูนย์อนามัยที่ 10 อุบลราชธานี การลดการกินเค็ม เป็นวิธีการง่ายๆ หลกี เลย่ี งอาหารประเภทจานดว่ น ลดความถ่ี ที่จะช่วยให้สุขภาพดี ป้องกันความเสี่ยงที่ ในการกินอาหารที่มีน้ำจิ้ม เช่น อาหาร จะเกิดโรคเรื้อรังต่างๆ ซึ่งสามารถเริ่มต้น ประเภททอด สุกี้ หมูกระทะ หอยทอด ทำได้จากการชิมก่อนปรุงทุกครั้ง และลด เฟร้นช์ฟราย และลดปริมาณน้ำจิ้มลง การเตมิ เครอ่ื งปรงุ รสในอาหารทป่ี รงุ เสรจ็ แลว้ ไม่ควรมีขวดน้ำปลา ซีอิ้ว ซอส หรือ เนื่องจากในอาหารนั้นมีโซเดียมอยู่แล้ว เกลือ บนโต๊ะอาหาร และสุดท้ายควรอ่าน ลดการกนิ อาหารแปรรปู ตา่ งๆ เชน่ ไสก้ รอก ฉลากโภชนาการทุกครั้งก่อนซื้อ โดยเลือก หมูยอ แหนม เบคอน ผักดอง ผลไม้ดอง ผลติ ภณั ฑท์ ม่ี โี ซเดยี มไมเ่ กนิ 200 มลิ ลกิ รมั ปลาเคม็ ไขเ่ คม็ เตา้ หยู้ ้ี และขนมกรบุ กรอบ ต่อหนึ่งหน่วยบริโภค ต่างๆ กินอาหารกึ่งสำเร็จรูปให้น้อยลง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 71 -

ช่วเลยอื เกสกรจิ ิมกรทรมกั แษบบะใไหหน้ล กู ข้อมลู : ศนู ย์อนามัยที่ 10 อุบลราชธานี การเลอื กกจิ กรรมเสรมิ ทกั ษะลกู นอ้ ย พัฒนาความแข็งแรงของร่างกายแล้ว พ่อแม่ควรเลือกให้เหมาะสมกับช่วงอายุ ยังพัฒนาความเชื่อมั่นในตนเอง การคิด และคำนึงถึงความปลอดภัยของสถานที่ อย่างมีเหตุผล การทำงานเป็นทีมและ ที่สำคัญควรเลือกกิจกรรมที่ลูกสนใจ อาทิ ความสามัคคี งานศิลปะ วาดภาพระบายสี ดนตรี มีผลต่อการพัฒนาสมองของเด็ก ช่วยให้เด็กผ่อนคลาย ฝึกจินตนาการ เนื่องจากในสมองมีสารเคมีบางตัวที่มีผล เสริมสร้างสมาธิ เด็กจะได้ซึมซับความ ตอ่ ความรสู้ กึ ความจำ ความคดิ สรา้ งสรรค์ ประณีต ส่งผลให้มีจิตใจที่อ่อนโยน และ ช่วยให้อารมณ์ละเอียด อ่อนโยน และ อีกหนึ่งกิจกรรมคือ การทำงานบ้าน เช่น สร้างวินัยให้เด็กด้วยกีฬา มีให้เลือก เก็บข้าวของให้เข้าที่ กวาดบ้าน ถูบ้าน หลายชนิด ทั้งฟุตบอล ว่ายน้ำ แบดมินตัน รดนำ้ ตน้ ไม้ จะชว่ ยใหเ้ ดก็ มคี วามรบั ผดิ ชอบ ขี่จักรยาน ซึ่งการเล่นกีฬานอกจากจะ ต่อตนเองและผู้อื่น กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 72 -

ดใ้วสใ่ จยสขุกอนารามตัยผัดู้สูงเลวัยบ็ ข้อมลู : ศูนย์อนามัยที่ 10 อุบลราชธานี การดูแลเล็บมือเล็บเท้า ถือเป็นเรื่อง จึงต้องระมัดระวังในการตัดเล็บเพื่อป้องกัน สุขอนามัยส่วนบุคคลที่ทุกคนต้องดูแล การเกิดแผล เลือดออก ซึ่งอาจนำไปสู่ แต่ผู้สูงอายุที่มีความเสื่อมทางสายตาและ การติดเชื้อได้ ลูกหลานหรือผู้ที่ดูแล การมองเห็นจนเป็นอุปสรรค ทำให้การ ผู้สูงอายจุ ึงต้องหมั่นเอาใจใส่ ตัดเล็บมือให้ ตัดเล็บที่ง่ายกลายเป็นเรื่องยาก และอาจ ผู้สูงอายุสปั ดาหล์ ะครง้ั เลบ็ เทา้ สปั ดาหล์ ะ เกิดการบาดเจ็บได้ นอกจากนี้ เล็บของ 2 – 3 ครั้ง หากเล็บแข็งและหนาก็ควร ผู้สูงอายุยังหักได้ง่าย ในบางรายเล็บแข็ง แช่น้ำอุ่นสักครู่แล้วจึงตัด แต่หากพบว่า และหนาขึ้น สีของเล็บเหลืองมากขึ้น และ เลบ็ มอื เลบ็ เทา้ แห้ง ให้ใช้ครีมหรือน้ำมันทา มุมที่โคนเล็บก็กว้างมากขึ้น อาจทำให้เล็บ จะทำให้ผิวหนังรอบเล็บนุ่ม ช่วยป้องกัน ขบกับเนื้อ อักเสบ และกลายเป็นหนอง เล็บฉีกขาดได้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 73 -

ผัก ผ ลไม้ อาหารคลายร้อน... รู้แลว้ ต้องลอง ข้อมูล : สำนักโภชนาการ ผัก ผลไม้ ที่ช่วยคลายร้อนได้ดี สูญเสียไปพร้อมกับเหงื่อที่ถูกขับออกมา มปี ระโยชน์ แถมยงั หาซอ้ื งา่ ย ไดแ้ ก่ แตงกวา มีสารต้านอนุมูลอิสระที่เกิดขึ้นเองตาม ช่วยลดความร้อนและทำใหร้ ่างกายสดชื่น ธรรมชาติจึงช่วยปกป้องผิวและสายตาจาก แตงโมและแคนตาลูป มีส่วนประกอบของ การถูกทำลายจากแสงแดด มะเขือเทศ น้ำสูงถึง 95 เปอร์เซ็นต์ สามารถทดแทน ช่วยให้ร่างกายสดชื่น วิตามินซีสูง น้ำในร่างกายที่สูญเสียไปเนื่องจากอากาศ ช่วยย่อยอาหาร และช่วยให้ระบบขับถ่าย ร้อนได้เป็นอย่างดี ผลไม้ตระกูลเบอร์รี ่ ทำงานได้ดีขึ้น ป้องกันมะเร็งบางชนิด และ มีส่วนผสมของน้ำเป็นส่วนประกอบและ สะระแหน่เป็นสมุนไพร ช่วยบรรเทาอาการ สารประกอบทางธรรมชาติจึงช่วยลดการ หวัด ขับเหงื่อ ระบายความร้อน มีสาร อักเสบจากการเผาไหม้ของแสงแดดใน เมนทอลที่มีคุณสมบัติเย็นใช้ในการรักษา หน้าร้อน ผักโขมอดุ มไปด้วยน้ำ เป็นแหล่ง อาการอ่อนเพลีย สะสมของแมกนีเซียมหนึ่งในแร่ธาตุที่เรา กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 74 -

ใหเตร้เหยี มมอาาหะากรอับยา่ลงไูกร ชว่ งปดิ เทอม ข้อมูล : สำนักโภชนาการ ใน 1 วัน เด็กวัยเรียนควรได้รับ ฝึกเด็กให้กินอาหารตรงเวลา ไม่กินจุบจิบ พลังงาน 1,600 กิโลแคลอรี คือ ข้าวหรือ ไม่กินขนมก่อนกินอาหารมื้อหลัก ไม่กิน แป้ง 8 ทัพพี เนื้อสัตว์ 6 ช้อนกินข้าว ผัก ตามใจ ไมใ่ หอ้ าหารเปน็ สง่ิ ตอ่ รองเปน็ รางวลั 4 ทัพพี ผลไม้ 3 ส่วน ตัวอย่างเมนูใน หรือทำโทษ ส่วนอาหารว่างควรให้เด็กกิน หนึ่งมอ้ื อาหาร เชน่ ขา้ ว ไขต่ นุ๋ ใสผ่ กั หลากสี ตอนสายและตอนบ่าย เช่น ผลไม้สด เช่น มะเขือเทศ แครอท ผัดกะหล่ำปลี น้ำผลไม้ เลี่ยงขนมเบเกอรี่ เค้ก คุกกี้ กลว้ ยนำ้ วา้ 1 ลกู หรอื ขา้ วหมทู อด แกงจดื พิชซ่า ขนมกรบุ กรอบ น้ำอัดลม น้ำหวาน หมูสับผักกาดขาวเต้าหู้ไข่ ส้มเขียวหวาน และอาหารหมักดอง และอย่าลืมให้เด็ก 1 ผล โดยในแต่ละวันควรให้เด็กได้เสนอ ดื่มนมวันละ 2 แก้ว และน้ำสะอาดวันละ เมนูอาหารบางอย่างที่ชอบ โดยพ่อแม่เป็น 6 – 8 แก้วด้วย ผคู้ ดั เลอื ก ดดั แปลงใหเ้ ปน็ เมนทู ม่ี ปี ระโยชน์ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 75 -

ปรเคมิ ราอ่ื ณงดืม่นรำ้สตหวาลานส ูง ข้อมูล : สำนักโภชนาการ ใน 1 วัน ร่างกายควรได้รับน้ำตาล มิลลิลิตร มีน้ำตาลประมาณ 49 กรัม หรือ ไม่เกิน 6 ช้อนชา แต่เครื่องดื่มรสหวานใน 12 ช้อนชา เครื่องดื่มสมุนไพรปริมาณ ท้องตลาดทั่วไปมักจะมีน้ำตาลมากกว่าที่ 380 มิลลิลิตร มีน้ำตาลประมาณ 40 กรัม แนะนำต่อวันคือ 24 กรัม หรือ 6 ช้อนชา หรือ 10 ช้อนชา และกาแฟสดหรือชาชง โดยน้ำอัดลมชนิดน้ำดำกระป๋องปริมาณ แกว้ ขนาดกลาง มนี ำ้ ตาลประมาณ 9 – 10 325 มิลลิลิตร มีน้ำตาลประมาณ 31 กรัม ช้อนชา ปริมาณน้ำตาลที่มากเกินไป หรือ 8 ช้อนชา น้ำอัดลมน้ำสีและน้ำใส ร่างกายไม่สามารถเผาผลาญหรือนำไปใช้ กระป๋องปริมาณ 325 มิลลิลิตร มีน้ำตาล ได้หมด กลายเป็นไขมันสะสม ส่งผลให้ ประมาณ 39 กรมั หรอื 10 ชอ้ นชา เครอ่ื งดม่ื น้ำหนักตัวเพิ่มมากขึ้น เสี่ยงต่อการเป็น ชาเขียวน้ำผึ้งมะนาวขวดปริมาณ 420 โรคอว้ นและโรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอ้ื รงั อน่ื ๆ ตามมา กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 76 -

ช่วยเพกมิ่ คาวรามดส ื่มูงไดนจ้ รมงิ ห รือ? ข้อมลู : สำนักโภชนาการ นมเป็นอาหารที่มีคุณค่าทาง ของเด็ก เด็กทุกคนจึงควรดื่มนมเป็น โภชนาการสูง เป็นแหล่งโปรตีนที่มีกรด ประจำทกุ วัน วันละ 2 – 3 แก้ว โดยเลือก อะมโิ นจำเปน็ ครบถว้ นตามทร่ี า่ งกายตอ้ งการ นมสดรสจืด ไม่ดื่มหลังมื้ออาหารทันที เป็นแหล่งของแร่ธาตุและวิตามินหลายชนิด เพราะแคลเซียมในนมจะขัดขวางการดดู ซึม ได้แก่ แคลเซียม ฟอสฟอรัส สังกะสี ธาตุเหล็ก แต่ควรดื่มในมื้ออาหารว่าง วิตามินเอ วิตามินบี 2 และอยู่ในสัดส่วนที่ สำหรับเด็กอายุ 3 ปีขึ้นไปที่มีภาวะอ้วน สมดุล ย่อยง่าย ดูดซึมง่าย ช่วยให้กระดกู ควรเลือกดื่มนมพร่องมันเนยหรือนม และฟันแข็งแรง และสารอาหารที่อยู่ในนม ไขมันต่ำ ควบคู่กับการออกกำลังกาย ก็เป็นสารอาหารที่สำคัญต่อการเพิ่มส่วนสูง เป็นประจำด้วย กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 77 -

แบบไหน? เมนถชู งึ สูจะุขเปภ็น าพ ข้อมูล : สำนักโภชนาการ เมนูชูสุขภาพ หมายถึง อาหารประเภทสำรับหรือจานเดียวที่มีคุณค่าทางโภชนาการ ในปริมาณและสัดส่วนที่เหมาะสม และได้รับการรับรองจากกรมอนามัย ประกอบไปด้วย อาหารอย่างน้อย 4 หมู่ ได้แก่ เนื้อสัตว์ ไข่ ถั่วเมล็ดแห้งและผลิตภัณฑ์ข้าว แป้ง กว๋ ยเตย๋ี ว ขนมจนี ขา้ วเหนยี ว พชื ผกั ตา่ งๆ และไขมนั จากพชื โดยปรงุ ดว้ ยเนอ้ื สตั วไ์ ขมนั ตำ่ และปลอดภัยจากสารปนเปื้อน ผักปลอดสารพิษ รสไม่หวานจัดและไม่เค็มจัด กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 78 -

จดั ฟันเถ่อื น อันตรายอย่างไร ข้อมูล : สำนักทันตสาธารณสุข การจัดฟันเถื่อน ทำให้เสี่ยงเกิด เคลื่อนไปจากตำแหน่งเดิม มีโอกาสติดเชื้อ อนั ตรายในชอ่ งปาก เนอ่ื งจากถาดพมิ พป์ าก ในช่องปากสูง นอกจากนี้การใส่เครื่องมือ อาจกดเหงือกเจ็บเป็นแผล หรือวัสด ุ จัดฟันแฟชั่นทำให้การทำความสะอาด พิมพ์ปากอาจตกลงไปติดคอทำให้สำลักได้ ช่องปากยากขึ้น เสี่ยงต่อการเกิดฟันผุและ และหากพิมพ์ปากด้วยเทคนิคที่ไม่ถูกต้อง เหงือกอักเสบ เพิ่มความรุนแรงของโรค ทำให้ได้แบบจำลองฟันที่มีมิติไม่เหมือนกับ ในรายที่มีการติดเชื้อในช่องปากอยู่เดิม สภาพจริงในปาก เครื่องมือจัดฟันแฟชั่นที่ และเชอ้ื โรคทแ่ี พรก่ ระจายไปตามกระแสโลหติ ทำขน้ึ จะไมแ่ นบสนทิ มจี ดุ กดเหงอื ก มแี รงดนั เข้าสู่อวัยวะสำคัญที่มีความผิดปกติ เช่น ฟนั บางตำแหนง่ มากผดิ ปกติ เมอ่ื ใสไ่ ปนานๆ ลิ้นหัวใจ อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน จะทำให้เหงือกเป็นแผลเรื้อรังและฟัน รุนแรงจนเป็นอันตรายถึงชีวิต กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 79 -

บำรอุงาหสาารย ตา หากนิ ไดจ้ ากไหนบ้าง ข้อมูล : สำนักโภชนาการ โดยทั่วไปอาหารบำรุงสายตา เป็น โอเมก้า 3 มีส่วนช่วยบำรุงสมอง ระบบ อาหารที่มีวิตามินเอ ซึ่งอยู่ในผักใบเขียว ประสาท และช่วยการทำงานของสายตา เช่น ผักบุ้ง บร็อกโคลี คะน้า ตำลึง ลดภาวะการอ่อนล้าของสายตา และไข่ ผักโขม ปวยเล้ง กวางตุ้ง กะเพราแดง ซึ่งในไข่แดงมีสารลูทีนและซีแซนทีน ดอกกุยช่าย ขึ้นฉ่าย ขี้เหล็ก ผัก ผลไม้ ช่วยบำรุงระบบการไหลเวียนของเลือดและ หลากสี เชน่ กะหลำ่ ปลมี ว่ ง มนั มว่ ง แครอท เส้นเลือดฝอยที่เลี้ยงตา ป้องกันการเสื่อม ฟักทอง เบอร์รี่ มะม่วงสุก มะละกอสุก ประสิทธิภาพของดวงตา ลดภาวะโรค เป็นต้น นอกจากนี้ ปลาทะเลน้ำลึก จอประสาทตาเสื่อมในผู้สงู อาย ุ เช่น แซลมอน ทนู ่า ซาร์ดีน มีกรดไขมัน กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 80 -

ขนมจไหรงิ วห้พรือรไมะจ่..นั. ทร ์ ให้พลัง งานสงู ข้อมลู : สำนักโภชนาการ ขนมไหว้พระจันทร์ขนาดปกติ 1 ชิ้น เช่น ไส้โหงวยิ้ง ให้พลังงาน 120.3 กิโล นำ้ หนกั 166 กรมั ใหพ้ ลงั งานถงึ 614 – 772 แคลอรี ไส้เมล็ดบัวและไข่ ให้พลังงาน กิโลแคลอรี ซึ่งสูงกว่าข้าวผัดหมู ผัดไทย 112.8 กิโลแคลอรี ไส้เมล็ดบัว ให้พลังงาน กงุ้ สด ขา้ วผดั กะเพราไกไ่ ขด่ าว หรอื เสน้ ใหญ่ 107.6 กิโลแคลอรี ไส้หมอนทอง ผัดซีอิ๊ว 1 จาน และแม้จะตัดแบ่งออก ให้พลังงาน 106.7 กิโลแคลอรี ไส้ทเุ รียน เป็น 6 ส่วน ก็ยังให้พลังงานถึง 96 – 120 ให้พลังงาน 102.3 กิโลแคลอรี และ กโิ ลแคลอรี สว่ นขนมไหวพ้ ระจนั ทรช์ น้ิ เลก็ ไส้พุทรา ให้พลังงาน 96.2 กิโลแคลอรี ให้พลังงานแตกต่างกันตามชนิดของไส้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 81 -

มุมนมแม่ ในสถานประกอบกจิ การ ต้องมีลักษณะอยา่ งไร ข้อมูล : สำนักส่งเสริมสขุ ภาพ มุมนมแม่จัดตั้งได้ง่าย เสียค่าใช้จ่ายไม่มาก โดยมีลักษณะคือเป็นสถานที่มิดชิด มีความเป็นส่วนตัว สะอาด และถูกสุขอนามัย มีตู้เย็นสำหรับแช่นม มีอ่างล้างมือ เก้าอี้นั่ง และน้ำดื่มเพื่ออำนวยความสะดวก มีข้อมูลความรู้เรื่องสุขภาพ มีการอบรมให้ความรู้แก่ พนักงานหญิงตั้งแต่การตั้งครรภ์ไปจนถึงคลอด รวมถึงการเลี้ยงดูลกู กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 82 -

ประโยชนแ์ ละโทษ ของสาหรา่ ยทะเล ข้อมลู : สำนักโภชนาการ สาหร่ายเป็นแหล่งโปรตีนที่ดี และ ขนมกรุบกรอบแผ่นบางรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ในสาหร่ายทะเลก็มีปริมาณไอโอดีน บรรจใุ นซองพลาสตกิ มกี ารปรงุ แตง่ รสชาติ มากกว่าอาหารทะเลชนิดอื่น หากบริโภค ด้วยซอสถั่วเหลือง น้ำตาล พริกไทย หรือ สาหร่ายทะเลชนิดไม่ปรุงรสเพียง 1 ใน 8 เครื่องปรุงรสต่างๆ จึงต้องควบคุมการกิน แผ่น ของสาหร่ายขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง ในปรมิ าณทพ่ี อเหมาะ ไมก่ นิ บอ่ ย เนอ่ื งจาก ประมาณ 22 เซนติเมตร โดยนำมาเป็น จะทำให้ได้รับโซเดียมสูงกว่าแบบไมป่ รงุ รส ส่วนประกอบในอาหาร ก็จะได้รับไอโอดีน ประมาณ 2 – 7 เทา่ ซง่ึ ใน 1 วนั ควรไดร้ บั เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย แต่ โซเดียมไม่เกิน 2,000 มิลลิกรัม เพราะจะ ในปัจจุบันนี้นิยมนำสาหร่ายมาผลิตเป็น ทำให้เกิดโรคความดันโลหิตสูงและโรคไต กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 83 -

กนิ ไม- เ่ใสช้ นย่ี ำ้ งมันโรแตค่พ อด ี ข้อมลู : สำนักโภชนาการ น้ำมันตามท้องตลาดมีให้เลือก (น้ำมันจากเนื้อปาล์ม) น้ำมันหมู นำ้ มนั ไก่ มากมาย ซึ่งแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ เนย ซง่ึ ในการปรงุ อาหารประเภทผดั ให้ใช้ กลุ่ม 1 น้ำมันพืชที่มีกรดไขมันไม่อิ่มตัว น้ำมันในกลุ่ม 1 และกลุ่ม 2 เป็นหลัก 1 ตำแหน่งสูง เช่น น้ำมันมะกอก น้ำมัน การปรุงอาหารประเภททอดให้ใช้น้ำมัน รำข้าว น้ำมันงา กลุ่ม 2 น้ำมันพืชที่มี กลุ่ม 3 และการบริโภคน้ำมันที่ปรุงอาหาร กรดไขมันไม่อิ่มตัวหลายตำแหน่งสูง เช่น ในปริมาณที่พอเหมาะนั้น ต้องไม่เกิน น้ำมันถั่วเหลือง น้ำมันข้าวโพด น้ำมัน 6 ช้อนชาต่อวัน อาหารประเภททอดต้องใช้ เมลด็ ดอกทานตะวนั และกลมุ่ 3 นำ้ มนั พชื น้ำมันไม่เกิน 2 ครั้ง และไม่ควรนำมา และน้ำมันหรือไขมันที่มาจากสัตว์ที่มีกรด ปรุงอาหารต่อ เพื่อลดความเสี่ยงจากการ ไขมันอิ่มตัวสูง เช่น น้ำมันปาล์มโอเลอิน ได้รับสารก่อมะเร็ง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 84 -

ตอ้ เลงือกมขปีองรเละน่ โทย้ังชที น ์ ข้อมูล : สถาบันพัฒนาอนามัยเด็กแห่งชาติ ของเล่นที่ดีควรมีความปลอดภัย จนิ ตนาการ พฒั นากลา้ มเนอ้ื การเคลอ่ื นไหว โดยอาจทำด้วยผ้า พลาสติก หรือโลหะ และการใช้มือ เสริมสร้างการพัฒนา ทไ่ี มม่ อี นั ตรายเกย่ี วกบั ผวิ สมั ผสั ทแ่ี หลมคม ประสาทมือและตาให้สัมพันธ์กัน มีความ หรือมีชิ้นส่วนที่หลุด แตกหักง่าย วัสดุที่ แข็งแรง ทนทาน ปรับเปลี่ยนและดัดแปลง ผลิตไม่มีพิษต่อเด็ก ขนาดไม่เล็กเกินไป ใช้ประโยชน์ได้หลายรูปแบบ หรือเล่นได้ เพราะอาจทำให้เด็กกลืนหรือหยิบใส่จมูก หลายคน และของเล่นที่ดีไม่จำเป็นต้อง หรือปากได้ น้ำหนักพอเหมาะ เร้าความ มีราคาแพง หรือเป็นสินค้าที่มีชื่อเสียง สนใจของเด็กให้อยากรู้อยากเห็น สีสัน แตอ่ าจเปน็ ของเลน่ ทห่ี าไดง้ า่ ย ราคายอ่ มเยา สวยงาม ช่วยให้เด็กได้ใช้ความคิดและ หรือทำได้เองจากภมู ิปัญญาท้องถิ่น กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 85 -

โรคผลในกรชะอ่ทบงจปากา ก ข้อมลู : สำนักทันตสาธารณสุข โรคในช่องปากเป็นปัญหาสำคัญและ เมื่อแพร่กระจายไปสู่ลำคอ หลอดลม เปน็ ปจั จยั เสย่ี งรว่ มกบั โรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอ้ื รงั ดว้ ย และปอด อาจทำให้เกิดหลอดลมอักเสบ ซึ่งปัจจัยเสี่ยงดังกล่าวเกี่ยวข้องกับ และปอดอักเสบได้ เมื่อเชื้อโรคบางชนิด พฤติกรรมการใช้ชีวิต เช่น การสูบบุหรี่ โดยเฉพาะเชื้อ Helicobacter Pylori การดื่มสุรา การบริโภคอาหารที่มีรสหวาน ถูกกลืนเข้าสู่ทางเดินอาหาร อาจทำให้เกิด มัน เค็ม มากเกินไป ซึ่งการติดเชื้อใน แผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ ซง่ึ เชอ้ื โรค ชอ่ งปากจะนำไปสกู่ ารตดิ เชอ้ื ทอ่ี วยั วะสำคญั จากช่องปากนี้ยังสามารถแพร่กระจาย ของร่างกายทั้งทางตรงและทางอ้อม ไปสู่รูหู ผ่านทางท่อที่มีติดต่อกันอยู่แล้ว โดยเชื้อจะเดินทางผ่านกระแสเลือด ตามธรรมชาติ และนำไปสู่การอักเสบ ท่อน้ำเหลือง ระบบทางเดินหายใจ ของหูได้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 86 -

มาตรฐานฟติ เนสท่ดี ี ตอ้ งเป็นอย่างไร ข้อมูล : กองกิจกรรมทางกายเพื่อสขุ ภาพ ฟิตเนสที่ดี ต้องประกอบด้วย อย่างชัดเจน 4) มาตรฐานด้านบุคลากร มาตรฐาน 5 ขอ้ สำคญั ไดแ้ ก่ 1) มาตรฐาน ผู้ให้บริการ เช่น บุคลากรผู้ให้บริการ ด้านอาคารสถานที่และสิ่งแวดล้อม ออกกำลงั กายตอ้ งมคี ณุ สมบตั จิ บการศกึ ษา เช่น อาคารและคุณลักษณะภายในมีความ ขั้นต่ำปริญญาตรีทางวิทยาศาสตร์สุขภาพ มั่นคง แข็งแรง เป็นไปตามกฎหมายว่า วิทยาศาสตร์การกีฬา หรือพลศึกษา และ ด้วยการควบคุมอาคาร 2) มาตรฐานด้าน ผ่านการอบรมหลักสูตรผู้ฝึกสอนการ อุปกรณ์ออกกำลังกาย เช่น มีระบบและ ออกกำลังกาย (Instructor Exercise) รายงานการตรวจเช็กอปุ กรณอ์ อกกำลงั กาย ที่จัดโดยกรมอนามัย หรือหลักสูตรที่ได้รับ ให้มีความแข็งแรง ทนทาน สะอาด และ ความเห็นชอบร่วมกันระหว่างกรมอนามัย พร้อมใช้งานทุกวัน 3) มาตรฐานการ และสถาบันการศึกษา และ 5) มาตรฐาน ใหบ้ รกิ าร เชน่ จดั ทำปา้ ยคำแนะนำ/คำเตอื น ด้านความปลอดภัยและมาตรการกรณี ในการออกกำลังกาย โดยติดไว้ให้เห็น เกิดเหตฉุ ุกเฉิน กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 87 -

10 วิธี พ่อช่วยแม่ เล้ยี งลูกด้วยนมแม่ ข้อมูล : สำนักส่งเสริมสุขภาพ เมื่อมีสมาชิกใหม่เพิ่มขึ้นในบ้าน 5. ช่วยทำงานบ้าน จ่ายตลาด พอ่ บา้ นมอื ใหมก่ จ็ ะกลายเปน็ ผชู้ ว่ ยคนสำคญั จัดอาหารและเครื่องดื่ม ช่วยเปลี่ยน ที่จะช่วยแม่เลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้ไม่ยาก ผ้าอ้อม ช่วยอาบน้ำแต่งตัวให้ลูก ดังนี้ 6. ทำใจให้สงบเยือกเย็นถ้าขณะนั้น 1. ใหก้ ำลงั ใจแมข่ ณะใหน้ มลกู เพอ่ื ให้ แม่เครียด เหนื่อย หงุดหงิดใจ ให้พ่อช่วย แม่มีความมั่นใจและอบอุ่น ปลอบโยน 2. ให้ลูกได้อยู่กับแม่มากที่สุด โดย 7. หากครอบครัวมีลูกมากกว่า พ่อต้องยอมรับว่าในระยะนี้เวลาที่แม่จะมี 1 คน พ่อก็จะเป็นหลักในการดแู ลลูกๆ ให้พ่อมีน้อยลง 8. แสดงความรกั แกแ่ มอ่ ยา่ งตอ่ เนอ่ื ง 3. มีส่วนร่วมในการให้นมลูก โดย อย่างที่เคยทำ พดู คุย ให้กำลังใจ สัมผัส ช่วยประคองลกู 9. ตอบสนองความต้องการทาง ขณะแม่กำลังให้ลูกดดู นม จิตใจของแม่ตลอดระยะของการเลี้ยงลูก 4. อดทนและเข้าใจหากบ้านอาจจะ ด้วยนมแม่ ไม่เรียบร้อย อาหารอาจไม่อร่อยเนื่องจาก 10. ห้ามซื้อขวดนม หัวนมปลอม แม่ให้เวลาส่วนใหญ่แก่ลูก หรือนมผสมเข้าบ้านเด็ดขาด กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 88 -

ทไ่ีสดารจ้ พาันกปร“ะโยเหช็ดน์ ” ข้อมลู : สำนักโภชนาการ เห็ดเป็นแหล่งโปรตีนที่ดี อุดมไป เห็ดยังประกอบด้วยโพลีแซคคาไรด์ ด้วยวิตามิน โดยเฉพาะวิตามินบี ซึ่งจะ (Polysaccharide) ที่จะทำงานร่วมกับ ช่วยควบคุมการทำงานของระบบย่อย แมคโครฟากจ์ (Macrophage) ซึ่งเป็น อาหาร มีใยอาหาร มีโซเดียมและน้ำตาลต่ำ เซลล์คุ้มกันขนาดใหญ่ที่ออกจากหลอด เป็นแหล่งแร่ธาตุที่สำคัญ เช่น ซิลิเนียม เลือดเข้าสู่เนื้อเยื่อและจะไปจับกับโพลีแซค ทำหนา้ ทช่ี ว่ ยตา้ นอนมุ ลู อสิ ระ ลดความเสย่ี ง คาไรด์ที่บริเวณกระเพาะอาหาร และนำไป ตอ่ การเกดิ โรคหลอดเลอื ดหวั ใจ โปแตสเซยี ม ส่งยังเซลล์คุ้มกันตัวอื่นๆ ช่วยกระตุ้นวงจร ทำหน้าที่ควบคุมจังหวะการเต้นของหัวใจ การทำงานของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย สมดุลของน้ำในร่างกาย การทำงานของ ช่วยเพิ่มปริมาณและประสิทธิภาพของ กล้ามเนื้อและระบบประสาทต่างๆ ลดการ เซลล์คุ้มกันธรรมชาติให้ทำหน้าที่ทำลาย เกิดโรคความดันโลหิตสูง อัมพฤกษ์ เซลลแ์ ปลกปลอมทเ่ี ขา้ มาในรา่ งกาย รวมถงึ อัมพาต มีทองแดงทำหน้าที่ช่วยเสริม พวกไวรัสและแบคทีเรียอื่นๆ ด้วย สร้างการทำงานของธาตุเหล็ก นอกจากนี้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 89 -

เลือกแปรงสฟี ันให้ลูก ต้องตรงตามวัยไดค้ ณุ ภาพ ข้อมลู : สำนักทันตสาธารณสขุ แปรงสฟี นั เปน็ อปุ กรณท์ ำความสะอาด ควรเป็นแปรงสีฟันที่ผ่านเกณฑ์มาตรฐาน ช่องปากที่สำคัญ พ่อแม่ ผู้ปกครอง กรมอนามัย ซึ่งมีคุณลักษณะที่สำคัญ ควรใส่ใจในการเลือกแปรงสีฟันสำหรับเด็ก คือขนาดหัวแปรงสีฟันไม่ใหญ่เกินไป โดยเลือกตามช่วงอายุของเด็กเพื่อความ ด้ามแปรงแข็งแรง มีขนาดพอเหมาะ เหมาะสมกับขนาดของช่องปาก คือ สำหรับให้เด็กจับได้ถนัดมือ ขนแปรงนุ่ม แปรงสีฟันเด็กต่ำกว่า 3 ปี (Baby) / ถึงปานกลาง ปลายขนแปรงมนกลม หรือ แปรงสีฟันเด็ก 3 – 6 ปี (Child) / ผิวเรียบ ไม่ขรขุ ระ กระจุกขนแปรงยึดกับ แปรงสฟี นั เดก็ 6 – 12 ปี (Junior) ทส่ี ำคญั หัวแปรงแน่นไม่หลดุ ร่วงง่าย กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 90 -

กไขนิ ่ แไคข่ไ่หไขน ่ จงึ จะพอเพยี ง ข้อมูล : สำนักโภชนาการ ไข่เป็นแหล่งโปรตีนที่มีคุณภาพสูง หาได้ง่าย และเหมาะสมสำหรับทุกเพศ ทุกวัย เป็นแหล่งของแร่ธาตแุ ละวิตามินอีกมากมาย ไม่ว่าจะเป็นธาตุเหล็ก แคลเซียม ฟอสฟอรัส วิตามินเอ วิตามินบี 1 บี 2 บี 6 วิตามินอี โฟเลต เลซิธิน ลูทีน และซีแซนทีนที่ให้ ประโยชน์ต่อร่างกาย และการปรุงอาหารประเภทไข่สามารถทำได้ง่ายและหลากหลาย สารพัดเมนู โดยเด็กอายุตั้งแต่ 7 เดือนเต็มขึ้นไปจนถึงวัยสงู อายกุ ินไข่ต้มสุกได้วันละครึ่ง ถงึ 1 ฟอง แตห่ ากเปน็ ผปู้ ว่ ยเบาหวาน ไขมนั ในเลอื ดสงู ความดนั โลหติ สงู กนิ ไขไ่ ด้ 3 ฟอง ต่อสัปดาห์หรือตามคำแนะนำของแพทย์ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 91 -

ใชเ้เสครี่ยือ่ งงถรา่ บัยเอสกาสรารเคนามนๆี ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม ผู้ที่ใช้เครื่องถ่ายเอกสารเป็นประจำ ต่อระบบทางเดินหายใจ มีอาการไอ จาม อาจจะไม่รู้ว่ามีความเสี่ยงที่ร่างกายจะได้รับ นอกจากนี้ ยังมีสารเคมีอื่นๆ ซึ่งเคลือบไว้ สารเคมีต่างๆ โดยไม่รู้ตัว ซึ่งอาจส่งผล ทล่ี กู กลง้ิ ในเครอ่ื งถา่ ยเอกสาร เชน่ เซเลเนยี ม กระทบต่อสุขภาพตามมา ได้แก่ โอโซน หากสูดดมจะทำให้เกิดการระคายเคือง (Ozone) หากได้รับโอโซนความเข้มข้น ระบบทางเดินหายใจ เมื่อได้รับในระดับ 0.25 ppm ขึ้นไป จะทำให้ระคายเคืองตา ความเขม้ ขน้ สงู จะเปน็ อนั ตรายตอ่ ตบั และไต จมกู คอ หายใจสน้ั ปวดศรี ษะ โดยเฉพาะ ส่วนแคดเมียมเป็นสารก่อมะเร็ง จะถูก ผู้ที่เป็นโรคหอบหืด ไม่ควรสัมผัสโอโซน ปล่อยออกจากเครื่องถ่ายเอกสารน้อยกว่า รังสี UV จากหลอดไฟฟ้าพลังงานสูง เซเลเนียม แต่เป็นอันตรายมากกว่า ดังนั้น จะทำให้มีอาการปวดศีรษะ แสบตา การถ่ายเอกสารทุกครั้งจึงควรปิดฝาครอบ กระจกตาอักเสบ เกิดผื่นคันตามผิวหนัง ให้สนิท ติดตั้งพัดลมดูดอากาศเฉพาะที่ ผงหมกึ ในเครอ่ื งถา่ ยเอกสารระบบแหง้ และ สวมถุงมือขณะเติมหรือเคลื่อนย้ายผงหมึก ระบบเปียก หากสูดดมทำให้ระคายเคือง และควรใส่หน้ากากกันฝุ่นเคมีป้องกันด้วย กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 92 -

ปฏบิ ัตติ นอย่างไร ไม่ใหโ้ดนฟ้าผา่ ข้อมูล : กองประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ เมื่อเข้าสู่หน้าฝน สิ่งที่ต้องระวังคือ รา่ งกาย กรณหี ลบอยใู่ นรถยนต์ ไมจ่ อดรถ อันตรายจากฝนฟ้าคะนองที่มักเกิดฟ้าผ่า ใกล้ต้นไม้ใหญ่ ตึกสูง เสาไฟฟ้าหรือ ตามมา เพื่อความปลอดภัยให้หลีกเลี่ยง ป้ายโฆษณาขนาดใหญ่ ดับเครื่องยนต ์ การอยใู่ นทโ่ี ลง่ แจง้ เชน่ ทงุ่ นา สนามฟตุ บอล ปิดกระจก และไม่สัมผัสกับส่วนใด สนามกอล์ฟ ไม่กางร่มที่มีปลายโลหะ ส่วนหนึ่งของรถที่เป็นโครงโลหะ ไม่ควร ยอดแหลมในที่โล่งแจ้ง และไม่ถือวัตถ ุ ออกจากอาคารในขณะที่เกิดพายุฝนฟ้า ที่ชูสูงขึ้นไปจากตัว เช่น เบ็ดตกปลา คะนอง ปิดประตูและหน้าต่างทุกบาน ไม้กอล์ฟ ไม่ใช้โทรศัพท์มือถือ เนื่องจาก ห้ามใช้โทรศัพท์บ้านหรือเล่นอินเทอร์เน็ต มีวัสดุจำพวกโลหะเป็นส่วนประกอบทำให้ ถอดปลั๊กอุปกรณ์เครื่องใช้ไฟฟ้าออก เสี่ยงเกิดการเหนี่ยวนำคลื่นไฟฟ้า รวมถึง ให้หมด และดึงเสาอากาศของโทรทัศน์ อปุ กรณ์ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์อื่นๆ ดว้ ย ออกเพื่อป้องกันการเกิดไฟฟ้าลัดวงจร ถอดเครื่องประดับที่เป็นโลหะออกจาก กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 93 -

ใชส้ ้วมอยา่ งถูกตอ้ ง (ตอ้ ง) ท ำอยา่ งไร ข้อมลู : ศนู ย์อนามัยที่ 2 พิษณโุ ลก พฤติกรรมการใช้ส้วมที่ถูกต้อง ให้นั่งเหยียบบนที่เหยียบของคอห่านส้วม นอกจากสรา้ งสขุ อนามยั ทด่ี ใี หก้ บั ตวั เองแลว้ ไม่ควรทิ้งวัสดุอื่นนอกจากกระดาษชำระ ยังส่งผลดีต่อผู้ใช้บริการคนอื่นๆ ด้วย ลงในโถสว้ ม เพอ่ื ปอ้ งกนั การอดุ ตนั ใหร้ าดนำ้ แต่หากหลายคนยังไม่ทราบว่าจะต้องทำ หรือกดชักโครกทุกครั้งหลังการใช้ส้วม อย่างไร เมื่อใช้บริการส้วมในครั้งต่อไปขอ ราดน้ำหรือฉีดน้ำบนหัวส้วมด้วยเพื่อ ให้ปฏิบัติตามนี้คือ นั่งบนโถส้วมในกรณีใช้ ทำความสะอาดเศษอจุ จาระทอ่ี าจจะกระเดน็ ส้วมชักโครก หรือส้วมนั่งราบ ไม่ควรขึ้น ติดหัวส้วมได้ รวมทั้งราดน้ำหรือฉีดทำ ไปเหยียบบนโถส้วม เพื่อป้องกันการเกิด ความสะอาดพื้นห้องส้วม และต้องล้างมือ อบุ ตั เิ หตุ สว่ นสว้ มคอหา่ น หรอื สว้ มนง่ั ยอง ด้วยสบู่ทุกครั้งหลังการใช้ส้วม กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 94 -

ในทดี่มูแคีลสนขุ อหนนามายั แ นน่ ข้อมลู : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม เมื่อมีความจำเป็นต้องไปรวมกลุ่มใน สุกใหม่ สะอาด และไม่ควรเก็บค้างไว้เกิน ที่ที่มีผู้คนหนาแน่นเป็นระยะเวลานานๆ 3 ชั่วโมง สังเกตลักษณะอาหารก่อนกินว่า ติดต่อกันหลายวัน การดูแลสุขภาพตนเอง ไม่มีกลิ่นหรือลักษณะที่ผิดปกติ และควร จึงเป็นสิ่งสำคัญ เพราะแหล่งที่มีผู้คน หลีกเลี่ยงอาหารปรุงสุกๆ ดิบๆ อาหาร หนาแน่นนั้นมักทำให้เสี่ยงต่อการเกิดโรค ประเภทยำ หมักดอง หรือมีกะทิ ร่วมกัน ต่างๆ ตามมาได้ วิธีการปฏิบัติตนที่ด ี รักษาความสะอาด ทิ้งขยะมูลฝอยใน คือ เตรียมตัวให้พร้อม สวมเสื้อผ้าโปร่ง ภาชนะแยกประเภทที่จัดไว้ให้ เพื่อไม่ให้ ระบายอากาศได้ดี และอยู่ในบริเวณที่มี เป็นแหล่งเพาะพันธุ์สัตว์และแมลงนำโรค อากาศถ่ายเทหรือมีพัดลมระบายอากาศ หลีกเลี่ยงการถูกยุงกัด หรือใช้สารทา เมื่อเข้าฤดูหนาว ควรสวมเสื้อผ้าที่ให้ความ ป้องกันยุง เช่น ตะไคร้หอม นอนหลับ อบอุ่นแก่ร่างกาย ดื่มน้ำสะอาดบรรจุขวด ให้เพียงพอ งดการดื่มสุราและสูบบุหรี่ ทม่ี เี ลขทะเบยี น อย. ระบไุ วข้ า้ งขวด อยา่ งนอ้ ย ออกกำลังกายเป็นประจำ และกินอาหาร 2 ลิตร/คน/วัน ล้างมือก่อนและหลังกิน ครบ 5 หมู่ อาหารและหลังจากใช้ส้วม กินอาหารปรุง กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 95 -

ซป้อื เลสอ้ือผดา้ มภือัยสอแงนอน่ยา่ องไรน... ข้อมูล : กองประเมินผลกระทบต่อสุขภาพ สิ่งที่ต้องระมัดระวังเมื่อเลือกซื้อ กบั เสอ้ื ผา้ ตรวจสอบรอยดา่ งดำ รอยคราบ เสื้อผ้ามือสองคือ เชื้อโรคที่ติดมากับเสื้อผ้า สารคัดหลั่ง รวมไปถึงไม่มีกลิ่นอับชื้น ที่อาจทำให้เสี่ยงโรคกลากเกลื้อน โรค และหลังจากซื้อมาแล้วก่อนนำมาสวมใส่ ภูมิแพ้ และโรคเชื้อรา วิธีการเลือกซื้อให้ ให้ซักด้วยผงซักฟอกหรือน้ำยาซักผ้า ปลอดภัย ควรซื้อจากร้านที่สะอาด ไม่วาง หลังจากนั้นนำมาต้มในน้ำเดือดที่อุณหภูมิ เสื้อผ้ากองไว้กับพื้น ไม่แขวนเสื้อผ้าติดกัน สูงกว่า 60 องศาเซลเซียส นานประมาณ จนแน่น ขณะเลือกซื้อควรสวมผ้าปิดปาก 15 นาที ถึง 1 ชั่วโมง แล้วตากแดดจัด ปิดจมูก เพื่อป้องกันการสูดฝุ่นละอองที่มา ให้แห้งจะช่วยฆ่าเชื้อโรคได้ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 96 -

ดแูอลยต่าวังไเรอ ง เมอ่ื หน้ารอ้ นมาเยือน ข้อมูล : กองประเมินผลกระทบต่อสขุ ภาพ ในช่วงหน้าร้อนของทุกปี กลุ่มวัยที่ต้องดูแลเป็นพิเศษคือ เด็ก หญิงตั้งครรภ์ ผู้สูงอายุ ผู้ที่เป็นโรคอ้วน และผู้ที่ออกกำลังกายหรือทำงานในสภาพอากาศร้อนจัด โดยควรดื่มน้ำให้ได้ชั่วโมงละ 1 ลิตร หรือควรดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 6 – 8 แก้ว เพอ่ื ปอ้ งกนั ภาวะขาดนำ้ ได้ ใหเ้ ลอื กออกกำลงั กายในชว่ งเชา้ และชว่ งเยน็ หลกี เลย่ี งเครอ่ื งดม่ื ที่มีแอลกอฮอล์ทุกชนิด สวมเสื้อผ้าสีอ่อนที่ระบายความร้อนได้ดี กางร่ม สวมหมวก ปกี กวา้ ง สวมแวน่ กนั แดดและใชโ้ ลชน่ั กนั แดดทม่ี คี า่ SPF 15 ขน้ึ ไปทกุ ครง้ั กอ่ นออกจากบา้ น และนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 97 -

ไมล่ทอำยลการยะสทงง่ิ แแนววดใหลม่.อ้.. ม ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม การลอยกระทงที่เป็นมิตรกับ เลือกกระทงที่มีขนาดเล็กแทนขนาดใหญ่ สง่ิ แวดลอ้ ม ช่วยลดปริมาณขยะนั้น ทำได้ เนน้ กระทงทท่ี ำจากวสั ดธุ รรมชาตยิ อ่ ยสลาย ง่ายๆ ด้วยการลอยกระทงร่วมกัน ช่วย ไดง้ า่ ย หรอื วสั ดทุ ส่ี ามารถนำไปใชป้ ระโยชน์ ลดขยะและประหยัดเงิน เช่น มากันเป็น ต่อได้ แต่ไม่แนะนำกระทงที่มีองค์ประกอบ ครอบครัวๆ ละ 1 กระทง มาเป็น ที่ย่อยสลายยาก เช่น เข็มหมุด พลาสติก กลุ่มเพื่อน กลุ่มละ 1 กระทง มากับแฟน โฟม เพื่อลดปริมาณขยะใต้น้ำ หรือจะ ลอยกระทงร่วมกัน 1 กระทง เป็นการสาน ใช้วิธีการลอยกระทงออนไลน์ ก็ช่วยลด สัมพันธ์ที่ดีซึ่งกันและกันอีกด้วย โดยให้ ปริมาณขยะได้เช่นกัน กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 98 -

รหู้ รือไม ่ “ยา” (ก็)ทำลายสงิ่ แวดลอ้ ม ข้อมูล : สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม “ยา” ส่วนใหญ่แบ่งได้เป็น 2 ยาวนาน โดยเฉพาะตกค้างในแหล่งน้ำ ประเภทหลัก คือ ยาสามัญประจำบ้าน น้ำดื่ม น้ำใช้ ย้อนกลับสู่ประชาชน ผู้ใช้น้ำ เช่น ยาแก้ปวด ลดไข้ และ ยาที่มีฤทธิ์ ทใ่ี นระยะยาวอาจสง่ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพได้ ตกค้างยาวนานในสิ่งแวดล้อม เช่น ดังนั้น การกำจัดยาที่มีฤทธิ์ตกค้างยาวนาน ยาปฏชิ วี นะ ยารกั ษาโรคความดนั เบาหวาน ในสิ่งแวดล้อม ต้องนำไปเผาที่อุณหภูมิ ฮอร์โมนหรือยาคุมกำเนิด โดยยาประเภท ไม่ต่ำกว่า 1,200 องศาเซลเซียส ส่วน หลังนี้ จะคงสภาพทนทานไม่ถูกทำลาย ยาทั่วไปสามารถนำไปเผาในอุณหภูมิไม่ต่ำ ฤทธิ์ยาได้โดยง่าย เมื่อถูกเก็บไว้นานจน กวา่ 850 องศาเซลเซยี ส กอ่ นนำเถา้ ทเ่ี หลอื หมดอายุ เหลอื ใช้ หรอื ไมใ่ ชแ้ ลว้ และนำไป จากการเผาไปฝั่งกลบตามหลักสุขาภิบาล ทิ้งด้วยวิธีการไม่ถกู ต้อง เช่น ทิ้งลงถังขยะ เปน็ การแกไ้ ขปญั หาการปนเปอ้ื นของฤทธย์ิ า ทั่วไป ทิ้งลงแหล่งน้ำ เผาไฟ หรือฝังลงดิน ที่ตกค้างในสิ่งแวดล้อมที่จะส่งผลต่อ จะทำให้ฤทธิ์ของยาตกค้างในสิ่งแวดล้อม ระบบนิเวศน์และสุขภาพของประชาชน กรมอนามัยส่ งเสริมให้คนไทยสุขภาพดี - 99 -