ระบบอวัยวะในร่างกาย

P.S.P E-BOOK ระบบอวยั วะในร่างกาย นายอคั รวฒั น์ อนุรักษ์ชูสิน กลุ่มสาระการเรียนรู้สุขศึกษาและพลศึกษา โรงเรียนโพธิสัมพนั ธ์พทิ ยาคาร สังกดั สานักงานเขตพืน้ ทก่ี ารศึกษามัธยมศึกษา เขต 18

คานา หนงั สืออิเลก็ ทรอนิกส์ (E-book) ท่ีจดั ทำข้ึนน้ี เพื่อใหค้ รูผสู้ อนไดเ้ ตรียมกำรในกำร จดั กำรเรียนกำรสอนรำยวิชำสุขศึกษำและพลศึกษำ 5 รหสั วิชำ พ33101 ภำคเรียนที่ 1 ปี กำรศึกษำ 2563 โดยโรงเรียนโพธิสมั พนั ธพ์ ิทยำคำรมีกำรปรับปรุงพฒั นำหลกั สูตร สถำนศึกษำ โดยวิเครำะห์จำกหลกั สูตรแกนกลำงกำรศึกษำข้นั พ้ืนฐำน พทุ ธศกั รำช 2551 และเพิ่มเติมนโยบำย ลดเวลำเรียนเพ่ิมเวลำรู้ กำรสอนโดยใชโ้ ครงงำน Project Based Learning บูรณำกำรกิจกรรม STEM ศึกษำ และนอ้ มนำหลกั ปรัชญำของเศรษฐกิจพอเพียง สู่กำรจดั กำรเรียนรู้ ท้งั น้ีเพื่อเป็นประโยชน์สำหรับครูผสู้ อนในกำรจดั กำรเรียนกำรสอนตำมแนวทำง Active Learning และมีควำมเท่ำทนั กำรเปล่ียนแปลงในยคุ ไทยแลนด์ 4.0 พร้อมกบั กำรเป็น ครูแห่งกำรสอนในศตวรรษท่ี 21 อคั รวฒั น์ อนุรักษช์ ูสิน

สารบญั หน้า ระบบประสำท 1 ระบบประสำทส่วนกลำง 1 ระบบประสำทส่วนปลำย 2 4 ระบบสืบพนั ธุ์ 4 ระบบสืบพนั ธุเ์ พศชำย 5 ระบบสืบพนั ธุเ์ พศหญิง 7 ระบบต่อมไร้ท่อ

ระบบประสาท • ระบบประสาท โครงสร้างและหน้าท่ขี องระบบประสาท 1) ระบบประสาทส่วนกลาง สมอง - เป็นอวยั วะท่ีสำคญั และสลบั ซบั ซอ้ นมำก - ประกอบไปดว้ ยกลุ่มเน้ือเยอ่ื ที่มีควำมอ่อนนุ่ม บรรจุอยภู่ ำยในกะโหลกศีรษะ สมองจะแบ่งออกเป็น 3 ส่วน สมองส่วนหน้า เซรีบรัมไฮ โพทำลำมสั ทำลำมสั สมองส่วนกลาง เมดลั ลำ ออบลองกำตำ สมองส่วนท้าย พอนส์ เซรีเบลลมั วชิ า สุขศึกษาและพลศึกษา 5 พ33101 Page 1

ระบบประสาท ไขสันหลงั • เป็นส่วนหน่ึงของระบบประสำทส่วนกลำง โดยเป็นส่วนท่ีต่อ จำกสมองลงไปตำมแนวช่องของกระดูกสนั หลงั • มีเสน้ ประสำทแตกออกจำกขอ้ สนั หลงั มำกมำย • ไขสนั หลงั จะมีเยอ่ื หุม้ 3 ช้นั และมีของเหลวบรรจุอยใู่ นเยอื่ หุม้ ท่ี เรียกวำ่ “นำ้ เล้ียงไขสนั หลงั ” • ไขสนั หลงั จะทำหนำ้ ที่ถ่ำยทอดกระแสประสำทระหวำ่ งสมอง และส่วนต่ำง ๆ ของร่ำงกำย ควบคุมปฏิกิริยำรีเฟลก็ ซ์ 2) ระบบประสาทส่วนปลาย เส้ นประสาทสมอง - มีอยู่ 12 คู่ โดยจะทอดออกมำจำกสมองแลว้ ผำ่ นไปยงั รูต่ำง ๆ ของกะโหลก ศีรษะ ซ่ึงจะประกอบไปดว้ ยเสน้ ประสำทรับควำมรู้สึกเสน้ ประสำทที่ทำหนำ้ ท่ีเก่ียวกบั กำร เคล่ือนไหวและเสน้ ประสำท ท่ีคอยทำหนำ้ ที่รวมเสน้ ประสำทไขสนั หลงั - เป็นเสน้ ประสำทท่ีออกจำกไขสนั หลงั เป็นช่วง ๆ ผำ่ นรูระหวำ่ งกระดูก สนั หลงั ไปสู่ร่ำงกำย มีอยู่ 31 คู่ ทุกคู่จะทำหนำ้ ท่ีรวมคือ ท้งั รับควำมรู้สึกและเก่ียวกบั กำร เคล่ือนไหว การท่ีเราสามารถแสดงอิริยาบถต่าง ๆ ได้น้ัน เป็นผลมาจาก ใยประสาทสั่งการ ซ่ึงนาคาสั่งไปยงั กล้ามเนือ้ ลายต่าง ๆ ท่ียึดติดกับกระดูกให้ทางาน วิชา สุขศึกษาและพลศึกษา 5 พ33101 Page 2

ระบบประสาท ระบบประสาทอตั โนมัติ - มีเป็นศูนยก์ ลำงกำรควบคุมของระบบประสำท ซ่ึงอยใู่ นกำ้ นสมองและส่วนที่ ลึกลงไปในสมองเรียกวำ่ “ไฮโพทำลำมสั ” - ทำงำนประสำนกนั อยำ่ งใกลช้ ิดกบั ฮอร์โมนจำกระบบต่อมไร้ท่อ - เป็นอิสระอยนู่ อกอำนำจจิตใจ ทำหนำ้ ท่ีควบคุมกำรทำงำนของอวยั วะภำยใน ของร่ำงกำยใหเ้ ป็นปกติ ซ่ึงสำมำรถแบ่งออกเป็น 2 ส่วน - ระบบประสาทซิมพาเทตกิ เป็นระบบประสำทของกำรทำงำนแบบเกิดข้ึน ทนั ทีทนั ใด - ระบบประสาทพาราซิมพาเทตกิ เป็นระบบประสำทท่ีมีเสน้ ใยประสำทมำจำก สมองส่วนกลำง เมดลั ลำ ออบลองกำตำ และบริเวณ ไขสนั หลงั ส่วนกระเบนเหน็บและกน้ กบ ทำหนำ้ ท่ีควบคุมกำรทำงำนของอวยั วะภำยในเสน้ เลือดและต่อมต่ำง ๆ ใหอ้ ยใู่ นสภำพที่ พร้อมทำงำน การสร้างเสริมและดารงประสิทธิภาพการทางานของระบบประสาท 1. หมน่ั สำรวจและดูแลสุขภำพของตนเองอยำ่ งสม่ำเสมอ 2. ระมดั ระวงั กำรกระทบกระเทือนบริเวณศีรษะ 3. ระมดั ระวงั ป้องกนั ไม่ใหเ้ กิดโรคทำงสมอง โดยใชว้ ิธีกำรต่ำง ๆ 4. ออกกำลงั กำยอยำ่ งสม่ำเสมอเพ่ือช่วยใหร้ ่ำงกำยแขง็ แรง 5. เลือกรับประทำนอำหำรที่มีประโยชนต์ ่อร่ำงกำย 6. หลีกเลี่ยงกำรรับประทำนอำหำรประเภทท่ีมีไขมนั สูง รวมถึงเครื่องด่ืมประเภทน้ำ อดั ลม เครื่องดื่มท่ีมีแอลกอฮอล์ 7. ยำชนิดต่ำง ๆ ท่ีมีผลต่อสมอง รวมท้งั สำรเสพติดถนอมและบำรุง อวยั วะต่ำง ๆ ที่เกี่ยวขอ้ งกบั ระบบประสำท 8.พกั ผอ่ นอยำ่ งเพยี งพอ ตลอดจนหำกิจกรรมเพื่อช่วยผอ่ นคลำย ควำมเครียดในกิจวตั รประจำวนั วชิ า สุขศึกษาและพลศึกษา 5 พ33101 Page 3

ระบบสืบพนั ธ์ุ • ระบบสืบพนั ธ์ุ โครงสร้างและหน้าที่ของระบบสืบพนั ธ์ุ 1) ระบบสืบพนั ธ์ุเพศชาย การสร้างเซลล์สืบพนั ธ์ุเพศชาย ต่อมสร้ำงน้ำเล้ียงอสุจิ ต่อมลูกหมำก ต่อมขบั เมือก หลอดนำอสุจิ หลอดเกบ็ อสุจิ องคชำต หรือลึงค์ เส้นสองสลึง ลูกอณั ฑะ วชิ า สุขศึกษาและพลศึกษา 5 พ33101 Page 4

ระบบสืบพนั ธ์ุ 2) ระบบสืบพนั ธ์ุเพศหญงิ การสร้างเซลล์สืบพนั ธ์ุเพศหญงิ เตำ้ นม ปำกมดลูก ช่องคลอด รังไข่ ท่อนำไข่ มดลูก วชิ า สุขศึกษาและพลศึกษา 5 พ33101 Page 5

ระบบสืบพนั ธ์ุ การสร้างเสริมและดารงประสิทธิภาพการทางานของระบบประสาท 1. รับประทำนอำหำรใหถ้ ูกสดั ส่วนท้งั 5 หมู่ ลดอำหำรจำพวกที่มีไขมนั สูงและเพิ่ม อำหำรท่ีมีกำกใยสูง 2. หมน่ั ดูแลรักษำทำควำมสะอำดอวยั วะเพศ เพ่ือไม่ใหเ้ กิดกำรหมกั หมม 3. สวมเส้ือผำ้ และชุดช้นั ในที่สะอำด สวมใส่สบำย ไม่รัดแน่นจนเกินไป และไม่ใช้ เส้ือผำ้ ร่วมกบั ผอู้ ่ืน 4. หลีกเล่ียงกำรขบั ถ่ำยท่ีผดิ สุขลกั ษณะ 5. งดและหลีกเล่ียงกำรมีพฤติกรรมเสี่ยงทำงเพศ 6. งดเครื่องด่ืมท่ีมีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ 7. หลีกเลี่ยงกำรใชย้ ำ สำรเสพติด หรือสำรเคมี เพื่อกระตุน้ ควำมรู้สึกทำงเพศ 8. ไม่ควรหมกมุ่นในเร่ืองเพศมำกจนเกินไป 9. พกั ผอ่ นใหเ้ พียงพอ ไม่เคร่งเครียด 10. ระวงั อยำ่ ใหอ้ วยั วะสืบพนั ธุถ์ ูกกระทบกระเทือนอยำ่ งรุนแรง เพรำะอำจทำใหเ้ กิด กำรบำดเจบ็ และเป็นอนั ตรำยได้ วชิ า สุขศึกษาและพลศึกษา 5 พ33101 Page 6

ระบบต่อมไร้ท่อ • ระบบต่อมไร้ท่อ โครงสร้างและหน้าท่ขี องระบบต่อมไร้ท่อ ระบบต่อมไร้ท่อ ต่อมเพศ วิชา สุขศึกษาและพลศึกษา 5 พ33101 Page 7

ระบบต่อมไร้ท่อ ต่อมใตส้ มองหรือต่อมพิทูอิทำรี ต่อมไพเนียล ต่อมไทรอยด์ ต่อมพำรำไทรอยด์ ต่อมไทมสั ตบั อ่อน ต่อมหมวกไต การสร้างเสริมและดารงประสิทธิภาพการทางานของระบบต่อมไร้ท่อ 1. หมน่ั สำรวจและดูแลสุขภำพตนเองอยำ่ งสม่ำเสมอ โดยกำรตรวจสมรรถภำพที่ เก่ียวขอ้ งกบั ระบบต่อมไร้ท่อ 2. ควรเลือกรับประทำนอำหำรท่ีมีประโยชน์และไดส้ ดั ส่วนที่เหมำะสมอยำ่ งเพียงพอ 3. ออกกำลงั กำยอยำ่ งสม่ำเสมอ 4. ควรด่ืมน้ำสะอำดวนั ละ 6-8 แกว้ และดื่มน้ำผลไมแ้ ทนกำรด่ืมเคร่ืองด่ืมประเภทน้ำ อดั ลม 5. พกั ผอ่ นอยำ่ งเพียงพอ 6. หลีกเลี่ยงกำรเขำ้ ไปอยอู่ ำศยั ในสภำพแวดลอ้ มที่อำจส่งผลต่อระบบ ต่อมไร้ท่อ 7. กรณีเกิดควำมผดิ ปกติของร่ำงกำยควรรีบไปพบแพทยเ์ พ่ือทำกำร รักษำโดยทนั ที วิชา สุขศึกษาและพลศึกษา 5 พ33101 Page 8

วชิ า สุขศึกษาและพลศึกษา 5 พ33101