พลเมืองดิจิทัล พิมลทิพย์

“ พลเมืองผใู ชงานสื่อดจิ ทิ ัลและสือ่ สงั คม ออนไลนอ ยา งเขาใจบรรทดั ฐาน ของการปฏิบตั ิตัวให เหมาะสม และมีความรบั ผดิ ชอบในการใชเ ทคโนโลยี โดยเฉพาะอยา งย่ิงการสอ่ื สารในยคุ ดจิ ิทัลเปนการ ”ส่อื สารท่ไี รพรมแดนจําเปนตอ งมีความฉลาดทางดจิ ทิ ลั พลเมอื งดจิ ิทลั (Digital Citizenship) จงึ หมายถงึ สมาชกิ บนโลกออนไลน ทใ่ี ชเ ครอื ขายอินเทอรเ น็ต ซ่งึ มคี วาม หลากหลายทางเชือ้ ชาติ อายุ ภาษา และวัฒนธรรม ดังนนั้ พลเมืองดจิ ทิ ลั ทุกคนจึงตองมี ‘ความเปน พลเมือง ดิจทิ ัล’ ทม่ี คี วามฉลาดทางดิจทิ ัลบน พื้นฐานของความรับผิดชอบ การมี จริยธรรม การมสี ว นรว ม ความเหน็ อก เหน็ ใจและเคารพผอู น่ื โดยมงุ เนน ความ เปนธรรมในสงั คม ปฏบิ ตั ิและรักษาไว ซึง่ กฎเกณฑ เพือ่ สรา งความสมดลุ ของ การอยูร วมกันอยางมีความสุข

เราอาจแบงแนวคิดเกี่ยวกบั ความเปน พลเมอื งออกเปน 3 แนวคิด หลกั ซ่ึงความเปน พลเมืองทัง้ สามแบบนที้ ํางานรวมกนั มากกวาแยกขาดจากกนั น่นั คอื แนวคิดความเปนพลเมืองแบบเดิมนนั้ ใหค วามสาํ คญั กบั “การเปน สมาชกิ ภายใตก ฎหมายของรฐั ชาตทิ ่ตี นสังกดั ” หรือที่ เรียกวา “ความเปน พลเมืองภายใตกฎหมาย” (legal citizenship) ส่งิ สําคัญสาํ หรบั การเปน พลเมอื งทีด่ ีตามแนวคิดนคี้ ือ การมีความรเู กย่ี วกบั รัฐบาลและหนา ท่ีพลเมืองตามกฎหมาย เชน การไปเลอื กตัง้ และจายภาษี แนวคิดความเปน พลเมอื งโลกวิพากษค วามเชอื่ ท่วี า พลเมอื งจะตอ ง ผกู ตดิ กับความเปน ชาตแิ ละวัฒนธรรมชาติท่ตี นสงั กัดเพยี งหนึง่ เดียว ซ่งึ ตี กรอบความเปนพลเมอื งไวค บั แคบและกดี กนั กลมุ คนทีม่ ีเชื้อชาติ ศาสนา ภาษา และวฒั นธรรมอนั แตกตางหลากหลายออกจากความเปนพลเมอื ง แนวคดิ ความเปนพลเมืองโลกตระหนกั ถงึ ความเชือ่ มโยงและการพึ่งพาอาศยั กนั ในระดบั โลก และมีจิตสาํ นึกรว มถึงปญ หาในระดบั โลก พลเมอื งทีอ่ าศยั ใน สงั คมโลกจึงตอ งมคี วามสามารถและความเขาใจในระดบั โลก

แนวคิดความเปน พลเมืองดิจทิ ลั พูดถึงความสามารถในการใช อนิ เทอรเน็ตเพื่อมีสวนรว มในสงั คมเศรษฐกิจดจิ ิทัลอยา งมีประสิทธิภาพ มคี วามรับผิดชอบ และปลอดภัย การปฏวิ ัตเิ ทคโนโลยกี ารสื่อสารไดเ ปด โอกาสและหยิบยน่ื ความทาทายใหมๆ ใหก บั พลเมืองดิจิทลั เราสามารถ เขา ถงึ ขอ มลู โดยไรขอจาํ กัดเชงิ ภูมิศาสตร เขา รว มชมุ ชนท่ีมีความสนใจ รว มกนั สรางสรรคแ นวคดิ ใหมๆ ในการแกไขปญ หา และทาํ ใหเ สยี ง ของพลเมืองดงั ขึ้นในสงั คม แตเรากต็ องเผชิญกบั ความเสี่ยงใหมๆ เชน การสอดแนมความเปนสวนตวั อาชญากรรมคอมพิวเตอร ดงั นัน้ เราใน ฐานะพลเมอื งดิจทิ ลั จึงตอ งตระหนักถึงโอกาสและความเสยี่ งในโลกดจิ ทิ ัล พฒั นาทักษะและความรทู ีจ่ าํ เปนในโลกใหม และเขา ใจถงึ สทิ ธแิ ละความ รบั ผิดชอบในโลกออนไลน

กลมุ ของความสามารถทางสงั คม อารมณ และการรับรู ท่ีจะทาํ ใหค นคนหน่ึงสามารถเผชิญกบั ความทา ทายบนเสนทางของ ชวี ิตในยคุ ดิจิทลั และสามารถปรับตวั ใหเขา กับชวี ติ ดจิ ทิ ัลได ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั ครอบคลุมทง้ั ความรู ทักษะ ทศั นคติและ คา นยิ มทจ่ี ําเปน ตอการใชชีวิตในฐานะสมาชกิ ของโลกออนไลน กลา วอกี นัยหน่งึ คอื ทักษะการใชสอ่ื และการเขา สงั คมในโลก ออนไลน

ตอ งมีความสามารถในการสรางสมดุล บรหิ ารจดั การ รกั ษาอตั ลักษณท ีด่ ีของตนเองไวใหไ ด ทงั้ ในสว นของโลกออนไลนและโลก ความจรงิ โดยตอนนปี้ ระเดน็ เรอื่ งการสรา งอัตลกั ษณออนไลนถือเปน ปรากฏการณใ หม ท่ที ําใหบคุ คลสามารถแสดงออกถงึ ความเปนตัวตนตอ สงั คมภายนอก โดยอาศยั ชองทางการส่ือสารผา นเวบ็ ไซตเครือขายสงั คมใน การอธบิ ายรปู แบบใหมของการสอ่ื สารแบบมีปฏิสัมพันธท างอนิ เทอรเนต็ ซ่งึ เปนการแสดงออกเกย่ี วกับตวั ตนผา นเว็บไซตเ ครอื ขา ยสงั คมตางๆ ทกั ษะในการบริหารเวลากับการใชอ ปุ กรณย คุ ดิจทิ ัล รวมไปถงึ การควบคมุ เพื่อใหเ กิดสมดลุ ระหวา งโลกออนไลนแ ละโลกภายนอก นบั เปน อกี หนง่ึ ความสามารถท่ีบงบอกถึง ความเปน พลเมอื งดจิ ิทัล ไดเ ปน อยา งดี เพราะเปน ท่รี กู นั อยูแ ลววาการใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศที่ขาดความเหมาะสม ยอ มสงผลเสยี ตอสขุ ภาพโดยรวม ทงั้ ความเครียดตอสุขภาพจิตและเปน สาเหตุกอใหเกดิ ความเจ็บปวยทางกาย ซง่ึ นาํ ไปสกู ารสูญเสียทรัพยส ินเพ่อื ใชร ักษา และเสียสุขภาพในระยะยาวโดยรเู ทา ไมถ งึ การณ

จากขอมูลทางสถติ ิลาสดุ สถานการณใ นเร่ือง Cyber bullying ในไทย มีคา เฉลย่ี การกลัน่ แกลงบนโลกออนไลนใ นรูปแบบตางๆ ท่ีสงู กวา คา เฉลี่ยโลกอยทู ่ี 47% และเกดิ ในรูปแบบท่ีหลากหลาย อาทิ การดาทอกัน ดว ยขอความหยาบคาย การตัดตอ ภาพ สรา งขอ มูลเทจ็ รวมไปถงึ การตั้งกลุม ออนไลนกดี กันเพ่ือนออกจากกลมุ ฯลฯ ดงั นั้น วาทพ่ี ลเมอื งดจิ ทิ ลั ทกุ คน จงึ ควรมีความสามารถในการรบั รแู ละรับมือการคุกคามขมขบู นโลกออนไลนได อยางชาญฉลาด เพอ่ื ปอ งกันตนเองและคนรอบขางจากการคุกคามทางโลก ออนไลนใหได ความสามารถในการปองกันขอมูลดวยการสรา งระบบความ ปลอดภยั ท่เี ขม แข็งและปองกันการโจรกรรมขอ มลู ไมใ หเกดิ ข้ึนได ถาตอง ทําธุรกรรมกับธนาคารหรือซอื้ สนิ คา ออนไลน เชน ซื้อเสอ้ื ผา ชดุ เดรส เปนตน ควรเปลี่ยนรหสั บอยๆ และควรหลกี เลย่ี งการใชค อมพวิ เตอร สาธารณะ และหากสงสยั วาขอมลู ถกู นําไปใชห รือสญู หาย ควรรีบแจง ความและแจงหนวยงานทเี่ กีย่ วขอ งทนั ที

จากขอมูลทางสถติ ิลาสดุ สถานการณใ นเร่ือง Cyber bullying ในไทย มีคา เฉลย่ี การกลัน่ แกลงบนโลกออนไลนใ นรูปแบบตางๆ ท่ีสงู กวา คา เฉลี่ยโลกอยทู ่ี 47% และเกดิ ในรูปแบบท่ีหลากหลาย อาทิ การดาทอกัน ดว ยขอความหยาบคาย การตัดตอ ภาพ สรา งขอ มูลเทจ็ รวมไปถงึ การตั้งกลุม ออนไลนกดี กันเพ่ือนออกจากกลมุ ฯลฯ ดงั นั้น วาทพ่ี ลเมอื งดจิ ทิ ลั ทกุ คน จงึ ควรมีความสามารถในการรบั รแู ละรับมือการคุกคามขมขบู นโลกออนไลนได อยางชาญฉลาด เพอ่ื ปอ งกันตนเองและคนรอบขางจากการคุกคามทางโลก ออนไลนใหได ความสามารถในการปองกันขอมูลดวยการสรา งระบบความ ปลอดภยั ท่เี ขม แข็งและปองกันการโจรกรรมขอ มลู ไมใ หเกดิ ข้ึนได ถาตอง ทําธุรกรรมกับธนาคารหรือซอื้ สนิ คา ออนไลน เชน ซื้อเสอ้ื ผา ชดุ เดรส เปนตน ควรเปลี่ยนรหสั บอยๆ และควรหลกี เลย่ี งการใชค อมพวิ เตอร สาธารณะ และหากสงสยั วาขอมลู ถกู นําไปใชห รือสญู หาย ควรรีบแจง ความและแจงหนวยงานทเี่ กีย่ วขอ งทนั ที

มรี ายงานการศกึ ษาวิจยั ยืนยันวา คนรนุ Baby Boomer คอื กลมุ ที่เกดิ ตั้งแตป พ.ศ. 2487 – 2505 มกั จะใชงานอุปกรณค อมพวิ เตอร หรอื โทรศพั ทเ คลื่อนทีข่ องผูอน่ื และเปดใชงาน WiFi สาธารณะ เสร็จแลว มักจะละเลย ไมล บรหสั ผานหรอื ประวตั กิ ารใชงานถึง 47% ซงึ่ เส่ยี งมากท่ี จะถูกผูอนื่ สวมสิทธิ ขโมยตัวตนบนโลกออนไลน และเขา ถึงขอ มลู สว น บุคคลไดอยา งงา ยดาย ดงั นน้ั ความเปน พลเมืองดจิ ทิ ลั จงึ ตอ งมที ักษะ ความสามารถทจ่ี ะเขา ใจธรรมชาติของการใชชวี ิตในโลกดจิ ทิ ลั วา จะ หลงเหลือรอ งรอยขอมูลทงิ้ ไวเ สมอ รวมไปถึงตองเขาใจผลลพั ธท่อี าจเกิดข้นึ เพ่อื การดูแลส่ิงเหลา นีอ้ ยา งมีความรบั ผดิ ชอบ ความสามารถในการเห็นอกเห็นใจและสรางความสัมพันธท ดี่ ีกบั ผอู ื่นบนโลกออนไลน พลเมืองดจิ ิทัลท่ดี จี ะตอ งรถู ึงคณุ คาและจรยิ ธรรมจาก การใชเ ทคโนโลยี ตอ งตระหนักถงึ ผลพวงทางสงั คม การเมือง เศรษฐกจิ และวัฒนธรรม ที่เกิดจากการใชอ ินเทอรเน็ต การกดไลก กดแชร ขอ มลู ขาวสาร ออนไลน รวมถึงรูจักสิทธิและความรับผดิ ชอบออนไลน อาทิ เสรภี าพในการพดู การเคารพทรพั ยส นิ ทางปญญาของผูอ ืน่ และการปกปอง ตนเองและชุมชนจากความเสีย่ งออนไลน เชน การกล่นั แกลงออนไลน ภาพลามกอนาจารเด็ก สแปม เปน ตน



จะเห็นวา ความฉลาดดิจิทัลในระดับพลเมอื งดจิ ทิ ัลเปนทักษะ ที่สําคัญสําหรับนักเรียน และบุคคลท่ัวไปในการสื่อสารในโลกออนไลน เปนอยางย่งิ ทง้ั เอกลักษณพลเมืองดิจิทัล การบริหารจัดการเวลาบนโลก ดิจิทัล การจัดการการกล่ันแกลงบนไซเบอร การจัดการความปลอดภัย บนระบบเครือขาย การจัดการความเปนสวนตัว การคิดอยางมี วิจารณญาณ รองรอยทางดิจิทลั ความเห็นอกเห็นใจและสรางสัมพันธภาพ ที่ดกี ับผอู ื่นทางดจิ ิทัล หากบคุ คลมที กั ษะและความสามารถท้ัง 8 ประการ จะทําใหบ ุคคลนนั้ มีความสามารถในการใชอนิ เทอรเ น็ตในการบรหิ ารจดั การ ควบคุม กํากับตน รูผิดรูถูก และรูเทาทัน เปนบรรทัดฐานในการใช เทคโนโลยีดิจิทัลอยางเหมาะสม เรียนรูที่จะใชเทคโนโลยีอยางชาญฉลาด และปลอดภยั

ความฉลาดทางดจิ ทิ ัล (Digital intelligence) [Online]. แหลง ท่มี า https://www.scimath.org/article-technology/item/10611-digital-intelligence [31 ตลุ าคม 2563] ทักษะดจิ ทิ ัล กาวสู พลเมืองในศตวรรษท่ี 21 [Online]. แหลง ที่มา https://www.ops.go.th/main/index.php/knowledge-base/article-pr/1355-goto- citizens21st [31 ตุลาคม 2563] คุณลักษณะการเปน พลเมอื งดจิ ิทัล [Online]. แหลงทีม่ า https://sites.google.com/site/digitalcitizens03718/about [31 ตุลาคม 2563]