กรอบการวิเคราะหข้อมูลขนาดใหญ่ภาครัฐ

กรอบการวเิ คราะห์ขอ้ มลู ขนาดใหญภ่ าครฐั Government Big Data Analytics Framework

GBDi เป็นหน่วยงานภายใต้ส�ำนักงาน สง่ เสรมิ เศรษฐกจิ ดจิ ิทลั กระทรวงดิจิทลั เพอื่ เศรษฐกจิ และสงั คม ไดร้ บั มตเิ หน็ ชอบ จากคณะรัฐมนตรีให้จัดตั้งข้ึนเม่ือวันท่ี ๗ พฤษภาคม ๒๕๖๒ ให้มีภารกิจใน การสง่ เสรมิ และสนบั สนนุ การใชป้ ระโยชน์ จากข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) เพ่ือ ให้หน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน มีศักยภาพในการจัดเก็บ ประมวลผล และวิเคราะห์ข้อมูลได้อย่างเป็นระบบ บุคลากรของ GBDi ส่วนมากเป็น นักวิทยาศาสตร์และวิศวกรข้อมูลท่ี ให้บริการแก่องค์กรต่าง ๆ ในด้านการ ใช้ประโยชน์ข้อมูลเชิงวิเคราะห์เพ่ือ ป ร ะ ก อ บ ก า ร ตั ด สิ น ใ จ แ ล ะ ว า ง แ ผ น นโยบาย (Data Intelligence) นอกจากน้ี GBDi ยังมีเป้าหมายในการสนับสนุน บ่มเพาะ และพัฒนานวัตกรด้านข้อมูล รวมถึงให้ค�ำปรึกษาในการวิเคราะห์ ข้อมูลด้านเทคนิคผ่านกรณีศึกษา เพ่ือสนับสนุนการสร้างนวัตกรรมด้าน การใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่ของ ประเทศไทย

กรอบการวิเคราะหข์ อ้ มลู ขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 1 กรอบการวิเคราะหข์ ้อมูลขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) LAW & REGULATIONS 6 SMART & OPEN GOVERNMENT 7 • Legal Alignment • Citizen Services • Data Protection • Ease of Doing Business • Cyber Security • Efficient Government DATA GOVERNANCE 3 DATA EXCHANGE 5 • Data Accuracy, Consistency, Completeness, Freshness Common Services • Data Security • ID Verification • Data Availability • Access Control • Data Linkage INFRASTRUCTURE 1 • Transaction Logging • Digital Signature National Data Center, Cloud, and • Service Status Tracking Big Data Platforms DATA CATALOG 4 Data Catalog & Directory Services HR DEVELOPMENT 2 • Data Analysts • Data Scientists • Data Engineers

Government Big Data Analytics Framework

สารบญั ท่ีมาและความส�ำ คญั 5 บทน�ำ 6 บทท่ี 1 โครงสรา้ งพ้นื ฐานดา้ นสารสนเทศภาครัฐ 11 1.1 กรอบมาตรฐานดาต้าเซนเตอร/์ คลาวด์ภาครฐั 12 1.2 โครงสรา้ งพ้นื ฐานเพือ่ การประมวลผลของหน่วยงานภาครัฐ 16 1.3 ระบบคลาวดก์ ลางภาครฐั 19 บทท่ี 2 การพัฒนาบคุ ลากรภาครฐั ดา้ นการวิเคราะห์ข้อมูล 23 2.1 กรอบการพฒั นาบุคลากร 23 2.2 เครอื ข่ายมหาวิทยาลัยดา้ นวทิ ยาศาสตร์ข้อมลู 28 บทท่ี 3 การกำ�กับดแู ลข้อมลู ภาครัฐ 33 3.1 กรอบธรรมาภิบาลข้อมลู 34 3.2 ข้ันตอนการจัดท�ำ กรอบเพ่อื กำ�กับดแู ลขอ้ มลู ดิจิทัลในเบือ้ งต้น 40 บทท่ี 4 รายการข้อมลู ภาครฐั 43 4.1 บรกิ ารรายการขอ้ มลู ภาครัฐ 43 4.2 การทำ�งานร่วมกับหน่วยงานภาครัฐเรอ่ื งการกำ�กับดูแลขอ้ มลู 51 บทที่ 5 การใหบ้ ริการดา้ นการแลกเปลี่ยนขอ้ มลู 55 5.1 มาตรฐานขอ้ มูล 55 5.2 การปรับปรุงข้อมลู เพ่อื เตรียมความพร้อม 58 5.3 ระบบบรกิ ารและแลกเปลยี่ นข้อมูลกลาง 59 บทท่ี 6 พระราชบญั ญัติคมุ้ ครองขอ้ มูลสว่ นบุคคล พ.ศ. 2562 65 6.1 ภาพรวมของพระราชบัญญตั ิคุ้มครองขอ้ มูลสว่ นบคุ คล พ.ศ. 2562 65 6.2 พระราชกฤษฎกี าก�ำ หนดหนว่ ยงานและกจิ การท่ีผคู้ วบคมุ 67 ข้อมลู สว่ นบุคคลไมอ่ ยู่ภายใตบ้ ังคบั แหง่ พระราชบญั ญัตคิ ุ้มครอง ขอ้ มลู สว่ นบุคคล พ.ศ. 2562 และ พ.ศ. 2563 6.3 หลักการส�ำ คัญตามพระราชบญั ญัติคมุ้ ครองข้อมลู ส่วนบคุ คล 68 พ.ศ. 2562

4 กรอบการวเิ คราะห์ขอ้ มูลขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) บทท่ี 7 การเป็นรัฐบาลเปิดและอจั ฉรยิ ะ 73 7.1 การเพิม่ ศกั ยภาพด้านการทอ่ งเที่ยวเมอื งรอง 73 7.2 การวิเคราะหส์ อ่ื สังคมออนไลน์และพฒั นาเคร่ืองมอื เพ่ือรวบรวมข้อมูล 78 สำ�รวจความคิดเห็นของภาครัฐ : กรณศี กึ ษาเนต็ ประชารฐั 7.3 การวิเคราะห์กระบวนงานภาครัฐเพอ่ื น�ำ ไปสู่การพฒั นาศูนยบ์ ริการ 81 เบด็ เสร็จ 7.4 การพยากรณป์ ริมาณผลผลิตพืชเศรษฐกิจหลกั 5 ประเภท 83 ของประเทศไทย 7.5 การเตรียมความพรอ้ มส�ำ หรบั การบรหิ ารจัดการทรัพยากร 85 ทางดา้ นสาธารณสุขในเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (EEC) 7.6 การวเิ คราะห์ข้อมลู จ�ำ นวน และประเภทครอบครัวในประเทศ 88 7.7 การสกดั หวั ขอ้ งานเขียนเชิงวชิ าการเพอ่ื ศกึ ษาแนวโน้มหวั ขอ้ 91 งานวจิ ยั ไทย 7.8 ระบบสารสนเทศเพ่ือการแลกเปลย่ี นข้อมูลสขุ ภาพ 93 7.9 การวิเคราะหค์ วามสมั พนั ธ์ระหวา่ งลกั ษณะทางประชากรของผู้เขา้ พกั 95 กับประเภทโรงแรมทเ่ี ข้าพัก 7.10 การหากล่มุ สมาชิกทม่ี ีแนวโน้มในการออมเพิ่มและเลือกแผนการลงทนุ 98 ของกองทุนบ�ำ เหน็จบำ�นาญข้าราชการ ภาคผนวก ก โครงสรา้ งกรอบหลักสตู ร 103 ภาคผนวก ข.1 โครงสร้างและการใชง้ านของรายการขอ้ มูล (Data Catalog) 127 ภาคผนวก ข.2 แนวทางปฏิบตั ทิ างเทคโนโลยสี ำ�หรับการแปลงข้อมลู ให้อย ู่ 141 ในรูปแบบพร้อมใชง้ าน

ท่ีมาและ ความสำ�คญั ในคราวประชุมคณะรัฐมนตรี เมื่อวันท่ี 23 มกราคม 2561 นายกรัฐมนตรีได้ มอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรี (พลอากาศเอก ประจิน จั่นตอง) ก�ำกับการขับเคล่ือน การด�ำเนินนโยบายการจัดการข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) รวมท้ังติดตามและเร่งรัด การด�ำเนินการของคณะกรรมการขับเคลื่อนการบูรณาการฐานข้อมูลกลางภาครัฐ เพ่ือให้ การด�ำเนนิ การเป็นไปอยา่ งมีประสิทธภิ าพและบรรลุผลส�ำเรจ็ อยา่ งเปน็ รปู ธรรม นายกรัฐมนตรีได้มีค�ำส่ังส�ำนักนายกรัฐมนตรีที่ 55/2561 แต่งตั้งคณะกรรมการ ขับเคลื่อนการด�ำเนินนโยบายเพ่ือใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) ศูนย์ข้อมูล (Data Center) และคลาวดค์ อมพิวต้งิ (Cloud Computing) ณ วนั ท่ี 26 กมุ ภาพันธ์ 2561 ในการประชุมคณะกรรมการฯ เมื่อวันท่ี 11 พฤษภาคม 2561 ได้มีมติเห็นชอบให้ จดั ตงั้ คณะอนกุ รรมการ 3 คณะ ไดแ้ ก่ คณะอนกุ รรมการออกแบบสถาปตั ยกรรม (Enterprise Architecture) ระบบบรู ณาการขอ้ มลู ของภาครฐั คณะอนกุ รรมการดา้ นกฎหมาย กฎระเบยี บ เพ่ือการใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่ และคณะอนุกรรมการด้านการพัฒนาบุคลากร เพอ่ื การใชป้ ระโยชนข์ อ้ มลู ขนาดใหญ่ คณะท�ำงานไดด้ �ำเนนิ การส�ำรวจขอ้ มลู เกย่ี วกบั โครงสรา้ ง พ้ืนฐานจากหน่วยงานภาครัฐ จ�ำนวน 159 แห่ง เพื่อน�ำไปวิเคราะห์หาช่องว่าง (Gap Analysis) และวางแผนเพือ่ ใหห้ นว่ ยงานภาครฐั สามารถใช้ประโยชน์จากข้อมูลขนาดใหญ่ คณะท�ำงานของคณะอนุกรรมการออกแบบสถาปัตยกรรม (Enterprise Architec- ture) ระบบบรู ณาการข้อมลู ของภาครัฐ ได้จดั ท�ำ (รา่ ง) กรอบการวิเคราะหข์ ้อมูลขนาดใหญ่ ภาครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) โดยมีวัตถุประสงค์หลักคือ การพัฒนาการใช้ประโยชน์ข้อมูลภาครัฐให้เป็นไปในทิศทางเดียวกัน ให้สามารถบูรณาการ และใหบ้ ริการขอ้ มูลขา้ มหนว่ ยงานได้อย่างเป็นระบบ รวดเรว็ ปลอดภยั ควบคุมได้ ซ่ึงจะน�ำ ไปสู่การวิเคราะห์และใช้ประโยชน์ข้อมูลอย่างเป็นรูปธรรม ซ่ึงร่างน้ีได้รับการเห็นชอบใน การประชมุ คณะกรรมการฯ เมอื่ วนั ที่ 29 มกราคม 2562 ตอ่ มา สถาบนั สง่ เสรมิ การวเิ คราะห์ และบริหารข้อมูลขนาดใหญ่ภาครัฐ (GBDi) ได้ปรับปรุงแก้ไขให้สมบูรณ์ชัดเจน และไม่มี ข้อมูลความลับของราชการ อนั จะน�ำไปสกู่ ารเผยแพรส่ ู่สาธารณะตอ่ ไป

บทน�ำ ในปจั จบุ ันประเทศไทยมีความตืน่ ตวั เรอ่ื งบิก๊ ดาต้า (ฺBig Data) หรอื ข้อมลู ขนาดใหญ่ อยา่ งกวา้ งขวางตามกระแสโลก องคก์ รทงั้ ภาครฐั และภาคเอกชนเรม่ิ ปรบั ตวั และเตรยี มพรอ้ ม เข้าสู่ยุคของการวิเคราะห์และใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่เพื่อประกอบการตัดสินใจ (Data Driven Decision) และการด�ำเนินงาน (Insight to Operation) ดังนั้น เพ่ือให้เกิดประโยชน์ อย่างเป็นรูปธรรม องค์กรภาครัฐซ่ึงเป็นเจ้าของข้อมูลส�ำคัญที่มีผลต่อการพัฒนาประเทศ จงึ ควรตอ้ งค�ำนงึ ถงึ การบรู ณาการและการใหบ้ รกิ ารขอ้ มลู ขา้ มหนว่ ยงานภาครฐั ตลอดไปจนถงึ การให้บรกิ ารขอ้ มลู ท่ไี มม่ ีชนั้ ความลบั แก่ภาคเอกชน คณะกรรมการขับเคลื่อนการด�ำเนินนโยบายเพ่ือใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) ศูนย์ข้อมูล (Data Center) และคลาวด์คอมพิวต้ิง (Cloud Computing) ได้มีมติเห็นชอบต่อกรอบการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Analytic Framework) และให้แต่ละกระทรวงน�ำกรอบฉบับนี้ไปศึกษารายละเอียดและ ทดลองใช้ ท้ังยังได้มีมติให้จัดตั้งหน่วยงานใหม่ท่ีใช้ช่ือว่า สถาบันส่งเสริมการวิเคราะห์และ บริหารข้อมูลขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Institute: GBDi) เป็น หนว่ ยงานภายใตส้ �ำนกั งานสง่ เสรมิ เศรษฐกจิ ดจิ ทิ ลั (Digital Economy Promotion Agency: depa) (องค์การมหาชน) GBDi ได้รับการจัดต้ังเพ่ือส่งเสริมและสนับสนุนการด�ำเนินงาน ดา้ นบก๊ิ ดาตา้ ส�ำหรบั หนว่ ยงานภาครฐั นอกจากนี้ GBDi จะด�ำเนนิ งานรว่ มกบั ส�ำนกั งานพฒั นา รฐั บาลดิจทิ ลั ในการวางกรอบด้านการใชป้ ระโยชน์ขอ้ มลู ของประเทศโดยมวี ตั ถุประสงค์หลัก คือ การพัฒนาการใช้ประโยชน์ข้อมูลภาครัฐให้เป็นไปในทิศทางเดียวกัน สามารถบูรณาการ และให้บริการข้อมูลข้ามหน่วยงานได้อย่างเป็นระบบ รวดเร็ว ปลอดภัย และควบคุมได้ ซ่ึง จะน�ำไปสู่การวิเคราะห์และใช้ประโยชน์ข้อมูลอย่างเป็นรูปธรรมในอนาคต ดังอธิบายใน เอกสารฉบับน้ี

กรอบการวเิ คราะห์ข้อมูลขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 7 การออกแบบแนวคดิ ของการใหบ้ รกิ ารข้อมูลภาครฐั (Government Data Service Framework) แสดงในภาพท่ี 1 LAW & REGULATIONS 6 SMART & OPEN GOVERNMENT 7 • Legal Alignment • Citizen Services • Data Protection • Ease of Doing Business • Cyber Security • Efficient Government DATA GOVERNANCE 3 DATA EXCHANGE 5 • Data Accuracy, Consistency, Completeness, Freshness Common Services • Data Security • ID Verification • Data Availability • Access Control • Data Linkage INFRASTRUCTURE 1 • Transaction Logging • Digital Signature National Data Center, Cloud, and • Service Status Tracking Big Data Platforms DATA CATALOG 4 Data Catalog & Directory Services HR DEVELOPMENT 2 • Data Analysts • Data Scientists • Data Engineers ภาพที่ 1 แนวคดิ ของการใหบ้ รกิ ารขอ้ มลู ภาครฐั (Government Data Service Framework) สามารถตดิ ตามข้อมูลด้าน Big Data ไดท้ าง youtube

8 กรอบการวิเคราะหข์ ้อมลู ขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) กรอบการให้บริการข้อมูลภาครัฐประกอบด้วย 7 ส่วนงานหลักท่ีจะสร้างให้เกิด ระบบนิเวศขอ้ มูลที่สามารถถูกใชป้ ระโยชน์ร่วมกันได้อย่างเปน็ ระบบ โดยทกุ ส่วนงานควรเร่มิ ด�ำเนนิ การไปพร้อม ๆ กนั ดงั นี้ 1. การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านสารสนเทศภาครัฐ (Government Infrastructure) ทเี่ หมาะสมมปี ระสทิ ธผิ ลในการใชง้ าน ทง้ั ในมติ ดิ า้ นความตอ่ เนอื่ งของบรกิ าร การรกั ษาความปลอดภัย และการแลกเปลีย่ นเชอ่ื มโยงข้อมลู อยา่ งเป็นระบบ สถาปัตยกรรม โครงสร้างพื้นฐานควรเป็นแบบแบ่งปัน ที่ผู้รับบริการมองเสมือนว่าเป็นโครงสร้างเดียวที่ใช้ ร่วมกัน ในขณะท่ีทางกายภาพโครงสร้างพ้ืนฐานเป็นแบบกระจายที่มีการเช่าใช้คลาวด์ ผสมกบั การสรา้ งดาตา้ เซนเตอร์ หนว่ ยงานภาครฐั สามารถวางแผนการปรบั โครงสรา้ งพน้ื ฐาน การประมวลผลทเี่ หมาะสมให้กับหน่วยงานได้ โดยท�ำการวเิ คราะห์ชอ่ งวา่ ง (Gap Analysis) ตามแนวทางที่กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมก�ำหนดข้ึน ผลสรุปการออกแบบ โครงสร้างพ้ืนฐานภาครฐั แสดงในบทที่ 1 2. การพัฒนาบุคลากรภาครัฐด้านการวิเคราะห์ข้อมูล (Human Resource Development) โดยการวางแผนและด�ำเนินงานด้านการพัฒนาบุคลากรเพื่อเตรียมความ พร้อมส�ำหรับการประยุกต์ใช้ข้อมูลในการวิเคราะห์เพ่ือวางแผนยุทธศาสตร์ การปฏิบัติงาน ของเจ้าหน้าที่ การบริหารงานของหน่วยงานภาครัฐ และการให้บริการประชาชน โดยเน้น การอบรมเพื่อพัฒนานักวิเคราะห์ข้อมูล นักวิทยาศาสตร์ข้อมูล และวิศวกรข้อมูล โดยอาศัย ความร่วมมือกับเครือข่ายมหาวิทยาลัย และส�ำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน รายละเอยี ดและกระบวนการสร้างบคุ ลากรแสดงในบทท่ี 2 3. การก�ำกบั ดแู ลขอ้ มลู ภาครฐั (Government Data Governance) เพอื่ สง่ เสรมิ ให้หนว่ ยงานภาครฐั สามารถก�ำกับดูแลขอ้ มูลของตนใหม้ ีความถูกตอ้ ง ตรงกนั สมบูรณ์ และ ทนั สมัย รวมทั้งอยู่ในสภาพทีพ่ ร้อมใช้งานโดยมกี ารก�ำกบั ดแู ลความปลอดภยั ของข้อมลู ให้ได้ มาตรฐานตามช้ันความลับ เพื่อให้การใช้ประโยชน์และการบริการข้อมูลเกิดข้ึนได้อย่างเป็น รปู ธรรม ท้งั นกี้ รอบการก�ำกับดแู ลขอ้ มูลภาครฐั แสดงในบทท่ี 3

กรอบการวิเคราะห์ขอ้ มูลขนาดใหญ่ภาครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 9 4. การพัฒนาระบบรายการข้อมูลภาครัฐ (Government Data Catalog) โดยรวบรวมรายการชุดข้อมูลส�ำคัญพร้อมค�ำอธิบายชุดข้อมูล (Metadata) จากหน่วยงาน ภาครฐั ทงั้ หมด เพอ่ื จดั สรา้ งเปน็ รายการชดุ ขอ้ มลู กลางภาครฐั (Government Data Catalog) จากน้ันพัฒนาระบบสารสนเทศเพ่ือบริหารรายการชุดข้อมูลกลางพร้อมทั้งกลไกการสืบค้น ในมติ ติ า่ ง ๆ เพอื่ ใหบ้ รกิ ารสบื คน้ ขอ้ มลู (Directory Service) ทชี่ าญฉลาด ทงั้ นร้ี ะบบรายการ ข้อมูลภาครัฐนี้จะเป็นเสมือนสมุดหน้าเหลือง (Yellow Pages) ส�ำหรับให้บุคลากรภาครัฐ ค้นหาแหล่งข้อมูลเพ่ือใช้ประกอบการวิเคราะห์ หรือ ให้บริการได้อย่างสะดวก รวมไปถึง การออกแบบเครอื่ งมอื ตา่ ง ๆ ทหี่ นว่ ยงานภาครฐั ตอ้ งใชใ้ นการก�ำกบั ดแู ลและใหบ้ รกิ ารขอ้ มลู ของหนว่ ยงานได้อยา่ งเปน็ ระบบ โดยรายละเอียดแสดงในบทท่ี 4 5. การให้บริการด้านการแลกเปล่ียนข้อมูล (Data Exchange) ส�ำหรับ การวเิ คราะหข์ อ้ มูลขนาดใหญ่ (Big Data Analytics) ของหนว่ ยงานภาครัฐ โดยมีการพฒั นา บรกิ ารพืน้ ฐานกลาง เช่น การยนื ยันตวั ตน การจ�ำกัดสิทธิในการเขา้ ถงึ ข้อมลู บริการส่งข้อมลู ข้ามหน่วยงานผ่านระบบสารสนเทศ บันทึกธุรกรรม (Transaction) การเข้าถึงข้อมูล เพ่ือเป็นหลักฐาน และการบริการข้อมูลประเภทอ่ืน โดยการให้บริการด้านการแลกเปลี่ยน ขอ้ มูลแสดงในบทที่ 5 6. การศึกษากระบวนการทางกฎหมายและกฎกระทรวงต่าง ๆ (Law and Regulations) ของหน่วยงานผู้ให้บริการข้อมูล รวมถึงศึกษาพระราชบัญญัติคุ้มครอง ข้อมูลส่วนบุคคล และพระราชบัญญัติการรักษาความม่ันคงปลอดภัยไซเบอร์ พ.ศ. 2562 เพ่ือออกแบบแนวทางปฏิบัติท่ีเหมาะสมเพื่อเอ้ือให้เกิดการใช้ประโยชน์ข้อมูลและการบูรณา การขอ้ มูลข้ามหนว่ ยงานได้อยา่ งเปน็ รปู ธรรม โดยแนวคดิ ดงั กล่าวน�ำเสนอในบทท่ี 6 7. การเป็นรัฐบาลเปิดและอัจฉริยะ (Smart and Open Government) ให้สอดคล้องกับเป้าหมายระยะยาวของกรอบการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ภาครัฐ คือ การทกี่ ระทรวง รฐั วสิ าหกจิ และสว่ นราชการทกุ แหง่ มศี กั ยภาพในการจดั เกบ็ และประมวลผล ข้อมูลได้อย่างเป็นระบบ รวมท้ังสามารถใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่และเชื่อมโยง/ แลกเปลี่ยนข้อมูลได้อย่างเป็นรูปธรรมเพื่อให้เกิดการให้บริการประชาชนท่ีมีประสิทธิภาพ พัฒนาศักยภาพการแข่งขันของอุตสาหกรรมโดยรวมและสร้างให้เกิดการบริการราชการที่มี ประสทิ ธภิ าพ ตน้ ทนุ ลดลง และเพมิ่ ความโปรง่ ใสเปน็ ธรรม โดยตวั อยา่ งการใชป้ ระโยชนข์ อ้ มลู เชงิ วิเคราะห์เพ่อื ก้าวเขา้ สู่การเป็นรฐั บาลอจั ฉริยะในแสดงในบทท่ี 7

โครงสรา้ งพื้นฐานดา้ นสารสนเทศภาครัฐ Government Infrastructure

บทท่ี 1 โครงสรา้ งพ้ืนฐานดา้ นสารสนเทศภาครฐั Government Infrastructure การวางแผนภาพรวมของโครงสร้างพ้ืนฐานดาต้าเซนเตอร์ (Data Center) และ คลาวด์ (Cloud) มคี วามส�ำคญั ในการเพมิ่ ประสทิ ธผิ ลของระบบงานภาครฐั โดยรวม ทง้ั ในดา้ น การใหบ้ รกิ ารระบบงานทตี่ อ่ เนอื่ งและการรกั ษาความปลอดภยั ทางไซเบอรใ์ หไ้ ดต้ ามมาตรฐาน สากล การจดั การทรพั ยากรประมวลผลทค่ี มุ้ คา่ การวางแผนงบประมาณทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ และ การแลกเปล่ียนข้อมูลข้ามหน่วยงานอย่างเปน็ ระบบ รปู แบบแนวคดิ (Conceptual Design) ส�ำหรับโครงสร้างพื้นฐานการประมวลผลภาครัฐจะเป็นแบบกระจาย โดยมีการเช่าใช้คลาวด์ ผสมกับการสร้างดาต้าเซนเตอร์เพ่ือเพ่ิมความยืดหยุ่นในการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน หนว่ ยงานทเ่ี ชา่ ใชร้ ะบบคลาวดจ์ ะไมจ่ �ำเปน็ ตอ้ งจดั ซอื้ ครภุ ณั ฑ์ หรอื สรา้ งอาคารดาตา้ เซนเตอร์ เพื่อรองรับการขยายตัวของระบบงานทั้งหมด และบุคลากรสารสนเทศสามารถมุ่งเน้น การก�ำกบั ดแู ลระบบงานและขอ้ มลู แทนการใชเ้ วลาในการดแู ลเครอื่ งประมวลผลและอปุ กรณ์ พื้นฐานได้ จากข้อมูลในต่างประเทศการใช้คลาวด์น้ันจะประหยัดงบประมาณได้ถึง 30-70 เปอร์เซ็นต์ ข้ึนอยูก่ บั ลกั ษณะการใชง้ านโดยการใช้แบบ Software-as-a-Service หรอื SaaS จะประหยดั ไดส้ ูงทีส่ ุด1 หน่วยงานภาครัฐแต่ละหน่วยงานมีลักษณะการใช้ทรัพยากรประมวลผลที่ แตกต่างกันไปตามพันธกิจและช้ันความลับของข้อมูล อีกทั้งยังมีความพร้อมด้านสารสนเทศ ที่ไม่เท่ากัน โครงสร้างพ้ืนฐานด้านการประมวลผลจึงจะมีความแตกต่างกันออกไป ดังน้ัน เพื่อให้การออกแบบโครงสร้างพื้นฐานมีความเหมาะสมกับการใช้งานของแต่ละหน่วยงาน คณะกรรมการขับเคล่ือนการด�ำเนินนโยบายเพ่ือใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) ศูนย์ข้อมูล (Data Center) และคลาวด์คอมพิวต้ิง (Cloud Computing) จึงได้ขอให้ หน่วยงานภาครัฐตา่ ง ๆ ท�ำการส�ำรวจโครงสรา้ งพน้ื ฐานทีม่ อี ย่เู ทยี บกบั มาตรฐานสากล และ น�ำข้อมูลดังกล่าวมาประเมินวิเคราะห์หาช่องว่าง (Gap Analysis) ร่วมกับผู้เชี่ยวชาญ ในคณะอนกุ รรมการออกแบบสถาปตั ยกรรม (Architecture Design) ระบบบรู ณาการขอ้ มลู 1 “Cloud vs. On-Premises cost” by www.fusionalliance.com, “Comparing Costs of Managed Hosting vs. On-Prem DIY” by Rackspace, “SaaS VS On-Premise HR Systems” by www.peoplehr.com

12 กรอบการวเิ คราะห์ข้อมลู ขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) ภาครัฐ ซึ่งผลจากการวิเคราะห์ได้ถูกน�ำมาใช้วางแผนเพื่อปรับปรุงโครงสร้างพ้ืนฐานส�ำหรับ แต่ละหน่วยงาน รวมไปถึงการวางแผนการโอนย้ายระบบงานเก่า (Legacy System) เข้าสู่ เทคโนโลยใี หม่ และการวางแผนการพัฒนาบคุ ลากรสารสนเทศอกี ดว้ ย การด�ำเนินงานออกแบบโครงสร้างการประมวลผลพื้นฐานในครั้งน้ี มีหน่วยงาน ภาครัฐเข้าร่วมให้ข้อมูลเพ่ือประเมินวิเคราะห์หาช่องว่างจ�ำนวน 159 หน่วยงาน2 ข้อมูล จากการส�ำรวจและสมั ภาษณไ์ ดถ้ กู น�ำมาออกแบบกรอบโครงสรา้ งสารสนเทศและการประมวลผล ขอ้ มลู พนื้ ฐาน กรอบดงั กล่าวถูกออกแบบโดยมีวตั ถุประสงคห์ ลกั ดังนี้ • เพื่อให้หน่วยงานภาครัฐสามารถเข้าถึงทรัพยากรคอมพิวเตอร์ได้อย่างรวดเร็ว และทัว่ ถึง ทันตอ่ ความตอ้ งการในการเปลี่ยนแปลงเขา้ สรู่ ฐั บาลดิจิทลั • เพื่อเพิ่มความต่อเนื่องในการให้บริการระบบงานภาครัฐ (Availability) ให้ถึง มาตรฐานสากลคอื ร้อยละ 99.9 • เพ่ือให้การดูแลรักษาความปลอดภัยระบบงาน และข้อมูลท่ีมีช้ันความลับ เป็นไปตามมาตรฐานสากล • เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนข้อมูลข้ามหน่วยงานได้อย่างมีมาตรฐานและเป็นระบบ (Repeatable Process) รองรับการใช้งานการวิเคราะห์และใช้ประโยชน์ข้อมูล ขนาดใหญ่ • เพ่ือประหยัดงบประมาณด้านโครงสร้างพ้นื ฐานการประมวลผล 1.1 กรอบมาตรฐานดาตา้ เซนเตอร/์ คลาวด์ภาครฐั กรณที ร่ี ะบบงานของหนว่ ยงานภาครฐั ไมม่ ชี นั้ ความลบั ขอ้ มลู หนว่ ยงานสามารถจดั หา หรือเช่าซ้ือทรัพยากรประมวลผลได้อย่างอิสระ ผู้ให้บริการจะเป็นองค์กรใดก็ได้ อย่างไรก็ดี ในกรณที รี่ ะบบงานมรี ะดบั ชน้ั ความลบั ขอ้ มลู ประเภท “ขอ้ มลู ความลบั ราชการ” หรอื “ขอ้ มลู ส่วนบุคคล” ผู้ให้บริการการประมวลผลจะต้องเป็นองค์กรที่รัฐบาลสามารถก�ำกับดูแลได้ สว่ นในกรณที รี่ ะบบงานมชี นั้ ความลบั ระดบั ทเ่ี ปน็ ขอ้ มลู ความมนั่ คง ผใู้ หบ้ รกิ ารการประมวลผล จะต้องเป็นองค์กรที่รัฐบาลสามารถก�ำกับดูแลได้ที่มีมาตรฐานเรื่องความปลอดภัยสูงมาก ทัง้ ดา้ นความปลอดภัยพ้ืนทีแ่ ละความปลอดภยั เครอื ขา่ ย 2 ผลการส�ำรวจเม่ือเดือนกันยายนถึงตุลาคม 2561 โดยคณะท�ำงานภายใต้คณะอนุกรรมการออกแบบสถาปัตยกรรม (Architecture Design) ระบบบูรณาการข้อมลู ภาครฐั

กรอบการวิเคราะห์ขอ้ มูลขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 13 ระบบงานและฐานข้อมูลที่มีช้ันความลับของภาครัฐจะต้องถูกติดตั้งอยู่ในดาต้า เซนเตอร์ท่ีได้มาตรฐานสากลท้ังในด้านพื้นท่ี แหล่งจ่ายไฟ การรักษาความปลอดภัยข้อมูล (Data Protection) และความปลอดภัยไซเบอร์ (Cyber Security) รวมทั้งมกี ารรับประกัน บริการ (Service Level Agreement - SLA) ที่เหมาะสม สามารถบริหารจัดการ เคร่ืองประมวลผลและท่ีจัดเก็บข้อมูลให้ได้ตามชั้นความลับของระบบงานและฐานข้อมูล โดยหน่วยงานภาครฐั ในระดับต่าง ๆ สามารถเลือกใช้บริการดาตา้ เซนเตอร์/คลาวด์ได้ ดงั น้ี • ดาต้าเซนเตอร์ที่ได้มาตรฐาน Tier 4 (หรือใกล้เคียงโดยยกเว้นเร่ืองการจ่ายไฟ จาก 2 แหล่ง)3 ที่หน่วยงานจะสร้างขึ้นหรือมีอยู่แล้ว ซ่ึงหน่วยงานจะก�ำกับดูแล พนื้ ท่ี ระบบประมวล ระบบเครือข่าย และระบบรักษาความปลอดภยั ดว้ ยตวั เอง • ผใู้ หบ้ รกิ ารภายนอก (Outsource) บรกิ ารดาตา้ เซนเตอร/์ คลาวด์ ไปยงั ผใู้ หบ้ รกิ าร คลาวด์สาธารณะ (Public Cloud) โดยระบบงานและฐานข้อมูลท่ีมีชั้นความลับ ต้องใช้บริการจากองค์กรท่ีรัฐบาลสามารถก�ำกับดูแลได้ ในขณะท่ีระบบงานและ ฐานขอ้ มูลทไี่ มม่ ีชั้นความลับ (ข้อมลู สาธารณะ) สามารถถูกน�ำไปติดต้ังในพนื้ ทข่ี อง ผู้ให้บริการจากภาคเอกชนหรือจากต่างประเทศได้อย่างอิสระ ทั้งน้ีหน่วยงาน ภาครัฐสามารถที่จะเลือกผู้ให้บริการดาต้าเซนเตอร์/คลาวด์ส�ำหรับระบบงาน ต่าง ๆ ไดเ้ อง อาจจะใช้บรกิ ารจากผู้ใหบ้ ริการหลายเจ้าได้ แตใ่ หเ้ ป็นไปตามเกณฑ์ เรอ่ื งชนั้ ความลบั ขอ้ มลู ทกี่ ล่าวในข้างตน้ • สร้างระบบคลาวด์ผสมเอง (Hybrid Cloud) มีทงั้ ดาตา้ เซนเตอร์และระบบคลาวด์ ส่วนตัว (Private Cloud) และมีบางส่วนเช่ือมต่อไปยังคลาวด์สาธารณะเป็น แบบคลาวดผ์ สม การบรหิ ารจดั การเรอ่ื งชัน้ ความลบั ของระบบงานและฐานข้อมลู ใหเ้ ปน็ ไปตามเกณฑเ์ รอื่ งชนั้ ความลบั ขอ้ มลู ทก่ี ลา่ วในขา้ งตน้ รปู แบบสถาปตั ยกรรม แสดงในภาพท่ี 1.1 3 หนึ่งในคุณสมบัติของคุณภาพคลัสเตอร์ประมวลผล ระดับที่ 4 (สูงมาก) คือ มีระบบส�ำรองการจ่ายไฟและท�ำความเย็น สามารถรองรับช่วงไฟตกไดน้ าน 96 ช่วั โมง อ้างอิงจาก มาตรฐานและแนวทางปฏบิ ตั กิ ารออกแบบโครงสรา้ งพนื้ ฐานทาง ด้านสารสนเทศเพอ่ื การประมวลผลขอ้ มลู ภาครัฐ ของคณะอนุกรรมการออกแบบสถาปตั ยกรรม (Architecture Design) ระบบบรู ณาการข้อมูลภาครัฐ

14 กรอบการวิเคราะหข์ ้อมลู ขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) Traditional IT Infastucture ภาพท่ี 1.1 คลาวดแ์ บบผสม (Hybrid Cloud) • ผู้ให้บริการภายนอก ให้บริการดาต้าเซนเตอร์/คลาวด์ ไปยังระบบคลาวด์กลาง ภาครฐั (Government Cloud) ซง่ึ ในกรณนี กี้ ระทรวงดจิ ทิ ลั เพอ่ื เศรษฐกจิ และสงั คมจะก�ำกบั ดแู ลผใู้ หบ้ รกิ ารคลาวดภ์ าครฐั อกี ตอ่ หนง่ึ โดยผใู้ หบ้ รกิ ารคลาวดภ์ าครฐั สามารถบรหิ ารจดั การ เช่าทรัพยากรต่อจากภาคเอกชนเพื่อสร้างเป็นมัลติคลาวด์ (Multi-Cloud) เพ่ือให้บริการ ระบบงานและฐานขอ้ มลู ทไ่ี มม่ ชี นั้ ความลบั ได้ โดยประเดน็ เรอ่ื งชนั้ ความลบั ขอ้ มลู จะถกู จดั การ โดยอตั โนมตั ิ หนว่ ยงานภาครฐั ไมจ่ �ำเปน็ ตอ้ งบรหิ ารผใู้ หบ้ รกิ ารคลาวด์ (Cloud Provider) เอง ในกรณที ห่ี นว่ ยงานเลือกท่ีจะบริหารจดั การการเช่าซือ้ ระบบคลาวดเ์ อง ขอใหอ้ ้างองิ ราคากลางทีก่ �ำหนดโดยกระทรวงดิจทิ ลั เพือ่ เศรษฐกจิ และสงั คม ในการจัดซื้อดังนี้ • บรกิ ารเครอื่ งเสมอื น (Virtual Machine - VM) โดยใชไ้ ฮเปอรไ์ วเซอร์ (Hypervisor) แบบลิขสิทธ์ิจากต่างประเทศ ค่าเช่าเฉพาะเครื่องเสมือนขนาดมาตรฐานราคาไม่เกิน 12,250 บาท/เดือน/เคร่ือง* ส�ำหรับเครื่องเสมือนท่ีมีคุณสมบัติแตกต่างออกไปให้ค�ำนวณ โดยปรบั จากค่ากลาง รายละเอยี ดการใหบ้ ริการมาตรฐานอธบิ ายไดด้ งั ตอ่ ไปนี้  เคร่อื งเสมอื นขนาด 4 vCPU**, RAM 8 GB, HDD 1 TB  Core Network ของผใู้ หบ้ รกิ ารขนั้ ตำ่� 100 Gbps Domestic Bandwidth (NIX) และ 30 Gbps International Bandwidth (IIG)  มาตรฐานศนู ยข์ อ้ มลู ISO 27001:2013 Data Center Edition เปน็ อยา่ งนอ้ ย  ระบบปฏบิ ตั กิ าร (Operating System) และฐานขอ้ มูล (Database) แบบ โอเพ่นซอร์ส (Opensource)

กรอบการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 15  บริการเสริมดา้ นลขิ สทิ ธซ์ิ อฟต์แวร์จากตา่ งประเทศ o Windows Server 2016 ราคาประมาณ 800 บาทต่อเดือน* o Redhat Server ราคาประมาณ 800 บาทตอ่ เดอื น* o Microsoft SQL STD edition ราคาประมาณ 12,000 บาทตอ่ เดือน* o Microsoft SQL ENT edition ราคาประมาณ 50,000 บาทต่อเดอื น* • บริการเครื่องเสมือน (VM) โดยใช้ไฮเปอร์ไวเซอร์ (Hypervisor) แบบลิขสิทธ์ิของ บรษิ ทั ไทยที่คนไทยพัฒนาต่อยอดจากไฮเปอร์ไวเซอรโ์ อเพนซอร์ส ตวั อย่างเชน่ Openstack คา่ เช่าเฉพาะเคร่อื งเสมอื นขนาดมาตรฐาน ไม่เกิน 8,000 บาท/เดอื น/เครอ่ื ง* ส�ำหรับเครอ่ื ง เสมอื นทม่ี รี ายละเอยี ดคณุ สมบตั แิ ตกตา่ งออกไปใหค้ �ำนวณโดยปรบั จากคา่ กลาง รายละเอยี ด การให้บรกิ ารมาตรฐานอธบิ ายไดด้ ังตอ่ ไปน้ี  เครื่องเสมือนขนาด 4 vCPU**, RAM 8 GB, HDD 1 TB  Core Network ของผใู้ หบ้ รกิ ารขนั้ ตำ่� 100 Gbps Domestic Bandwidth (NIX) และ 30 Gbps International Bandwidth (IIG)  มาตรฐานศนู ยข์ อ้ มลู ISO 27001:2013 Data Center Edition เปน็ อยา่ งนอ้ ย  ระบบปฏิบตั กิ าร (Operating System) และฐานข้อมูล (Database) แบบ โอเพ่นซอรส์ (Opensource)  เป็นระบบคลาวด์แบบ Multi-region แบบเดียวกับ Microsoft Azure, Google Cloud, Amazon AWS, และ GDCC ของกระทรวงดิจิทัล เพอ่ื เศรษฐกิจและสังคม  บรกิ ารเสรมิ ดา้ นลิขสทิ ธซ์ิ อฟตแ์ วรจ์ ากตา่ งประเทศ o Windows Server 2016 ราคาประมาณ 800 บาทต่อเดือน* o Redhat Server ราคาประมาณ 800 บาทต่อเดือน* o Microsoft SQL STD edition ราคาประมาณ 12,000 บาทต่อเดือน* o Microsoft SQL ENT edition ราคาประมาณ 50,000 บาทตอ่ เดือน* หมายเหตุ * ราคาส�ำรวจจากทอ้ งตลาด ตน้ ปี 2563 ** Share Ratio Physical: vCPU = 1: 2-4

16 กรอบการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ขนาดใหญ่ภาครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 1.2 โครงสรา้ งพน้ื ฐานเพ่ือการประมวลผลของหนว่ ยงานภาครัฐ ข้อมูลท่ไี ดจ้ ากการส�ำรวจ ศึกษา และสัมภาษณ์หนว่ ยงานภาครฐั จ�ำนวน 159 แห่ง คณะท�ำงานในคณะอนุกรรมการออกแบบสถาปัตยกรรมระบบบูรณาการข้อมูลภาครัฐ ได้ออกแบบกรอบโครงสร้างสารสนเทศและการประมวลผลข้อมูลพื้นฐานภาครัฐดังแสดงใน ภาพท่ี 1.2 20 Ministry clouds Min1istry Data Exchange Services APIs Linkage (Self provisioning or ระดับกระทรวง Centers Outsource) Min2i0stry Agency Request Data Catalog, Data Linkage, and cloud A Response Data Exchange Services Estimated to have 75+ ระดบั กรม Metadata storage and data service facility and services agency datacenters หรือเทียบเทา่ 10+ agency clouds Gov Cloud (self provisioning or Metadata publishing Outsource) Government data center and cloud services Provisioning by DE Ministry Agency datacenter X ภาพท่ี 1.2 สถาปตั ยกรรมโครงสรา้ งพ้ืนฐานเพือ่ การประมวลผลของหนว่ ยงานภาครฐั จากภาพดาต้าเซนเตอร์ และระบบคลาวด์จะถูกแบ่งออกเป็น 4 แบบ คือ 1. ดาต้า เซนเตอร์/คลาวด์ระดับกรมหรือหน่วยงานเทียบเท่า (Agency Cloud) 2. ดาต้าเซนเตอร์/ คลาวด์ระดบั กระทรวง (Ministry Cloud) 3. ดาตา้ เซนเตอรก์ ลางเพอ่ื ใหบ้ ริการขอ้ มูลภาครัฐ (Data Linkage and Exchange) และ 4. ระบบคลาวด์กลางภาครัฐ (Government Data Center and Cloud services: GDCC) โดยมรี ายละเอียดดงั ต่อไปน ี้ Data Governance [ตอนท่ี 2] - โครงสร้างพื้นฐานส�ำหรบั การใหบ้ รกิ ารข้อมลู

กรอบการวเิ คราะหข์ ้อมูลขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 17 1. ดาตา้ เซนเตอร/์ คลาวด์ระดับกรมหรอื หนว่ ยงานเทียบเทา่ (Agency Cloud) ขอ้ มลู จากการส�ำรวจประเมนิ ทรพั ยากรและบคุ ลากรของหนว่ ยงานจากผเู้ ชย่ี วชาญ ในคณะอนุกรรมการออกแบบสถาปัตยกรรมระบบบูรณาการข้อมูลภาครัฐ พบว่าภาครัฐ มีหน่วยงานระดับกรมหรือเทียบเท่าจ�ำนวน 90 (±5) แห่ง ที่มีดาต้าเซนเตอร์หรือใช้บริการ ระบบคลาวด์อยู่แล้ว ซึ่งหน่วยงานเหล่านี้มีความประสงค์จะดูแลดาต้าเซนเตอร์/คลาวด์ เพือ่ ใหบ้ ริการระบบงานของหนว่ ยงานเอง โดยแบ่งไดเ้ ป็น 2 รปู แบบ ดังน้ี • มีดาต้าเซนเตอร์อยู่แล้วและวางแผนที่จะพัฒนาต่อยอดให้ดาต้าเซนเตอร์ได้ มาตรฐานทใี่ กลเ้ คยี ง Tier 4 และขยายก�ำลงั การประมวลผลดว้ ยการขยายดาตา้ เซนเตอร์ โดยหนว่ ยงานกลุ่มน้ีมปี ระมาณ 75 (±5) แห่ง • มดี าตา้ เซนเตอรอ์ ยแู่ ลว้ และวางแผนทจ่ี ะขยายก�ำลงั การประมวลผลไปยงั ระบบ คลาวด์ ดังแสดงในภาพท่ี 1.1 หรือวางแผนย้ายไประบบคลาวด์ทั้งหมดผ่าน การเช่าใช้คลาวด์จากผู้ให้บริการคลาวด์สาธารณะที่รัฐบาลก�ำกับดูแลได้หรือ ระบบคลาวดก์ ลางภาครฐั (GDCC) ซง่ึ หนว่ ยงานในกลมุ่ นม้ี อี กี ประมาณ 10 (±5) แหง่ 2. ดาต้าเซนเตอร/์ คลาวด์ระดบั กระทรวง (Ministry Cloud) รัฐบาลมีแผนจะสร้างดาต้าเซนเตอร์คลาวด์ระดับกระทรวงทั้งสิ้น 20 แห่ง เพ่ือให้บริการระดับกรมและหน่วยงานภายใต้กระทรวงที่ไม่ประสงค์จะสร้างหรือดูแลดาต้า เซนเตอร์/คลาวดเ์ อง โดยคลาวด์ระดับกระทรวงส่วนมากจะถกู สร้างข้ึนโดยการเช่าใชบ้ รกิ าร พนื้ ทแ่ี ละทรพั ยากรการประมวลผลและจดั เกบ็ ขอ้ มลู จากผใู้ หบ้ รกิ ารคลาวดส์ าธารณะทร่ี ฐั บาล สามารถก�ำกับดูแลได้ หรือ \"ระบบคลาวด์กลางภาครัฐ\" (Government Data Center and Cloud Services : GDCC) และน�ำทรัพยากรท่ีเช่าใช้เหล่านั้นมาให้บริการต่อ หน่วยงานภายใต้กระทรวง ส�ำหรับบางกระทรวงที่มีดาต้าเซนเตอร์อยู่แล้ว จะสามารถให้ บริการหน่วยงานภายใต้กระทรวงได้ในลักษณะคลาวด์ส่วนตัว และยังสามารถขยายโดยการ ต่อเชือ่ มไปยงั คลาวด์สาธารณะไดอ้ กี ด้วย ดงั แสดงในภาพที่ 1.1 รูปแบบบริการ มีดงั น้ี • Co-location : หนว่ ยงานภายใต้กระทรวงน�ำทรัพยากรประมวลผลท่มี อี ยแู่ ล้ว ไปตดิ ตงั้ ในสถานทข่ี องผใู้ หบ้ รกิ ารคลาวดร์ ะดบั กระทรวง เพอื่ เพม่ิ มาตรฐานดา้ น ความปลอดภัยและความต่อเน่ืองบริการของระบบงาน และลดภาระเรื่อง การดแู ลทรพั ยากรพนื้ ฐาน

18 กรอบการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ภาครฐั (Government Big Data Analytics Framework) • Infrastructure-as-a-Service (IaaS) : ผู้ดแู ลระบบคลาวด์กระทรวงจัดสรร เคร่ืองประมวลผลเสมือน (Virtual Machine) ที่เก็บข้อมูล และเครือข่าย เชอ่ื มต่อใหก้ ับระบบงาน ตามทีห่ น่วยงานภายใตก้ ระทรวงรอ้ งขอ • Software-as-a-Service (SaaS) : ผู้ดูแลคลาวด์กระทรวงจัดหาหรือพัฒนา ระบบซอฟต์แวร์กลางเพื่อติดต้ังในระบบคลาวด์ และจัดสรรรหัสผู้ใช้ส�ำหรับ ใหห้ นว่ ยงานภายใตก้ ระทรวงเขา้ ใช้งานระบบซอฟต์แวร์กลางรว่ มกัน 3. ดาต้าเซนเตอร์กลางภาครัฐเพ่ือให้บริการข้อมูล (Data Linkage and Exchange Services) การใช้ประโยชน์จากข้อมูลภาครัฐในอนาคตจะเกิดข้ึนได้อย่างเป็นระบบ สะดวก รวดเร็ว และเป็นไปตามข้อบังคับ/ข้อกฎหมายของหน่วยงานเจ้าของข้อมูลน้ัน ภาครัฐควร สร้างดาต้าเซนเตอร์กลางส�ำหรับให้บริการเป็นจุดเชื่อมโยงและแลกเปลี่ยนข้อมูล ผลจาก การส�ำรวจยังพบว่าในปัจจุบันหน่วยงานที่มีดาต้าเซนเตอร์ท่ีให้บริการเช่ือมโยงข้อมูลน้ันมี 2 หน่วยงาน คือ 1) ระบบ Data Linkage ของกรมการปกครอง (ขอ้ มลู บคุ คล) และ 2) ระบบ National Single Window ของกรมศุลกากร (ข้อมูลน�ำเข้า/ส่งออก) ดังน้ันการลงทุน ขยายบริการที่มีอยู่เพ่ือให้สามารถรองรับการแลกเปลี่ยนข้อมูลส�ำหรับการวิเคราะห์ข้อมูล ขนาดใหญ่ และการใหบ้ รกิ ารประชาชนแบบ One Stop Service จงึ เป็นการลงทนุ ท่ีค้มุ คา่ คณะอนุกรรมการออกแบบสถาปัตยกรรมได้เสนอให้ท้ังสองหน่วยงานพิจารณาขยายบริการ เพื่อให้ครอบคลุมข้อมูลส่วนอ่ืน เช่น ข้อมูลนิติบุคคลในด้านอ่ืนนอกเหนือจากการน�ำเข้า/ส่ง ออก ขอ้ มลู ดา้ นพลงั งาน เปน็ ตน้ และขอใหห้ นว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งหรอื ไดร้ บั มอบหมาย ใหส้ รา้ ง ดาตา้ เซนเตอรเ์ พอ่ื ใหบ้ รกิ ารเชอื่ มโยงขอ้ มลู เพมิ่ เตมิ ใหค้ รบสมบรู ณใ์ นอนาคต นอกจากนภ้ี าค รฐั ควรสรา้ งบรกิ ารบญั ชรี ายชอื่ ขอ้ มลู กลางภาครฐั หรอื แคต็ ตาลอ็ กขอ้ มลู กลาง (Government Data Catalog) และบรกิ ารสบื คน้ ขอ้ มลู (Directory Service) เพม่ิ เตมิ เพอ่ื ใหก้ ารใชป้ ระโยชน์ ขอ้ มูลเกดิ ขึ้นได้อย่างเปน็ ระบบ 4. คลาวด์กลางภาครัฐ (Government Cloud) บริษัท กสท โทรคมนาคม จ�ำกัด (มหาชน) สร้างคลาวด์กลางภาครัฐขึ้น ภายใต้ การก�ำกับดูแลของกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม เพื่อให้ประเทศมีระบบกลางใน การให้บริการคลาวด์แก่หน่วยงานภาครัฐท่ีมีมาตรฐานและปลอดภัย หน่วยงานภาครัฐจะ สามารถเขา้ ถงึ ทรพั ยากรคอมพวิ เตอรไ์ ดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ทนั ตอ่ ความตอ้ งการในการเปลยี่ นแปลง

กรอบการวิเคราะหข์ ้อมูลขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 19 เขา้ สรู่ ฐั บาลดจิ ทิ ลั บรกิ ารของคลาวดก์ ลางภาครฐั จะมี 2 ระดบั คอื การใหบ้ รกิ ารเตม็ รปู แบบ (Managed Service) และการให้บรกิ ารผ่าน Self Service Portal ผู้ใช้จะสามารถเขา้ ถงึ และ ปรับบริการได้เอง โดยรายละเอยี ดจะน�ำเสนอในหวั ขอ้ ต่อไป 1.3 ระบบคลาวดก์ ลางภาครฐั (Government Data Center and Cloud services : GDCC) ระบบคลาวดก์ ลางภาครฐั จะถกู ออกแบบและพฒั นาขนึ้ โดย บรษิ ทั กสท โทรคมนาคม จ�ำกัด (มหาชน) ภายใต้การก�ำกับดูแลของกระทรวงดิจิทัลเพ่ือเศรษฐกิจและสังคม ซ่ึงจะ เป็นระบบกลางในการให้บริการคลาวด์ส�ำหรับหน่วยงานภาครัฐท่ีมีมาตรฐานและ ปลอดภัย หน่วยงานภาครัฐสามารถเข้าถึงทรัพยากรคอมพิวเตอร์ได้อย่างรวดเร็ว ทั่วถึง และทันต่อความต้องการในการเปล่ียนแปลงเข้าสู่รัฐบาลดิจิทัล รวมทั้งเป็นการรองรับการใช้ งานการวิเคราะห์และใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่อีกด้วย โดยระบบคลาวด์กลางภาครัฐ ท่ีสร้างขึ้นจะสามารถให้บริการผ่านเครือข่ายได้หลายประเภท รวมถึงเครือข่ายกลางภาครัฐ (Government Information Network : GIN) เครือข่ายสาธารณะและเครือข่ายส่วนตัว (Private หรือ Virtual Private Network : VPN) และมีการออกแบบให้การบริการ มีความต่อเนื่องสูงถึงร้อยละ 99.9 โดยดาต้าเซนเตอร์อย่างน้อย 2 แห่งจะถูกใช้ในการ ให้บริการระบบคลาวด์กลางร่วมกัน เมื่อดาต้าเซนเตอร์หน่ึงเกิดปัญหาข้ึนระบบงานและ ฐานข้อมูลจะถูกปรับให้ท�ำงานบนอีกดาต้าเซนเตอร์หนึ่งได้อย่างรวดเร็ว นอกจากนี้ ระบบ คลาวด์กลางภาครัฐจะมีข้อตกลงเรื่องการบริการ (SLA) ที่เหมาะสม มีผู้ดูแลระบบแบบ ตลอดเวลา (24 ช่ัวโมงต่อวัน และ 7 วันต่อหนึ่งสัปดาห์) มีการบันทึกข้อมูล (Log) และ ให้บริการหน้าจอแสดงผลข้อมูลการใช้งาน (Dashboard) ของทุกระบบงานและฐานข้อมูล เพ่ือให้หน่วยงานต่าง ๆ สามารถท�ำรายงานสรุปการใช้ประโยชน์ทรัพยากรประกอบการ พิจารณาปรับปริมาณทรัพยากรหรือเพิ่มประสิทธิภาพการใช้งานและงบประมาณโดยรวม อีกดว้ ย สถาปตั ยกรรมระบบคลาวดก์ ลางภาครัฐ ดังแสดงในภาพที่ 1.3

20 กรอบการวเิ คราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) Core Network Public Internet Core Network SLA 99.9 % GIN Daily 8.6s VPN Weekly 1 min and 0.5s Monthly 4 mins and 23s Yearly 52 mins and 35.7s Firewall & Security Firewall & Security 2×40 Gbps G-cloud by MDES G-cloud by MDES Data Center # 1 Data Center # 2 ภาพที่ 1.3 สถาปตั ยกรรมระบบคลาวด์กลางภาครฐั จากการอ้างอิงข้อมูลการส�ำรวจประเมินทรัพยากรของหน่วยงานโดยผู้เชี่ยวชาญ ในคณะอนกุ รรมการออกแบบสถาปตั ยกรรมระบบบรู ณาการขอ้ มลู ภาครฐั นนั้ ระบบคลาวดก์ ลาง ภาครัฐ (GDCC) จะถูกวางแผนเพื่อให้บริการแก่หน่วยงานภาครัฐ ดังนี้ 1.) ให้บริการ คลาวดร์ ะดับกระทรวง 2.) ให้บรกิ ารหนว่ ยงานภาครัฐบางสว่ นที่ประสบปัญหาความล่าชา้ ใน การจัดซ้ือเพื่อขยายดาต้าเซนเตอร์/เช่าคลาวด์เพื่อขยายระบบงาน 3.) จัดสรรเพื่อเตรียม รองรับหน่วยงานภาครัฐที่ระบุว่าต้องการใช้บริการคลาวด์กลางภาครัฐ โดยบริษัท กสท โทรคมนาคม จ�ำกัด (มหาชน) จะให้บริการตามราคาและคุณสมบัติของผู้ให้บริการกลาง ดงั ทรี่ ะบใุ นหวั ข้อ 1.1

กรอบการวเิ คราะหข์ ้อมูลขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 21 ท้ังนี้ เพื่อให้การใช้ประโยชน์ระบบคลาวด์กลางภาครัฐเกิดข้ึนได้อย่างเป็นรูปธรรม กระทรวงดจิ ทิ ลั เพอ่ื เศรษฐกจิ และสงั คมจะใหบ้ รกิ ารการฝกึ อบรมเจา้ หนา้ ทส่ี ารสนเทศภาครฐั ในเร่ืองการใช้งานระบบคลาวด์ แบ่งออกเป็น 3 ระดับ และมีการออกเกียรติบัตรให้กับ เจ้าหน้าที่ ทั้ง 3 ระดบั คือ 1) ระดบั พ้นื ฐานที่สามารถใชง้ านระบบคลาวด์ได้ 2) ระดับกลางที่ สามารถใชง้ านระบบและดแู ลระบบคลาวดข์ นั้ พนื้ ฐานได้ และ 3) ระดบั สงู ทส่ี ามารถใชง้ านระบบ ดแู ลระบบคลาวดข์ ้นั สูงและสามารถน�ำไปถา่ ยทอดและขยายผลต่อได้ นอกจากนก้ี ระทรวงดจิ ทิ ลั เพอ่ื เศรษฐกจิ และสงั คมจะรว่ มกบั บรษิ ทั กสท โทรคมนาคม จ�ำกัด (มหาชน) ให้บริการโอนย้ายระบบงานข้ึนสู่ระบบคลาวด์กลางภาครัฐ โดยหน่วยงาน ภาครัฐท่ีจะน�ำระบบงานข้ึนสู่ระบบคลาวด์ ควรจะต้องจัดเตรียมงบประมาณในการโอนย้าย ระบบ ส่วนค่าใช้จ่ายจะข้ึนอยู่กับความซับซ้อนของระบบงาน การโอนย้ายระบบแบ่งออกได้ เปน็ 3 ประเภท ดังน้ี 1. Re-Deploy เปน็ การยา้ ยระบบซอฟตแ์ วรท์ ใ่ี ชอ้ ยใู่ นปจั จบุ นั ไปประมวลผลบนระบบ คลาวด์โดยไม่มีการออกแบบใหม่หรือพัฒนาเพิ่มเติม ซึ่งการโอนย้ายระบบมี 2 รูปแบบ คือ 1) การโอนย้ายจาก VM ในดาต้าเซนเตอร์ ไปยัง VM บนคลาวด์ โดยใช้ VM เวอร์ชั่นเดิม ของบรษิ ทั เดียวกัน 2) การโอนย้ายจากเครอื่ งแม่ข่าย (Physical Server) ไปสู่ VM หรอื VM ต่างเวอรช์ ่ันและต่างบรษิ ทั โดยราคากลางขนึ้ อยูก่ ับความยากงา่ ยและจ�ำนวน VM 2. Re-Architect เปน็ การโอนยา้ ยระบบงานทอ่ี ยบู่ นเทคโนโลยเี กา่ (Legacy System) และจะต้องได้รับการออกแบบสถาปัตยกรรมระบบซอฟต์แวร์ใหม่ ซ่ึงส่งผลให้บางโมดูล ตอ้ งถูกพฒั นาใหม่บางสว่ นหรือท้ังหมดก่อนที่จะสามารถวางระบบซอฟตแ์ วรล์ งบนคลาวดไ์ ด้ การโอนยา้ ยจงึ มคี วามยงุ่ ยากสงู และคา่ ใชจ้ า่ ยสงู ขน้ึ อยกู่ บั เทคโนโลยี หนว่ ยงานจงึ ควรประเมนิ ราคาและวางแผนงบประมาณล่วงหน้า 3. Replace เป็นการใช้บริการซอฟต์แวร์ที่จัดให้โดยผู้ให้บริการบนระบบคลาวด์ ทดแทนการใชซ้ อฟตแ์ วรเ์ ดมิ ขององคก์ ร การทดแทนระบบซอฟตแ์ วรใ์ นลกั ษณะน้ี ผดู้ แู ลระบบ จะมีภาระในการโอนยา้ ยฐานข้อมลู เขา้ สู่ระบบใหม่ หน่วยงานควรประเมนิ ราคาและวางแผน งบประมาณลว่ งหนา้ ในกรณีที่ข้อมูลมคี วามซบั ซอ้ นสูง

การพฒั นาบุคลากรภาครฐั ดา้ นการวิเคราะหข์ อ้ มูล Human Resource Development

บทที่ 2 การพัฒนาบคุ ลากรภาครัฐดา้ นการวิเคราะห์ขอ้ มลู Human Resource Development ในการปรับตัวและเตรียมความพร้อมเข้าสู่ยุคของการวิเคราะห์และใช้ประโยชน์ ข้อมูลขนาดใหญ่เพื่อวางแผนยุทธศาสตร์ ปฏิบัติงาน และบริหารงานของภาครัฐน้ัน หน่วยงานภาครัฐจ�ำเป็นต้องวางแผนและด�ำเนินงานด้านการพัฒนาบุคลากรล่วงหน้า โดยเน้นการอบรมเพ่ือสร้างนักวิทยาศาสตร์ข้อมูล วิศวกรข้อมูล และนักวิเคราะห์ข้อมูล เน่ืองจากบุคลากรในสาขาดังกล่าวเป็นที่ต้องการสูงมาก การจัดจ้างอัตราใหม่ในจ�ำนวนท่ี เพียงพอจึงเป็นเร่ืองท่ีท้าทาย ส�ำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือนร่วมกับกระทรวง ดจิ ทิ ลั เพอ่ื เศรษฐกจิ และสงั คมจงึ ไดเ้ สนอกลไกการพฒั นาบคุ ลากรเพอื่ การใชป้ ระโยชนข์ อ้ มลู ขนาดใหญ่ ดังน้ี 2.1 กรอบการพฒั นาบคุ ลากร ข้อเสนอการพัฒนาบุคลากรเพื่อการใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่ ได้ก�ำหนด เป้าหมายว่า ภายในปี 2565 บุคลากรภาครัฐของไทยจะตระหนักถึงคุณค่าของข้อมูลและ สามารถน�ำขอ้ มลู ขนาดใหญม่ าสรา้ งมลู คา่ เพมิ่ และมกี ารพฒั นาเครอื ขา่ ยการท�ำงานอยา่ งเปน็ พันธมิตรธุรกิจระหว่างภาครัฐและเอกชน (Public-Private Partnership: PPP) รวมท้ัง มีการก�ำหนดนโยบาย ยุทธศาสตร์ และการบริหารจัดการที่ต้ังอยู่บนข้อมูลและหลักฐาน เชงิ ประจักษ์ กลุ่มเปา้ หมายของการพฒั นาประกอบด้วย 3 กลมุ่ ดังแสดงในภาพท่ี 2.1

24 กรอบการวิเคราะหข์ ้อมูลขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) กลมุ่ ผู้สรา้ งและพัฒนาระบบ กลุ่มผวู้ เิ คราะห์ ประมวลและแสดงผลข้อมูล กลุม่ ผู้ใช้ขอ้ มูล Data Lake ••• DDDaaatttaaa CScataoptrataulogrigeng Data Cleansing รายงานผล Decision Making Data as a Service Infrastructure •••• HCNoAloSDuQdOLOCPomputing จดั กลุม่ ขอ้ มูล น�ำ เสนอขอ้ มูลดว้ ยรปู แบบ Data Sources (จดั เกบ็ ข้อมลู ทมี่ ี ท่ที ันสมัยและหลากหลาย Decision Making วิเคราะหข์ อ้ มลู • Executive • Management โครงสรา้ งและไม่มี • DPPrreeessdccirciipptittviivevee/A/ nalytics • Academic โครงสรา้ ง) • • Service ขอ้ มลู มีอยู่ และ ข้อมลู มีอยู่ วเิ คราะหแ์ ล้ว แตไ่ มเ่ คยน�ำ มาวเิ คราะห์ ขอ้ มลู ไมเ่ คยจัดเกบ็ ขอ้ มูล จากคู่คา้ แตน่ า่ จะมีประโยชน์ แหลง่ อื่น Data Lake Data processing Dashboard / Report • Data Visualizer • Data Architecture • Data Scientist • Data Engineer • Data Analyst (Integrator/Developer) • Corporate Security ภาพที่ 2.1 กลมุ่ เป้าหมายการพฒั นาบุคลากรดา้ นการใช้ประโยชนข์ ้อมูลขนาดใหญ่ ภาพที่ 2.1 แสดงกล่มุ งานและทกั ษะหลักท่ตี ้องการเพ่อื ท�ำโครงการข้อมลู ขนาดใหญ่ ภาครฐั ใหไ้ ดป้ ระสิทธผิ ลโดยแบง่ เป็น 3 เรอื่ ง คอื งานด้านการสรา้ งและดูแลระบบสารสนเทศ ข้อมูลขนาดใหญ่ งานด้านการวิเคราะห์และแสดงผลข้อมูล และงานด้านการน�ำเอาข้อมูลไป ใช้ประโยชน์ประกอบการตัดสินใจ ดังนั้น กลุ่มเป้าหมายของการพัฒนาบุคลากรจึงแบ่งออก เป็น 3 กล่มุ เพอื่ ใหส้ อดคล้องกับงาน ดังน้ี 1) กลุ่มผู้ใช้ข้อมูล (Business Domain) ได้แก่ ผู้บริหารระดับสูง ผู้อ�ำนวยการกอง ผู้ท�ำงานด้านนโยบายและวิชาการ ผู้ท�ำงานด้านบริการ มีหน้าที่ก�ำหนดโจทย์หรือประเด็น ท่ีต้องการวิเคราะห์ข้อมูล และน�ำสารสนเทศที่เป็นผลจากการวิเคราะห์และน�ำเสนอข้อมูล มาใช้ประกอบการด�ำเนนิ งาน 2) กลุ่มผู้วิเคราะห์ ประมวลและแสดงผลข้อมูล ได้แก่ นักวิทยาศาสตร์ข้อมูล (Data Scientist) นกั วเิ คราะหข์ อ้ มลู (Data Analyst) และนกั นทิ ศั นข์ อ้ มลู (Data Visualizer) มีหน้าท่ีในการน�ำข้อมูลมาจัดกลุ่ม วิเคราะห์ และประมวลผล พร้อมท้ังพัฒนาภาพแบบ แสดงผลข้อมลู หรอื Dashboard ส�ำหรับการน�ำเสนอข้อมลู

กรอบการวเิ คราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ภาครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 25 3) กลุ่มผู้สร้างและพัฒนาระบบ ได้แก่ วิศวกรข้อมูล (Data Engineer) สถาปนิก ขอ้ มลู (Data Architect) นกั วเิ คราะหธ์ รุ กจิ (Business Analyst) ผจู้ ดั การโครงการ (Project Manager) และเจ้าหน้าที่เทคโนโลยีสารสนเทศด้านความปลอดภัยไซเบอร์ (Corporate Security IT Operator) มีหน้าที่ในการออกแบบและพัฒนาโครงสร้างพ้ืนฐานด้านข้อมูล รวมทั้งดูแลและบริหารจัดการข้อมูลให้อยู่ในสภาพท่ีพร้อมใช้งานอย่างต่อเน่ืองและ ปลอดภยั นอกจากนี้ กรอบแนวทางการด�ำเนนิ งานการพฒั นาบคุ ลากรในการใชป้ ระโยชนข์ อ้ มลู ขนาดใหญ่ จะถกู แบง่ ออกเปน็ ระยะสนั้ ระยะกลาง และระยะยาว เพอ่ื ใหก้ ารด�ำเนนิ การบรรลุ เปา้ หมายอย่างเปน็ ข้นั ตอน ดงั แสดงในภาพที่ 2.2 ระยะสน้ั ระยะปานกลาง (ภาพรวม) ระยะยาว การพฒั นาความสามารถบคุ ลากร ระบบการบริหารจดั การ ขยายผลต่อยอด กำ�ลงั คนดา้ น Big Data นำ�ทปี่ รกึ ษา + เอกชน Sandbox : Model การพฒั นา โดย Pool Resources และ รว่ มดำ�เนินงาน > Agile Team การพัฒนาแบบ บคุ ลากรทั่วไป > Data Sevice Agile Team รว่ มสรา้ ง Sevice Platform for Business and Citizen องคร์ วม สนับสนุนทนุ การศกึ ษา / ระบบต�ำ แหน่ง / พัฒนาระบบการจ้างงาน INCENTIVISE : การพัฒนาภายใต้โครงการ Sandbox กรณีตำ�แหน่งเฉพาะด้าน เชน่ Data Sciences + Data Security : ข้าราชการ • Gamification (Chailenging Job) • ก�ำ หนดสายงานเพิม่ ใหม่ในกระทรวง DE • การให้เงินรางวัลสำ�หรบั โครงการทปี่ ระสบความส�ำ เรจ็ • พฒั นาทางความก้าวหนา้ + วางระบบ promotion โดยนำ� Certificate มาใช้ • รางวัลข้อเสนอนโยบายแห่งรฐั (โล่ + ทุนการศึกษา + เงนิ รางวัล) • การจ่ายคา่ ตอบแทน (เงินเพมิ่ เงินชว่ ยเหลือ หรืออนื่ ๆ ) • Profile ความเช่ียวชาญ (แต้มตอ่ ในการแตง่ ตง้ั ) พฒั นาระบบการจา้ งงานทย่ี ืดหยนุ่ สอดคลอ้ งกบั วถิ ชี วี ิตของคน IT ภาพท่ี 2.2 กรอบการด�ำเนนิ งาน 3 ระยะ

26 กรอบการวเิ คราะห์ข้อมลู ขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) ระยะสั้น : การพฒั นาแพลตฟอรม์ (Platform) เสรมิ สรา้ งทกั ษะทเี่ รยี กวา่ Sandbox ส�ำหรับการพัฒนาบุคลากรในระยะส้ัน เร่ิมตั้งแต่การก�ำหนดโจทย์ การพัฒนาโครงสร้าง และระบบข้อมูล การวิเคราะห์และประมวลผลข้อมูล การแสดงผลข้อมูลเชิงประจักษ ์ ตลอดไปจนถึงการน�ำสารสนเทศและองค์ความรู้ท่ีได้จากการวิเคราะห์และประมวลผลมาใช้ ประกอบการตดั สนิ ใจและการด�ำเนนิ งานในรปู แบบตา่ ง ๆ แพลตฟอรม์ ดงั กลา่ วเนน้ การพฒั นา บคุ ลากรผา่ นหลกั สตู รทนี่ �ำรปู แบบการพฒั นาแบบการเรยี นแบบใชโ้ ครงงานเปน็ ฐาน (Project Based Learning) มาปรับใช้ เพอื่ ให้ผู้เข้ารับการฝกึ อบรมสามารถ “ทำ� ได้ ท�ำเปน็ ” มากกว่า เรียนรู้จากทฤษฎี โดยการด�ำเนินงานร่วมกับหลักสูตรนักบริหารภาครัฐเพ่ือการบูรณาการ การพัฒนาประเทศไทย ตามกรอบการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตร์ชาติ และการสร้าง ความสามัคคีปรองดอง (ป.ย.ป.) โดยมีหน่วยงานหลักที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ กระทรวงดิจิทัล เพอ่ื เศรษฐกจิ และสงั คม (ดศ.) ส�ำนกั งานคณะกรรมการดจิ ทิ ลั เพอื่ เศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ (สดช.) ส�ำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน (สกพ.) ส�ำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคก์ รมหาชน) (สพร.) และสถาบนั สถาบนั สง่ เสรมิ การวเิ คราะหแ์ ละบรหิ ารขอ้ มลู ขนาดใหญ่ ภาครฐั (GBDi) ระยะกลาง : การวางแผนการบริหารจัดการก�ำลังคนเพ่ือการใช้ประโยชน์ข้อมูล ขนาดใหญ่ที่มคี วามคล่องตวั สามารถสนบั สนุนการพฒั นานโยบาย การตดั สินใจ การบรหิ าร จดั การ การใหบ้ ริการ และการพัฒนานวัตกรรมภาครัฐ มกี รอบการด�ำเนินงานดังนี้ • วางระบบการบริหารจัดการก�ำลังคนแบ่งเป็น 3 กลุ่มหลัก ดังนี้ 1) กลุ่ม หนว่ ยงานทม่ี คี วามพรอ้ มดา้ นบคุ ลากรทสี่ ามารถดแู ลบรหิ ารจดั การระบบ ข้อมูล และมีบุคลากรที่มีความสามารถด้านการวิเคราะห์ ประมวลและ แสดงผลข้อมูล แต่ยังคงมีความต้องการการสนับสนุนเชิงเทคนิคหรือ การด�ำเนินการในบางประการ 2) กลุ่มหนว่ ยงานทอี่ ยรู่ ะหวา่ งการพฒั นา มีบุคลากรท่ีมีความเข้าใจและสามารถให้ข้อมูลความต้องการได้ชัดเจน ระดับหนงึ่ ตอ้ งการการสนบั สนุนเชิงเทคนคิ ในการสรา้ งและพฒั นาระบบ และการวิเคราะห์ ประมวลและแสดงผลข้อมูล 3) กลุ่มหน่วยงานที่ ขาดแคลนบุคลากรด้านข้อมูล แต่มีความจ�ำเป็นต้องน�ำข้อมูลมาใช้ ประโยชน์เพ่ือการตัดสินใจ การก�ำหนดนโยบาย หรือการบริหารจัดการ ตา่ ง ๆ

กรอบการวิเคราะหข์ อ้ มูลขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 27 • น�ำบุคลากรทมี่ ที ักษะและความเชยี่ วชาญเฉพาะทางจากหน่วยงานตา่ ง ๆ มารวมไวภ้ ายในหนว่ ยงานเดยี ว เช่นพฒั นารูปแบบการท�ำงานในลักษณะ เป็น “ทีมท่ีปรึกษา” (Agile Team) เพ่ือให้บริการหน่วยงานภาครัฐ โดยอาจน�ำที่ปรึกษาภายนอกหรือหน่วยงานเอกชนมาร่วมด�ำเนินงาน ในรูปแบบต่าง ๆ หรือให้มีการพัฒนารูปแบบการจ้างงานใหม่นอกเหนือ จาก “ข้าราชการ/พนกั งานราชการ” เพื่อดึงดูด/จูงใจ และอาจมกี ารเพิ่ม “สายงานเฉพาะทาง” ส�ำหรับผู้ปฏิบัติงานท่ีต้องใช้องค์ความรู้เก่ียวกับ การวิเคราะห์ข้อมูล มีการดูแลความก้าวหน้าในอาชีพ มีการสร้างโอกาส การพัฒนาท่ีต่อเนื่อง มีการให้ค่าตอบแทนที่เหมาะสม มีการปรับกรอบ อตั ราก�ำลงั ใหส้ อดคลอ้ งกบั ลกั ษณะงานทมี่ คี วามซบั ซอ้ นและความตอ้ งการ บุคลากรที่มีสมรรถนะสูงและมีความเป็นมืออาชีพ ท้ังน้ีอาจมีการน�ำ วุฒิบัตรหรือประกาศนียบัตรรับรองมาตรฐานหรือสมรรถนะด้านการ วิเคราะหข์ ้อมลู มาใช้ในการบรหิ ารจดั การก�ำลงั คนด้วย • พฒั นาขดี ความสามารถของผูใ้ ชข้ ้อมูลกลุ่มต่าง ๆ ไดแ้ ก่ ผบู้ ริหารระดบั สูง ผู้อ�ำนวยการกอง ผู้ท�ำงานด้านนโยบายและวิชาการ และผู้ท�ำงาน ดา้ นบรกิ ารใหส้ ามารถก�ำหนดโจทยห์ รอื ประเดน็ ทต่ี อ้ งการวเิ คราะหข์ อ้ มลู และน�ำสารสนเทศที่เป็นผลจากการวิเคราะห์และน�ำเสนอข้อมูลมาใช้ ประกอบการด�ำเนินงานได้อย่างเหมาะสม รวมทั้งยกระดับศักยภาพ ผู้ปฏิบัติงานด้านเทคโนโลยีสารสนเทศของหน่วยงาน โดยอย่างน้อย ให้มีความสามารถในการก�ำกับควบคุมงานจ้างท่ีปรึกษา (Project Management) และในการบริหารจัดการข้อมูลอย่างปลอดภัยและ มธี รรมาภบิ าล (Data Governance) • น�ำกลไกการให้ทุนรัฐบาลมาใช้สนับสนุนการสร้างและพัฒนาก�ำลังคน ด้านการวิเคราะห์และใช้ประโยชน์ข้อมูลขนาดใหญ่ทั้งในระยะส้ันและ ระยะยาว • วางระบบการบริหารองค์ความรู้และเก็บรวบรวมข้อมูลการด�ำเนินงาน เพือ่ สร้างความตอ่ เนื่องในการด�ำเนนิ งาน

28 กรอบการวเิ คราะห์ขอ้ มลู ขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) ระยะยาว : การต่อยอดขยายผลโดยมีเป้าหมายเพื่อให้เกิดการแบ่งปันและสร้าง ประโยชน์ในทรัพยากรข้อมูลของทุกภาคส่วน เพ่ือการพัฒนาต่อยอดการสร้างมูลค่าเพ่ิม ให้กับระบบเศรษฐกิจ สร้างความม่ันคงให้กับสังคม และสร้างการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยเนน้ สง่ เสรมิ สนบั สนนุ การพฒั นาพนั ธมติ รธรุ กจิ ระหวา่ งภาครฐั และเอกชน ทง้ั ภายในและ ระหวา่ งประเทศภายใตเ้ จตจ�ำนงคร์ ว่ มกนั โดยรว่ มสรา้ ง Open Government Data Platform for Business and Citizen ให้ความรู้และสร้างภูมิคุ้มกันเพื่อให้ประชาชนมีความเข้าใจ ที่ถูกต้องเกี่ยวกับการดูแลความปลอดภัยของข้อมูลส่วนบุคคล และการน�ำข้อมูลเปิดภาครัฐ มาใช้เพอ่ื พัฒนาตอ่ ยอดและสรา้ งมลู ค่าเพิ่ม 2.2 เครือขา่ ยมหาวทิ ยาลยั ดา้ นวทิ ยาศาสตรข์ ้อมลู การสนบั สนนุ การด�ำเนนิ การตามกรอบการพฒั นาบคุ ลากรเพอ่ื การใชป้ ระโยชนข์ อ้ มลู ขนาดใหญ่ สถาบันส่งเสริมการวิเคราะห์และบริหารข้อมูลขนาดใหญ่ภาครัฐ (GBDi) ได้ สรา้ งความรว่ มมอื กบั เครอื ขา่ ยมหาวทิ ยาลยั ชน้ั น�ำในประเทศไทย เพอ่ื วางแผนในการสรา้ งให้ บคุ ลากรภาครฐั มที กั ษะในดา้ นการวเิ คราะหข์ อ้ มลู และสามารถปฏบิ ตั งิ านไดอ้ ยา่ งเปน็ รปู ธรรม โดยการสร้างเครือขา่ ยมหาวิทยาลยั ดา้ นวิทยาศาสตร์ขอ้ มูล (Data Science) เพื่อการพฒั นา บุคลากรภาครัฐในการวิเคราะห์และจัดการขอ้ มูลขนาดใหญ่ เครือข่ายมหาวิทยาลัยดังกล่าว มีวัตถุประสงค์เพ่ือระดมผู้เชี่ยวชาญและอาจารย์ ผู้สอนในมหาวิทยาลัยมาร่วมออกแบบโครงสร้างกรอบหลักสูตรกลาง4 และจัดการเรียน การสอนแบบนอกหอ้ งเรยี นใหก้ บั เจา้ หนา้ ทขี่ องหนว่ ยงานภาครฐั กรอบหลกั สตู รกลางรวมถงึ เนอ้ื หาทจ่ี �ำเปน็ (Materials) วธิ กี ารเรยี นการสอนทเี่ หมาะสม (Pedagogy) ทกั ษะ/องคค์ วามรู้ ท่ีจะได้ (Learning Outcome) และการวัดผล/ประเมินทักษะ (Assessment) จะเน้นการ สร้างทักษะด้านวิทยาศาสตร์ข้อมูล ท้ังการวิเคราะห์และจัดการข้อมูลขนาดใหญ่ และเน้น พฒั นาใหค้ นท�ำเปน็ มากกวา่ รเู้ พยี งแคเ่ รยี นเทา่ นน้ั ผสู้ อนจากแตล่ ะมหาวทิ ยาลยั จะปรบั เนอื้ หา กรอบหลกั สตู รกลางใหเ้ ขา้ กบั โจทยป์ ญั หาของหนว่ ยงานภาครฐั แตล่ ะแหง่ ตามความเหมาะสม การเรียนการสอนจะมีรูปแบบการฝึกเชิงปฏิบัติ (Bootcamp) โดยมีแนวทางการ ด�ำเนนิ การ ดังนี้ 4 ในการประชุมหารือเรื่องการสร้างเครือข่ายมหาวิทยาลัยด้านวิทยาศาสตร์ข้อมูลเพ่ือการพัฒนาบุคลากรภาครัฐใน การวิเคราะห์และจัดการข้อมูลขนาดใหญ่ ครั้งท่ี 2 เมื่อวันที่ 29 มีนาคม 2563 ณ ส�ำนักงานปลัดกระทรวงดิจิทัล เพอ่ื เศรษฐกจิ และสังคม

กรอบการวเิ คราะหข์ อ้ มูลขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 29 1) มหาวิทยาลัยเสนอกลไกการเรียนการสอนในรูปแบบ Bootcamp ที่เหมาะสม เช่น • การบรรยาย (Lecture) โดยใช้การเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน (Problem- Based Learning) เนอ้ื หาอยูใ่ นบรบิ ทของงานท่เี กี่ยวขอ้ งโดยตรงกบั ผ้เู รยี น • การประชุมเชิงปฏิบัติการที่เน้นการร่วมกันลงมือปฏิบัติ (Hands-On Workshop) • การเรียนรู้แบบใช้โครงงานเป็นฐาน (Project-Based Learning) โดยใช้ โครงงานทอ่ี ย่ใู นบรบิ ทของงานที่เกย่ี วข้องโดยตรงกบั ผู้เรียน • การอภิปรายหรอื การสมั มนาถกปัญหาในห้องเรยี น • การน�ำเสนอผลงาน (Showcases) ตอนจบหลกั สตู รอย่างเป็นทางการ 2) แตล่ ะ Bootcamp ด�ำเนนิ งานเปน็ อสิ ระตอ่ กนั แตอ่ ยภู่ ายในกรอบของโครงสรา้ ง หลักสูตรกลางท่ีเครือข่ายมหาวิทยาลัยเห็นชอบ แต่ละ Bootcamp มีการออกแบบ ชดุ องคค์ วามรู้และทกั ษะ ที่รวมเรยี กว่าผลลพั ธ์การเรยี นรู้ (Learning Outcome) ทห่ี มาะสม 3) มีการให้ประกาศนียบัตร (Certificate) ส�ำหรับผู้ที่ผ่านการทดสอบความรู้ ความเข้าใจและการลงมอื ปฏิบตั ิในแต่ละหลักสตู ร ท้ังนี้ การออกแบบกรอบหลักสูตรจะต้องสอดคล้องกับกระบวนการการด�ำเนิน โครงการบก๊ิ ดาตา้ ทเ่ี หมาะสม ขน้ั ตอนแรกของกระบวนการด�ำเนนิ งานดงั กลา่ ว นกั วทิ ยาศาสตร์ ข้อมูล ผู้บริหาร และคณะท�ำงานด้านบิ๊กดาต้าของแต่ละกลุ่มงานจะร่วมก�ำหนดโจทย์ ที่เหมาะสมส�ำหรับการน�ำร่อง (Project Inception) และส�ำรวจข้อมูลที่มีอยู่ในปัจจุบัน ตามโจทยน์ �ำรอ่ งทกี่ �ำหนดเพอื่ ประเมนิ ความเปน็ ไปไดแ้ ละแปลงจากความตอ้ งการในเชงิ ปญั หา ใหเ้ ปน็ ขอ้ ก�ำหนดในเชงิ ขอ้ มลู และระบบ (Problem Analysis) จากนน้ั นกั วทิ ยาศาสตรข์ อ้ มลู ท�ำการศึกษาการกระจายตัวของข้อมูลและหาความสัมพันธ์ระหว่างตัวแปรโดยใช้ตัวอย่าง ต้องการตัวอย่างข้อมูลจริงเพ่ือระบุข้อมูลที่ต้องการเพ่ิมเติม (Exploratory Data Analysis) และเตรียมข้อมูลมาใช้ในการสร้างแบบจ�ำลองหรือโมเดลทางคณิตศาสตร์เพื่อการท�ำนาย โดยใช้เทคนิคและอัลกอริทึม (Algorithm) ต่าง ๆ รวมทั้งทดสอบความแม่นย�ำของโมเดล คณิตศาสตร์ที่สร้างขึ้น (Predictive Analytics) และออกแบบวิธีการแสดงผลโดยเลือกมิติ ของข้อมูลท่ีเหมาะสม เพื่อให้คณะท�ำงานทดลองใช้และส่ือสารกับทีมผู้บริหารและผู้ปฏิบัติ

30 กรอบการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) ให้สามารถน�ำเอาความเข้าใจดังกล่าวไปแปลงเป็นแผนการพัฒนาต่อยอด (Visualization Dashboard) จากนน้ั นกั พฒั นาระบบสารสนเทศจะสามารถพฒั นาโปรแกรมตามรปู แบบของ โมเดลคณิตศาสตร์ท่ีวางไว้ ตั้งค่าโปรแกรมให้ประมวลผลโมเดลแบบอัตโนมัติตามความถ่ี ที่วางแผนไว้ และติดต้ังระบบซอฟต์แวร์ เพื่อการใช้งานจริง (Implementation and Deployment) ซึ่งขั้นตอนตา่ ง ๆ ดังกล่าวจะตอ้ งการบคุ ลากร 3 กลุ่มอยา่ งชัดเจน ดงั แสดง ในภาพที่ 2.3 Project Inception Data Scientists และคณะท�ำ งาน Big Data ของแตล่ ะกลุ่มงาน กลมุ่ ผู้ใชข้ อ้ มลู Problem Analysis ร่วมกำ�หนดโจทย์ที่เหมาะสมและตั้งโครงการพัฒนาและทดสอบ Exploratory Data Analysis โมเดลคณติ ศาสตรน์ �ำ ร่องท่ีเหมาะสม กล่มุ ผู้วิเคราะห์ Predictive Analytic Visualization Dashboard ทีม Data Scientists สำ�รวจข้อมูลท่ีมีอยู่ในปัจจุบันตามโจทย์ กลมุ่ ผูส้ ร้างและ นำ�ร่องท่ีกำ�หนดเพ่ือประเมินความพร้อมและแปลงจากความ พฒั นาระบบ Implementation & ตอ้ งการในเชงิ ปญั หาให้เปน็ ขอ้ กำ�หนดในเชงิ ข้อมูลและระบบ Deployment สำ�รวจการกระจายตัวของข้อมูลเพื่อทำ�ความเข้าใจข้อมูลและ หาความสัมพันธ์ระหว่างตัวแปรในข้อมูล ในขั้นตอนน้ีทีมงานจะ ต้องการตัวอย่างข้อมูลจริง ระบุข้อมูลท่ีต้องการเพ่ิมเติม และเริ่ม เตรียมข้อมลู จรงิ ทมี งานน�ำ ขอ้ มลู ทจ่ี ดั เตรยี มในเบอ้ื งตน้ มาใช้ในการสรา้ งแบบจ�ำ ลอง หรือโมเดลทางคณิตศาสตร์เพ่ือการทำ�นาย โดยใช้เทคนิคและ อัลกอริธมึ ตา่ งๆ และทดสอบความแม่นย�ำ ของโมเดลคณติ ศาสตร์ ออกแบบวิธีการแสดงผลโดยเลือกมิติของข้อมูลท่ีเหมาะสมบน Interactive Dashboard เพ่ือให้คณะทำ�งานทดลองใช้และส่ือสาร กับทีมผู้บริหารและผู้ปฏิบัติให้สามารถนำ�เอาความเข้าใจดังกล่าว ไปแปลงเปน็ แผนการพัฒนาตอ่ ยอด เม่ือผลลัพธ์เป็นท่ีพอใจแล้วนักพัฒนาระบบเร่ิมพัฒนาโปรแกรม ตามรูปแบบของโมเดลคณิตศาสตร์ที่วางไว้ และตั้งค่าให้โปรแกรม ประมวลผลโมเดลแบบอัตโนมัติตามความถี่ท่ีวางแผนไว้จากน้ัน ติดตง้ั ระบบซอฟตแ์ วร์ เพ่ือการใช้งานจริง ภาพที่ 2.3 ขนั้ ตอนการท�ำโครงการบ๊ิกดาต้า

กรอบการวิเคราะหข์ ้อมลู ขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 31 กรอบหลกั สตู รไดร้ บั การออกแบบส�ำหรบั กลมุ่ เปา้ หมายทงั้ 3 กลมุ่ ดงั นี้ [รายละเอยี ด ของกรอบหลักสูตรแสดงในภาคผนวก ก.] 1) กลุม่ ผูใ้ ชข้ อ้ มลู ไดแ้ ก่ ผ้บู รหิ ารระดบั สูง ผู้อ�ำนวยการกอง ผูท้ �ำงานดา้ นนโยบาย และวชิ าการ และผทู้ �ำงานด้านบริการ ควรเข้าอบรมสตู ร ดงั นี้ • Basic Data Analysis in Public Management • Data Design for Executives 2) กลุ่มผ้วู เิ คราะห์ ประมวลและแสดงผลขอ้ มลู ได้แก่ นกั วิทยาศาสตร์ขอ้ มูล (Data Scientist), นักวิเคราะห์ข้อมูล (Data Analyst), และ Data Visualizer ควรเข้าอบรมสูตร ดังน้ี • Basic Data Science • Intermediate Data Science • Advanced Data Science 3) กลุ่มผู้สร้างและพัฒนาระบบ ได้แก่ วิศวกรข้อมูล (Data Engineer), สถาปนิก ขอ้ มลู (Data Architect), นกั วเิ คราะหธ์ รุ กจิ (Business Analyst), หวั หนา้ โครงการ (Project Manager), ผู้รกั ษาความปลอดภยั สารสนเทศ (Corporate Security), เจ้าหน้าที่สารสนเทศ (IT Operator) ควรเขา้ อบรมสตู ร ดงั น้ี • Basic Data Engineering • Intermediate Data Engineering • Advance Data Engineering นอกจากนี้ GBDi ได้สร้างความร่วมมือกับสถาบันพัฒนาบุคลากรดิจิทัลภาครัฐ ส�ำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล เพื่อเตรียมความพร้อมส�ำหรับระบบ E-Learning ด้านการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ในอนาคต และได้ท�ำบันทึกข้อตกลงร่วมกับเครือข่าย มหาวิทยาลัยชั้นน�ำของประเทศ จ�ำนวน 16 มหาวิทยาลัย และคาดหวังว่าจะมีการขยาย เครือข่ายในปีต่อ ๆ ไปอย่างต่อเนื่อง โดยมหาวิทยาลัยท่ีร่วมโครงการจะเสนอรายชื่อผู้สอน ท่ีมีความเช่ียวชาญและมีประสบการณ์ในการท�ำงานด้านการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ เพ่ือเข้าร่วมในการออกแบบโครงสร้างหลักสูตรกลางพร้อมจัดท�ำสื่อการสอนพ้ืนฐาน รวมทั้ง วิธีการประเมิน ทกั ษะ/องค์ความรู้ยอ่ ยตา่ ง ๆ โดย GBDi จะเป็นเจา้ ภาพในการบรหิ ารจดั การ และจัดสัมมนาเรื่องวิธีการสอนบุคลากรภาครัฐให้กับผู้สอนจากมหาวิทยาลัยในเครือข่าย รวมทั้งออกแบบวิธกี ารประเมนิ ผ้สู อนที่เหมาะสม

การกำ�กับดแู ลข้อมูลภาครัฐ Government Data Governance

บทท่ี 3 การก�ำ กับดูแลขอ้ มูลภาครฐั Government Data Governance พระราชบัญญัติ การบริหารงานและการให้บริการภาครัฐผ่านระบบดิจิทัล พ.ศ. 2562 ได้ก�ำหนดให้หน่วยงานภาครัฐทุกแห่งมีหน้าท่ีในการก�ำกับดูแลข้อมูลของ องคก์ รใหถ้ กู ตอ้ ง ตรงกนั สมบรู ณ์ เปน็ ปจั จบุ นั ปลอดภยั และพรอ้ มใชต้ ามกรอบธรรมาภบิ าล ข้อมูล (Data Governance Framework) ของส�ำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (สพร.) โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือน�ำไปสู่การให้บริการตามภารกิจขององค์กรอย่างมีประสิทธิภาพ และสนับสนุนให้เกิดการใช้ประโยชน์ข้อมูลเชิงวิเคราะห์ประกอบการตัดสินใจวางแผน บรหิ ารงาน การจัดท�ำยุทธศาสตร์และก�ำหนดนโยบาย รวมท้ังการพัฒนากระบวนการท�ำงาน ท�ำใหม้ ปี ระสทิ ธภิ าพและเพิ่มความสามารถในการให้บริการประชาชนไดอ้ ยา่ งเปน็ รปู ธรรม นอกจากนี้ การก�ำกับดูแลข้อมูลที่เหมาะสมจะเอ้ือให้หน่วยงานภาครัฐสามารถ แลกเปล่ียนข้อมูลระหว่างกันได้อย่างมีมาตรฐาน และพร้อมส�ำหรับการให้บริการข้อมูลเปิด (Open Data) อันจะเป็นประโยชน์แก่สาธารณะและนักวิจัยในประเทศเป็นอย่างมาก เนื้อหาในบทนนี้ �ำเสนอบทสรุปเรือ่ งการก�ำกับดแู ลขอ้ มลู ภาครฐั รายละเอียดของกรอบธรรมาภบิ าลข้อมูล Data Governance [ตอนที่ 3] การให้บรกิ ารขอ้ มลู และการก�ำกบั ดูแลขอ้ มลู ธรรมาภบิ าลข้อมลู ภาครัฐ (Data Governance for Government)

34 กรอบการวิเคราะหข์ ้อมลู ขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 3.1 กรอบธรรมาภบิ าลขอ้ มูล กรอบธรรมาภิบาลข้อมูลมีจุดประสงค์หลักเพ่ือก�ำกับให้ข้อมูลมีความน่าเชื่อถือ ได้รับการก�ำกับดูแลอย่างเป็นระบบ และได้รับการปรับปรุงสม่�ำเสมอ โดยเน้นให้ข้อมูล มคี ุณภาพ ถูกต้อง สมเหตสุ มผล เป็นปจั จบุ ัน ครบถว้ นสมบูรณ์ และสอดคลอ้ งกนั แนวทางการก�ำกบั ดูแลข้อมูลมที ัง้ ส้นิ 4 ข้นั ตอน ดงั ตอ่ ไปน้ี Data Governance : ธรรมาภิบาลข้อมูล Accuracy Completeness Timeliness Security Privacy Connectedness Worthiness Organization & Data Management Audit Bulong Knowledge & Stewardship Policy Awareness • Data Risk Management Function of • Data Lifecycle • Law & Regulation • Program Coverage • DG Committee • Data Security & Privacy Compliance • Measurement • Steward Team • Data Quality Assurance • Data Quality Audit • Ongoing • Data Controller / • Data Exchange Processor / User Data Management Policy : นโยบายการบรหิ ารจดั การขอ้ มูล Data Create Store Use Archive Destroy Lifecycle Foundation Data Exchange Data Catalog Data Security & Privacy Data Quality • What data ? • Search Tags • Confidentiality • Availability • Accuracy • Completeness • Who’s the • Data Sources • Integrity • Validity • Uniqueness owner ? • Timeliness • Consitency ภาพท่ี 3.1 กรอบธรรมาภบิ าลขอ้ มูล5 Data Governance [ตอนที่ 1] - กรอบธรรมาภิบาลข้อมูล 5 ธรรมภบิ าลข้อมูลภาครัฐ (Data Governance for Government) ของ ส�ำนักงานพฒั นารัฐบาลดิจิทัล (องค์กรมหาชน) และธนาคารแห่งประเทศไทย

กรอบการวิเคราะหข์ อ้ มูลขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 35 3.1.1 การวางโครงสรา้ งบคุ ลากรและระบคุ วามรบั ผดิ ชอบ (Organization and Stewardship) การบรหิ ารจดั การเรอื่ งธรรมาภบิ าลขอ้ มลู นน้ั มคี วามซบั ซอ้ นและมงี านตอ่ เนอ่ื ง ทงั้ ในมติ ิของการก�ำหนดกฎเกณฑ์ นโยบาย และการวางระบบสารสนเทศเพื่อการก�ำกบั ดแู ล ข้อมูลให้เป็นไปตามนโยบายองค์กร ดังน้ันการวางโครงสร้างบุคลากรเพื่อเป็นคณะกรรมการ ข้อมูล (Data Committee) ท่ีเหมาะสมจึงมคี วามจ�ำเป็น โครงสรา้ งคณะกรรมการข้อมลู ควร ประกอบด้วยบุคลากร 3 กลมุ่ คือ • ผบู้ รหิ ารระดบั กลางและระดบั สงู ขององคก์ ร มหี นา้ ทใ่ี นการประเมนิ (Assess) และอนุมัติ (Approve) นโยบายด้านการก�ำกับดูแลข้อมูลขององค์กร ซ่ึงควรมีการทบทวนเป็นระยะ ๆ เพื่อปรับให้ทันสมัย รวมทั้งมีหน้าที่ใน การตัดสินใจเรื่องที่เก่ียวข้องกับข้อมูลในมิติต่าง ๆ โดยเฉพาะการตัดสินใจ เลอื กหน่วยงานเจ้าของขอ้ มลู (Data Owner) ส�ำหรบั ชดุ ขอ้ มลู ที่มกี ารเกบ็ ซ้�ำซ้อนภายในองค์กร ท้ังน้ีเพื่อให้เกิดความสอดคล้องของข้อมูลส�ำหรับ การวิเคราะห์ • ตัวแทนกลุ่มผู้ใช้ข้อมูลหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องหลัก (User/Stakeholder) จากส่วนงานต่าง ๆ มีหน้าท่ีในการก�ำหนดสิทธิการเข้าถึงชุดข้อมูลของ บุคลากรภายในและภายนอก รวมทั้งก�ำหนดกฎเกณฑ์ในการก�ำกับดูแล ชุดข้อมูลท่ีส่วนงานตนเป็นเจ้าของ และร่างนโยบาย เง่ือนไข การอนุมัติ ใชข้ ้อมลู ของบุคลากรภายนอกองคก์ ร • เจ้าหน้าท่ีสารสนเทศข้อมูล (Data Custodian) มีหน้าที่ในการพัฒนา/ จัดหาระบบสารสนเทศเพื่อก�ำกับดูแลข้อมูลและจ�ำกัดสิทธิในการเข้าถึง ขอ้ มูลอยา่ งเปน็ รูปธรรมตามนโยบายที่ก�ำหนด นอกจากนี้ คณะกรรมการขอ้ มลู ยงั มหี นา้ ทใ่ี นการก�ำหนดโจทยจ์ ากปญั หาหรอื ความท้าทายของแต่ละฝ่าย/แผนก/ส่วนงาน เพ่ือใช้เป็นจุดต้ังต้นในการระบุชุดข้อมูลส�ำคัญ ขององค์กร และก�ำหนดผู้ควบคุมข้อมูล (Data Controller) ผู้ใช้ข้อมูล (Data User) และ ผปู้ ระมวลข้อมลู (Data Processor) ส�ำหรบั แต่ละชดุ ขอ้ มูล รวมทง้ั มีหนา้ ท่ใี นการท�ำงานรว่ ม กับบริกรข้อมูล (Data Steward) เพื่อตรวจสอบและแก้ไขปัญหาด้านคุณภาพข้อมูลและ ความม่นั คงปลอดภัยอีกดว้ ย

36 กรอบการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 3.1.2 การจดั ทำ� นโยบายการบรหิ ารจดั การขอ้ มลู (Data Management Policy) สงิ่ ทคี่ ณะกรรมการขอ้ มลู ตอ้ งด�ำเนนิ การในล�ำดบั แรกคอื การก�ำหนดนโยบาย เพอื่ การบรหิ ารจัดการขอ้ มลู อยา่ งเป็นระบบแบง่ ไดเ้ ปน็ 4 มิติหลกั ดงั นี้ 1) การจัดการวงจรชีวิตข้อมูล (Data Lifecycle) : ด�ำเนินการวางกลไก เพ่ือจัดการข้อมูลตามวงจรชีวิตที่เร่ิมจากการสร้าง (Create) จัดเก็บ (Store) ใช้ประโยชน์ (Use) ส�ำรองข้อมูล (Archive) และท�ำลายข้อมูล (Destroy) โดยระบุกระบวนการและ กฎเกณฑ์ท่ีจ�ำเป็นในแต่ละช่วงชีวิตของข้อมูลส�ำหรับชุดข้อมูลดิจิทัลขององค์กร ทั้งนี้ เพื่อประสิทธิภาพในการบริหารจัดการ คณะกรรมการข้อมูลสามารถเร่ิมจากการน�ำร่องชุด ขอ้ มูลส�ำคญั บางสว่ นกอ่ นเพอื่ ลดความยุง่ ยากและประหยดั งบประมาณ ในชว่ งแรกควรเลือก สว่ นงานน�ำร่องและรายชุดข้อมลู เพื่อจดั ท�ำ “รายการชดุ ขอ้ มลู ” หรอื Data Catalog โดยมี การใส่ “รายละเอียดชุดข้อมลู ” (Metadata) ตามที่ สพร. ก�ำหนด [รายละเอียดเร่ืองการจัด ท�ำ รายการชดุ ขอ้ มูล น�ำเสนอในบทท่ี 4] 2) การวางนโยบายด้านความมั่นคงปลอดภัยและความเป็นส่วนบุคคล ของข้อมูล (Data Security and Privacy) : ร่างนโยบายด้านการป้องกันข้อมูลในบริบท ของการรักษาความลับ ความพร้อมใช้งาน ความถูกต้องของข้อมูลตามมาตรฐาน ISO/ IEC27001 มรี ายละเอยี ดดังน้ี • การรักษาความลับ (Confidentiality) หมายถึง การรักษาข้อมูลตาม สภาพของการจดั ชน้ั ความลบั และมกี ารก�ำหนดสทิ ธิการเข้าถึงชดุ ข้อมูล อย่างชัดเจนตามระดับชั้นความลับโดยส่วนงานที่เป็นเจ้าของข้อมูล ทั้งน้ีกฎการใช้ข้อมูลรวมถึงการเพ่ิม ลบ แก้ไข ประมวลผล น�ำไปใช้ แลกเปลี่ยน และเปิดเผยข้อมูล ซ่ึงต้องสอดคล้องกับกฎหมาย เง่ือนไข และข้อก�ำหนดต่าง ๆ รวมถึงการค�ำนึงถึงมูลค่า ความส�ำคัญ และ ความอ่อนไหวของข้อมูล การก�ำหนดกฎเกณฑ์ที่เป็นรูปธรรมท่ีชัดเจน จะท�ำใหเ้ จา้ หนา้ ทส่ี ารสนเทศขอ้ มลู สามารถพฒั นาเงอ่ื นไขหรอื ขอ้ ก�ำหนด ในโปรแกรมท�ำใหค้ วบคมุ การเขา้ ถงึ เพอื่ รกั ษาความลบั และลดความเสย่ี ง ของการถูกคุกคาม เพื่อเป็นการป้องกันการดัดแปลง แก้ไข แต่งเติม โดยไม่ไดร้ บั อนญุ าต และการรว่ั ไหลของข้อมลู อีกดว้ ย

กรอบการวเิ คราะห์ขอ้ มูลขนาดใหญ่ภาครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 37 • ความพร้อมใช้งาน (Availability) หมายถึง การพร้อมในการใช้งาน อยู่เสมอ ผู้ใช้งานสามารถใช้ข้อมูลตามสิทธิได้ทันทีและได้อย่างต่อเน่ือง รวมถงึ มกี ารส�ำรองขอ้ มูลไวเ้ มอ่ื เกดิ ภัยพบิ ัตหิ รือเหตุการณ์ทไ่ี ม่คาดคดิ • ความถูกต้องของข้อมูล (Integrity) หมายถึง การคงสภาพของข้อมูล หรือการรักษาความถูกต้องสมบูรณ์ของข้อมูลให้มีความถูกต้องและ น่าเชื่อถือ รวมถึงมีการปกป้องข้อมูลให้ปราศจากการถูกเปลี่ยนแปลง โดยผู้ไม่มีสิทธิ เช่น ข้อมูลท่ีใช้จะต้องเป็นข้อมูลที่ถูกต้องอย่างแท้จริง ไม่มีการดดั แปลงหรือแกไ้ ข 3) การประกนั คณุ ภาพของข้อมูล (Data Quality Assurance): เพ่ือประกัน ความน่าเช่ือถือของข้อมูลและประสิทธิภาพของการน�ำข้อมูลไปใช้ คณะกรรมการข้อมูลควร มีการวางแผนการด้านการประกันคุณภาพข้อมูลโดยมีการระบุเกณฑ์การวัดคุณภาพส�ำหรับ ขอ้ มูลแต่ละชดุ และมกี ารก�ำหนด KPIs ทใ่ี ชว้ ดั คุณภาพ รวมถงึ กลไกการตรวจสอบคุณภาพที่ ชัดเจนเป็นระบบ เพ่ือเป็นการตรวจสอบผลลัพธ์หรือความส�ำเร็จจากการก�ำกับดูแลข้อมูล องคป์ ระกอบในการประเมนิ คณุ ภาพ ตามกรอบการก�ำกบั ดแู ลขอ้ มลู ของ สพร. ประกอบดว้ ย • ข้อมูลมีความถูกต้อง (Accuracy) ข้ึนอยู่กับวิธีการท่ีใช้ในการควบคุม ข้อมูลน�ำเข้า และการควบคุมการประมวลผล ซึ่งวิธีการควบคุม การประมวลผล ได้แก่ การตรวจสอบยอดรวมที่ได้จากการประมวลผล แต่ละคร้ัง หรือการตรวจสอบผลลัพธ์ที่ได้จากการประมวลผลด้วย เคร่ืองคอมพิวเตอร์ ส่วนการควบคุมการน�ำเข้าสามารถใช้วิธีสุ่มตรวจ ข้อมลู ได้ • ข้อมูลมีความครบถ้วน (Completeness) ข้อมูลบางประเภทหากไม่ ครบถ้วนก็จัดเป็นข้อมูลด้อยคุณภาพได้เช่นกัน เช่น ข้อมูลประวัติผู้รับ การรักษาพยาบาล หากไม่มีหมู่เลือดของผู้รับการรักษาพยาบาล จะไม่ สามารถใชไ้ ดใ้ นกรณที ตี่ อ้ งการขอ้ มลู หมเู่ ลอื ดของผรู้ บั การรกั ษาพยาบาล • ขอ้ มลู มคี วามตอ้ งกนั (Consistency) หมายถงึ คา่ ของขอ้ มลู ในชดุ เดยี วกนั ควรสอดคล้องกับค่าในชุดข้อมูลอื่น หากมีการดึงข้อมูลสองค่าจากชุด ขอ้ มูลต่างแหล่งกนั ขอ้ มูลต้องไมข่ ัดแย้งกนั

38 กรอบการวิเคราะห์ขอ้ มูลขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) • ข้อมูลมีความเป็นปัจจุบัน (Timeliness) หมายถึง ผู้ใช้สามารถน�ำเอา ผลลัพธ์ที่ได้ไปใช้ได้ทันเวลา นั่นคือ จะต้องมีการจัดเก็บข้อมูลท่ีรวดเร็ว เพื่อใหท้ ันความตอ้ งการของผใู้ ช้ • ข้อมูลตรงตามความตอ้ งการของผูใ้ ช้ (Relevancy) หมายถงึ ระดบั ของ ข้อมูลที่บริหารจัดการต้องน�ำเสนอได้ตรงและมีประสิทธิภาพสามารถ ใช้งานไดต้ ามวตั ถุประสงค์ • ข้อมูลมีความพร้อมใช้ (Availability) หมายถึง ข้อมูลมีความพร้อมใน การใช้งานอยู่เสมอ เขา้ ถึงไดง้ า่ ย ใช้งานได้จรงิ และใชง้ านได้ตลอดเวลา 4) การแลกเปล่ียนข้อมูล (Data Exchange): การแลกเปล่ียนข้อมูลกับ หน่วยงานภายนอกองค์กรจะเป็นรูปธรรมได้นั้น คณะกรรมการข้อมูลต้องมีการวางนโยบาย ที่ชัดเจน โดยมีการจัดท�ำข้อก�ำหนดและเงื่อนไข (Terms and Conditions) ท่ีจะใช้ส�ำหรับ การแลกเปล่ียนข้อมูลทั้งการส่งออกและน�ำเข้าข้อมูล มีมาตรการและกลไกการแลกเปลี่ยน ข้อมูล รวมถึงประเด็นเรื่องความจ�ำเป็นในการเข้ารหัส (Encrypt) และผู้ดูแลจัดเก็บกุญแจ ถอดรหัส (Key) กรณีข้อมูลมีช้ันความลับ นโยบายและแนวทางที่ชัดเจนจะลดความเสี่ยงให้ สว่ นงานสารสนเทศขอ้ มลู และสนบั สนนุ ใหก้ ารบรหิ ารจดั การแลกเปลยี่ นขอ้ มลู มปี ระสทิ ธภิ าพ ประเดน็ เรอ่ื งการเชอื่ มโยงแลกเปลยี่ นขอ้ มลู ตามกรอบการก�ำกบั ดแู ลขอ้ มลู ของ สพร. ก�ำหนด หัวข้อไว้ดงั นี้ • ก�ำหนดแนวปฏบิ ตั ใิ นการจดั การเรอ่ื งความมน่ั คงปลอดภยั คณุ ภาพขอ้ มลู และผ้ปู ระสานงานหรือศนู ย์ตดิ ตอ่ • ก�ำหนดกระบวนการในการเชื่อมโยงและแลกเปลี่ยนข้อมูลให้ชัดเจน เริ่มต้นต้ังแต่ข้ันตอนการเตรียมการ ขั้นตอนเร่ิมด�ำเนินการ ขั้นตอน ระหว่างด�ำเนินการ และขั้นตอนส้ินสดุ การด�ำเนนิ การ • ก�ำหนดเมทาดาต้าของชุดข้อมูลที่ต้องการเชื่อมโยงและแลกเปลี่ยน ทจี่ �ำเปน็ ใหค้ รบถ้วน • ท�ำสัญญาอนุญาตหรอื ขอ้ ตกลงในการเช่ือมโยงและแลกเปลยี่ นที่จ�ำเปน็ ใหค้ รบถ้วน • ก�ำหนดเทคโนโลยีและมาตรฐานทางเทคนิคท่ีใช้ในการเชื่อมโยงและ แลกเปลย่ี นข้อมูล

กรอบการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 39 • บนั ทกึ รายละเอยี ดและจดั เกบ็ ขอ้ มลู การด�ำเนนิ งานทเ่ี กดิ ขน้ึ ในแตล่ ะครง้ั ที่มีการเชื่อมโยงและแลกเปล่ียนข้อมูล (Log File) ระหว่างหน่วยงาน เพอ่ื ให้สามารถตรวจสอบยอ้ นกลบั ได้ • สามารถตรวจสอบได้ว่าการเชื่อมโยงและแลกเปลี่ยนได้ด�ำเนินการ อย่างเหมาะสมหรือเป็นไปตามแนวทางปฏิบัติ กระบวนการเชื่อมโยง และแลกเปล่ยี นและมาตรฐานตามที่ก�ำหนด [รายละเอยี ดเพม่ิ เตมิ เรอื่ งการใหบ้ รกิ ารการแลกเปลยี่ นขอ้ มลู และกลไกน�ำเสนอ ในบทที่ 5] 3.1.3 การตรวจประเมนิ ธรรมาภบิ าลข้อมลู (Audit) องค์กรควรมีหน่วยงานภายในที่ได้รับมอบหมายให้ตรวจสอบธรรมาภิบาล ข้อมูล (Internal Auditor) เพ่ือเป็นการประกันคุณภาพโดยการตรวจสอบผลลัพธ์และ ความส�ำเร็จจากการก�ำกับดูแลข้อมูล นอกจากน้ีหน่วยงานกลางภาครัฐโดยส�ำนักงานสถิติ แห่งชาติ (สสช.) และ สพร. (External Auditor) จะมีกระบวนการตรวจสอบด้าน ธรรมาภบิ าลขอ้ มลู หนว่ ยงานภาครฐั เพอื่ เปน็ การประกนั คณุ ภาพอกี ตอ่ หนงึ่ โดยองคป์ ระกอบ ในการตรวจประเมนิ คณุ ภาพ ประกอบดว้ ย • การปฏบิ ตั ติ ามการจดั การความเสย่ี งดา้ นขอ้ มลู (Data Risk Management) ตามนโยบายบริหารความเสยี่ งท่ีก�ำหนดโดยคณะกรรมการข้อมูล • การปฏิบัติตามระเบียบและกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับข้อมูล (Law and Regulation Compliance) • การตรวจสอบคุณภาพข้อมูล (Data Quality Audit) เป็นการตรวจสอบ กระบวนการท่ีเก่ยี วข้องกับขอ้ มลู

40 กรอบการวเิ คราะหข์ ้อมูลขนาดใหญ่ภาครฐั (Government Big Data Analytics Framework) 3.1.4 การสรา้ งความตระหนกั และองคค์ วามรใู้ นองคก์ ร (Building Knowledge and Awareness) การก�ำกบั ดแู ลขอ้ มลู เปน็ สงิ่ ทท่ี กุ คนในองคก์ รตอ้ งใหค้ วามรว่ มมอื หากบคุ ลากร ในองค์กรไม่มีความเข้าใจในวัตถุประสงค์ของการก�ำกับดูแลข้อมูล หรือไม่ตระหนัก ถงึ ความส�ำคญั ของการก�ำกบั ดแู ลขอ้ มลู กจ็ ะสง่ ผลใหก้ ารด�ำเนนิ การดา้ นนไี้ มม่ ปี ระสทิ ธผิ ลและ ไมเ่ กดิ ประโยชนอ์ ยา่ งแทจ้ รงิ ดงั นนั้ องคก์ รควรมแี ผนและนโยบายในการสรา้ งความตระหนกั รู้ รวมท้ังให้ความรู้เก่ียวกับธรรมาภิบาลข้อมูล และมีการกระตุ้นให้บุคลากรทุกส่วนให้ความ ส�ำคญั และมโี อกาสไดน้ �ำความรทู้ ไี่ ดไ้ ปปรบั ใชใ้ นการท�ำงาน โดยมกี ารจดั อบรมหลกั สตู รทรี่ วม ถึงการสร้างองค์ความรู้ (Program Coverage) การวัดผล (Measurement) และความต่อ เนอ่ื ง (Ongoing) ของการด�ำเนินงานดา้ นธรรมาภิบาลขอ้ มลู 3.2 ข้นั ตอนการจัดท�ำกรอบเพื่อก�ำกบั ดูแลขอ้ มูลดิจิทลั ในเบือ้ งต้น ในหัวขอ้ 3.1 ได้อธบิ ายถงึ กรอบธรรมาภิบาลในภาพกว้าง หนว่ ยงานภาครัฐที่อย่ใู น ชว่ งเรม่ิ ตน้ ของการวางนโยบายดา้ นน้ี สามารถน�ำรอ่ งโดยก�ำหนดกระบวนการเชงิ ปฏบิ ตั สิ �ำหรบั ข้อมูลทช่ี ั้นความลับ 4 ระดับ คือ กลมุ่ ข้อมลู เปดิ กลุ่มขอ้ มูลส่วนบุคคล กลุม่ ขอ้ มลู ความลบั ราชการและกลุ่มขอ้ มลู ความมนั่ คงของรฐั โดยเรม่ิ จากการก�ำหนดกรอบ ดังนี้ 1) ก�ำหนดกระบวนการจัดท�ำและสุ่มตรวจข้อมูล (Procedure) ท่ีท�ำให้ม่ันใจ ว่าปรมิ าณและคุณภาพของข้อมลู ตรงตามมาตรฐาน 2) ก�ำหนดกระบวนการตรวจประเมนิ ทที่ �ำใหม้ นั่ ใจวา่ ขอ้ มลู มคี วามทนั สมยั ตลอดเวลา 3) ก�ำหนดกระบวนการในการใชข้ อ้ มลู และการใชข้ อ้ มลู รว่ มกนั 6 (Sharing of Data) 4) ก�ำหนดข้อตกลงและเงอ่ื นไข7 (Terms and Conditions) ในการเผยแพรข่ ้อมูล (Data Release) 5) ก�ำหนดเกณฑ์วิธี (Protocol) ส�ำหรับการถ่ายโอนข้อมูล และวิธีการจัดการกับ ขอ้ มลู (Data Handling Method) เช่น เอพีไอ (Application Programming Interface : API) เอฟทีพี (File Transfer Protocol : FTP) หนว่ ยความจ�ำแบบพกพา อเี มล์ ฯลฯ 6 http://www.stou.ac.th/Schools/Sst/main/eLearning/Oa/html/charpter3.html 7 https://www.etda.or.th/file_storage/uploaded/Etda_Website/file/article_law_4.pdf

กรอบการวเิ คราะห์ขอ้ มลู ขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 41 6) ก�ำหนดนโยบายควบคมุ การเขา้ ถงึ (Access Control Policy) วา่ บคุ คลใดสามารถ เข้าถึงข้อมลู ใดไดบ้ ้าง โดยอาจก�ำหนดตามหนา้ ท่คี วามรบั ผดิ ชอบของบคุ คล 7) ก�ำหนดกลุ่มของฟิลเตอร์ (Filter) ท่ีท�ำให้ข้อมูลไม่สามารถใช้ระบุตัวตนได้ (Anonymize) หรือ ลดระดับ (De-Classify) ช้ันความลับของชุดข้อมูล (Dataset) โดยตัวอย่างการลดระดับชนั้ ความลับของขอ้ มูล ไดแ้ ก่ กรณีทช่ี ุดขอ้ มลู มีข้อมูลทสี่ ามารถระบุ ถงึ ตวั บคุ คลได้ (Personally Identifiable Information : PII) การด�ำเนนิ การน�ำชอื่ ของบคุ คล และเลขประจ�ำตัวประชาชนออกจากชุดข้อมูลน้ัน จะท�ำให้ชุดข้อมูลดังกล่าวถูกลดระดับ ช้ันความลับลงได้ 8) ออกแบบแบบฟอรม์ (Template) นโยบายการปอ้ งกนั ขอ้ มลู (Data Protection Policy) ตวั อยา่ งขนั้ ตอนการจดั ท�ำธรรมาภบิ าลขอ้ มลู และตวั อยา่ งเอกสารทเี่ กย่ี วขอ้ งสามารถ ดไู ด้จาก GBDi Data Governance Implementation Guideline

รายการขอ้ มูลภาครฐั Government Data Catalog

บทท่ี 4 รายการข้อมลู ภาครัฐ Government Data Catalog จากความต้องการใช้ประโยชน์ข้อมูลภาครัฐเพ่ิมมากขึ้นในปัจจุบัน และผู้ใช้ข้อมูล ทม่ี อี ยหู่ ลากหลาย ทงั้ กลมุ่ เจา้ หนา้ ทภี่ าครฐั นกั วจิ ยั จากมหาวทิ ยาลยั นกั วชิ าการ/นกั วเิ คราะห์ ข้อมูลท้ังภาคเอกชนและภาคประชาสังคม รวมถึงประชาชนท่ัวไป อย่างไรก็ดีปริมาณข้อมูล ที่ถูกผลิตขึ้นอย่างต่อเนื่องท�ำให้การเลือกใช้ข้อมูลและการสืบค้นหาแหล่งข้อมูลท่ีเหมาะสม ส�ำหรบั การวเิ คราะหห์ รอื ใหบ้ รกิ ารมคี วามซบั ซอ้ นและยงุ่ ยากสงู ดงั นน้ั เพอ่ื ใหก้ ารใชป้ ระโยชน์ ขอ้ มลู ภาครฐั เกดิ ขน้ึ ไดอ้ ยา่ งเปน็ รปู ธรรม ส�ำนกั งานสถติ แิ หง่ ชาตแิ ละส�ำนกั งานพฒั นารฐั บาล ดจิ ทิ ลั จงึ วางแผนทจ่ี ะพฒั นารายการขอ้ มลู ภาครฐั (Government Data Catalog) และระบบ สารสนเทศเพือ่ การสบื ค้น ดงั จะน�ำเสนอตอ่ ไป 4.1 บริการรายการขอ้ มูลภาครัฐ (Government Data Catalog Service) ในกระบวนการการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่น้ัน นักวิทยาศาสตร์ข้อมูลจ�ำเป็นต้อง ส�ำรวจหาแหล่งข้อมูลส�ำคัญตามหัวข้อการวิเคราะห์และท�ำความเข้าใจการใช้ข้อมูลใน มิติต่าง ๆ รายการข้อมูลภาครัฐและเคร่ืองมือสารสนเทศข้อมูลจึงเป็นส่ิงจ�ำเป็นเพื่อช่วยให้ ผู้ใช้ประโยชน์ข้อมูลสามารถสืบค้น ร้องขอ เข้าถึง ทราบแหล่งที่มา ทราบถึงชั้นความลับ ประเภท รปู แบบ และสามารถใชป้ ระโยชนข์ องขอ้ มลู ภาครฐั ทงั้ หมดได้ รายการขอ้ มลู ดงั กลา่ ว จะเป็นเสมือนสมุดหน้าเหลือง (Yellow Pages) ของข้อมูลภาครัฐที่ส�ำคัญทั้งหมดของ ประเทศไทย ซ่งึ เป็นจุดเริ่มต้นท่ีจ�ำเปน็ อยา่ งยง่ิ ในการพัฒนาการใช้ประโยชนข์ ้อมลู ภาครฐั ให้ มีประสิทธิผลและเป็นไปในทิศทางเดียวกัน สามารถบูรณาการ ให้บริการ และใช้ประโยชน์ ข้อมลู ขา้ มหนว่ ยงานไดอ้ ย่างเปน็ ระบบ ระบบบริการรายการข้อมูลภาครัฐ (Government Data Catalog) แสดงใน ภาพท่ี 4.1

44 กรอบการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ขนาดใหญภ่ าครฐั (Government Big Data Analytics Framework) Government Data Catalog Catalog Open Data & Statistics Metadata Metadata Raw data Sensitive Open หน่วยงาน A หน่วยงาน B ศนู ย์ขอ้ มูล A ศูนยข์ ้อมลู B ภาพที่ 4.1 การให้บรกิ ารรายการขอ้ มลู ภาครัฐ การจัดท�ำระบบรายการข้อมูลภาครัฐ เริ่มต้นจากการส่งเสริมและสนับสนุนให้ หน่วยงานภาครัฐและศูนย์ข้อมูลทั้งหมดจัดท�ำรายการข้อมูลส�ำคัญภายในหน่วยงานเองใน รูปแบบท่ีเป็นมาตรฐานเดียวกัน ชุดข้อมูลจะถูกจัดกลุ่มตามช้ันความลับและมีการบันทึก ค�ำอธิบายรายการข้อมูลหรือท่ีเรียกว่า “เมทาดาต้า” (Metadata) ส�ำหรับทุกชุดข้อมูล จากน้ันน�ำมาสร้างเป็นระบบ “แค็ตตาล็อกข้อมูล” (Data Catalog) หรือรายงานชุดข้อมูล ของหนว่ ยงาน หน่วยงานกลาง (ส�ำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล สพร. และส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ) รวบรวมชดุ ขอ้ มลู ตา่ ง ๆ จากระบบแคต็ ตาลอ็ กระดบั หนว่ ยงานมาสรา้ งเปน็ รายการขอ้ มลู กลาง ภาครฐั เพอื่ การใชป้ ระโยชนร์ ว่ มกนั ได้ ทงั้ นก้ี ารจดั ท�ำระบบรายการขอ้ มลู ควรจดั ท�ำผา่ นระบบ เทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อความสะดวกในการสืบค้นและการใช้ประโยชน์อย่างเป็นรูปธรรม โครงสรา้ งระบบสารสนเทศอธิบายได้ดังแสดงในภาพที่ 4.2

กรอบการวิเคราะห์ขอ้ มลู ขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 45 Type: Public Owner: กบง Location: Local Database Domain: Research Usage: High Frequency Collection: นักวจิ ยั กรอก ภาพที่ 4.2 ระบบสารสนเทศรายการขอ้ มลู ภาครฐั โครงสรา้ งในภาพท่ี 4.2 แบง่ ออกไดเ้ ปน็ 3 สว่ นคือ ระบบพอร์ทัล (Portal) บรกิ าร นามานุกรมข้อมูล (Directory Services) หรือสืบค้นโปรแกรมเพ่ือเช่ือมโยงพอร์ทัล กับฐานข้อมูล และเมทาดาต้าของชุดข้อมูล [รายละเอียดของโครงสร้างส�ำคัญของระบบ สารสนเทศรายการข้อมลู แสดงใน ภาคผนวก ข.1] เมทาดาตา้ เปน็ สว่ นส�ำคญั ทช่ี ว่ ยใหก้ ารสบื คน้ ชดุ ขอ้ มลู ทต่ี อ้ งการเกดิ ขน้ึ ไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ทงั้ นเี้ พอื่ ความสะดวกในการสบื คน้ และแลกเปลยี่ นขอ้ มลู ขา้ มหนว่ ยงาน การจดั ท�ำเมทาดาตา้ ควรอา้ งองิ มาตรฐานเดยี วกนั ซง่ึ สพร. รว่ มกบั GBDi ไดอ้ อกแบบมาตรฐาน แบบฟอรม์ เอกสาร กระบวนการ และเคร่ืองมือส�ำหรับให้ความสะดวกในการจัดท�ำรายการชุดข้อมูลพร้อม เมทาดาต้า หน่วยงานภาครัฐต่าง ๆ จะสามารถน�ำมาตรฐานดังกล่าวไปใช้งานและจัดท�ำ ชดุ ข้อมูลของหนว่ ยงานได้อยา่ งสอดคลอ้ งกัน นอกจากนี้จะมกี ารออกแบบกลไกด้านข้อมลู ท่ี หน่วยงานภาครัฐสามารถน�ำไปประยุกต์ใช้ในเร่ืองการก�ำกับดูแลข้อมูล การให้บริการข้อมูล และการใช้ประโยชน์ข้อมูลอีกดว้ ย

46 กรอบการวิเคราะห์ข้อมลู ขนาดใหญ่ภาครฐั (Government Big Data Analytics Framework) ขั้นตอนการจดั ท�ำรายการข้อมูล อธิบายไดด้ ังน้ี 1) เลือกชุดข้อมูลส�ำคัญของหน่วยงาน สามารถท�ำได้โดยการระดมสมอง จากผู้ใช้และผู้ดูแลข้อมูล เลือกรายการชุดข้อมูลเพื่อมาจัดท�ำเป็นแค็ตตาล็อกข้อมูล อาจจะ พิจารณาจากการใช้ข้อมูลที่ใช้วางแผนและนโยบายที่ตอบ KPI ของหน่วยงาน หรือข้อมูล ทใี่ ชจ้ ดั ท�ำรายงานประจ�ำเดอื น/ปี หรอื ขอ้ มลู ทใ่ี ชว้ เิ คราะหห์ าค�ำตอบส�ำหรบั ค�ำถามทถ่ี กู ถาม บอ่ ยโดยผู้บรหิ ารระดบั สงู 2) ศึกษาและระบุเมทาดาต้าของชุดข้อมูลที่เลือกตามมาตรฐานกลาง โดย เมทาดาต้าท่ีจะจัดท�ำข้ึนควรมีการระบุข้อมูลต่าง ๆ อย่างน้อยดังนี้ ช่ือ-ประเภทชุดข้อมูล รปู แบบการจดั เกบ็ ขอ้ มลู (Format) ค�ำอธบิ ายรายการขอ้ มลู (Data Description) วตั ถปุ ระสงค์ การจัดเก็บข้อมูล ชื่อหน่วยงานเจ้าของข้อมูลและผู้ติดต่อ ค�ำส�ำคัญก�ำกับชุดข้อมูล เพอ่ื การสบื คน้ (Keywords, Tags) กลมุ่ ผใู้ ชข้ อ้ มลู (Business Domain) แหลง่ ทมี่ าของขอ้ มลู (Data Source) วิธีการ/กระบวนการเก็บรวบรวมข้อมูล (Collection Method) ความถใ่ี นการจดั เกบ็ และขอบเขตเชงิ ภมู ศิ าสตรห์ รอื เชงิ พนื้ ทข่ี องขอ้ มลู รวมทงั้ สญั ญาอนญุ าต ใหใ้ ช้ข้อมูล รายการในเมทาดาตา้ อาจจะมกี ารปรับเพมิ่ ไดต้ ามความเหมาะสม หลงั จากหนว่ ยงานมกี ารจดั ท�ำเมทาดาตา้ ของชดุ ขอ้ มลู ส�ำคญั แลว้ หนว่ ยงานกลางจะ รวบรวมเมทาดาตา้ มาจากหนว่ ยงานตา่ ง ๆ รวมถงึ เมทาดาตา้ ของขอ้ มลู ภาครฐั จากศนู ยข์ อ้ มลู เช่น ศูนย์ข้อมูลน้�ำ ศูนย์ข้อมูลประชาชน ฯลฯ มาเก็บไว้ เพื่อประโยชน์ในการสืบค้นข้อมูล ภาครัฐ โดย • ข้อมูลท่ีไม่มีช้ันความลับ สามารถเผยแพร่ได้หรือข้อมูลเปิด (Open Data) การจัดเก็บจะรวบรวมทั้งเมทาดาต้าและข้อมูล ทั้งนี้เพ่ือให้ความสะดวกแก่ ผใู้ ชบ้ รกิ าร กลา่ วคอื หากขอ้ มลู ทต่ี อ้ งการ ใชป้ ระโยชนเ์ ปน็ ขอ้ มลู เปดิ ผรู้ อ้ งขอขอ้ มลู จะสามารถดาวน์โหลดข้อมูลไปใช้ได้เลยผ่านช่องทางการให้บริการข้อมูล (Data Portal) เดยี วกัน • ข้อมูลท่ีมีชั้นความลับ การจัดเก็บจะรวบรวมเฉพาะเมทาดาต้าเท่าน้ัน ไม่จัดเก็บ ตวั ขอ้ มลู จรงิ

กรอบการวิเคราะหข์ ้อมลู ขนาดใหญ่ภาครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 47 3) จัดท�ำเกณฑ์ส�ำหรับการระบุช้ันความลับของข้อมูล โดยแต่ละหน่วยงาน ควรออกแบบชดุ ค�ำถามเพอ่ื ใชเ้ ปน็ เครอื่ งมอื ในการระบชุ นั้ ความลบั โดยการสรา้ งชดุ ค�ำถามนนั้ ควรเรมิ่ จากการศกึ ษาพระราชบญั ญตั แิ ละกฎกระทรวงตา่ ง ๆ ของหนว่ ยงานโดยละเอยี ด และ สรา้ งชดุ ค�ำถามเรอื่ งความลบั ขอ้ มลู ใหอ้ ยใู่ นรปู แบบของตน้ ไมป้ ระกอบการตดั สนิ ใจ (Decision Free) เพอื่ ใหท้ กุ สว่ นงานในองคก์ รสามารถใชต้ น้ ไมด้ งั กลา่ วเปน็ เครอ่ื งมอื เพอ่ื แบง่ ชน้ั ความลบั ได้อย่างสอดคล้องกันภายในองค์กร ตัวอย่างของต้นไม้ประกอบการตัดสินใจแสดงใน ภาพท่ี 4.3 ช้ันความลับข้อมูลจะจ�ำแนกได้เป็น 4 ระดับตามกรอบการก�ำกับดูแลข้อมูลของ สพร. ได้แก่ ข้อมูลสาธารณะ ขอ้ มูลทีส่ ามารถระบถุ ึงตวั บคุ คลได้ ข้อมูลความลับราชการ และ ข้อมูลท่ีเกย่ี วขอ้ งกบั ความมั่นคงของประเทศ เป็นขอ้ มลู เปดิ ตาม พรบ. Public ข้อมูลขา่ วสารของทาง Pll ราชการ มาตรา 7 หรือไม่ Confidential Critical ใช่ ไมใ่ ช่ ค�ำ ถาม คำ�ถาม ใช่ ไมใ่ ช่ ใช่ ไมใ่ ช่ คำ�ถาม ภาพท่ี 4.3 ตน้ ไม้ประกอบการตดั สินใจจ�ำแนกชน้ั ความลับของขอ้ มลู

48 กรอบการวิเคราะห์ขอ้ มลู ขนาดใหญภ่ าครัฐ (Government Big Data Analytics Framework) 4) จดั ทำ� ดชั นขี อ้ มลู (Data Index) ซง่ึ เปน็ สว่ นส�ำคญั ทจี่ ะเพม่ิ ความสะดวกรวดเรว็ แก่บริการสืบค้นรายการข้อมูล โดยผู้ใช้บริการจะสามารถสืบค้นได้แบบหลายมิติ (Multi- Dimensional Search) ตวั อยา่ งเช่น • การสืบค้นตามหัวข้อเร่ือง เช่น การวิเคราะห์ข้อมูลด้านสุขภาพและ การสาธารณสุข การเงินและการธนาคาร ทรัพยากรธรรมชาติ การศึกษา การทอ่ งเท่ียว กระบวนการยตุ ธิ รรม คมนาคม และบริการสังคม เป็นตน้ • การสืบค้นตามรายช่ือกระทรวงและหน่วยงานระดับกรมหรือเทียบเท่า เช่น การวิเคราะห์ข้อมูลจากกรมการขนส่งทางบก การบินไทย กระทรวงคมนาคม เปน็ ต้น • การสบื คน้ ตามประเภทขอ้ มลู (Data Type) หรอื รปู แบบขอ้ มลู (Data Format) • การสบื คน้ ตามชน้ั ความลับของขอ้ มลู และสิทธกิ ารเขา้ ถงึ ข้อมลู เชน่ - กลุ่มข้อมูลเปิด (Open Data) ท่ีทุกคนมีสิทธิในการเข้าถึงและน�ำไปใช้ได้ อยา่ งเสรี กลมุ่ ขอ้ มลู นจ้ี ะเปน็ ประโยชนต์ อ่ ภาครฐั ภาคเอกชน และประชาชน - กล่มุ ข้อมลู สว่ นบุคคล (Personally Identifiable Information) ทีอ่ าจต้อง มีการน�ำรายละเอียดส่วนที่ระบุตัวตนได้ออกก่อนที่จะน�ำไปวิเคราะห์ และ หน่วยงานเจ้าของข้อมลู สามารถระบุขอ้ จ�ำกดั การใช้ประโยชนข์ อ้ มลู ได้ - กลมุ่ ขอ้ มลู ความลบั ราชการ (Government Data) ทใี่ หส้ ทิ ธเิ ฉพาะเจา้ หนา้ ที่ ท่ีมีหนา้ ทร่ี บั ผดิ ชอบเกี่ยวขอ้ งเทา่ น้นั - กลุ่มข้อมูลความมั่นคงของรัฐ (Secured Government Data) ท่ีให้สิทธิ เฉพาะเจา้ หน้าท่ีทมี่ หี นา้ ท่ีรับผดิ ชอบเกีย่ วข้องเทา่ น้ัน