ประเภทสมุนไพรจำแนกตามลักษณะการใช้งาน

ผลติ ภณั ฑส์ มุนไพรเพ่อื การค้า (Commercial Herb Products) (30506-2103) (2-3-3) เรือ่ ง ประเภทสมนุ ไพรจาแนกตามลกั ษณะการใชง้ าน จดั ทาโดย ครสู ุขสริ ิ อินจันทร์ ครูชานาญการพิเศษ วทิ บาลัยเกษตรและเทคโนโลยกี าแพงเพชร

ประเภทสมนุ ไพรจาแนกตามลกั ษณะการใชง้ าน เนอ่ื งจากสมุนไพรน้ันมมี ากมายหลากหลายชนดิ อาจมีมากถึง 1,000 ชนดิ เลยก็ วา่ ได้ ซ่งึ แตล่ ะชนดิ กจ็ ะให้สรรพคณุ ทแ่ี ตกตา่ งกนั ออกไป จงึ จาเป็นตอ้ งมกี ารจาแนก ประเภทออกมาเพื่อให้นักวิทยาศาสตร์และผู้ทศ่ี ึกษาเก่ยี วกบั สมุนไพรสะดวกตอ่ การใช้ งานและงา่ ยตอ่ การจดจา จาแนกตามลักษณะการใชง้ าน จาแนกได้ 6 ประเภทดังน้ี 1) น้ามนั หอมระเหย (Essential oil) พืชสมุนไพรหลายชนิดสามารถ นามาสกดั นา้ มนั หอมระเหยไดโ้ ดยวธิ ีการกลั่น ซ่ึงจะไดน้ า้ มันหอมระเหยมีกล่ินหอม แตกต่างกันไปตามชนิดของพชื สมนุ ไพร น้ามนั หอมระเหยน้ีมีสารสาคญั ทีส่ กัดออกมาซง่ึ จะใช้ประโยชน์ไดต้ รงตามวัตถปุ ระสงคม์ ากกวา่ รวมทัง้ การใชใ้ นปริมาณทน่ี อ้ ยกวา่ เมอื่ เทียบกับการนาพชื สมุนไพรมาใชใ้ นรปู อน่ื ตัวอย่างของพืชสมนุ ไพรท่ีนามาสกดั นา้ มนั หอมระเหย เช่น น้ามนั ตะไครห้ อม ใช้ในอตุ สาหกรรมผลติ สบู่ แชมพู น้าหอมหรือใชท้ าสารไลแ่ มลง น้ามันไพล ใช้ในผลติ ภณั ฑ์ครีมทาภายนอก ลดอาการอกั เสบจากการฟกชา้ นา้ มันกระวาน ใช้แต่งกลิ่นเหลา้ เครอ่ื งดมื่ ต่าง ๆ รวมท้งั ใชใ้ นอุตสาหกรรม น้าหอม นา้ มันพลู ใช้ในอุตสาหกรรมเคร่อื งสาอางหรอื ใชเ้ ปน็ เจลทาภายนอกแก้คัน น้ามนั ตะไครห้ อม นา้ มนั ไพล นา้ มนั กระวาน น้ามนั พลู

2) ยารับประทาน พืชสมนุ ไพรหลายชนิด สามารถนามาใช้รบั ประทาน เพ่อื รักษาอาการของโรคได้ อาจใช้สมุนไพรชนิดเดยี ว หรือหลายชนิดรวมกนั ก็ได้ทงั้ น้ี ข้นึ อยกู่ บั สารสาคญั ทมี่ อี ยใู่ นพืชสมนุ ไพรชนดิ นัน้ ๆ ทีอ่ อกฤทธ์ิเพอื่ การบาบดั รกั ษา เช่น แกไ้ ข้ บอระเพ็ด ฟา้ ทะลายโจร แก้ทอ้ งอดื ท้องเฟอ้ กะเพรา ไพล ขงิ ระงบั ประสาท ขเี้ หล็ก ไมยราพ ลดไขมันในเสน้ เลือด คาฝอย กระเจีย๊ บแดง กระเทยี ม บอระเพ็ด ฟา้ ทะลายโจร ไมยราพ คาฝอย

3) ยาสาหรับใช้ภายนอก เปน็ พชื สมุนไพรที่สามารถนามาบาบดั โรคที่ เกิดข้นึ ตามผวิ หนังแผลท่ีเกิดขนึ้ ตามรา่ งกายรวมทั้งแผลในปาก อาจใชส้ มุนไพรชนดิ เดียว หรอื หลายชนิดรวมกันก็ได้ ลกั ษณะของการนามาใช้มีหลายลกั ษณะมที ั้งใช้สด บดเปน็ ผง ครมี ทัง้ น้ขี ้นึ อยู่กับสารสาคญั ท่มี ีอยู่ในพชื สมุนไพร และความสะดวกในการนามาใช้ ตวั อยา่ งของพชื สมุนไพรท่ีนามาใชเ้ ปน็ ยาสาหรบั ใชภ้ ายนอก เชน่ รักษาแผลในปาก บวั บก หว้า โทงเทง ระงับกลิ่นปาก ฝรง่ั กานพลู แกแ้ พ้ ผกั บุง้ ทะเล ตาลงึ เท้ายายม่อม เสลดพงั พอน รกั ษาแผลน้ารอ้ นลวก บวั บก ยาสบู ว่านหางจระเข้ แก้งูสวดั ตาลึง พดุ ตาล ว่านมหากาฬ เสลดพังพอน 4) ผลติ ภัณฑ์เสริมอาหารและเครอื่ งดื่ม พชื สมนุ ไพรหลายชนดิ สามารถนามาทา เป็นผลติ ภัณฑจ์ ากธรรมชาติ ผบู้ ริโภคจึงรู้สกึ ปลอดภัยในการนามารบั ประทาน เช่น ดดู จบั ไขมนั จากเสน้ เลอื ด ลดนา้ หนัก บุก คาฝอย หญ้าหวาน เปล่ยี นไขมนั เป็นพลงั งาน ลดน้าหนัก ส้มแขก เคร่อื งดม่ื บารงุ สุขภาพ หญ้าหนวดแมว 5) เคร่ืองสาอาง เป็นการนาพืชสมนุ ไพรมาใชอ้ กี ลักษณะหน่งึ การนาพชื สมุนไพร มาใช้เปน็ เครือ่ งสาอางมีมานานแล้ว และในปจั จบุ นั ได้รับการยอมรบั มากขนึ้ เนอ่ื งจากปลอดภัย กวา่ การใ ช้ สารสังเคราะห์ทางเคมี ทาใหม้ ผี ลติ ภณั ฑ์ทีผ่ ลติ ขึน้ โดยมีส่วนผสมของพืชสมุนไพร เกดิ ขึ้นมากมาย เช่น แชมพู ครีมนวดผม สบู่ โลชน่ั ตวั อย่างพชื สมนุ ไพรทนี่ ามาใชเ้ ปน็ เคร่อื งสาอางเชน่ อัญชนั วา่ นหางจระเข้ มะคาดีควาย เห็ดหลินจอื เป็นต้น 6) ผลิตภัณฑป์ ้องกนั กาจัดศตั รพู ืช เป็นสมุนไพรทมี่ ีฤทธิ์เบอื่ เมาหรอื มีรส ขม ซงึ่ มีคุณสมบตั ิในการปราบหรอื ควบคมุ ปริมาณการระบาดของแมลงศัตรูพืช โดยไมม่ ี พษิ ตกค้างในผลผลติ ไมม่ ีพิษตอ่ ผู้ใชแ้ ละสภาพแวดล้อม ตวั อยา่ งพชื สมนุ ไพรทใี่ ชป้ อ้ งกัน กาจดั ศัตรูพืช เชน่ สะเดา ยาสบู ตะไคร้หอม ฟ้าทะลายโจร ไพล เปน็ ตน้