Әл-Фараби

АҚМОЛА ОБЛЫСТЫҚ МӘДЕНИЕТ, АРХИВТЕР МЕН ҚҰЖАТТАМАЛАР БАСҚАРМАСЫ МАҒЖА.Н ЖҰМАБАЕВ АТЫНДАҒЫ АҚМОЛА ОБЛЫСТЫҚ ӘМБЕБАП ҒЫЛЫМИ КІТАПХАНАСЫ АҚПАРАТТЫҚ БИБЛИОГРАФИЯЛЫҚ БӨЛІМ ¥ЛЫ ДАЛА АЛЫБЫ / Әбу Насыр әл-Фараби -1150 / Көкшетау, 2020



Қүрастырушыдан Мағжан Жұмабаев атындағы Ақмола облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының ақпараттық-библиографиялық бөлімінің «Ұлттық библиография» секторы дәстүрлі түрде мерейтой иелерінің библиографиялық көрсеткішін шығарады. Кезекті библиографиялық көрсеткіш үлы ғалым, энциклопедист, Аристотельден кейінгі екінші үстаз атанған «¥лы дала алыбы» Әбу Насыр Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн Узлағ ибн Тархан әл-Фараби ат-Түркіге арналды. Библиографиялық көрсеткіш негізгі екі бөлімнен тұрады: кіріспе және әдебиеттер тізімі. Әдебиеттер тізіміне автордың кітаптары, ол туралы зерттеулер, мақалалар және орыс тіліндегі әдебиеттер кірді. Библиографиялық көрсеткіш фарабитанушыларға, үстаздарға, студенттерге, жалпы қалың оқырман қауымға арналған. 2

¥лы даланың ұлық тұлғасы: әл - Фараби Әбу Насыр Мухаммед ибн Мухаммед ибн Узлағ ибн Тархан эл-Фараби ат- Түркі - улы ғалым, энциклопедист, Аристотельден кейінгі Екінші устаз атанған Әл-Фарабидің толық аты-жөні осыпай болып келеді. Әл-Фараби 870 жылы Жібек Жолының маңызды орталықтарының бірі болған Отырар қаласының маңында дүниеге келген. Ол бала кезінен сол дәуірдегі өркениет пен мәдениеттің ірі орталықтары саналған Бухара, Самарқан, Мерв, Бағдат, Харран, Рей, Каир, Алеппо, Шам қалаларында болып, білімін үнемі жетілдіріп отырған. Әл-Фарабидің ғылыми қызметі ортағасырлық араб- мусылман мәдениетінің гүлдену дәуіріне, яғни біздің дәуіріміздегі X ғасырдағы - Мусылман Ренессансына сәйкес келеді, міне сол ғуламаның 1150 жылдығы қарсаңында улы ғулама туралы оқыған, түйінді мағлуматтармен бөліскенді жөн көрдім. Әл-Фарабидің әлем өркениетінде алар орнына тоқталмас бурын, ғылымдағы әл-Фарабиге қатысты түрлі көзқарастарға тоқтала кетейік. Кейбір еуропашыл ғалымдар “Әл-Фараби ешқандай жаңалық ашқан жоқ, ол тек Платон мен Аристотельдің мураларын насихаттап, түсіндіріп келді” - деп есептейді. Антика дәуіріндегі ғулама ойшылдар Платон мен Аристотель - бүкіләлемдік мәдениеттің ең жоғарғы шыңы. Әл-Фараби осы антикалық мураны игеріп, оны араб-мусылман мәдениетінің гүлденуіне жумсап, үлкен екі жаңалық ашты. Біріншіден, эл- Фараби антикалық заман мен исламды өзара жақындастыра синтез жасап, жаңа бір мэдениеттің өркендеуіне жол ашты. Келесі кезекте ол грек ойшылдарының асыл мурасын жаңғыртты. Сөйтіп, шығыста үлкен қозғалыс, жаңа бағыттар 3

басталды. Араб-мүсылман мәдениеті негізінде антикалық дәуірдегі шешілмеген мәселелерді шешіп, оны ілгері дамытты. Барлығымызға мәлім, әл-Фараби өмір сүрген уақыт айрықша кезең ретінде аталады. Отырар өлкесінде әл-Фарабиге дейін ойшылдар өте көп болса, оның өз заманында да ғүламалар аз болмаған. Ол жастайынан туған өлкесінде білім алып, Отырар кітагтханасында отырып, шан басқан қолжазбаларды ақтарып, көз майын тауысып, талмай кітап оқып, оқу-білімге ерте құмартқан. Отырар кітапханасына алыс-жақын елдерден керуенмен сан түрлі кітаптар ағылып келіп жататын. Әл-Фараби өмір сүрген ІХ-Х ғасырларда Отырар өркениетінде руханп мүра жоғары бағаланған. Араб-Мысыр әлемінде Александрия кітапханасының шоқтығы биік. Одан кейінгі орынды Отырар кітапханасы иеленген. Сол кітапханадан әл-Фараби жиырма жасқа дейін тәлім-тәрбие алып, ондағы бар кітаптарды, трактаттарды оқып зерттеген. Одан кейін білімін толықтыру үшін керуенге ілесіп, араб еліне аттанады. Багдад, Дамаск сынды басқа да өркениеті дамыған ірі шаһарларда болып, артында ғылыми-зерттеу еңбектерін қалдырған. Әл-Фарабидің дүниетанымына келетін болсақ, кеңестік дәуірде оны маркстік- лениндік, атеистік дүниетанымға алып келді. Бірақ шын мәнінде әл-Фараби ислам руханиятындағы айтулы түлға болған. Біріншіден, ол-әлем мойындаған философ, Платон мен Аристотельдің еңбектерін шығыс, араб-мүсылман әлеміне таратқан үлкен ғүлама. Екіншіден, әл-Фараби - үлкен ғалым. Әл-Фарабидің философиялық көзқарасы өте күрделі. Оны бір сөзбен айтып шығу мүмкін емес. Әл-Фарабидің көзқарасында диалектика да, таным теориясы да, ғылыми рационализм де бар. Әл-Фараби ислам өркениетіне өлшеусіз үлес қосқан. Сондықтан әл-Фарабидің дүниетанымы туралы айтқанда оны материалист, болмаса идеалист немесе атеист деп айтуға болмайды. Ол белгілі бір ғылым академиясы тәрізді. Әл-Фарабидің мүрасы ғылымның әр түрлі саласына қатысты еңбектерден түрады. Сондықтан да ол - әлемдік деңгейдегі философ, ойшыл. Әл-Фараби дүниетанымының қайнар көзі өте тереңде. Себебі, қазақ 4

даласында оған дейін де ғүлама ойшылдар көп болған. Мысалы, гректерді өнерімен тәнті еткен, аузымен құс тістеген шешен Анахарсистің өзі бір төбе болса, Тоқсары, Тоныкөк, қобызымен кең дүниені күңіренткен Қорқыт Ата және басқа да ойшыл данышпандар болған. Осының бәрі - ғүлама ғалымның бастау алған қайнар көздері. Осы орайда, Платон мен Аристотельді атап өткен жөн. Әл-Фараби олардың ғылыми мүрасын оқып қана қоймай, әрі қарай жалғастыра зерттеп, дамытқан. Әл-Фараби тағылым алған дүниелер өте мол. Солардың бірі ежелгі «Авеста» мен Қүранды атап өтпеуге бола ма? Әл-Фарабидің рухани толысуына Қүранның игі әсері көп болған. Кеңес дәуірінде әл- Фараби мүрасын аударғанда исламға қатысты жағын кесіп тастап, көбіне материалистік, атеистік жағына мән беріп, ислам руханияты, ислам мәдениеті мен антикалық мәдениетті синтездеу жағына ешқандай мән бермеген. Әл-Фарабидің ашқан ең үлкен жаңалығы - антикалық мүра мен исламды біріктіре мәдениет жасауында. Сондықтан әл-Фарабидің қайнар көздерін айтқанда міндетті түрде тек шығыс пен батыс, гректің ғана емес, оның қазақтың қүнарлы топырағынан түлеп үшып, Отырар өркениетінен нәр алғанын үмытпауымыз керек. Әл-Фараби араб елінде аты шығып, «Шығыстың Аристотелі» атанып, артында мол мүра қалдырған. Сөйтіп сексен жасқа келгенде өмірмен қоштасады. Ол: “Мен Қыпшақ елінен ешқандай атақ-даңқ іздеп келген жоқпын. Мен білім іздеп келдім, сол білімді араб елінен таптым, бірақ менің Қыпшақ еліне сүйіспеншілігім шексіз”,- деп өзінің туған жерге деген сағынышын өлеңге түсірген. Ол керемет өлең де айтқан, қобызда да ойнаған. Қобыз аспабын жасап, күй тартқан Қорқыт Ата дейміз. Шын мәнінде Қорқыт Атадан кейін әл-Фараби де қобызды дамытып, оның құлағында ойнаған ойшыл, көп тілде сөйлеген ғұлама адам болтан. Эл- Фараби - қазақ өркениетінің, музыка философиясының негізін қалаған үлкен ойшыл. Бірақ ол - тек қазақтың ғана емес, қазақ халқы қалыптаса қоймаған кезеңде өмір сүргендіктен, бүкіл түркі халықтарына ортақ түлға. Әл-Фараби мүрасы түркі халықтарын біріктіретін рухани негіз деп айтуға болады. Орта 5

ғасырда энциклопедияшы оқымысты әл-Фарабидей ғалым болмаған. 1980 жылдардан бастап фарабитану атты жаңа бағыт пайда болды. Әлемдік және отандық фарабитану деген бар. Эл- Фараби шетелге емес, тәуелсіз еліміздің мемлекеттік мүддесі мен ұлттық ұстанымы үшін қызмет етуі керек. Сондықтан әл- Фарабидің ғылыми - философиялық мүрасын өзіміз ғана біліп қоймай, жас үрпақтың санасына сіңіруіміз қажет. Әл-Фарабидің мүрасы, әл-Фараби әлемі туралы білетініміз аз. Оның қүпиясы әлі толық ашылған жоқ. Ол- әлем халықтарын біріктіретін тұлға. Әл-Фарабиді хан тұтатын үш мемлекет бар. Біріншісі - Иран (олар әл- Фараби бізден шыққан дейді), екіншісі - Қазақстан (әл-Фараби халқымыздың этногенезінің негізінде жатыр, ол Отырардан шыққан), үшіншісі - Араб елі, Мысыр мен Сирия және басқа да мүсылман елдері әл-Фарабиді айрықша қастерлейді. Әл-Фараби мүрасын мектептерде пән ретінде оқытып, жоғары оқу орындарында арнайы курстар жүргізген жөн. Қазіргі уақытта Әл-Фараби ойларының өзектілігі қайтадан арта түсуде. Оның көзқарасында саясат, дін және бақыттың өзара терең қатынасы көрсетілген. Бүгінде элем Ислам және Батыс өркениетінің текетіресу қаупі алдында түрғанда, ислам мәдениетімен астасатын экстремистік және лаңкестік көңіл-күй үдеп келе жатқан кезде, үлы философтың мүрасы адамзаттың түрлі көзқарасын шешуге көмек бере алады. Бүгінгі күнге дейін оның логика, метафизика, этика, саяси және әлеуметтік философия, музыка мен медицинаға арналған жүзден аса трактаттары сақталған. Ол ең алғаш болып музыканы математикалық негізде жүйелеп, оны ғылымның бір бағыты ретінде көрсеткен. Түйіндеп айтқанда, Орта Азия мен қыпшақ даласы үшін X—XII ғасырлар қоғамдық-әлеуметтік, саяси түрғыдан дамудың жаңа басқышы болып табылады. Бүл кезеңде түркі тілдес халықтардың мәдениеті, әдебиеті, ғылымы едәуір өркендеп өсті. Әсіресе, түркі әдеби тілі жан-жақты дамып, жетіле түсті. Мүның өзі түркі халықтарының, соның ішінде, қазақ, өзбек, үйғыр, қырғыз,т.б. халықтардың этностық құрамының қалыптаса 6

бастауы мен олардың әлеуметтік-қоғамдық өміріндегі рөлінің біртіндеп артуына байланысты болды. https://bilimdinews.kz/?p=80657 7

Әдебиеттер тізімі Әбу Насыр Әл-Фараби. Қайырымды қала / Әбу Насыр Эл- Фараби. - Алматы: Халықаралық Абай клубы, 2015. - 281 бет. - (Менің ІООКітабым) Әбу Насыр әл-Фараби. Музыка туралы үлкен кітап / Әбу Насыр әл-Фараби; [қураст. Ә.Нысанбаев, Ғ.Құрманғалиева, Н.Сейтахметова; сарапшы Т.Ғабитов, С.Нұрмуратов]. - Алматы: Колор, 2008. - 751,[1] бет. Әбу Насыр әл-Фараби.Он томдық шығармалар жинағы / Әбу Насыр әл-Фараби; Әшімбаев М.С., кеңес төрағасы. - Астана: Лотос - Астана, 2007. - (Мәдени мура) - Т.1: Метафизика. - 2007. - 333, [2] бет. ; Т.2: Метафизика. - 2007. - 334, [2] бет. Эбу Насыр эл-Фараби. Он томдық шығармалар жинағы / Әбу Насыр әл-Фараби; Әшімбаев М.С., кеңес төрағасы. - Астана: Лотос - Астана, 2007. - (Мәдени мура) - Т.З: Логика. - 2007. - 365, [3] бет. Әбу Насыр әл-Фараби. Он томдық шығармалар жинағы / Әбу Насыр әл-Фараби; Төраға Әшімбаев М.; жауапты хатшы Асқаров Ә. - Астана: Лотос - Астана, 2007. - (Мәдени мура) - Т.4: Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 2007. -293, [3] бет.; Т.5: Әлеуметтік философия. Этика. Эстетика. - 2007. - 301, [3] бет. Эбу Насыр эл-Фараби. Он томдық шыгармалар жинагы / Эбу Насыр эл-Фараби; Төраға Әшімбаев М.; жауапты хатшы Асқаров Ә. - Астана: Лотос - Астана, 2007. - (Мэдени мура) - Т.6: Тылым (математика жэне жаратылыстану). - 299, [3] бет. Эбу Насыр эл-Фараби. Он томдық шыгармалар жинагы / Эбу Насыр эл-Фараби; Төраға Әшімбаев М.; жауапты хатшы 8

Асқаров Ә. - Астана: Лотос-Астана, 2007 - Т.7: Птолемейдің \"әлмагесіне\" түсініктемелер. - 342, [2] бет. Әбу Насыр әл-Фараби. Он томдық шығармалар жинағы. Т.8. Музыка туралы үлкен кітап (1 бөлім) / Әбу Насыр әл-Фараби; Әшімбаев М.С., кеңес төрағасы. - Астана: Лотос - Астана, 2008. - 357, [2] бет. - (Мәдени мүра) Әбу Насыр әл-Фараби. Он томдық шығармалар жинағы. Т.9. Музыка туралы үлкен кітап (2 бөлім) / Әбу Насыр әл-Фараби; Әшімбаев М.С., кеңес төрағасы. - Астана Лотос - Астана, 2008. - 377, [6] бет. - (Мәдени мүра) Әбу Насыр әл-Фараби.Он томдық шығармалар жинағы. Т. 10. Әл Фараби мұрасы: қазақстандық философиялық зерттеулер (1991- 2008). Биобиблиография/ Әбу Насыр әл-Фараби; [ғыл. ред.: Ә.Н. Нысанбаев, Қ.¥. Әуежан, С.Е. Нұрматов]. - Астана: Лотос - Астана, 2009. - 429, [ 1 ] бет. - (Мәдени мүра) Әбу Насыр әл-Фараби. Таңдамалы трактаттары / Әбу Насыр әл- Фараби; [құраст. Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева, Ж. Сандыбаев]. - Алматы: Арыс, 2009. - 648, [3] бет. Әл-Фараби Әбунәсір. Трактат және өлеңдер / Әл-Фараби Әбунәсір; аударған Аян Нысаналин. - Алматы: Жазушы, 1974. - 37,[3] бет. Әл-Фараби Әбу Насыр. Қайырымды қала; Музыка туралы кітап: әлеуметтік-этикалық трактаттар / Әл-Фараби Әбу Насыр. - Алматы: Халықаралық Абай клубы, 2018. - 929, [7] бет.: сурет. - «Аманат» журналының кітапханасы . I - ХХІғғ. сериясы) 9

•тч »тч »тч »тч »тч »тч »тч »тч »тч Аль-Фараби. Избранные трактаты / Аль-Фараби. - Пер. с араб. - Алматы: Ғылым, 1994. - 445,[1] с. Аль-Фараби Абу Насыр. Собрание сочинений в четырех томах / Аль-Фараби Абу Насыр. - Алматы: Международный клуб Абая, 2014. - (Библиотека журнала \"Аманат\")-Т.1: Добродетельный город: философские трактаты. - 2014. - 500 с. Аль-Фараби Абу Насыр. Книга об Аль-Фараби / Аль-Фараби Абу Насыр. - Алматы: Международный клуб Абая, 2014. - 256 с. - (Народная библиотека) Фараби-Аль. Естественно-научные трактаты: пер. с араб. / Фараби-Аль. - Алма-Ата: Наука, 1987. - 495 с. Фараби-аль.Комментарии к \"Альмагесту\"Птолемея:Ч. 1. / Фараби-аль; Пер.с араб. А. Кубесова, Дж.аль-Даббаха. - Алма- Ата: Наука, 1975. - 527с. Фараби-аль. Математические трактаты / Фараби-аль; Авт.вступит.статьи \"О математических трудах аль-Фараби\"; пер.с араб.Б.Розенфельд, А.Кубесов. - Алма-Ата: Наука, 1972. - 324с. Аль-Фараби Абу Насыр. Книга о разуме / Аль-Фараби Абу Насыр. - Алматы: Международный клуб Абая, 2014. - 229,[3] с. - (Народная библиотека) Аль-Фараби Абу Наср Мухаммед. Историко-философские трактаты: Пер. с араб. - Алма-Ата: Наука, 1985. - 623 с. 10

Аль-Фараби Абу Наср Мухаммед. Логические трактаты: Пер. с араб. - Алма-Ата: Наука, 1975. - 672 с. •тч »тч »тч »тч »тч »тч »тч »тч »тч Аликбаева Маржан Башанқызы. Әбу Насыр Әл-Фарабидің музыка ілімі: [монография] / Аликбаева Маржан Башанқызы. - Алматы: Қазақ университеті, 2015. - 172, [2] бет. Әбдіраманов Ш. Әл-Фараби көпірі: Повесть, әңгімелер / Әбдіраманов Ш. - Алматы: Жалын, 1988. - 223 бет. Әл-Фараби қазіргі замай: оқу кұралы. - Алматы: Қазақ университеті, 2014. -231, [1] бет. Жәнібеков Елгелды. Әл-Фарабидің физикалық көзқарасы / Жәнібеков Елгелды. - Алматы: Рауан, 1993. - Иібет. Жәнібеков,Елгельды. Әл-Фарабидің физикалық көзқарасы / Жәнібеков,Елгельды. - Алматы: Рауан, 1993. - Шбет. Кенбаев Молдахмет. Молдахмет Кенбаев: альбом / Кенбаев Молдахмет; алғы сөзін жазған және альбомды құрастырған Н.А. Полонская. - Алматы: Өнер, 1983. - 131 бет. -(Қазақстан бейнелеу өнерінің шеберлері) Көбесов А. Әл-Фарабидің ашылмаған әлемі / Көбесов А. - Алматы: Санат, 2002. - 175 бет. Көбесов Ауданбек. Әл-Фараби / Көбесов Ауданбек. - Алматы: Қазақстан, 1971,- 171, [1] бет. 11

Күмісбаев Өтеген. Шығыс шайырлары: бес томдық / Күмісбаев Өтеген. - Алматы: Дәуір, 2015. - Т.З: Терең тамырлар. - 450, [2] бет. Құл-Мұхаммед Мұхтар. Әл-Фараби: Тарих, тұлға, уақыт / Қүл- Мұхаммед Мүхтар. - Алматы: Аруна, 2006. - 94, [1] бет. - (Шығыстың ұлылары) Леонид Леонтьев: альбом. - Алма-Ата: Өнер, 1983. - 144 б., ил. Машани Ақжан (әл-Машани). Көп томдық шығармалар жинағы / Машани Ақжан (эл-Машани). - Алматы: Алатау, 2007 - Т.7: Ақжан Машани ғибраты: Халықаралықғылыми-практикалық конференциясының еңбектері. - 2007. - 262 бет. Машани Ақжан (әл-Машани). Көп томдық шығармалар жинағы. Т.10. Шаңырақ / Машани Ақжан (әл-Машани); ред.басқ. Ш. Абдраман. - Алматы: Алатау, 2008. - 293, [2] бет. Машани Ақжан (әл-Машани). Көп томдық шығармалар жинағы / Машани Ақжан (әл-Машани); ред. алқаЖ.М. Әбілов т.б.; құраст. ТТТ Абдраман. - Алматы: Алатау, 2009-T.il: Жаңа дәуір. Шындық шыңы ғылымда: [зерттеулер]. - 315, [5] бет. Машани Ақжан (әл-Машани). Көп томдық шығармалар жинағы / Машани Ақжан (әл-Машани); ред. алқа Ж.М. Әбілов т.б.; құраст. ТТТ Абдраман. - Алматы: Алатау, 2009 - Т.12: Қадыр түнгі ойлар: [зерттеулер]. -227, [4] бет. Машанов Ақжан. Әл-Фараби: Тарихи -деректі кітап / Машанов Ақжан. - Алматы: Жазушы, 1970. - 2486. Машанов Ақжан. Әл-Фараби және Абай / Машанов Ақжан. - Алматы: Қазақстан, 1994. - 190,[2]бет. 12

Назаркұл Аманат. Аманат Назарқүл: альбом / Назарқұл Аманат. - Алматы: Өнер, 2008. - 151, [1] бет. - (Қазақ өнерінің қайраткерлері) Сәбден Оразалы. Абай және қазақ болашағы (Қара сөздерін XXI ғасырда іске асыру тетіктері) / Сәбден Оразалы. - Алматы, 2016. - 165, [1] бет+107 бет. Сүлейменов Пірімбек Мұханбетұлы. Әл-Фараби және қазақ халқының рухани мүрасы: оқу құралы / Сүлейменов Пірімбек Мұханбетұлы. - Өңделіп, толықт. 2-ші басылым. - Алматы: Қазақ университеті, 2016. - 284 [2] бет. •тч Алимжанов Ануар. Возвращение учителя, или Повесть о скитаниях Абу Насра Мухаммеда ибн Мухаммеда ибн Тархана ибн Узлаг аль-Фараби ат-Турки / Алимжанов Ануар. - М.: Сов.писатель, 1979. -240с.: ил. Аль-Фараби и развитие восточной философии А.Н.Нысанбаев, Г.К.Курмангалиева, Г.Р.Коянбаева и др. - Астана: Елорда, 2005. -316, [2] с. Аль-Фараби и современность: учебное пособие / [под общ. ред. Г.М. Мутанова].- Алматы: Қазақ университеті, 2014,- 221 с. Возвращение учителя: о жизни и творчестве Фараби. - Алма- Ата: Жазушы, 1975,- 199 с. Даукеева Саида Диасовна. Философия музыки Абу Насра Мухаммада Аль-Фараби / Даукеева Саида Диасовна. - Алматы: Фонд Сорос - Казахстан, 2002,- 350, [2] с. 13

Касымжанов А.Х. Аль-Фараби / Касымжанов А.Х. - Алма- Ата, 1974. - 36 с. Касымжанов А.Х. Великий мыслитель Востока / Касымжанов А.Х.- Алма-Ата: Казахстан, 1975. - 56с. Конюхов Л.Ф. Аль-Фараби и современный мир: (обзор и комментарии трактатов по философским воззрениям аль­ Фараби) / Конюхов Л.Ф. - 2 изд., доп. - Усть-Каменогорск, 2003. - 119 с. Кубесов А. Математическое наследие аль-Фараби / Кубесов А - Алма-Ата: Наука, 1974. - 246с. Кубесов Ауданбек. Педагогическое наследие аль-Фараби / Кубесов Ауданбек. - Алма-Ата: Мектеп, 1989. - 152 с. Кул-Мухаммед Мухтар. Аль-Фараби. История, личность, время / Кул-Мухаммед Мухтар,- Алматы: Аруна, 2006,- 94,[2] с. - (Знаменитые люди Востока) Машани Акжан (эл-Машани). Многотомное собрание сочинений. Т.8. Аль-Фараби и современная наука:[монография]; Солнечные часы в Казахстане: [научная статья] / Машани Акжан (эл-Машани); [сост. и общая ред. Ш.А. Абдрамана].- Алматы: Алатау, 2008,- 218, [1] с. Наследие аль-Фараби и формирование нового интегрального мировоззрения: коллективная монография / [под общ ред. З.К. Шаукеновой].- Алматы: ИФПР КН МОН РК, 2012 - 322, [2] с. О логическом учении аль-Фараби / Бурабаев М.С. и др. - Алма- Ата: Наука, 1982. - 200 с. 14

Сатыбекова С.К. Гуманизм Аль-Фараби / Сатыбекова С.К.- Алма-Ата: Наука, 1975,- 143с. •у* *1* *1* *1* Абажан 3. Рухани қазына орталығы/ Абажан 3. // Қазақ үні. - 2019. - 28 qazan (№41-42). - 14 б. Абдихапарова Г.А.Аристотель жэне эл-Фараби: философиядагы этикалық сабақтастығы / Абдихапарова Г.А. // эл-Фараби атындағы Қ¥У Хабаршы. Философия сериясы. Мэдениеттану сериясы.Саясаттану сериясы. - 2016. - №4 (58). - 11-19 б. - Рез.: қазақша, агылшынша, орысша. - Библиогр.: 15 атау. Абдраман Ш. \"Эл-Фараби жэне Абай\" екі ұлы бабамыз /Абдраман Ш. // Қазақ эдебиеті. - 2014. - 14 наурыз. - 1, 6-7 б. Абдраман Ш. \"Эл-Фараби жэне Абай\" екі ұлы бабамыз /Абдраман Ш. // Қазақ эдебиеті. - 2014. - 14 - 20 наурыз (№ 11). - 1,6 6. Адырбекұлы К. Арыстан жүрек ағаның асқақ бейнесі / Адырбекүлы К. // Түркістан. - 2011. - 3 наурыз (№ 9). - 116. Айсүлтанова Қ. Ұлағат ұясы / Айсүлтанова Қ. // Ана тілі. - 2014. - 28 наурыз - 2 сэуір (№ 12). -6 6. Ақбаева Л. Үндестік: Әл - Фараби мен Т.Кампанелла мемлекет туралы. / Ақбаева Л. // Ақиқат. - 1997. - №1. - 80-846. Ақдоңов Б. Қазақстандағы ислам мэдениетінің ескерткіштері: Әл-Фараби. Қожа Ахмет Иассауи. Жүсіп Баласағұн. Махмуд Қашғари. Асан Қайғы жэне т.б. / Ақдоңов Б. // Қазақстан тарихы: эдістемелік журнал. - 2012. - № 10. - 64-67 б. 15

Ақжігіт Е. Фараби оқулары - дәстүр басталуы / Ақжігіт Е. // Айқын. - 2014. - 5 сәуір (№ 58). - 6 б. Алдабек Н. Шығыс - өркениет бастауы / Алдабек Н. // Ана тілі. - 2014. - 22 -28 мамыр (№ 20). - 8 б. Аликбаева М. Әл-Фараби музыкасының философиясы / Аликбаева М., Қабылова А.С. // Хабаршы Философия сериясы.Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2009. - №2. - 58-61 б. Аликбаева М.Б. Әл-Фараби және музыкалық ойдың философиялық сипаты / Аликбаева М.Б., Рыскиева А.А. // Хабаршы Философия сериясы. Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2011. - №2.- 148-151 б. Алишпаева З. Шығыстың ғұлама ғалымы: Әл-Фараби. / Алишпаева З. // Қазақ тілі мен әдебиеті орта мектепте. - 2012. - № 10. - 23-25 б. Алтаев Ж.А. Әл-Фараби идеяларының ортағасырлық мұсылман және Еуропа философиясының дамуына әсері / Алтаев Ж.А., Калмырзаев А.М. // Хабаршы. Философия сериясы. Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы = Хабаршы. Серия философия. Серия культурология. Серия политология. - 2016. - №3 (57). - 5-10 бет. - Рез.: қазақша, ағылшынша, орысша. - Библиогр. 12 атау. Алтаев Ж. Әл-Фараби және Шоқай: Ғибрат / Алтаев Ж. Мұқанова Г. // ANA TILI. - 2019. - 25-30 сәуір (№17). - 2 б. Алтаев Ж. Әл-Фараби шығармашылығындағы дін мен философия ортақтастығы / Алтаев Ж. // Хабаршы. Философия сериясы. Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2013. - № 3 (44). - 3-12 б. 16

Алтаев Ж. Әл-Фарабидің Еуропа ғылымына әсері /Алтаев Ж. // Хабаршы Философия сериясы. Мэдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2011. - № 1. - 76-78 б. Алтаев Ж. Эмбебап Эл-Фараби / Алтаев Ж. // Ақиқат. - 1994. - №12. - 74-776. Алтаев Ж. Ғұлама Батые өркениетіне қалай ықпал етті?: Эл- Фараби - 1150 жыл / Алтаев Ж. // ANA TILI. - 2019. - 17-23 қазан (№42). - 46. Алтаев Жақыпбек. Әл-Фарабидің рухани әлемі / Алтаев Жақыпбек // Қазақ әдебиеті. - 2015. - 13-19 қараша (№ 44/45). - 9 б. Алтаев Жақыпбек. Әл-Фарабидің рухани әлемі / Алтаев Жақыпбек // EGEMEN QAZAQSTAN. - 2020. - 5 қаңтар (№ 2). - 7 6. Аманжол Қ. Ұлтына мәңгілік оралған ұлы ұстаз: Әл-Фарабиге арналған халықаралық конференцияның берер тағылымы зор болды / Аманжол Қ. // Егемен Қазақстан. - 2009. - 20 наурыз. - 76. Амиркулова Ж.А. Әл-Фараби Еуропа ғылымында / Амиркулова Ж.А. // Хабаршы Философия сериясы. Мэдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2011. - №2. - 82-84 б. Арғымбаев Д. Әділетті билік: ( Әл-Фарабидің мемлекет пен оның құрылымдары туралы трактаттары хақында) / Аргымбаев Д. // Жалын. - 2005. - №4. - 33-356. Асаубаева А.Қ. \"Эл-Фараби\" оқырмандар клубы / Асаубаева А.Қ.// Тіл жэне эдебиет = Язык и литература = Language and literature. - 2012. - № 5. - 17-22 б. 17

Асқар Л. \"Фараби оқулары\" өтеді / Асқар Л. // Айқын. - 2014. - 1 сәуір (№ 54). -4 6. Асқар Лесхан. Әл-Фараби мұрасын жаңғырту мақсатымыз/Асқар Лесхан // Заң газеті. - 2016. - 12 ақпан (№ 17). -5 6. Атабаев Қ. Деректану және тарихнама кафедрасы / Атабаев Қ. // Қазақ тарихы. - 2011. - № 4. - 7-8 6. Аташ Б. Дәстүрлі және исламдық құндылықтар: бірігуі мен кірігуі / Аташ Б. // Әл-Фараби = Аль-Фараби. - 2012. - №1 (37). - 64-736. Ахметов А. Әбу Насыр әл-Фараби (870-950): Ел тұтқа / Ахметов А. // Бұқпа. - 2008. - 4 желтоқсан. Ахметов М. Әл-Фарабиді ұлықтаған ұлағатты ғалым: Жақсының жақсылығын айт / Ахметов М. // AQIQAT. - 2018. - №7. - 100- 104 б. Әбу Нәсір әл-Фараби: [Адам мақсатына өзін-өзі жетілдіру арқылы жетеді] // Бұқпа. -2013.-11 сәуір. -16. Әбдіраман Ш. Әл-Фараби мұрасы және әл-Машани: Бетбұрыс. / Әбдіраман Ш. // Жұлдыз. - 2012. - № 8. - 162-175 б. Әбдіраман Ш. Әл-Фараби мүрасы және әл-Машани. /Әбдіраман Ш. // Жұлдыз. - 2012. - № 9. - 193-205 б. Әбиев Ж. Әбу Насыр Әл - Фараби тағылымдары. / Әбиев Ж. // Қазақстан мектебі. - 1996. - №1. - 58-62 б. Әбу Нәсір ибн Мухаммед әл-Фараби. (870-950): [Әлемге әйгілі ойшыл] // Егемен Қазақстан. - 2002. - 11 қаңтар. 18

Әділбаева Ш. Ислам шариғатындағы \"Истисхаб\" дәлелі / Әділбаева Ш. // әл-Фараби атындағы Қ¥У Хабаршы. Философия сериясы. Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2016. - №4 (58). - 139-144 б. - Рез.: қазақша, ағылшынша, орысша. - Библиогр.: 8 атау. Әл-Фараби және Ақжан Машани: \"Ақжан Машани\" халықаралық қоғамдық қорының президент! Шамшиден Абдраманмен сұхбат. // Ана тілі. - 2012. - 18-24 қазан. - 6-7 б. Әл-Фараби және ұжымдық субъектінің психологиясы /Ташимова Ф.С., Ризулла А.Р., Құранбек А., Борбасова Г. // Хабаршы. Психология және социология сериясы = Вестник. Серия психологии и социологии. - 2016. - №3 (58). - 231-237 бет. - Рез.: қазақша, агылшынша, орысша. - Библиогр.: 10 атау. Эл-Фараби мерейтойы ЮНЕСКО аясында тойланады // EGEMEN QAZAQSTAN - 2019. - 3 желтоқсан (№233). - 1,6 б. Әл-Фараби мурасын дәріптеу парыз: Тұсаукесер // Заң газеті. - 2019. - 18 маусым (№45). - 2 б. Эл-Фараби шығармалары жарық көрді // Қазақ әдебиеті. - 2011. - 18-31 наурыз (№ 11/12). -2 6. Әліпбаев А. Еұмыры ғибратты ғалым / Әліпбаев А.,Бюжеева Б. // Айқын. -2015.-29 желтоқсан (№ 242). -76. Әлкебаева Д. А. Әл-Фараби еңбектерін прагмастилис- тикалық аспектіден зерттеудің мәселелері: Тіл білімі / Әлкебаева Д. А., Мұхаметкерім М.М. // Әл-Фараби атын.Қаз¥У. Хабаршы.Филология сериясы. - 2018. - №1 (169). - 75-81 бет. - Рез.: қазақша, агылшынша, орысша. - Библиогр.: 15 атау. 19

Әшім Ж. Әл-Фараби үйі Ыстамбүл төрінде ашылды: Әріптестік / Әшім Ж. // TURKISTAN. -2019.-8 тамыз (№31). -86. Әшірбаев Тимур. Әл-Фараби идеялары - өркениеттер альянсының тұғыры / Әшірбаев Тимур // Айқын. - 2016. - 12 ақпан (№ 22). -4 6. Білім ордасындағы әдеби-кеш // Экономика. - 2016. - 18 - 24 ақпан (№ 7). - 6 6. Бабалар рухына тағзым: Рухани жаңғыру // Астана ақшамы. - 2019. - 29 қазан (№127). - 6 6. Базар Жолдыбай. Испаниядан ұлы ұстаздың 10 трактаты табылды / Базар Жолдыбай // Егемен Қазақстан. - 2014. - 18 қазан (№ 204). - 12 6. Байсалбекова И.50 үздік қатарындағы университет: Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ әлемнің 50 университеті рейтингісінде 31 орынды иеленді. / Байсалбекова И. // Түркістан. - 2014. - 28 тамыз (№ 34). - 13 б. Балықбай Б. Алыптарды ардақтау: Рухани жаңғыру / Балықбай Б. // TURKISTAN. -2019.-12 қыркүйек (№36). - 1,5 б. Бәкірұлы Ә. Әл-Фараби мен Абай -қазақ халқының интеллектуалдық өлшемі / Бәкірұлы Ә. // Ақиқат. - 2008. - №2. - 29-33 б. Бейсенбаева А. Елбасы жолдауы - \"Al-Farabi university smart city\" ғылыми-инновациялық жобасын қалыптастырудың алғы шарттарының бірі / Бейсенбаева А. // Экономика. - 2014.-10-16 сәуір (№ 14). - 5 б. 20

Бейсенбай Б. Әбу Насыр Әл-Фараби өмірбаянына жаңа қисын / Бейсенбай Б. // Ана тілі. - 2011. - 23-29 маусым Бейсенбай Б. Эл - Фарабидің өмірбаяны жазудағы олқылықтар / Бейсенбай Б. // Ақиқат. - 2013. - №12. -77-82 б. Бейсенбай Б. Этырар кітапханасы қандай болған?: Білім.Таным. / Бейсенбай Б. // AQIQAT. - 2019. - №10. - 47-52 бет. Бейсенов А. Эл-Фараби тұжырымдары: /философия туралы / Бейсенов А. // Ақиқат. - 2006. - №6. - 70-736. Бейсенов А. Эл-Фараби тұжырымдары / Бейсенов А. // Ақиқат. - 2006. - №6. - 70-736. Бейсенов А. Эл-Фараби философиясындагы болмыс концепциясы / Бейсенов А. // Ақиқат. - 2006. - №5. -46-506. Бейсенов Б. Таблиғ жамағатының (дагуатшылар) ұстанымдары / Бейсенов Б. // Эл-Фараби = Аль-Фараби. - 2012. - №1 (37).-51-54 6. Бердібаев М. Эл-Фараби - физик. / Бердібаев М. // Зерде. - 2001. - № 7. - 22-23 б. Бижанова М.Т. Алтын Орда мен Қазақ хандығының мемлекеттік құрылымының тарихи сабақтастық мәселелері жөнінде / Бижанова М.Т. // Әл-Фараби атындағы Қаз¥У хабаршысы.Тарих сериясы. - 2017. - №1 (84). - 95-101 бет. - Рез.: қазақша, орысша ағылшынша. -Библиогр.: 19 атау. Бияздықова К.Ә. Әл-Фараби шығармасындағы рухани құндылықтардың дамуы / Бияздықова К.Ә. // әл-Фараби атындағы Қ¥У Хабаршы. Философия сериясы. Мәдениеттану 21

сериясы. Саясаттану сериясы. - 2016. - №4 (58). - 41-46 бет. - Рез.: қазақша, агылышынша, орысша. - Библиогр.: 10 атау. Болат - Канал. Эл - Фараби. / Болат - Канал. // Ақиқат. - 1996. - № 7. - 89-926. Боранбаев К. Эл-Фараби: (тарихи дерек) / Боранбаев К. // Мэдениет. - 2009. - №11. - 20-23 б. Дэдебаев Ж. Эбу Насыр Эл Фараби: ғұмырнама гибраттары: /Эқулыққа қосымша/ / Дэдебаев Ж. // Қазақ тілі мен эдебиеті. - 2006. - №9. - 33-39 б.(жалғасы бар) Дэдебаев Ж. Эбу Насыр Эл Фараби: ғұмырнама гибраттары [Мэтін] / Дэдебаев Ж. // Қазақ тілі мен эдебиеті. - 2006. - № 9. -33-39 6. Дэдебаев Ж. Эбунасыр Эл Фараби: гумырнама гибраттары [Мэтін] / Дэдебаев Ж. // Қазақ тілі мен эдебиеті. - 2006. - N 10. - 49-52 б. Дербісэлі Ә. \"Қазақ даласының жулдыздары\": Араб шежірелері жэне Әл-Фараби / Дербісэлі Ә. // Педагогика жэне өнер = Педагогика и искусство. - 2007. - № 5. - 5-6 б. Дербісэлі Ә. Элем ғалымдары Эбу Насыр эл-Фарабидің тегі мен тугаи жылы жэне мекені жайлы: Тарих толқынында / Дербісэлі Ә. // AQIQAT. - 2019. - №6 (маусым). - 24-27 бет. Дербісэлі Ш. Отырар жэне Этырарлық галымдар: [Эбу Насыр Эл-Фараби, Аббас Әл-Жауһари, Эбу Ибраһим Исхақ Эл-Фараби жэне т.б туралы ] / Дербісэлі Ш. // Жалын. - 2010. - №9. - 16-31 б. 22

Дербісәлиев Ә. Махмұт баба мұрасы: Махмұт Қашқари мен Ысқақ Әл-Фараби. / Дербісәлиев Ә. // Парасат. - 1996. - №1. - 6- 76. Дербісәлиев Ә. Отырардың ұлы Ойшылдары: [Әбу Насыр әл- Фарабидің шәкірттері туралы] / Дербісәлиев Ә. // Егемен Қазақстан. - 1993,- 3,4,6 тамыз. Досхожина Ж. Әл-Фараби - әлемдік тұлға: QOGAM /Досхожина Ж. // AIQYN. - 2019. - 10 сәуір (№54). -4 6. Есім Ғ.Араб философтары және араб тіліндегі философия: [Эл- Фараби] / Есім F. // Ақиқат. - 1998. - №7. - 57-62 б. Есали А. Иранбағы білімнің / Есали А. // Егемен Қазақстан. - 2014. - 14 маусым (№ 116). - 5 б. Есали А. Қазақ делегациясы: Дамаскідегі Әбу Насыр әл- Фарабидің қабіріне зиярат жасады. / Есали А. // EGEMEN QAZAQSTAN. - 2019.-23 қыркүйек (№183). - 6 б. Есали А. Халықаралық Фараби оқулары: Алматыда 30-ға жуық елдің ғалымдары бас қосты / Есали А. // EGEMEN QAZAQSTAN. -2019.-5 сәуір (№65). - 4 б. Есали Айнаш. Тұлға тағылымы / Есали Айнаш // Егемен Қазақстан. - 2015. - 24 қараша (№ 225). - 8 б. Жамалов Қ. Қазақ ғұламаларының дана гибраттары: [Эл-Фараби, Махмұт Қашқари] / Жамалов Қ. // Қазақ Елі. - 2003. - № 8. - сәуір. Жеменей Г. Қаз¥У-ге Б¥¥-ның өзі сенім артып отыр / Жеменей Г. // Ана тілі. - 2014. - 13-19 ақпан (№ 6). - 11 б. 23

Жеңісүлы Е. Әл-Фарабидің 16 музыкалық мүрасы табылды. / Жеңісүлы Е. // Жас Алаш. - 1999. - 11 қыркүйек. Жолдасбеков М. Көне дүниеден тамыр тартқан көкжиек: [Иран елінен-ғұлама бабамыз Әбунасыр Әл-Фарабидің 13 ғылыми трактатының түпнүсқалық көшірмесін тауып, алып келген ғалым, әдебиетші Қазақ, Иран Ислам Респуб.Төтенше және өкілетті елшісімен сүхбат. /Жолдасбеков М.; М. Төлеп- бергенүлы //Егемен Қазақстан. - 1996. - 27 наурыз. Жұмабек Н. Әл-Фараби даналығы және мәдениеттер сүқбаты мәселесі / Жүмабек Н. // Қазақ өркениеті = Казахская цивилизация. - 2009. - №3. - 75-79 б. Жұмағұл Б. Әл-Фараби - Шығыстың ғұлама ғалымы: [Аралас сабақ] /Жүмағұл Б. //Қазақтарихы. -2013.-№1.-36 бет. Жұмағұлов Қ. Дүние жүзі тарихы кафедрасы / Жүмағұлов Қ. // Қазақ тарихы. - 2011. - №4. -6 6. Жұмат-Әлмашұлы Ж. Әлемдік ойдың алыбы: Еұлама туралы қысқа қайырма / Жүмат-Әлмашұлы Ж. // AQIQAT. - 2019. - №10. - 34-46 бет. Жұмат-Әлмашұлы Ж. Әлемдік ойдың алыбы (Еұлама туралы қысқа қайырым ой-толғам): Әбу Насыр әл-Фараби - 1150 / Жүмат-Әлмашүлы Ж. // EGEMEN QAZAQSTAN. -2019.-1 қараша (№212). -10 6. Жұрынқызы Т. Әл-Фарабиді танытқан әл-Машани / Жұрынқызы Т. // Бұқпа. - 2007. - 21 маусым. - 116. Жұрынқызы Т. Әл-Фарабидің ұлылығын танытқан тұлға:/Еалым Ақжан Әл-Машани туралы/ / Жұрынқызы Т. // Арқа ажары. - 2007. - 14 шілде. -6 6. 24

Исахан М. Әл-Фараби тағылымы / Исахан М. // Қазақстан - ZAMAN. - 2008. - 18 желтоқсан. - 19 б. Ислэмбек А. \"Шығыс мүражайы\" ашылды / Исләмбек А. // Ана тілі. - 2014. - 22 -28 мамыр (№ 20). -6 6. Исмағамбетова 3. Еалымдарымыз қоғамның қозғаушы күші болуы керек / Исмағамбетова 3.; әңг. Т.Серікбайқызы // Қазақ үні. - 2013. - 25 маусым (№ 24). -7 6. Кішібеков Д. Қазақ-философ халық / Кішібеков Д., Кішібеков Т. // Ақиқат. - 1994. - №3. - 29-34 6. Кәрібаев Б. Б. XV ғ. I жартысындағы Әбілқайыр ханды- ғының тарихынан: Ежелгі және орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы / Кәрібаев Б.Б., Ноғайбаева М.С. // Әл-Фараби атындағы Қаз¥У хабаршысы.Тарих сериясы. - 2016. - №3 (82). - 121-126 бет. - Рез.: қазақша, ағылшынша, орысша. -Библиогр.: 10 атау. Кәріпбайұлы М. Көсемсөз - рухани идеология: Орайы келген әңгіме / Кәріпбайұлы М. // AQIQAT. - 2019. - № 6 (маусым). - 93-97 бет. Кенжебаев Т. Әбунасыр әл-Фараби дидактика туралы. /Кенжебаев Т. // ¥лт тағылымы = Достояние нации. - 2002. - № 1.-28-30 6. Кенжебаева А. Факультеттің ажарын ашқан \"Шығыс мүражайы\" / Кенжебаева А. // Қазақ әдебиеті және мемлекеттік тіл. - 2015. - № 5.-29 б. Кенжетай Д. Үндестік заңы: /Әл-Фараби және Ахмет Ясауи ілімдеріндегі адам мәселесі / / Кенжетай Д. // Егемен Қазақстан. - 2007. - 3 қыркүйек. - 36. 25

Көбесов А. Араб философиясы жэне Эл-Фараби. / Көбесов А. // Қазақ тарихы. - 1995. -№1. - 17-20 б. Көбесов А. Әл-Фарабидің педагогикалық мұрасы. / Көбесов А. // Бастауыш мектеп. - 1995. - №1/2. - 35-44 б. Кунтаев Е. Әл-Фарабидің еңбектеріндегі психологиялық көзқарастар / Кунтаев Е. // Мектептегі психология = Психология в школе. - 2012. - №12. - 32-34 б. Күмісбекова Д. Әл-Фараби еңбектері - асыл кәусар /Күмісбекова Д. // Алаш. - 2010. - №4. - 41-47 б. Қабылова А. Эл-Фараби түсінігіндегі білім мен зерде / Қабылова А. // Ақиқат. - 2009. - №2. - 60-636. Қазақстан Республикасының әл-Фараби атындағы ғылым мен техника саласындағы 2015 жылғы мемлекеттік сыйлығын беру туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы: 2015 ж. 3 желтоқсан № 125 // Егемен Қазақстан. -2015.-5 желтоқсан (№ 234). -3 6. Қалиева Ш. Әл-Фраби мұрасының поэтикаға қатысты қырлары / Қалиева Ш. // Ақиқат. - 2010. - №11. - 67-71 б. Қалимолдаев М. Өркениет өлшемі / Қалимолдаев М. // Егемен Қазақстан. - 2014. - 30 мамыр (№ 105). -9 6. Қари Қ. Ирандағы Фараби туындылары: /Әбу Нәсір әл-Фараби еңбектері/ / Қари Қ. // Егемен Қазақстан. - 2006.-14 желтоқсан. - 106. Қари Қ.Фараби еңбектері елге қайта ма?: /Әбу Нәсір әл-Фараби трактаттары/ / Қари Қ. // Жас қазақ. - 2006. - 27 қазан. -9 6. 26

Қасымбеков А. XX ғ.20-30 ж.ж. кеңестік білім беру жүйесінің қалыптасуы: [Әл - Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті] / Қасымбеков А. // Хабаршы. Тарих сериясы = Вестник. Серия историческая. - 2015. - №1(76). - 446-451бет. Қожамқұлов Т. Тамыры терец Бэйтерек: ( Эл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің құрылғанына 70 жыл толды; Профессор, РекторТ. Қожамқұловпен сұхбат / Қожамқұлов Т.; сұхбаттасқан Е.Жаппасұлы) // Қазақ әдебиеті. - 2004. - 16 қантар. - 14 б. Құл-Мұхаммед М. Ұлттың ұлы ұстазы: [Философ Әл-Фараби туралы] / Құл-Мұхаммед М. Егемен Қазақстан. - 2003. - 12 желтоқсан (№ 321-323). - 3-4 б. Құлсариева А.Т. Әл-Фараби мұрасындағы таным сатылары / Құлсариева А.Т., Құрманғалиева А.Д. // Хабаршы Философия сериясы. Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2011. - №2. - 24-29 б. Құранбек Ә.А. Қазақстандағы Фарабитанудың мәселелері мен міндеттері һақында / Құранбек Ә.А., Қайратұлы С. // әл-Фараби атындағы Қ¥У Хабаршы. Философия сериясы. Мәдениеттану сериясы . Саясат- тану сериясы. - 2016. - № 4 (58). - 81-91 бет. - Рез.: қазақша, ағылшынша, орысша. -Библиогр.: 36 атау. Құрманалиева А.Д. Эл-Фараби философиясындагы метафизика (\"Ма Ба Ад Ат-Табиа\") мен таным теориясыныц байланысы / Құрманалиева А.Д. // Хабаршы. Вестник (Серия философия, политология, культурология). - 2004. - №2. - 94-97 б. Құрманғалиева А. Эл-Фараби шыгармашылыгындагы \"Қайырымды қала\" мінсіз қоғам ретінде / Құрманғалиева А // Хабаршы Философия сериясы.Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2011. - № 1. - 72-75 бет. 27

Қыдырәлиева Ш. Әл-Фараби еңбектеріндегі музыканы қабылда психологиясының мәселелері. / Қыдырәлиева Ш. // ¥лағат. - 2002.-№3.-28-32 6. Лепесова Анар. Университет бастамаларын ЮНЕСКО қолдауда / Лепесова Анар // Түркістан. - 2016. - 25 ақпан (№ 40). - 12 б. Масалимова Ә. Қазақ философиясының тұғыры: таным / Масалимова Ә., Бәкірүлы Ә. // Қазақ әдебиеті. - 2019. - 15 қараша (№45 ). - 21 бет. Машанов А. Әл-Фараби, Кеплер, Галилей және ислам ғылымы. / Машанов А. // Зерде. - 1994. - № 3. - 22-24 б. Машанов А. Дүние емес, білім жиған ғұлама: Әл-Фараби ақын, әнші, күйші болған / Машанов А. // Аңыз адам. - 2011. - №17. - 37 бет. Мұқажанова Т.М. Әл-Фараби атындағы Қаз¥Ү-ге дүниежүзілік 28-ші қысқы Универсиада алауын жағу салтанаты бүйырды: [Алға,Қазақстан!] / Мүқажанова Т.М., Тасилова Н. // Қазақ әдебиеті. - 2017. - 3 ақпан (№4). - 24 б. Мұхатова О. Қ. \"Авеста\" - ежелгі дәуірдің тарихнамалық дерегі / Мүхатова О.Қ.//Әл-Фараби атындағы Қаз¥У хабаршысы.Тарих сериясы. - 2016. - №4 (83). -11-14 бет. - Рез: қазақша, ағылшынша, орысша. -Библиогр.: 3 атау. Мұхатова О.Х. \"Қайырымды қала тұрғындарының көқарастары туралы трактат\" - тарихи және тарихнамалық дерек / Мүхатова О.Х. // Хабаршы. Тарих сериясы = Вестник. Серия историческая. -2015 -№3(78). -37- 426. 28

Мырзабасова Гүлдәриға. Әл-Фарабидің музыкалық аспаптарға физикалық көзқарасы / Мырзабасова Гүлдәриға // Қазақстан мектебі. -2015. - №11. -24-26 б. Нәжімеденов Ж. \"Назқоңыр\" үні: [Әлемнің ұлы ғалымы әл- Фарибидің музыка кітабы жайында] / Нәжімеденов Ж. // Парасат. - 2005. - №5. - 25-26 б. Нәжімеденов Ж. Әл-Фарабидің \"музыка туралы үлкен кітабындағы\" ойлар / Нәжімеденов Ж. // Ақиқат. - 2011. - № 9. - 106-108 б. Нәжімеденов Ж. Музыканың энциклопедиясын жазған ұлы музыкант: [әл-Фарабидің \"Музыка туралы үлкен кітабы\" жайлы] / Нәжімеденов Ж. // Аңыз адам. - 2011. - №17. - 29-30 бет. Ноғайбаева М.С. Алтын Орданың этникалық тарихына қатысты ауыз әдебиетінің деректерін талдау: Ежелгі және орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы / Ноғайбаева М.С., Кәрібаев Б.Б. // Әл-Фараби атындағы Қаз¥У хабаршысы. Тарих сериясы. - 2016. - №3 (82). - 113-118 бет. - Рез.:қазақша, ағылшынша, орысша. -Библиогр.: 13 атау. Ноянов Е. Көшпелілер өркениетін зерттеу орталығы құрылды / Ноянов Е.; әңг. А.Исләмбек // Ана тілі. -2013. - 8-14 тамыз (№ 31).-2б. Нұрғали Р. Сағыныштың бір тамшысы: [Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіне 75 жыл] / Нүрғали Р. // Егемен Қазақстан. - 2009. - 30 қазан. Нұрланова Г. Фарабидің еңбек теориясы туралы /Нурланова Г. // Қазақстан мектебі. - 2003. - №7. - 35-386. 29

Нұрышева Г.Ж Әл-Ғазалидің философтарды тәкфирлеуі және әл-Фараби / Нұрышева ГЖ., Жанықұлова Н.О. // әл-Фараби атындағы Қ¥У Хабаршы. Философия сериясы. Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2016. - № 4 (58). - 115-120 бет. - Рез.: қазақша, ағылшынша, орысша. -Библиогр.: 9 атау. Омарбеков Т. Тарихи білімнің терең қайнары /Омарбеков Т. // Қазақ әдебиеті. - 2014. - 14-20 наурыз (№ 11). - 10 б. Омаров Е.С. Бақыт онтологиясы: Әл-Фарабиден бізге дейін / Омаров Е.С. // Қазақ өркениеті = Казахская цивилизация. - 2009. -№3. - 13-18 б. Омашұлы Н. Жердің арғы бетінде.; Стилоутер-студенттер қаласы., Холт Смидттің қонақжайы., Әлемге ашылған терезе., Дені саудың- жаны сау: Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетінің оқытушы-ғалымдары Америкадағы Оклахома университетіндегі әріптестерімен ғылыми- шығармашылық байланыс жасап келеді / Омашұлы Н. // Қазақ әдебиеті. - 1996. - 2 көкек. - 12-136. Оңғаров Е.А. Әл-Фараби еңбектеріндегі ақыл-парасат ұғымы мәдениет құндылығы ретінде Оңғаров Е.А. // Хабаршы Философия сериясы.Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2009. - №2. - 104-106 б. Оразалиев С. Абай айтқан - \"Фараби\": Эр өлеңі бір элем / Оразалиев С. // Абай. - 2018. - №6. - 3-9 б. Оразбекова А.Р. Әл-Фараби жэне мұсылман элемінің саяси ойы / Оразбекова А.Р. // Қазақ өркениеті =Казахская цивилизация. - 2009. -№3. -96-98 б. 30

Оспанұлы С. ¥лылар үндестігі: ( Аристотель мен Әл - Фараби философтардың шығармашылығы жайлы) / Оспанұлы С. // ¥лт тағылымы. - 2004. - №4. - 154-158 б. Салқынбаев М. Әл-Фарабидің әдеби мұраларының зерттелуі / Салқынбаев М. // Ақиқат. - 2010. - №7. - 72-77 б. Сандыбаев Ж. Әл-Фараби - Әл-Ғазали философиялар- ындағы сабақтастық мәселесі / Сандыбаев Ж. // Қазақ өркениеті = Казахская цивилизация. - 2009. - №3. - 99-103 б. Сатершинов Б.Ислам дінінің қазақ даласына таралу ерекшеліктері / Сатершинов Б. // Әл-Фараби = Аль-Фараби. - 2012. -№1 (37).- 56-63 б. Сәки Қ. ¥лыны ұлықтау-ұлттық парыз: /Әл-Фараби туралы/ / Сәки Қ. // Парасат. - 2004. - №1. - 21-236. Сәрсембин Ү. ¥лт зиялысы кім? болмаса Әбу Насыр ал- Фарабидің ізгілікті қоғам жөніндегі идеялары: Үлттану / Сәрсембин Ү. // Ақиқат. - 2017. - №8. - 9-12 бет. - Библиогр.: 3 атау. Сәрсенбай О. Әл-Фараби формуласы: Рисала / Сәрсенбай О. // Парасат. - 2004. - №7. -1-3 6. Сәрсенбай О.Әл-Фараби формуласьг/Рисала/ /Сәрсенбай О. // Парасат. - 2004. - № 8. - 2-5 б. Сәрсенов Б. Қара шанырақтың жетпісінші көктемі: (Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті өз 70 жылдық меретойын тойлап өтті) / Сәрсенов Б. // Егемен Қазақстан. - 2004. - 20 сәуір. 31

Спанов М. Ж. Әл-Фарабидің мемлекет туралы іліміне кіріспе / Спанов М.Ж. // Дін және құқық = Религия и право. - 2010. - №3. - 69-73 бет. Сүлейменов П. Қайырымды қала\": саяси-философиялық негізі неде?: Әл - Фараби - 1150/ Сүлейменов П. // ANA TILI. - 2019. - 7-13 қараша (№45). -3 6. Сүлейменов П. Әл-Фарабидің қоғамдық философиялық және педогогикалық ғылыми көзқарасы / Сүлейменов П // Ақиқат. - 2011,- №12,- 67-70 6. Сүлейменов П. Жаттап алу мен түсінудің қайсысы маңызды? (әлемнің екінші ұстазынан кеңес): Таным /Сүлейменов П. // Қазақ әдебиеті. - 2019. - 31 мамыр. - 6 маусым (№22). - 23 б. Сүлейменов П.М. Әл-Фараби музыка өнерінің теориялық және тәжірибелік маңыздылығы туралы: Философия / Сүлейменов П.М., Абдихапарова Г.А. // Хабаршы. Философия сериясы. Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы =Хабаршы. Серия филологическая. Серия культурология. Серия политология. - 2018. - №4(62). - 67-74 бет. - Рез.: қазақша, орысша, агылшынша. - Библиогр.: 24 атау. Сүлейменов П.М. Әл-Фарабидің білім және білімді берудің маңыздылығы туралы ойлары / Сүлейменов П.М. // Хабаршы. Философия сериясы. Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы = Хабаршы. Серия философия.Серия культурология. Серия политология,- 2016. - №3 (57). - 85-89 бет. - Рез.: қазақша, агылшынша, орысша. - Библиогр. 10 атау. Табылды Ә.Әл-Фарабидің домбырасы: [Тарихи толгау] / Табылды Ә. // Қазақ батырлары. - 2000. - №1.-15 6. 32

Торманов Н. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіне 80 жыл / Торманов Н. // Биология және салауаттылық негізі. - 2014. - № 1. - 56-59 б. Төлімбет Б. Шешенің судай төгілсін..: [Әл-Фараби мен Шәкәрім мұраларындағы шешендік өнердің сырлары] / Төлімбет Б. // Ясауи әлемі. - 2011. - №2 (7). - 145-154 б. Тұралықова А. Әбу Насыр Әл-Фараби / Тұралықова А. // Әдіскер мұғалім. - 2013. - № 5,6. - 15 б. Ұлттық білімнің бас ордасы: [Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік Ұлттық университетіне-60 жыл] //Егемен Қазақстан. - 1994. - 9 желтоқсан. - 5 б. Хаван А. Әл-Фараби мұрасы дұрыс зерттелді ме?: Құндылық / Хаван А. // Қала мен дала. - 2019. - 22 ақпан (№6-7). - 22 б. Хаван А. Әл-Фараби: Пайғамбар мен философ арасындағы айырмашылық мәселесі / Хаван А. // Хабаршы Философия сериясы.Мәдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. - 2010. - №1. - 145-148 б. Хасан С. Арғы бастауымыз - Алтын Орда / Хасан С. // AIQYN. - 2019. - 26 қазан (№165). - 5 б. Хасан С. Отырар аңызы немесе Әбу-Насыр Әл-Фарабидің өскен ортасы / Хасан С. // Ақиқат. - 2011. - №3. - 68-72 бет. Шамшиденова Ф. Садықова Р. Ортақ құндылықтың ордасы: [Әл- Фараби атындағы ҚазҰУ] / Шамшиденова Ф. Садықова Р. // Айқын апта. - 2013. - 6 маусым. - 25 б. Шолақова Р. Әл-Фараби - шығыстың ғұлама ғылымы. / Шолақова Р. // Қазақ тарихы. - 2012. - № 5.- 32-33 б. 33

Шыңғысова Н. Руханияттың үш тоғысы / Шыңғысова Н. // Қазақ әдебиеті. - 2014. - 25 сәуір - 1 мамыр (№ 17). -2 6. •тч »тч »тч »тч »тч »тч »тч »тч »тч Абирова Б. Учение о разуме Аль-Фараби. / Абирова Б. // Қазақстан жогары мектебі=Высшая школа Казахстана. - 2004. - №4.-С. 241. Азимхан А. А. Аль-Фараби - ключ к нераскрытым тайнам \"золотого века\" исламской культуры / Азимхан А.А. // Казахстанская правда. - 2014. - 23 мая. - С. 12 Алжан К. Аль-Фараби и современная восточная философия в пространстве межкультурного диалога / Алжан К. // Казахская цивилизация. - 2009. - № 3. - С.19-25 Алимжанов А. Возвращение Учителя, или Повесть о скитаниях Абу Насра Мухаммеда ибн Мухаммеда ибн Тархана ибн Узлаг аль-Фараби.Журнальный вариант / Алимжанов А // Дружба народов. - 1978. - №12. - С.20-113; 1979. - №8. - С.46-47 Аль-Фараби. Бариарманийас, или об истолковании: [Перевод с арабского Таджиковой К.Х.] / Аль-Фараби //Эл-Фараби = Аль­ Фараби. - 2012. - №1(37). - С. 106-115. Аманова Р. Золотой век Центральной Азии: рухани жацгыру / Аманова Р. // Казахстанская правда. - 2019. - 13 ноября (№220). -С.8. Ауэзов М. Аль-Фараби сквозь призму знания / Ауэзов М. // Известия. - 2005. - 3 августа. - С.4 34

Барлыбаева Лаура. Аль-Фараби: кипчак из Отырара: [О великом мыслителе средневекового Востока Аль-Фараби] / Барлыбаева Лаура // Ел мәдениеті. - 2007. - №7. - С.5 Березин А. А. Наши духовные учителя: [Жизнь Аристотеля Востока] / Березин А.А. // История в казахстанской школе. - 2010. - №2. - С. 26-29 Габжалилов А. Особенности формирования граждан- ского общества в современном Казахстане и учение об обществе Аль­ Фараби /Габжалилов А. //Казахская цивилизация. -2009. - № 3. - С. 68-74 Гатина А. Добродетельный город: [История г.Отрара] / Гатина А // Shahar-Культура. - 2005. - №4. - С.44-48 Жарикбаев К.Б. Психологические воззрения Аль-Фараби. / Жарикбаев К.Б. // Мектептегі психология = Психология в школе. -2012. - №12. - С. 19-27. Жолмухамедова И. Ценностное отношение \"Человек-мир\" в эстетике аль-Фараби / Жолмухамедова И //Саясат-Роіісу. - 2006. - №11. - С.4-9 Жумагулов Б. Флагман высшей школы-на пути в гря- дущее: 75 лет КазНУ имени Аль-Фараби / Жумагулов Б. // Казахстанская правда. - 2009. - 15 января. - С.6 Изотова М. Вершины философского творчества Аль-Фараби / Изотова М. // Казахская цивилизация. - 2009 - № 3. - С. 26-29 Кабылова А. Планета мудрости Аль-Фараби: Эписте- мология великого философа Востока / Кабылова А. // Мысль. - 2009. - №10. - С.43-47 35

Ким Л. Понятие интеллекта у Аль-Фараби и современность / Ким Л. // Хабаршы. Философия сериясы. Мэдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. =Хабаршы.Серия филологическая. Серия культурология. Серия политология. - 2016. - №4(58). - С.73-76. Косиченко А. Аль-Фараби и исламско-христианский диалог в современном мире / Косиченко А. // Казахская цивилизация. - 2009. -№3. -С.30-37 Курмангалиева Г. Философия Аль-Фараби в полемике исламского средневекового мира / Курмангалиева Г. // Казахская цивилизация. - 2009. - №3. - С.38-43 Мансурова А. Философия взаимопонимания в XXI веке и идеи гуманизма в наследии Аль-Фараби / Мансурова А. // Казахская цивилизация. - 2009. - №3. - С. 85-90 Михайлова М. Живут идеи Аль-Фараби / Михайлова М. // Казахстанская правда. - 2014. - 30 октября. - С.15 Муканова Г. Мыслитель, философ, гуманист: Образо- вание и наука / Муканова Т.Н Юридическая газета. - 2019.- 25 октября (№81).-С.8. Мухтар Кул-Мухаммед. Великий учитель Востока: Аль-Фараби / Мухтар Кул-Мухаммед // Казахстанская правда. - 2004. - 20 февраля. - С.4. Нысанбаев А. Возрождение исламской культуры и духовности в Казахстане: проблемы и перспективы: [Культурные контексты] / Нысанбаев А. // Евразийское сообщество. - 2000. - №1. - С. 138 Нысанбаев А. Наследие аль-Фараби и философия взаимопонимания: История / Нысанбаев А. // Казахская цивилизация. - 2015. - №1(58). - С.7-11. 36

Нысанбаев А. Наследие Аль-Фараби как историческая предпосылка современного межкультурного диалога / Нысанбаев А. // Казахская цивилизация. - 2009. - № 3. - С.6-12 О великом наследии аль-Фараби: В рамках программы \"Рухани жацгыру\" и статьи Елбасы \"Семь граней Великой степи\" Международным центром культурных исследований \"Medar\" (Турция) совместно с Казахским национальным университетом им. аль-Фараби снят документальный фильм \"Аль-Фараби - мыслитель цивилизации\" // Юридическая газета. - 2019. - 18 июня (№45). - С.8. Сандыбай А. Вдохновляющая память истории: Слово редактора / Сандыбай А. // Мысль. - 2019. - №2. - С. 24. Сарсенбаева 3. Аль-Фараби и духовная интеграция народов Центральной Азии / Сарсенбаева 3. // Казахская цивилизация. - 2009. -№3. - С. 109-113 Сейтахметова Н. Аль-Фараби в современном философском дискурсе / Сейтахметова Н. // Казахская цивилизация. - 2009. - № 3. - С. 44-50 Соловьева Г. Учение Аль-Фараби и философия взаимопогимания / Соловьева Г. // Казахская цивилизация. - 2009. -№3. -С. 51-57 Таджикова К. Трактаты Абу Насра Аль-Фараби, входящие в состав его \"Органона\" / Таджикова К. // Казахская цивилизация. -2009. -№3. -С. 114-118 Такибаев М. А. Гуманизм Аль-Фараби и его концепции справедливости и счастья / Такибаев М.А. // Хабаршы Философия сериясы. Эдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. -2008. - №2. - С. 112 - 114 37

Турекулов Т. Казахстан-Сирия: невидимые связи: [Город Дамаск. Аль-Фараби] / Турекулов Т // Күмбез. - 2005. - №1. - №2. - С.68-69 Турысжанова Р. Понимание сущности и предназначение человека: современность и Аль-Фараби / Турысжанова Р. // Казахская цивилизация. - 2009. - №3. - С. 119-125. Усенова Н.Х. Философия Аль-Фараби и исломская духовность: Культурно-историческое наследие Аль-Фараби / Усенова Н.Х. //Реферативный журнал. Обществнные науки. - 2005. - №3. - С.5-8 Хасанов М. Аль-Фараби о разуме: Аль-Фараби / Хасанов М. // Мысль. -2019. - №8. - С.27-31. Байганатов Б. Возвращение Учителя: [Абу Насыр аль-Фараби] / Байганатов Б. // Зеркало. - 2000. - Июнь-июль. - С. 14-16 Доброта Л. Мыслитель из Фараба: 1140-летию Абу Насыр аль­ Фараби / Доброта Л. // Казахстанская правда. - 2010. - 12 октября. - С.4 О великом наследии аль-Фараби: В рамках программы \"Рухани жацгыру\" и статьи Елбасы \"Семь граней Великой степи\" Международным центром культурных исследований \"Medar\" (Турция) совместно с Казахским национальным университетом им. аль-Фараби снят документальный фильм \"Аль-Фараби - мыслитель цивилизации\". // Юридическая газета. - 2019. - 18 июня(№45). - С.8. Курмангалиева Г. Философия Аль-Фараби в полемике исламского средневекового мира / Курмангалиева Г. // Казахская цивилизация. - 2009. - №3. - С.38-43 38

Усенова Н. Х. Философия Аль-Фараби и исламская духовность: Культурно-историческое наследие Аль-Фараби Усенова Н. Х. // Реферативный журнал. Обществнные науки. - 2005. - №3. - С.5-8 39

Мазмұны Кіріспе..................................................3-18б. Библиография......................................................................... 19-38б. 40

41

Басылымға жауапты Ивахина М.Қ. Құрастырған: Ақпараттық библиографиялық бөлімінің меңгерушісі Өмірзақова А.З. Ақпараттық библиографиялық бөлімінің сектор меңгерушісі 42