การรอบรู้ทางด้านธุรกิจและดิจิทัลสำหรับผู้ประกอบการ (Digital Literacy and Business for Entrepreneur)

หลักสตู ร Digital Entrepreneur & Innovation หลกั สูตร การบรหิ ารจดั การบนฐานวถิ ีใหม่สำหรับผปู้ ระกอบการ (Digital Disruption for Entrepreneur) วิชา การรอบรทู้ างด้านธรุ กิจและดจิ ิทลั สำหรับผู้ประกอบการ (Digital Literacy and Business for Entrepreneur) กลุ่มเปา้ หมาย กลุ่มเริ่มต้น Beginner (Start up) อาจารย์ประจำวิชา ชื่อ ผศ.ดร.พรพมิ ล วริ ิยะกุล /อาจารย์ ดร. พงศธร ปาลี มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์ สถานประกอบการ ชือ่ ........................................................... บรษิ ัท........................... มหาวิทยาลยั ราชภัฏราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมอื ง จงั หวดั ฉะเชิงเทรา

แนะนำรายวิชา (Course Description) รายวิชา การรอบรู้ทางด้านธุรกิจและดิจิทัลสำหรับผู้ประกอบการ (Digital Literacy and Business for Entrepreneur) เป็นส่วนหนึ่งของหลักสูตรการบริหารจัดการบนฐานวิถีชีวิตผู้ประกอบการ สมัยใหม่ (New Normal Management for Entrepreneur Lifestyles) จัดทำขึ้นเพื่อให้ผู้ประกอบการ ได้แนวคิดใหม่ในการเป็นผู้ประกอบการสมัยใหม่ และมีความรู้ความเข้าใจในเรื่อง การเปลี่ยนผ่านทาง เทคโนโลยีสำหรบั ผปู้ ระกอบการในยุคดิจทิ ลั (Digital Disruption Technology for Entrepreneur) และ ทักษะความเข้าใจทางด้านดิจิทัลสำหรับผู้ประกอบการเบื้องต้น (Digital Literacy for Basic Entrepreneur) การคิดเชิงออกแบบสำหรับผู้ประกอบการ (Design Thinking for Entrepreneur) Empathize (การเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง), Define (การตั้งกรอบปัญหาหรือโจทย์) Ideate (กระบวนการระดมความคดิ เห็น), Prototype (การสรา้ งตน้ แบบ) การทดลอง (Testing) วตั ถปุ ระสงค์ของบทเรยี น 1. มีความรู้ความเข้าใจความหมายและความสำคัญของการเปลี่ยนผ่านทางเทคโนโลยีสำหรับ ผูป้ ระกอบการในยุคดจิ ทิ ลั (Digital Disruption Technology for Entrepreneur) 2. มีความรู้ความเข้าใจความสำคัญของทักษะความเข้าใจทางด้านดิจิทัลสำหรับผู้ประกอบการ เบ้ืองต้น (Digital Literacy for Basic Entrepreneur) 3. มีความรู้ความเข้าใจการคิดเชิงออกแบบสำหรับผู้ประกอบการ (Design Thinking for Entrepreneur) Empathize (การเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง), Define (การตั้งกรอบปัญหา หรือโจทย์) Ideate (กระบวนการระดมความคิดเหน็ ), Prototype (การสร้างตน้ แบบ) การทดลอง (Testing) ขอบเขตบทเรียน ตอนที่ 1 การเปลี่ยนผ่านทางเทคโนโลยีสำหรับผู้ประกอบการในยุคดิจิทัล (Digital Disruption Technology for Entrepreneur) ตอนที่ 2 ทักษะความเข้าใจทางด้านดิจิทัลสำหรับผู้ประกอบการเบื้องต้น (Digital Literacy for Basic Entrepreneur) ตอนที่ 3 การคิดเชิงออกแบบสำหรับผู้ประกอบการ (Design Thinking for Entrepreneur) Empathize (การเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง), Define (การตั้งกรอบปัญหาหรือโจทย์) Ideate (กระบวนการระดมความคดิ เห็น), Prototype (การสรา้ งตน้ แบบ) การทดลอง (Testing มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรพุ งษ์ ตำบลหน้าเมอื ง อำเภอเมอื ง จงั หวดั ฉะเชงิ เทรา

ตอนท่ี 1 การเปลยี่ นผ่านทางเทคโนโลยสี ำหรบั ผูป้ ระกอบการในยคุ ดจิ ิทลั (Digital Disruption Technology for Entrepreneur) Digital Disruption คือ การเปลี่ยนแปลงแบบฉับพลันทันทีด้วยดิจิทัล ซึ่งขยายความได้ว่า เป็นการ เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากเทคโนโลยีดิจิทัลที่พัฒนาขึ้นถึงจุดที่สร้างนวัตกรรมใหม่ให้เกิดขึ้น ซึ่งเป็นได้ทั้ง ผลิตภัณฑ์ แพลตฟอรม์ หรือโมเดล และเกิดผลกระทบต่อมูลค่าของสนิ ค้า บริการ หรอื ผลิตภณั ฑ์เดิมท่ีมีใน ตลาด Digital Disruption มลี ักษณะอยา่ งไร เทคโนโลยีใหม่ขึ้นมา หลายคนจะเกิดความตื่นกลัวว่า นี่คือ Digital Disruption ใช่หรือไม่ และ อาจเหมารวมทุกโมเดลธุรกิจที่เกิดขึ้นจากพื้นฐานความเป็นดิจิทัลอยู่ในส่วนนี้ด้วย ซึ่งไม่จริงเสมอไป เทคโนโลยีบางอย่างที่เกิดขึ้นแต่ไม่เกิดเป็น Disruptive ก็มีเช่นกัน การจะพิจารณาว่าโมเดลธุรกิจใดเป็น หรือไม่เป็น Digital Disruption ดไู ด้จาก 3 ข้อต่อไปนี้ 1. เกดิ ผลลัพธใ์ หมจ่ ากโมเดลน้นั หรือไม่ ในส่วนนี้จะดูว่าโมเดลหรือนวัตกรรมนั้นแก้ปัญหาให้กับลูกค้าในแบบที่ไม่เคยเกิดขึ้นมา ก่อนได้หรือไม่ เช่น บริการเรียกรถท่ีแก้ปัญหาคนที่บา้ นอยูห่ ่างจากถนนใหญ่ หรือบริการชมภาพยนต์แบบ Netflix ที่แกป้ ญั หาคนไมม่ ีเวลาชมภาพยนต์ 2. สามารถสรา้ งตลาดใหม่ได้หรอื ไม่ กลุ่มลูกค้าของสินค้าหรือบริการจากโมเดลธุรกิจนั้น เจาะกลุ่มลูกค้ากลุ่มใดกลุ่มหนึ่งจน เกดิ เปน็ ตลาดใหมท่ ี่มฐี านลกู คา้ ซึง่ แตกตา่ งจากลักษณะเดมิ อย่างไร 3. เกิดขึ้นบนพน้ื ฐานของการเป็นดจิ ทิ ลั หรอื ไม่ Digital Disruption การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในลักษณะการแทรกแซงหรือทำลายจึงต้องเกิดขึ้น ในโลกดิจิทลั ตามไปดว้ ย หากโมเดลธุรกจิ ท่ีเกดิ ขึน้ ใหม่ตตี ลาดใหม่ได้ หรือแก้ปัญหาใหม่ไดแ้ ต่อยู่บนโมเดล ธุรกิจอ่ืนกไ็ ม่ถอื วา่ เขา้ ข่ายน้ี มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรพุ งษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมอื ง จังหวัดฉะเชงิ เทรา

มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมอื ง จังหวัดฉะเชิงเทรา

Digital Disruption มีกป่ี ระเภทอะไรบา้ ง จากองค์ประกอบของความเป็น Digital Disruption ที่กล่าวมาแล้ว เราจะพบว่า Digital Disruption สามารถแบ่งประเภทย่อยๆ ให้ลึกลงไปได้ โดยวธิ ีการจำแนก ท่ีนยิ มกนั มี 2 แบบ คือ 1. การแบ่งประเภท Digital Disruption ตามสิ่งที่เข้าไปเปลี่ยนแปลง ในที่นี้แบ่งออกเป็น 3 ประเภทด้วยกัน คือ 1.1 เปลี่ยน แ ปล งค ว า มต ้ อง กา รข อ ง ตล าด ( Transformation of Market Demand) คอื ทำใหเ้ กดิ ความอยากซอื้ สินค้าหรือบริการท่เี กดิ ข้ึนใหม่มากกว่าทมี่ ีอยู่และเคยเป็นที่ต้องการ ดั้งเดิม กรณีศึกษาเชน่ การทีฟ่ ิล์มสีโกดกั ส์ต้องเลิกผลติ ไปเพราะการมาของกลอ้ งดิจิทลั หรือพฤติกรรมการ ใชแ้ อปพลิเคชน่ั เรยี กรถแบบ Uber หรอื Grab car ท่คี นนยิ มใช้มากข้นึ แทนการขึ้นแทก็ ซี่นัน่ เอง 1.2 เปลี่ยนแปลงการซื้อขายและจ่ายเงิน (Transformation of shopping and purchase) เดมิ การซอ้ื ขายองิ กับเวลาและสถานท่ี เราตอ้ งจา่ ยเงนิ สด เพอื่ แลกกับสินค้าหรือบริการ แต่ใน ปัจจุบันด้วย Digital Disruption ข้อจำกัดในเรื่องดังกล่าวได้หายไป เราสามารถซื้อขายผ่านออนไลน์ใน ระบบมารเ์ กต็ เพลสต่างๆ จา่ ยเงนิ ออนไลนไ์ ด้ รวมถึงมี E-Wallet ท่ที ำให้การใชจ้ า่ ยผา่ นระบบดจิ ทิ ัลเป็นไป ได้งา่ ยขนึ้ 1.3 เปลี่ยนแปลงการสื่อสาร (Transformation of communication) เราอยู่กับ การสอ่ื สารอยู่ตลอดเวลา การสือ่ สารทเ่ี ป็น Digital Disruption คือ ทำให้เกิดการเปลย่ี นวิธีการ วิธีคิดท่ีใช้ ในการสื่อสารให้ต่างไปจากเดิม เช่นเมื่อก่อนคนจะโทรศัพท์ผ่านเบอร์โทรศัพท์เพื่อพูดคุยกันแบบตัวต่อตวั แต่ในปัจจุบัน นิยมใช้การส่งข้อความแบบ Instant Message มากกว่า หรือคนทั่วไปจะไม่ค่อยโพสต์ภาพ ส่วนตัวทางออนไลน์ แต่เมื่อมาถึงยุคเฟื่องฟูของแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดีย เช่น Facebook ที่คนแชร์หรือ บันทึกเหตกุ ารณป์ ระจำวันในชีวิตด้วยส่ือตา่ งๆ ทง้ั ภาพ วดิ ีโอ ข้อความ ท้ังในลักษณะบุคคลต่อบุคคล หรือ เป็นช่องทางทเ่ี จา้ ของธุรกิจใชส้ อื่ สารกบั ลกู คา้ ของตัวเองดว้ ย 2. การแบง่ ประเภท Digital Disruption ตามโมเดลธุรกจิ นอกจากความเปลี่ยนแปลงที่เกดิ ข้นึ จากการ Disruption แลว้ เกือบ 100% ของมันเกิดจากการสรา้ งสรรค์ ธุรกิจใหม่ๆ ในโมเดลที่แตกต่างกัน ซึ่งโมเดลธุรกิจที่เป็น Digital Disruption สามารถแบ่งได้เป็น 7 ประเภท 2.1 Experience Model เป็นโมเดลธุรกิจประเภทที่เกิดขึ้นจากการสร้างประสบการณ์ ใหม่ๆ ให้เกิดขึ้นกับผู้ใช้สินค้าและบริการ เช่นทัวร์อวกาศ หรือรถยนต์ไร้คนขับของเทสลา Digital Disruption ประเภทนี้ มักมากับการคิดค้นนวัตกรรมใหม่ต่อยอดจากเทคโนโลยีผสมกับความต้องการเตมิ เตม็ ความรู้สกึ ของมนษุ ย์ 2.2 Subscription Model คือสิ่งที่ต้องสมัครสวมาชิกก่อนถึงจะใช้บริการได้ โมเดล ธุรกิจประเภทน้ีคือสิ่งที่เราต้องเสยี เงินเพ่ือซ้ือแพคเกจสินค้าหรือบริการของมันน่ันเอง ตัวอย่างท่ีเห็นไดช้ ัด เช่น แพลตฟอร์มในการดูหนัง ฟังเพลงต่างๆ ลักษณะนี้จะต่างจากการเป็นสมาชิกสิทธิพิ เศษพวก Privileged ท่ีสนิ คา้ หรือบรกิ ารเปน็ อยา่ งอนื่ แต่มีของแถมใหถ้ ้ามีการสมัครเป็นสมาชิก ลักษณะน้ีจะเปล่ียน ความตอ้ งการของตลาดจากซ้ือสินค้าจาก มหาวิทยาลัยราชภฏั ราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมือง จังหวดั ฉะเชงิ เทรา

2.3 Free Model ที่จริงแล้วธุรกิจมีคำว่าฟรีหรือไม่ หลายคนก็อาจจะยังสงสัยอยู่ แต่ ธุรกิจประเภท Digital Disruption มีโมเดลประเภทฟรีอยู่ ส่วนใหญ่เป็นลกั ษณะของบริการ ที่ผู้ใช้สามารถ ใช้งานได้โดยไม่เสยี ค่าใชจ้ ่าย เช่น Facebook, Instagram ซึ่วผู้ใช้จะเปดิ บญั ชีแลว้ ใช้งานได้ เป็นต้น ซึ่งจะ เปล่ยี นแปลงจากการซื้อขายเพื่อให้ได้มาซึ่งบริการเป็นการใช้ฟรีนน่ั เอง สงั เกตง่ายๆ แทบไม่มใี ครโทรหากัน จากเบอร์โทรศพั ท์อกี แลว้ ถา้ มบี ัญชไี ลน์ หรอื เฟชบคุ๊ ที่สามารถโทรผ่านอนิ เทอรเ์ นต็ ได้ 2.4 Access Over Ownership Model เป็นลักษณะการ Login เข้าไปใช้บริการ แต่ ไมใ่ ช่เจ้าของบรกิ ารน้ันเปิดให้ใช้เอง โมเดลลักษณะนเี้ ราจะเห็นได้จากแพลตฟอรม์ การเช่าบริการต่างๆ เช่น Airbnb เป็นต้น ซึ่งตัวอย่างนี้เป็นการเปลี่ยนแปลงความต้องการของผู้ซื้อจากต้องซื้อบริการจากเจ้าของ สนิ คา้ หรอื บริการท่อี อกแบบมาเพ่อื ตอบสนองความต้องการโดยตรง กเ็ ปล่ียนมาซื้อบริการที่เทยี บเทา่ กันได้ - Ecosystem model คือการสร้างระบบที่ต้องใช้งานร่วมกันในสินค้าหรือ บรกิ ารใดบรกิ ารหน่ึง ลองมองไปรอบตัวหากคณุ ใชส้ นิ ค้าของ Apple คณุ อาจพบวา่ คณุ ไม่ไดม้ ีสนิ ค้าตระกูล นแ้ี ค่เพยี งชน้ิ เดียว เชน่ เดยี วกับคนใชแ้ อนดรอยสท์ ่ีอาจมสี นิ ค้าท่ีใชร้ ะบบของแอนดรอยส์อย่หู ลายช้นิ เช่นมี แลปท็อป สมาร์ทวอทช์ แท็บเล้ต อื่นๆ อีกมากมายที่ใช้ระบบเดียวกัน เป็นกึ่งๆ การผูกขาดทางเทคโนโลยี ทท่ี ำให้ตอ้ งซ้ือสินคา้ และบริการจากผู้ผลิตเจา้ เดมิ อยู่เรอ่ื ยๆ - On Demand Model การขายบริการที่ลูกค้าจะซื้อเป็นครั้งๆ แต่ไม่ต้องการ เปน็ เจ้าของในระยะยาว ซ่ึงจะทำใหผ้ ผู้ ลิตสินค้านั้นออกมาขายไดน้ ้อยลง เช่นแกรบคาร์ ไลนแ์ ท็กซี่ เป็นต้น - Freemium Model เราอาจจะเรียกมนั ว่าเป็นบริการทดลองใชแ้ ละซื้อเพื่อให้ ได้บรกิ ารที่เหนือกวา่ หรือมรี ะยะเวลาทดลองใชถ้ ้าใช้ดีใหล้ งทะเบียนเพ่อื ใช้งานต่อเนื่อง ซึง่ แน่นอนว่าไม่ฟรี อีกต่อไป จะแตกต่างจาก Free Model ที่ฟรีจริงไม่จ่ายเงิน เราจะเจอโมเดลธุรกิจ Digital Disruption แนวนไ้ี ด้จากหลายแพลตฟอร์ม เช่น Dropbox เว็บบรกิ ารเทมเพลตพรเี ซนเตช่นั แบบ Rainforest เป็นต้น มหาวิทยาลัยราชภฏั ราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหน้าเมอื ง อำเภอเมอื ง จงั หวดั ฉะเชิงเทรา

มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมอื ง จังหวัดฉะเชิงเทรา

Digital Disruption กับโอกาสทางธรุ กิจ สำหรับผู้ปะกอบการ การมาถึงของ Digital Disruption ช่วยสร้างโอกาสทางธุรกิจได้ไม่น้อยเลย หากผู้ประกอบการสามารถคิดค้นนวัตกรรมใหม่ หรือเติมเต็มช่องว่างทางธุรกิจได้ด้วยตนเอง แต่ถ้าคิด นวตั กรรมตา่ งๆ ไม่ออก ผปู้ ระกอบการสามารถนำนวตั กรรมที่เกดิ ขึ้นแล้วมาต่อยอดใหธ้ รุ กิจของเราได้มาก ทีเดยี ว เชน่ การใช้ประโยชนจ์ าก ออนไลน์ มาร์เกต็ เพลส ท่ีลงขายสนิ คา้ ได้ รวมถงึ มีระบบจดั การหลังบ้านที่ ใช้งานง่ายรวมถึงการจ่ายเงินครบในที่เดียว ทำให้ผู้ประกอบการโดยเฉพาะ SME สามารถขายออนไลน์ได้ โดยไม่ต้องลงทุนทำตลาดเอง นอกจากนั้นแล้ว ยังสามารถสร้างโอกาสได้จาก Digital Disruption ใน ลกั ษณะของการเปน็ พาร์ทเนอรท์ างธรุ กจิ กับแพลตฟอร์มตา่ งๆ ได้ เช่น แกรบ ไลน์ Airbnb เป็นต้น เอกสารอา้ งอิง : https://www.peerpower.co.th/blog/investor/analysis/digital-disruption/ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรพุ งษ์ ตำบลหน้าเมอื ง อำเภอเมือง จงั หวัดฉะเชิงเทรา

ตอนท่ี 2 ทักษะความเข้าใจทางด้านดิจิทลั สำหรบั ผ้ปู ระกอบการ (Digital Literacy for Entrepreneur) ความเชื่อมโยงหน้าที่งานตอบเป้าหมายภูมทิ ัศนด์ ิจิทัลของประเทศไทย หน้าที่งาน ภูมิทัศน์ดิจิทลั ของประเทศไทย การเข้าใจดิจิทัล (Digital Literacy) เศรษฐกิจ การทำธุรกิจผ่านระบบดิจิทัล ให้ SMEs วสิ าหกจิ ชมุ ชน เกษตรกรให้มาอยู่บนระบบออนไลน์ พร้อมทั้งวางรากฐานให้เกิดการลงทุนในคลัสเตอร์ดิจิทัล และภาค การเกษตร การผลิต และ บริการเปลี่ยนมาทำธุรกิจด้วยดิจิทัลและข้อมูลตลอดจน Digital Technology Startup และคลัสเตอร์ ดจิ ทิ ัลเร่มิ มบี ทบาทในระบบเศรษฐกิจ ไทย สังคม • ประชาชนใช้ประโยชนจ์ ากเทคโนโลยี ข้อมูล ทกุ กจิ กรรมในชีวิตประจำวัน ทุนมนุษย์ • กำลังคน (ทกุ สาขา) มีทกั ษะดา้ นดจิ ิทัลเป็นท่ียอมรับในตลาดแรงงานทั้งในและต่างประเทศ การ ใชด้ ิจิทลั (Digital Skill ICT Skill) เศรษฐกิจ • การทำธุรกิจผ่านระบบดิจิทัลให้ SMEs วิสาหกิจชุมชน เกษตรกรให้มาอยู่บนระบบ ออนไลน์ พร้อมท้งั วางรากฐานใหเ้ กดิ การลงทุนใน คลสั เตอรด์ จิ ิทัล และภาค การเกษตร การผลิต และบรกิ ารเปลี่ยน มาทำธุรกิจด้วยดิจิทัลและข้อมูลตลอดจน Digital Technology Startup และคลัสเตอร์ดิจิทัลเริ่มมี บทบาทในระบบเศรษฐกิจ ไทย สังคม • ประชาชนใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีข้อมูล ทุกกิจกรรมในชีวิตประจำวัน ทุนมนุษย์ • กำลังคน (ทุกสาขา) มีทักษะด้านดิจิทัลเป็นที่ยอมรับในตลาดแรงงานทั้งในและต่างประเทศ การแก้ปัญหาด้วย เครือ่ งมือ ดจิ ทิ ัล (Problem Solving with Digital Tools) เศรษฐกจิ • ภาคเกษตร การผลิต และบริการ แข่งขันได้ด้วยนวัตกรรมดิจิทัล และเชื่อมโยง ประเทศไทยสู่ การคา้ ในระดบั ภูมิภาคและระดบั โลก สงั คม มหาวิทยาลยั ราชภัฏราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรพุ งษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมือง จงั หวดั ฉะเชิงเทรา

• ประชาชนใชป้ ระโยชน์จากเทคโนโลยี ข้อมลู ทุกกิจกรรมในชีวิตประจำวนั และเปน็ ประเทศที่ไม่ มคี วามเหลื่อมลำ้ ด้านดิจทิ ลั ตลอดจนชมุ ชนใชด้ จิ ทิ ัลเพอ่ื พัฒนาทอ้ งถิน่ ตนเอง การปรับตวั การเปล่ยี นแปลง ดา้ นดิจทิ ัล (Adaptive Digital Transformation) เศรษฐกจิ • ภาคเกษตร การผลิต และบริการ แข่งขันได้ด้วยนวัตกรรมดิจิทัล และเชื่อมโยง ประเทศไทยสู่ การค้าในระดับภูมิภาคและระดับโลก และกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ทกุ กจิ กรรมเช่ือมต่อภายใน และระหว่าง ประเทศดว้ ยเทคโนโลยีดจิ ิทัล นำประเทศ ไทยสูค่ วามมั่งค่งั สังคม • ประชาชนใช้ประโยชนจ์ ากเทคโนโลยีข้อมูล ทกุ กจิ กรรมในชีวิตประจำวนั และเปน็ ประเทศท่ีไม่ มีความเหล่อื มล้ำด้านดิจทิ ัล ตลอดจนชมุ ชนใช้ดจิ ทิ ลั เพอื่ พัฒนาท้องถ่นิ ตนเอง ทนุ มนุษย์ • เป็นหนึง่ ในศูนยก์ ลางด้านกำลังคนดิจทิ ลั ของภูมิภาค ทั้งในรายสาขาและผู้เชี่ยวชาญ ดิจทิ ัล และ ประเทศไทยเกดิ งานคณุ ค่าสงู และกำลงั คนท่มี คี วามเช่ยี วชาญดิจทิ ลั เฉพาะดา้ นเพียงพอตอ่ ความต้องกา มหาวทิ ยาลัยราชภฏั ราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมอื ง จงั หวัดฉะเชงิ เทรา

เอกสารอ้างองิ สำนกั งานคณะกรรมการดจิ ทิ ัลเพ่อื เศรษฐกจิ และสงั คมแห่งชาติ เว็บไซต์ : https://www.dlbaseline.org/digital-competency กรอบสมรรถนะดจิ ทิ ัลสำหรับพลเมอื งไทย เวบ็ ไซต์ : https://onde.go.th/assets/portals/1/files/digital_competence_framework_for_tha i_citizens.pdf มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรพุ งษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมือง จงั หวัดฉะเชงิ เทรา

ตอนท่ี 3 การคดิ เชิงออกแบบสำหรับผูป้ ระกอบการ (Design Thinking for Entrepreneur) ความหมายและความสำคญั ของกระบวนการคิดเชงิ ออกแบบ ความสำคัญของกระบวนการคิดเชิงออกแบบ ความหมายและความสำคญั ของกระบวนการคิดเชิงออกแบบ เรียนรแู้ นวคิดในการสรา้ งนวัตกรรมโดยคำนงึ ถึงขนั้ ตอนของกระบวนการคิดเชิงออกแบบ ความหมาย Design Thinking คือ “กระบวนการคิดท่ีใช้การทำความเขา้ ใจในปญั หาตา่ ง ๆ อย่างลกึ ซง้ึ โดยเอาผใู้ ชเ้ ปน็ ศนู ย์กลาง และนำเอา ความคดิ สร้างสรรค์และมุมมองจากคนหลาย ๆ สายมาสรา้ งไอเดยี แนวทางการแก้ไข และนำเอาแนวทาง นั้นมาทดสอบและพัฒนา เพ่ือให้ได้แนวทางหรือนวัตกรรมที่ตอบโจทย์กับผูใ้ ช้และสถานการณน์ ้ัน ๆ” ในระหว่างขั้นตอนการเฝ้าสงั เกตกลมุ่ เปา้ หมาย การถามวา่ อะไร? | อย่างไร? | ทำไม? เป็นเครือ่ งมอื ทช่ี ่วย ให้เราทำการสงั เกตไดล้ ึกซ้งึ มากยง่ิ ขึน้ คำถามง่าย ๆ เหล่านชี้ ว่ ยให้เราเปลี่ยนจากการสงั เกตเพียงส่งิ ท่เี ป็น รูปธรรมไปสูก่ ารสงั เกตทล่ี กึ ซ้ึงลงไปใหเ้ ห็นสิ่งที่เปน็ นามธรรมอยา่ งอารมณห์ รือแรงขับดันที่เกดิ ข้นึ ใน เหตุการณท์ ่ีคณุ กำลงั เฝา้ สังเกต การถามเชน่ น้สี ามารถนำมาใช้ในการวิเคราะหร์ ปู ถา่ ยจากการลงพ้ืนท่ีได้ อย่างดี โดยจะช่วยท้ังในการสังเคราะห์และการชี้นำแนวทางในการค้นหาความต้องการของกลุม่ เป้าหมาย มหาวิทยาลยั ราชภัฏราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรพุ งษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมือง จงั หวดั ฉะเชิงเทรา

เรามักจะเข้าใจว่าการออกแบบคอื การสรา้ งส่ืงของขึ้นมาหรือรูปลกั ษณ์ ความงาม ภายนอกของส่งิ ของ ต่างๆ คอื Design น่ันเปน็ ความเข้าใจท่ถี กู แต่เปน็ ความเข้าใจทถ่ี ูกเพียงส่วนเดียว ‘Design’ หรอื การ ออกแบบ ไม่ไดเ้ ป็นแค่การสร้างส่ิงของหรอื สิ่งประดษิ ฐ์ใหม่ๆ เทา่ น้ัน แตค่ ือความพยายามทจ่ี ะเปลี่ยนแปลง สถานการณห์ รือสภาพแวดล้อมในปจั จบุ ันใหเ้ ปน็ ไปตามที่เราคาดหวงั ไว้ในอนาคต มนั คือกระบวนการ ทั้งหมดที่ทำใหเ้ กิดอะไรสักอย่าง หรอื ทำให้อะไรสักอย่างใช้ได้จริงอยา่ งมีประสทิ ธิภาพ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั ราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรพุ งษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมือง จังหวดั ฉะเชิงเทรา

Design thinking ได้แบ่งขนั้ ตอนกระบวนการคดิ ออกเปน็ 5 ขัน้ ตอน ได้แก่ 1. Empathize (การเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึ้ง) 2. Define (การตง้ั กรอบปัญหาหรือโจทย์) 3. Ideate (กระบวนการระดมความคดิ เห็น) 4. Prototype (การสรา้ งต้นแบบ) และ 5. Test (การทดลอง) ก า ร ทา ความ จากทั้ง 5 ข้ันตอนน้ี จะเห็นได้ว่า ขนั้ ตอนท่หี นงึ่ และสอง (Empathize และ Define) เป็นขั้นตอนทำความ เข้าใจและตคี วามปญั หาอยา่ งลึกซง้ึ ขัน้ ตอนทส่ี าม (Ideate) คือข้นั ตอนในการใช้ความคดิ สร้างสรรค์และ มุมมองจากหลายๆ ด้านมาสร้างไอเดีย และขนั้ ตอนทสี่ ่ีและหา้ (Prototype และ Test) คือขั้นตอนในการ ทดสอบแนวคิดและพฒั นาต้นแบบทีเ่ ป็นตัวอย่างแนวคดิ เพ่ือใหไ้ ด้แนวทางหรือนวัตกรรมที่ตอบโจทยก์ ับ สถานการณ์/ปัญหาที่เกิดขึ้น ทีเ่ รากำลังพยายามจะแก้ไข หรอื เปล่ยี นแปลง มหาวิทยาลัยราชภฏั ราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมือง จงั หวัดฉะเชงิ เทรา

ความสำคญั ของการทำความเข้าใจปญั หาอย่างลกึ ซ้ึง การทำความเขา้ ใจปัญหาอย่างลกึ ซ้ึง การเขา้ ใจปัญหาอย่างลกึ ซ้ึง ความสำคญั ของการทำความเข้าใจปญั หาอยา่ งลกึ ซึ้ง (Empathize) ซง่ึ เปน็ จดุ เริ่มตน้ ทีส่ ำคัญของกระบวนการคดิ เชิงออกแบบ กระบวนการ Design Thinking เป็นการบวนการทีเ่ น้นการลงมอื ทำเป็นหลัก แตก่ ่อนทเ่ี ราจะลงมือทำ กิจกรรมในแต่ละขั้นตอนนนั้ เราควรทีจ่ ะมาทำความรูจ้ ักกับหวั ใจหลกั ของกระบวนการออกแบบความคิดนี้ ไปพร้อม ๆ กัน หวั ใจหรอื หลักการสำคัญของ Design Thinking มอี ยู่ด้วยกัน 5 ขอ้ หลกั 1. ใหค้ วามสำคัญกับการเข้าใจกลุ่มเป้าหมายอย่างลึกซึง้ การเอาใจเขามาใสใ่ จเราและการฟังความ คดิ เห็น ความต้องการจากกลุ่มเป้าหมาย 2. เน้นการลงมือทำมากกว่าการคิดเพยี งอย่าเดียว ในทุก ๆ ข้ันตอนของกระบวนการ Design Thinking จะเน้นการลงมือทำจริง 3. การตัง้ กรอบวิสยั ทัศน์รว่ มท่ชี ัดเชนเพื่อกระตนุ้ การออกความคิดเห็นที่สร้างสรรค์ให้มากที่สุดตอ่ โจทย์ทที่ า้ ทายจากทุกคน ๆ 4. เปดิ ใจต่อการเรยี นรูจ้ ากความล้มเหลวและการทดลองทำ (การทำางานให้พบความล้มเหลวเรว็ และถ่ีทำให้มีโอกาสเรยี นรู้และปรบั พฒั นางานให้ดยี ิง่ ข้ึนเร่ือย ๆ) 5. ความรว่ มมือของผู้ท่ีมมี ุมมองทแ่ี ตกต่างกนั (รวมตวั นวัตกรท่ีมีพ้ืนฐานประสบการณ์และมมุ มองที่ แตกต่างเพ่ือสร้างความเขา้ ใจและนวัตกรรมใหมๆ่ จากความหลากหลายของทีม) มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรพุ งษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมอื ง จังหวัดฉะเชิงเทรา

Empathize หรอื ขัน้ ตอนการทำความเข้าใจกลุม่ เป้าหมายอย่างลกึ ซ้ึง การเอาใจเขามาใส่ใจเรา หรือ การเข้าใจกลุม่ เปา้ หมาย (empathy) เป็นหัวใจสำคัญใน กระบวนการ Design Thinking เราสามารถสร้างความเขา้ ใจกลุ่มเป้าหมายอยา่ งลึกซง้ึ ไดโ้ ดยการพูดคยุ สัมภาษณ์ สังเกตกลุ่มเปา้ หมายในบริบทการใชง้ านจริง ซง่ึ จะชว่ ยใหเ้ ราเข้าใจความรู้สกึ ความคิด พฤติกรรมของผู้ใช้ ความต้องการและการตดั สินใจของพวกเขาได้ดีขึ้น ซงึ่ จะช่วยใหเ้ ราสร้างสรรค์นวตั กรรม ที่สามารถแกป้ ญั หาของกล่มุ เปา้ หมายได้อยา่ งมปี ระสิทธิภาพ ทำไมเราต้องเข้าใจกลุ่มเปา้ หมาย? หน้าท่สี ำคัญของเราคือการเข้าใจกลุม่ เปา้ หมายท่ีเราออกแบบให้ เพราะปัญหาที่เราพยายามแก้ไขสว่ นใหญ่ ไมใ่ ช่ปญั หาของตวั เราเองแตเ่ ป็นปญั หาของผู้อืน่ ดังนั้นการทจ่ี ะออกแบบให้กลุ่มเป้าหมาย เราต้องมีความ เข้าใจอย่างลกึ ซึง้ วา่ กลมุ่ เป้าหมายของเราคือใครและสง่ิ ท่ีพวกเขาตอ้ งการคืออะไรและเขาให้ความสำคญั กับ สง่ิ ใด การระบุกลุ่มเป้าหมายทชี่ ัดเจน และเข้าใจลักษณะการใช้ชีวติ ลกั ษณะเดน่ เฉพาะตัว ลกั ษณะนิสัย หรือ แรงบนั ดาลใจ เพื่อหาแนวทางตอบสนองความต้องการของกล่มุ เป้าหมาย ขณะท่เี ราสมั ภาษณ์ เราจะได้ ขอ้ มลู จํานวนมากซงึ่ เก่ยี วข้องกบั ลักษณะบุคคลของกลมุ่ เป้าหมายในหลากหลายดา้ น เพ่ือให้เราสามารถ เหน็ ความชดั เจนและข้อแตกตา่ งของกล่มุ เป้าหมาย การสร้างผู้ใชจ้ ำลองสามารถทจ่ี ะนำมาใชเ้ พ่ือรวบรวม ข้อมลแู ละข้อสงั เกตท่นี า่ สนใจเกยี่ วกบั กลมุ่ เป้าหมาย โดยการจําลองตัวละครใหมข่ นึ้ มาหน่งึ คนเพ่ือเปน็ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั ราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหน้าเมอื ง อำเภอเมอื ง จงั หวดั ฉะเชิงเทรา

ตัวแทนของกลมุ่ เป้าหมายท้ังหมดและนำมาจัดกลมุ่ บุคคลที่มคี วามใกล้เคียงกันโดยอ้างอิงจากขอ้ มูลท่ีได้ จากการสัมภาษณ์กลุ่มเป้าหมาย การกาํ าหนดคุณลกั ษณะของผ้ใู ชท้ ่ีเกี่ยวขอ้ งกบั โจทย์ปัญหาโดย พจิ ารณาจากขอ้ มลู หลายๆด้าน 1. ด้านประชากรศาสตร์ (Demographic Profile) เช่น ชอ่ื อายุ เพศ การทําางาน บุคคลมีขอ้ จำกัดในดา้ น ใด สถานทพ่ี ักอาศัย 2. ข้อมูลทางดา้ นจิตวิทยา (Psychology) เช่น คณุ คา่ เปา้ หมาย ความปรารถนา ความสนใจ วิถีชีวติ 3. ข้อมลู ดา้ นพฤติกรรม (Behavior) เช่น แรงจูงใจ อารมณ์ ความคดิ ปัญหา อยา่ ลืมว่าการท่จี ะเรยี นรู้กล่มุ เป้าหมายหรือทำความรู้จักกับกลุ่มเปา้ หมายของเราอาจจะรวมถงึ การพดู คุย และสัมภาษณ์ ครอบครัว เพ่อื น หมอ พยาบาลหรือผู้ดูแลกลุ่มเปา้ หมายของเราดว้ ย ผู้ใช้จาํ ลองนี้จะเปน็ สง่ิ สำคัญท่ีเราจะคำนงึ ถงึ ตอนทีเ่ ราออกแบบวธิ ีการแก้ปญั หา มหาวิทยาลยั ราชภฏั ราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมือง จงั หวัดฉะเชิงเทรา

มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมอื ง จังหวัดฉะเชิงเทรา

การระบุปญั หาและการสรา้ งบุคลกิ ลกั ษณะของกลุ่มเป้าหมาย การระบุปญั หาและการสรา้ งบคุ ลิกลกั ษณะของกลุ่มเป้าหมาย เทคนคิ ในการทำความเข้าใจกลมุ่ เปา้ หมายอย่างลึกซ้ึง การเรยี นรูเ้ ทคนคิ ต่าง ๆ ที่จะนำมาใช้ในการศกึ ษาและทำความเข้าใจกลุม่ เปา้ หมาย ซ่งึ ประกอบไปด้วย การติดตามสงั เกตพฤติกรรมผู้บรโิ ภค (Observation) การสรา้ งประสบการณ์ (Immersion) และการสมั ภาษณ์ (Interview) การตง้ั กรอบปญั หาหรือโจทยเ์ ปน็ ข้ันตอนทีเ่ ราทุกคนจะตอ้ งละทง้ิ ความอคติ ความลำเอียง ความชอบ สว่ นตัวของเราไปและพยายามมองปัญหาผ่านมุมมองใหม่ ๆ เปน็ ขั้นตอนท่ีเราจะได้เรยี นรู้สง่ิ ใหม่ ๆ การไม่ ยึดติดกบั สิ่งทเ่ี คยเรยี นรมู้ าและกลา้ ท่จี ะลบส่งิ เดมิ ๆ ทิ้งไป และพร้อมท่จี ะเรยี นรสู้ ิง่ ทีเ่ คยร้ดู ้วยมมุ มองใหม่ ๆ การปรบั วางกรอบใหม่ Define หรอื การตง้ั กรอบปญั หาหรือโจทย์ เป้าหมายสำคัญของการตั้งกรอบปญั หา คือการนำความเข้าใจทีล่ ึกซง้ึ ของกลมุ่ เป้าหมายนี้มาตั้งโจทยป์ ัญหา ที่นำไปสู่การลงมือปฏิบัติ (actionable problem statement) ซงึ่ กรอบปญั หานคี้ วรจะทำใหแ้ คบลง เน้น ไปทกี่ ลุ่มเป้าหมายทเ่ี ฉพาะเจาะจง มหาวิทยาลยั ราชภฏั ราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหน้าเมอื ง อำเภอเมือง จงั หวดั ฉะเชงิ เทรา

การต้งั โจทย์หรอื กรอบปัญหา โดยการใช้ ประโยด How Might We (เราจะ. . . ได้อย่างไร) การตงั้ คำถามน้นั ควรเริ่มต้นจากคำถามที่กวา้ งพอท่ีจะก่อใหเ้ กดิ วธิ ีคิดแกป้ ัญหาใหมๆ่ มากพอแต่ก็แคบ พอทก่ี ่อใหเ้ กดิ ความคิดท่เี ฉพาะเจาะจงและแตกตา่ ง การตั้งคำถามทจ่ี ะช่วยให้เราเปล่ียนปัญหาให้เป็นโอกาสการสรา้ งวธิ ีการแกป้ ัญหา ตัวอยา่ ง How Might We (create, improve, reduce, build, provide, enable…) For … So that … >>> การตอบคำถาม “เราจะ. . .ไดอ้ ยา่ งไร” (how might we...?) 1. เราจะทำอะไร (action) 2. ทำใหใ้ คร (ผู้ใช้ กล่มุ เป้าหมาย) 3. เพ่ือตอบโจทย์ แก้ปญั หาอะไร หรอื เพ่ือผลลพั ธ์ใด (ผลลัพธท์ ่จี ะเกิดขนึ้ ) เราจะ (สรา้ ง เสรมิ ปรบั ) . . .ใหก้ บั . . . เพ่ือ . . . มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมือง จงั หวดั ฉะเชงิ เทรา

อยา่ ลืมข้อควรปฏบิ ัติ • เน้นปริมาณ ยิง่ เยอะยงิ่ ดี เพ่ือจะได้นำไปทำการวเิ คราะห์ และพิจารณาอีกที • สนับสนุนความคดิ แปลกใหม่ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั ราชนครินทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรพุ งษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมือง จังหวัดฉะเชิงเทรา

มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครนิ ทร์ www.rru.ac.th 422 ถนนมรุพงษ์ ตำบลหนา้ เมอื ง อำเภอเมอื ง จังหวัดฉะเชิงเทรา